مقالات پژوهش كشاورزي

آب بخش جدايي ناپذير هر موجود زنده و يکي از مهم ترين عوامل حيات محسوب مي شود. با توجه به منابع محدود آب در ايران، استفاده بهينه از آن ضروري است. اعمال مديريت صحيح و به کارگيري فنون پيشرفته به منظور حفظ و ذخيره رطوبت خاک و افزايش گنجايش نگه داشت آب از جمله اقدامات موثر براي افزايش کارآيي مصرف آب و در نتيجه بهبود بهره برداري از منابع آب کشور است. اين پژوهش با هدف بررسي تاثير کاربرد پليمر سوپر جاذب بر عملکرد ماده خشک و کارآيي مصرف آب ذرت علوفه اي با دو فاکتور نوع خاک در سه سطح شامل A₁ تا A₃ (خاک هاي رسي، لومي و شن لومي) و پليمر سوپر جاذب در شش سطح شامل S₀ تا S₅ (شاهد، 0.05، 0.1، 0.5، 0.3 و 0.4 درصد وزني بر اساس وزن خاک خشک) به صورت آزمايش فاکتوريل در قالب طرح آماري کاملا تصادفي در سه تکرار در شرايط گلخانه اجرا گرديد. خاک هاي مورد نظر مطابق تيمارهاي آزمايشي با مقادير مختلف ماده سوپر جاذب مخلوط گرديد و به مقدار لازم در هر گلدان ريخته شد. براي همه تيمارها مقدار کود مصرفي ازت، فسفر و پتاسيم يکسان و به مقدار 5 گرم براي هر گلدان منظور و قبل از کاشت با خاک مخلوط گرديد. پس از آماده کردن گلدان ها اقدام به کاشت ذرت علوفه اي، رقم سينگل کراس 704 گرديد. آبياري تيمارها پس از کاهش (تخليه) 60 درصد آب فراهم (AW) از خاک انجام گرديد. در پايان دوره رشد، کل ماده خشک (Y) و ميزان آب مصرفي گياه (ET) اندازه گيري و کارآيي مصرف اب (WUE) محاسبه گرديد. نتايج نشان داد عملکرد ماده خشک و کارآيي مصرف آب تحت تاثير نوع خاک، مقدار مصرف سوپر جاذب و اثر متقابل اين دو عامل قرار مي گيرند. بيش ترين عملکرد ماده خشک و کارآيي مصرف آب در خاک رسي و کم ترين عملکرد ماده خشک در خاک لومي و کم ترين کارآيي مصرف آب در خاک شني به دست آمد. در تيمارهاي سوپر جاذب، بيش ترين عملکرد در تيمار S₅ و کم ترين عملکرد در تيمار شاهد به دست آمد. نتايج نشان داد ميزان کارآيي سوپر جاذب در خاک هاي شني لومي بيشتر از خاک هاي لوم و رسي است و با افزايش مصرف آن عملکرد ماده خشک و کارآيي مصرف آب نيز افزايش مي يابد. نتايج نشا نداد که کاربرد 0.05 درصد ماده سوپر جاذب در خاک رسي، 0.1 درصد در خاک لومي و 0.3 درصد در خاک شني لومي بهترين نتيجه را از نظر توليد ماده خشک (Y) و کارآيي مصرف آب (WUE) براي گياه ذرت علوفه اي دارد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه حاضر با هدف مقايسه 12 رقم کلزاي بهاره، با وزن هزار دانه متفاوت، از لحاظ خصوصيات مرتبط با توان جوانه زني بذر در دو مرحله آزمايشگاهي و مزرعه اي به صورت بلوک هاي کامل تصادفي در چهار تکرار انجام گرفت. در آزمايشگاه بذرهاي مورد استفاده در چهار آزمون شامل جوانه زني استاندارد، آزمون پيري تسريع شده، آزمون سرما و آزمون هدايت الکتريکي مقايسه شدند. سپس جهت مقايسه توان سبز شدن، بذرها در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه تهران (پرديس ابوريحان) کشت شدند. بر اساس نتايج به دست آمده اثر رقم، به استثناي صفت طول ساقه چه در آزمون هاي استاندارد، سرما و پيري، بر کليه صفات مورد آزمون تاثير معني دار داشت. جداول مقايسه ميانگين و همبستگي حاکي از برتري ارقام داراي بذرهاي با وزن بالاتر در مورد بسياري از خصوصيات مربوط به توان جوانه زني و سبز شدن از جمله درصد و سرعت جوانه زني، درصد و سرعت سبز مزرعه، وزن خشک گياهچه و طول ريشه چه بود با اين حال تاثير وزن هزار دانه بر طول ساقه چه معني دار نبود. بر اين اساس، افزايش در توان جوانه زني و سبز شدن بذر ارقام مختلف کلزا در اثرا افزايش وزن هزار دانه را مي توان تا حد بالايي نشان دهنده ارتباط افزايش مقدار ماده ذخيره اي موجود در بذر با افزايش توان جوانه زني و رشد بذر دانست. همچنين بر اساس نتايج اين آزمايش، بهترين آزمون آزمايشگاهي جهت پيش بيني درصد سبز مزرعه بذر کلزا، آزمون پيري و سرما بوده است.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه به منظور بررسي اثر تاريخ کاشت بر رشد و عملکرد چهار رقم کلزا در مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي مغان در سال زراعي 85-1384 اجرا شد. آزمايش به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي با چهار تکرار اجرا گرديد. چهار سطح تاريخ کاشت شامل 10، 20 و 30 بهمن و 10 اسفند به عنوان کرت اصلي و چهار قم بهاره کلزا شامل Option 500, PP308, RGS003 و PP401 در کرت هاي فرعي مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد که اثر تاريخ کاشت بر طول دوره رويشي، دوره گل دهي، طول دوره رشد تا پايان گل دهي و طول دوره رشد معني دار بود، اما تاريخ کاشت بر عملکرد، تعداد غلاف در هر بوته و ارتفاع بوته اثر معني داري نداشت. تمام صفات مورد بررسي به استثنا عملکرد و طول دوره رشد تا پايان گل دهي در سطح احتمال يک درصد تحت تاثير رقم قرار داشتند. اثر متقابل تاريخ کاشت و رقم تنها بر طور دوره رشد معني دار شد. تاخير در کاشت، طور دوره رويشي و طول دوره رشد کلزا را کاهش داد. بيش ترين ميزان طول دوره رويشي، طول دوره رشد و ارتفاع بوته در رقم Option500 مشاهده شد. نتايج نشان داد که مناسب ترين رقم و تاريخ کاشت در کشت زمستانه کلزا در شرايط مغان رقم PP308 و 20 بهمن مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

در بسياري از مناطق کشور مرحله رشد زايشي کلزا با تنش خشکي مواجه مي گردد. به منظور بررسي اثرات قطع آبياري در مراحل انتهايي رشد زايشي (مرحله خورجين دهي به بعد) بر برخي صفات مرفولوژيک و زارعي ارقام مختلف کلزا، آزمايشي به صورت کرت هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوک هاي کامل تصادفي با چهار تکرار در سال زراعي 85-1384 در مزرعه پژوهشي موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر کرج اجرا شد. در اين آزمايش اثر آبياري به عنوان عامل اصلي در دو سطح شامل آبياري معمول بر اساس 80 ميلي متر تبخير از تشتک کلاس A (شاهد) و تنش کم آبي (قطع آبياري از مرحله خورجين دهي به بعد) و 12 رقم کلزا به عنوان عامل فرعي مورد بررسي قرار گرفتند. تيمار قطع آبياري تاثيرات نامطلوبي بر فعاليت هاي رشدي و عملکرد ارقام داشت. نتايج اين پژوهش نشان داد که تيمار قطع آبياري موجب کاهش صفات تعداد شاخه فرعي (8%)، تعداد خورجين در بوته (31%)، عملکرد دانه (29%) و عملکرد روغن (28%) و افزايش درصد پوکي خورجين (51%) گرديد، در حالي که تاثير معني داري بر صفات ارتفاع بوته، طول خورجين و وزن هزار دانه نداشت. ارقام مورد آزمون نيز از نظر تمام صفات مورد ارزيابي اختلاف معني داري با هم داشتند. بيشترين عملکرد دانه در شرايط قطع آبياري در ارقام Opera و زرفام به ترتيب به ميزان 2058 و 1??6 کيلوگرم در هکتار مشاهده شد. هم چنين اين ارقام بيشترين عملکرد روغن را نيز در شرايط قطع آبياري به خود اختصاص دادند و به طور کلي نسبت به ساير ارقام سازگاري خوبي در شرايط تنش کم آبي از خود نشان دادند. نتايج اين پژوهش نشان داد که تامين آب کافي در طي مراحل انتهايي رشد زايشي براي دست يابي به عملکرد بالاي دانه و روغن داراي اهميت ويژه اي مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

برنامه ريزي آبياري در مزارع کشاورزي نيازمند تعيين زمان و مقدار آبياري است. در مزارع نيشکر استان خوزستان، زمان آبياري مزارع با اندازه گيري درصد رطوبت غلاف برگ تعيين مي شود. انجام اين روش مستلزم صرف وقت و هزينه است. اندازه گيري اختلاف دماي پوشش گياهي و هوا مي تواند به عنوان ابزاري براي برنامه ريزي آبياري بکار گرفته شود. اين پژوهش در مزارع نيشکر شرکت کشت و صنعت امام خميني (ره) در منطقه شعيبه شوشتر از خرداد تا شهريور 1382 انجام و در آن امکان استفاده از روش اختلاف دماي پوشش گياهي و هوا مورد بررسي قرار گرفت. مزارع انتخابي شامل کشت جديد (Plant) و باز رويي سوم (Ratoon 3) در شش تکرار بودند. با اندازه گيري دماي خشک و تر هوا و دماي پوشش سبز گياهي رابطه خط مبناي پاييني (T_c-T_a)_LL=0.522-0.115 (VPD) و خط مبناي بالايي با اختلاف يک درجه سانتي گراد بالاتر از روش ايدسو و همکاران (1977) به دست آمد. براي مزارعي که زمان آبياري آن ها فرا رسيده بود رطوبت غلاف برگ و شاخص تنش آبي نيز هم زمان اندازه گيري شد. شاخص تنش آبي در زمان آبياري مزارع نيشکر بين 0.1 تا 0.3 متغير بود. نتايج نشان داد که تعيين زمان آبياري بر اساس اختلاف دماي پوشش گياهي و هوا جايگزين مناسبي براي روش درصد رطوبت غلاف برگ مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

در بررسي فونستيک کنه هاي شکارگر خانواده Phytoseiidae استان گيلان که طي سه سال (1382 الي 1385) انجام شد. تعداد 14 گونه از کنه هاي فيتوزئيد متعلق به زيرخانواده هاي Amblyseiinae و Phytoseiinae از هفت جنس جمع آوري و شناسايي شدند که شش گونه از آن ها براي اولين بار از استان گيلان گزارش مي شوند. هم چنين کليد شناسايي کنه هاي فيتوزئيده استان گيلان ارايه شد. کنه هاي شناسايي شده از زير خانواده Amblyseiinae شامل گونه هاي Proprioseiopsis bregetovae, Kampimodromus aberrans, N. bicaudus, N. marginatus, N. barkeri, Neoseiulus umbraticus, A. rademacheri, Amblyseius, E. amissibilis, Euseius finlandicus, Transeius caspiansis و از زيرخانواده Phytoseiinae شامل گونه هاي P. ciliatus, Phytoseius plumifer و P. spoofi بودند. گونه هايي که با ستاره مشخص شده اند براي اولين بار از استان گيلان گزارش گرديده اند.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي اثر طول دوره تداخل علف هاي هرز بر قابليت جذب و کارآيي مصرف نور و برخي خصوصيات کانوپي سيب زميني در دو تراکم کاشت بذري و تجاري، آزمايشي در سال 1385 در مزرعه دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلي سينا، به اجرا درآمد. اين آزمايش به صورت فاکتوريل در قالب طرح پايه بلوک هاي کامل تصادفي با سه تکرار اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي شامل تراکم بوته سيب زميني رقم آگريا در دو سطح 5.33 (تراکم مطلوب مزارع تجاري) و 6.66 (تراکم مطلوب مزارع توليد بذر) بوته در متر مربع و طول دوره تداخل علف هاي هرز تا 10، 20، 30، 40 و 50 روز بعد از سبز شدن و دو تيمار کنترل کامل و تداخل کامل علف هاي هرز بود. به منظور تعيين درصد جذب نور، در هر تيمار از 10 روز پس از سبز شدن سيب زميني و با فاصله 10 روز يکبار تا 8 مرحله، نور بالا و پايين کانوپي اندازه گيري شد. در تيمارهاي تداخل، قبل از اندازه گيري نور زير کانوپي، علف هاي هرز در محل اندازه گيري حذف شدند. هم زمان با اندازه گيري نور، از سيب زميني و علف هاي هرز نمونه برداري صورت گرفت و شاخص سطح برگ سيب زميني و وزن خشک علف هاي هرز تعيين شد. نتايج نشان داد که با افزايش طول دوره تداخل علف هاي هرز، درصد جذب نور، شاخص سطح برگ، تعداد شاخه هاي فرعي سيب زميني در واحد سطح، ضريب خاموشي نور و کارايي مصرف نور سيب زميني کاهش و وزن خشک علف هاي هرز افزايش يافت. تداخل علف هاي هرز، عملکرد نهايي سيب زميني را نيز به طور معني داري کاهش داد. اثر طول دوره تداخل علف هاي هرز بر صفات مزبور در تراکم کاشت تجاري، بيشتر از تراکم کاشت بذري بود.

 نسخه قابل چاپ

پيش بيني عملکرد محصولات زراعي نظير گندم به دليل اهميتي که در برنامه ريزي اقتصادي دارند از دير باز مورد توجه پژوهشگران بوده است. هدف عمده اين پژوهش، برآورد توليد محصول قبل از برداشت است. اخيرا کاربرد شبکه هاي عصبي مصنوعي به عنوان ابزاري قوي که قادر به محاسبه معادلات پيچيده و تحليل عددي با مناسب ترين تقريب مي باشد، گسترش يافته است. پژوهش حاضر به منظور بسط و آزمون يک مدل شبکه عصبي مصنوعي براي پيش بيني ميزان عملکرد گندم ديم بر اساس داده هاي هواشناسي در منطقه قروه استان کردستان است. داده هاي هواشناسي شامل ميانگين حداقل و حداکثر دما، ميانگين درجه حرارت در نقطه شبنم، رطوبت نسبي، بارش ماهيانه و ساليانه، ميانگين دماي سالانه، سرعت باد، تعداد روزهاي يخبندان، باراني و ابري، بيشترين ميزان بارندگي روزانه و برخي داده هاي ديگر، بين سال هاي زراعي 1368 الي 1379 مدنظر قرار گرفت. مدل هاي مختلف شبکه تهيه و مقادير مطلوب پارامترها براي تخمين عملکرد گندم ديم با استفاده از فرايند سعي و خطا تعيين گرديد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد که در ميزان توليد گندم در دشت قروه، مقدار و نحوه پراکنش بارش و ميانگين دماي حداکثر روزانه، خصوصا در ماه هاي مياني و انتهايي ريشه از اهميت ويژه اي برخوردار است و با کوچک ترين تغييري در مقدار هر يک از آن ها عملکرد محصول به ميزان زيادي دست خوش تغيير مي گردد. نتايج هم چنين حاکي از آن بود که مدل شبکه عصبي مصنوعي، مقدار عملکرد گندم ديم را قبل از برداشت محصول با قابليت برآورد بسيار خوب پيش بيني نمود. نتايج روابط رگرسيوني نيز نشان داد که دو عامل بارندگي ساليانه و حداقل رطوبت نسبي هوا بر حسب درصد در ماه خرداد 94.3 درصد تغييرات عملکرد گندم ديم را در منطقه توضيح مي دهند.

 نسخه قابل چاپ

بيشتر کشورهاي توليدکننده نخود از جمله ايران در مناطق خشک و نيمه خشک قرار داشته و تنش خشکي در زمان تشکيل غلاف و پر شدن دانه از مهم ترين عوامل محدود کننده عملکرد اين گياه محسوب مي شود. به منظور بررسي تاثير آبياري در دوره رشد زايشي پنج رقم نخود شامل آرمان، جم، هاشم، Flip93-93 و ILC482، آزمايشي در سال زراعي 86-85 در مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي دانشگاه بوعلي سينا اجرا شد. سطوح آبياري شامل آبياري در مرحله تشکيل غلاف، آبياري در دو مرحله تشکيل غلاف و پر شدن دانه و بدون آبياري بود. آزمايش به صورت کرت هاي خرد شده بر پايه طرح بلوک هاي کامل تصادفي با سه تکرار انجام گرديد. شاخص هاي رشد شامل ماده خشک کل (TDW)، سرعت رشد محصول (CGR)، شاخص سطح برگ (LAI)، دوام سطح برگ (LAD)، سرعت رشد نسبي (RGR) و سرعت فتوسنتز خالص (NAR) و همچنين عملکرد دانه مورد ارزيابي قرار گرفتند. در بين ارقام مورد بررسي، رقم Flip93-93 از لحاظ حداکثر شاخص سطح برگ، حداکثر سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک و عملکرد دانه در تمام سطوح آبياري بالاترين مقادير را به خود اختصاص داد. با اعمال يک بار آبياري، ماده خشک کل توليدي و سرعت رشد محصول ارقام هاشم و آرمان بيش از ساير رقم ها افزايش يافت. در دو بار آبياري در مقايسه با بدون آبياري بيشترين مقدار افزايش شاخص هاي مذکور به رقم هاشم اختصاص داشت. از لحاظ عملکرد دانه بين سطوح مختلف آبياري تفاوت معني داري وجود داشت. در کليه ارقام بالاترين عملکرد دانه با دو بار آبياري به دست آمد و در مقايسه با يک بار آبياري و بدون آبياري عملکرد دانه به ترتيب 17 و 37.5 درصد کاهش نشان داد. بيشترين درصد افزايش عملکرد دانه با يک و دو بار آبياري به ترتيب مربوط به ارقام Flip93-93 و جم بود.

 نسخه قابل چاپ

در مناطق خشک، منابع آب محدود بوده و مي توان براي آبياري چمن از پساب استفاده کرد. در هر صورت بايستي تاثير آبياري با پساب بر جذب عناصر مغذي و فلزات سنگين توسط گياه ارزيابي شود. هدف از انجام اين آزمايش ارزيابي استفاده از مقادير مختلف پساب ثانويه تصفيه خانه فاضلاب شاهين شهر (شاهد 100% آب و بدون پساب، %50 آب و %50 پساب، و %100 پساب بدون آب) بر ميزان جذب عناصر توسط چهار رقم زوشياگراس (دو رقم Zoysia matrella و دو رقم Zoysia japonica) در يک خاک لوم طي 10 ماه بود. اين بررسي به صورت يک آزمايش فاکتوريل در قالب پايه بلوک هاي کامل تصادفي و با سه تکرار انجام شد. نتايج، افزايش جذب نيکل (Ni) و کبالت (Co) با کابرد پساب براي آبياري چمن را نشان داد. حداکثر نيتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسيم (K)، آهن (Fe) و سرب (Pb) از خاک هاي آبياري شده با %50 پساب جذب شد. دو منبع آب آبياري (آب شرب شهر اصفهان و پساب ثانويه تصفيه خانه شاهين شهر) سبب بروز تغيير معني داري در غلظت Pb چمن نشدند. تغييرات غلظت K معني دار نبود اما ارقام (DALZM2, DALZM1) Z. matrella، بيشتر از ارقام  Z. japonica(DALZJI و Mayko)، Ni و K جذب کردند. بر عکس، ارقام Z. japonica بيشتر از ارقام Z. matrella آهن، سرب و روي (Zn) جذب کردند. ارقام DALZM2 و DALZJ1 به ترتيب بيشترين ميزان Co و Ni را جذب کردند. بر هم کنش تيمارهاي مختلف آبياري و رقم چمن نشان داد که چگونه غلظت عناصر (N، P، K، Fe، Zn، Co، Ni و Pb) در درصدهاي مختلف پساب تغيير مي کند. در کل، تغييرات جذب با افزايش درصد پساب در آب آبياري خطي نبود.

 نسخه قابل چاپ

منابع زيرزميني دشت بهار - همدان علاوه بر تامين آب مورد نياز بخش کشاورزي اين دشت، تامين کننده بخشي از آب شرب شهر همدان نيز مي باشد. در سال هاي اخير اين منابع دچار بيلان منفي شده و مقدار اين کاهش در سال زراعي 82-1381 برابر 15.26 ميليون متر مکعب بوده است. با توجه به اين که 77.36 درصد از کل آب برداشت شده از منابع زيرزميني دشت بهار در اختيار بخش کشاورزي قرار مي گيرد، صرفه جويي در مصرف آب زراعي از اولويت هاي مهم در توسعه پايداري اين بخش محسوس مي شود. هدف اصلي اين مطالعه دست يابي به الگوي کشت بهينه اي است که حداقل به اندازه بيلان منفي، در آب صرفه جويي کند و ضمن پاسخگويي به نياز آبي مردم منطقه، از لحاظ اقتصادي و اجرايي قابل قبول زارعين محل باشد. در اين راستا، به منظور نيل به هدف تحصيل بهينه منابع آبي محدود، استفاده از برنامه ريزي خطي و نرم افزار LINDO اين امکان را فراهم ساخت تا چهار الگوي زراعي جهت مقايسه با وضع موجود در قالب پنج مدل طراحي و اجرا شوند. نتايج به دست آمده نشان داد که در الگوي زراعي بهينه، صرفه جويي در مصرف آب به ميزان 11.74 درصد، در نيروي کار 21.39 درصد، در هزينه هاي جاري 14.42 درصد، در سرمايه گذاري سيستم هاي آبياري تحت فشار 1.05 درصد و در زمين 2.13 درصد بوده است و بازده برنامه اي آن 3.11 درصد بيشتر از وضع موجود بود.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش تحمل ارقام زيتون باغملک و زرد به تنش آبي و کاربرد پتاسيم مورد مطالعه قرار گرفت. نهال هاي يک ساله زيتون با سه مقدار آب (33-0 درصد، 66-34 درصد و 100-67 درصد مصرف آب قابل استفاده گياه بين دو آبياري) و سه مقدار پتاسيم (100، 50 و صفر گرم سولفات پتاسيم به ازاي هر نهال که در موقع کاشت با خاک گلدان مخلوط گرديد) تيمار شدند. آزمايش به صورت فاکتوريل در قالب طرح کاملا تصادفي و در 4 تکرار اجرا شد. صفات رويشي مانند وزن تر و خشک برگ، ساقه و ريشه و هم چنين سطح برگ و ريشه اندازه گيري شدند. نتايج به دست آمده نشان داد که رقم باغملک از نظر صفات رويشي نسبت به رقم زرد برتري دارد. با افزايش تنش آبي، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ريشه، سطح برگ و سطح ريشه کاهش يافتند. نهال هاي تحت تيمار سوم آبياري رشد بسيار کمي داشتند و ريزش برگ نيز در آن ها مشاهده گرديد، ولي ريزش برگ در دو تيمار ديگر مشاهده نشد. نسبت ريشه به اندام هوايي با کاهش ميزان آبياري افزايش يافت، به طوري که در تيمار سوم بيش ترين بود. کاربرد پتاسيم منجر به افزايش سطح برگ، وزن تر و خشک برگ و ساقه در گياه شد. نهال هاي تحت تيمار 100 و 50 گرم پتاسيم رشد بيشتري نسبت به تيمار صفر نشان دادند، ولي در مورد اکثر صفات، اختلاف معني داري بين دو تيمار 50 و صفر گرم وجود نداشت. به طور کلي، در نهال هايي که تحت تنش آبي قرار داشتند، استفاده از سولفات پتاسيم موجب افزايش رشد رويشي نهال گرديد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه فرآيند فرسايش خاک و ارزيابي عوامل کنترل آن از مهم ترين پيش نيازهاي مديريت صحيح منابع آب و خاک در حوزه هاي آبخيز است. هم چنين تعيين نقش دخالت هاي کنترل پذير انساني از طريق تغيير کاربري اراضي بسيار مهم بوده و بررسي مقايسه اي آن ها بسيار حايز اهميت است. پژوهش حاضر به منظور بررسي توليد روان آب و رسوب در کرت هاي آزمايشي با دو کاربري ديم زار و مرتع فقير و در دو فصل تابستان و زمستان با استفاده از باران ساز مصنوعي در حوزه گرگک در استان چهارمحال و بختياري به اجر درآمد. در اين پژوهش، مقدار روان آب و رسوب ناشي از شديدترين باران هاي منطقه و با شدت 34 ميلي متر در ساعت در کرت هاي آزمايشي در فواصل زماني 5 دقيقه در ظروف مخصوص جمع آوري و حجم و وزن هر کدام اندازه گيري گرديد. نتايج به دست آمده از آزمون هاي تجزيه واريانس و t نشان داد که ميزان روان آب و رسوب در فصل تابستان در مراتع فقير، در سطح اعتماد 99 درصد، بيشتر از ديم زارها مي باشد. در صورتي که در فصل زمستان، توليد روان آب و رسوب در ديم زارها، در سطح اعتماد مشابه بيشتر از مزارع فقير بود.

 نسخه قابل چاپ

تفکيک پذيري خاک ها و ساير پوشش هاي اراضي با به کارگيري داده هاي رقومي سنجنده LISS_III در منطقه آران - بيدگل مورد بررسي قرار گرفت. پس از تصحيح هندسي و راديومتري و به کارگيري لايه کمکي (DEM)، ترکيب هاي مختلفي از داده ها براي استخراج اطلاعات به کار گرفته شد. نتايج حاصل از پردازش رقومي باندهاي LISS_III براي تفکيک پذيري خاک ها مورد بررسي قرار گرفت. با تفکيک واحدهاي همگن بر روي تصاوير رنگي و بهره گيري از اطلاعات جانبي و پژوهش هاي ميداني، نمونه هاي آموزشي انتخاب شدند. به منظور ارزيابي تفکيک پذيري خاک ها، ميانگين، انحراف معيار و واريانس نمونه هاي آموزشي محاسبه و مورد ارزيابي قرار گرفت. تصاوير به روش نظارت شده و با الگوريتم حداکثر همسايگي طبقه بندي گرديدند. سپس به منظور ارزيابي طبقه بندي، نتايج با نقش واقعي زميني مقايسه شدند. نتايج نشان داد که سنجنده LISS_III قابليت تفکيک خاک هاي Typic Haplosalids از Typic Aquisalids را ندارد. خاک هاي Gypsic Aquisalids تقريبا در تمامي باندهاي سنجنده داراي بيش ترين بازتاب و خاک هاي Typic Aquisalids داراي کم ترين بازتاب بودند، به طوري که اين خاک با خاک هاي Typic Torriorthents که بر روي اراضي بادبزني شکل سنگريزه دار تشکيل شده اند تداخل طيفي داشت. سطح خاک Gypsic Aquisalids پوشيده از نمک و گچ بود. در حالي که سطح خاک Typic Torriorthents را پوسته هاي اسفنجي و چند وجهي که در لايه مرطوب زيريي بودند، پوشاند. نمک هاي سديمي و منيزيمي، نمک هاي غالب در اين دو خاک بودند. نتايج نشان داد که خاک هاي شور با پوسته هاي صاف، براق و پف کرده، پوسته هاي صاف و تيره با تجمع کم تا متوسط نمک در سطح، پوسته هاي اسفنجي و چندوجهي نمکي در يک کلاس طبقه بندي شدند. به طور کلي چنان چه شناسايي خاک هاي مناطق خشک در سطح تحت گروه؛ مدنظر باشد، داده هاي ماهواره هندي به علت دسترسي آسان و کمتر بودن هزينه تهيه داده هاي رقومي، مناسب هستند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه 9 سيستم آبياري باراني شامل سه سيستم ويل موو، سه سيستم کلاسيک و سه سيستم قرقره اي در استان آذربايجان شرقي به عنوان نمونه انتخاب و مورد ارزيابي قرار گرفتند. ضرايب يکنواختي، راندمان پتانسيل کاربرد و راندمان واقعي کاربرد آب اندازه گيري شدند. راندمان پتانسيل کاربرد در سيستم هاي ويل موو از 69.3 تا 78.5 درصد، در سيستم هاي کلاسيک از 48.2 تا 73.5 درصد و در سيستم قرقره اي از 40 تا 56.5 درصد متغير بود. متوسط راندمان واقعي کاربرد در سيستم هاي ويل موو، کلاسيک و قرقره اي به ترتيب 65.8، 52.7 و 47.9 درصد به دست آمد. در وضعيت هواي آرام و شرايط متعارف کارکرد سيستم ها، متوسط ضريب يکنواختي براي سيستم هاي ويل موو، کلاسيک و قرقره اي به ترتيب 85.9، 73.8 و 64.4 درصد و يکنواختي توزيع آب در ربع پايين به ترتيب 79.3، 63.5 و 51.5 درصد تعيين گرديد. نتايج نشان داد که در يکي از مزارع آزمايشي کاهش 25 درصد فاصله جابجايي لوله هاي فرعي در سيستم کلاسيک، ضريب يکنواختي را تا حدود 25 درصد، و يکنواختي توزيع بر اساس نصف و ربع پايين مشاهدات را به ترتيب تا حدود 21 و 33 درصد افزايش مي دهد. در شرايط سرعت باد کم و ملايم و بافت خاک لوم رسي، عملکرد سيستم ويل موو بهتر از سيستم هاي کلاسيک و قرقره اي، و عملکرد سيستم کلاسيک بهتر از قرقره اي تعيين گرديد.