نگاهي كوتاه به شهرستان رفسنجان

شهرستان رفسنجان يكي از مهم‌ترين مناطق استان كرمان است كه از شمال به بافق و مهريز (استان يزد)، از شمال خاوري به زرند، از خاور به كرمان، از جنوب به بردسير و سيرجان و از باختر به شهر بابك محدود مي‌شود. رفسنجان قدمتي ديرينه داشته و باغ هاي پسته آن مشهورند. اسامي اين شهرستان با ذخاير زيرزميني آن در ارتباط است. رفسنجان در اصل «رفسنگان» بوده و «رفسنگ» به معناي مس است كه به صورت معرب در آمده و به رفسنجان تبديل شده است. رفسنجان گسترش يافته قصبه بهرام آباد بوده که بعدها به صورت بخش در آمده و در همين اواخر به شهرستان تبديل شده است. نام رفسنجان كه از گذشته هاي دور بر اين منطقه اطلاق مي شد نشان مي دهد كه اين ناحيه مانند سيرجان و كرمان و زرند و شهر بابك پيشينه اي بسيار دراز در اعماق تاريخ سرزمين ما دارد. مركز شهرستان رفسنجان از نظر جغرافيايي در 56 درجه درازاي خاوري و 30 درجه و 24 دقيقه ي پهناي شمالي و در ارتفاع 1515 متري از سطح دريا قرار دارد. شهرستان رفسنجان در 12 كيلومتري شهر كرمان و در مسير راه كرمان ـ يزد واقع شده و آب و هواي آن متمايل به سرد و بيش ترين درجه گرما در تابستان 44 درجه و در زمستان 8- درجه و ميزان بارندگي 90 ميلي‌متر در سال است.
باغ‌داري شهرستان رفسجان از اهميت و اعتبار ويژه‌اي برخوردار بوده و محصولات باغ‌هاي آن ‌پسته‌ (كه به علت فراواني و كيفيت مطلوب آن سالانه مقدارقابل توجهي به خارج از كشور صادر مي شود) انار، انگور، سيب، گردو، فندق و زرد آلو هستند. كشاورزي بيش‌تر به روش آبي صورت مي‌گيرد و زمين هاي‌زير كشت از طريق كشاورزي در رفسنجان مي توان گندم، جو، تره بار و پنبه را نام برد. دام داري رفسنجان شامل گوسفند، گاو و طيور است و فرآورده هاي دامي آن تنها مي تواند نيازهاي محلي را تامين نمايد. قالي‌بافي مهم‌ترين صنعت دستي اين منطقه راتشكيل مي‌دهد. 

روستای داوران
روستای داوران در 30 کیلومتری شرق رفسنجان و بین راه رفسنجان زرند می‌باشد. روستای داوران به دلیل سرسبزی.. واقع شدن در ارتفاع. داشتن باغات میوه از نقاط بسیار دیدنی در این شهرستان است اطراف این روستا کوههای بلندی است که معروفترین آنها کوه کوسه‌است که وجه تسمیه آن بدلیل سنگی بودن کامل و عدم رویش گیاهان در آن است - آب قنات داوران تا چند سال پیش به عنوان بهترین آب در کل منطقه رفسنجان شناخته می‌شده. در بالا ده و پایین ده دو برج با قدمت بیش از صد سال است

کوه پورکان
اين کوهستان در شمال شرقى شهر بابک و غرب شهرستان رفسنجان واقع شده و از کوه‌هايى چون نجيب، ‌ اسپزار، محمدآباد، توران، کلاته، تنه کوه، زوج، بى‌سوخته، ده‌ حاجى، نر کوه، کمر مدوار، کمر سفيد، سنگ آواز و ... که ارتفاع غالب آن‌ها بيش از ۲۵۰۰ متر مى‌باشد، تشکيل يافته است. بلندترين قله آن، کوه پورکان يا پارى کوه نام دارد که ارتفاع آن ۳۴۴۳ متر است و در ۳۲ کيلومترى شمال شرقى شهر بابک قرار دارد. خشکرودها و مسيل‌هاى چندى از اين کوهستان سرچشمه مى‌گيرند که مهم‌ترين آن‌ها رودخانهٔ جاورچى نام دارد که رو به شمال جريان يافته و در شوره‌زارهاى پيرامون انار فرو مى‌رود.

مجموعه حاج آقا علی رفسنجان


خانه ی حاج آقا علی با زیربنایی بالغ بر هفت هزار متر مربع و با معماری زیبا و ایرانی یکی از بزرگترین و زیباترین خانه های خشتی و سنتی جهان به شمار می آید که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در سال 1136 هجری خورشیدی بنا گردیده است.این بنا در فاصله ی شش کیلومتری شهر رفسنجان واقع شده است. خانه ی حاج آقا علی در سابق به خانه ی وقفی شهرت داشته است. خانه دارای هشتاد و شش اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بوده که در چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه نشین، پاییزی و زمستانی احداث گردیده اند.یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تامین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است.چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمتهای مختلف این خانه را تامین می نموده است.

معبد آناهیتا


معبد آناهیتا در روستای حسین آباد در بخش خنامان از شهرستان رفسنجان قرار دارد. این مکان یکی از با ارزش ترین مکان های تاریخی ولی کمتر شناخته شده سرزمین ایران می باشد که در بخش خنامان در 50 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان رفسنجان در مسیر جاده رفسنجان به کرمان قرار دارد. قدمت معبد آناهیتا در این محل به هزاره اول قبل از میلاد و به روزگار مهر پرستی ایرانیان مربوط می شود.این مکان در زمان قاجاریه به صورت قلعه ی پناهگاه دردان و راهزنان بوده است به همین سبب از این به بعد به اشتباه قلعه ی دزدان نامیده شده است، در صورتی که در اصل نام این قلعه، قلعه دختر(معبد آناهیتا) و جایگاه آتشکده بزرگی بوده که به فرشته باروری اهدا شده است.

عمارت کلاه فرنگی
ساختمان کلاه فرنگي معروف به چهل دری در روستای سعادت آباد رفسنجان قرار دارد که این ساختمان در قديم بخشی از مجموعه ای بوده است که محل زندگي حکام و حاکم نشین بوده است این مجموعه شامل آب انبار،حمام، بازار و کاروانسرا بوده که امروزه تنها قسمتی از عمارت چهل دری و بازار باقی مانده و بخش های دیگر این مجوعه نابود گردیده اند نای آب انبار این مجوعه که اکنون به صورت مخروبه در آمده است بواسطه ستون های آن از جمله بناهای کمیاب در نوع خود می باشد این ستون ها نیز در حال ریزش و ویران گشتن هستند.عمارت کلاه فرنگی رفسنجان بنظر می رسد که در در دوره زندیه احداث گردیده و سپس در دوران قاجار نسبت به تکمیل آن اقدام نموده اند.در حیاط و داخل عمارت کلاه فرنگی سیستم حوض خانه و گردش آب طراحی گردیده بوده به گونه ای که در داخل ساختمان و داخل حیاط حوض های سنگی وجود داشته که امروز اثری آز آنها به جا نمانده است.

کاروانسرای کبوترخان


کاروانسرای کبوتر خان در کیلومتر 35 جاده اصلی رفسنجان – کرمان در روستای کبوترخان ساخته شده است و در کتاب کاروان سراهای ایران از آن بعنوان کاروانسراهای صفویه یاد شده است بنا کاملا از آجر با نقش های زیبا و برجسته ای ایجاد گردیده است.برخی با اشاره به سنگ نوشته موجود در سر در این کاروان سرا سابقه ی آن را مربوط به ابتدای زندیه می دانند.در حالی که پلان این بنا شبیه اکثر کاروانسرا های تاریخی دوره صفویه است با این تفاوت که چهار برج در چهار گوشه آن ، این بنا را متمایز می کند .

کاروانسرای قطب آباد
کاروانسرای قطب آباد از مجموعه کاروانسراهای درون شهری به حساب می آید که در مرکز شهر رفسنجان واقع شده و در حدود 300 الی400 سال قبل در دوره صفوی ساخته شده است . این کاروانسرا در کنار بازار بزرگ قطب آباد قرار داشته است . در حال حاضر این بازار از بین رفته و تنها کاروانسرا باقی مانده است . این کاروانسرا چون در تملک آقای وهاب زاده بوده است ، به ایان نام معروف شده و اکنون در حال مرمت می باشد . کاروانسرای قطب آباد ساختاری درونگرا و چهار ایوانی دارد . در چهار جبهه حیاط ساخت و ساز صورت گرفته و ساختار و سازه اصلی بنا با طاق جناغی پوشش شده است . ضخامت دیوارهای باربر بنا حدود یک متر می باشد . کالبد اصلی بنا خشتی می باشد که با نما سازی آجری تزیین شده است . در فضاهای داخلی اندود کاهگل با شمشه گیری گچی به کار رفته است .