درس دوم
(زمان و اهمیت آن در تاریخ)
- دقیقتر و آگاهانه تر شدن شناخت انسان نسبت به مفهوم زمان مبنایی برای ایجاد نظام های گاه شماری (تقویم) گردید.
- مورخان برای مطالعه بهتر گذشته به تقسیم بندی آن می پردازند.ولی مورخان نمی توانند به سادگی زمان را تقسیم کنند چون آغاز زندگی انسان روشن نیست.
- گذشته براساس اختراع خط به دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی تقسیم بندی می شود.
- دوران پیش از تاریخ به کمک آثار و دوره تاریخی به کمک اخبار به دوره های زمانی کوچکتر تقسیم می شوند.
- یکی از مهم ترین وظایف مورخان، یافتن ترتیب زمانی وقوع رویدادهاست برای آنکه آشفتگی در ترتیب زمانی وقایع پیش نیاید.
- بررسی ترتیب زمانی رویدادها را « کرونولوژی » می گویند. و در این ترتیب ، رویدادها به کوتاهی یا به گستردگی در روز، هفته، ماه یا سال و قرن آن ذکر می شود.
- مورخان به عنوان نخستین گام در درک اینکه رویدادها چرا روی می دهند به رویداد شماری نیاز دارند.
- گام مهم پس از، رویداد شماری؛ تبیین و تفسیر رویدادهاست.
- یکی از آسانترین راههای نشان دادن مسیر نظمی که مسیر رویدادها را نشان می دهد به کارگیری «خط زمان» است.
- منجمان اولیه معتقد بودند که با دقت در روند جا به جایی و طلوع و غروب ستارگان، طالع هر شخص آشکار می شود. بنابراین پدیده ای به نام طالع بینی رایج گشت.
- دوره ای از تاریخ اروپا که طی آن در بسیاری از کشورهای اروپایی تعالیم کلیسا، دچار دگرگونی هایی گشت را « اصلاح دینی » می گویند.
- تاریخ دار کردن رویدادها، دستاورد تلاش تمدنهای نخستین برای اندازه گیری زمان بود. و نخستین راه نگهداری حساب وقت، شمارش روزها بوده است.
- در تاریخ نویسی کنونی، تاریخ دار کردن رویدادها با به کارگیری کمیتهای زمانی انجام می گیرد.
- یکی از نخستین نیازهای مورخان، به کارگیری زمان شمار(تقویم) برای بازگویی رویدادهای گذشته است.
- در یک تقسیم بندی کلی زمان به سه سنجش: زمان کوتاه ( ساعت،دقیقه،...) زمان طولانی ( سال،...) و سرانجام دوران زمان شمار تاریخی که در برگیرنده چندین سال است، تقسیم میگردد.
- اهمیت زمان های کوتاه در پژوهش های تاریخی، از دو زمان دیگر کمتر است.
- نیاز دولتها، بیش از همه ضرورت تقسیم بندی زمان را مطرح ساخت.
- دولتهای بزرگ، برای تنظیم دفترهای بودجه، امور مالیاتی، مشخص ساختن هنگام پرداخت آن، پرداخت هزینه ها و دستمزد کارکنان ، تنظیم روابط سیاسی با دیگر کشورها، به پا داشتن یادمانهای ویژۀ دینی و خاطره های قومی به تقویم نیاز داشت.
- در حدود سال 100 میلادی در چین شمالی، تقویم کشاورزی رواج داشت.
- در تقویم آگاهی هایی چون روزهای تعطیل، یادبودهای تاریخی، درازی روز، هنگام طلوع و غروب خورشید، کسوف ، جزر و مد و غیره وجود دارد.
- به تاریخ زمان های کوتاه ،تاریخ وقایع ، نیز گفته می شود.
- ویژگی های یک دورۀ بزرگ مثلاً فئودالیسم را با تاریخ زمان های طولانی می توان روشن ساخت.
- به هر دستگاه تقسیم زمان به سال، ماه، هفته و روز که مبتنی بر دوره های گردش طبیعی مانند حرکت وضعی زمین به دور خود، گردش ماه به دور زمین و گردش زمین به دور خورشید باشد، تقویم می گویند.
- در گذشته برای اندازه گیری و جهت یابی،اُسطرلاب ، مورد استفاده ستاره شناسان و دریا نوردان قرار می گرفت.
- در تقویم بابلی، سال 12 ماه داشت که پاره ای ماه های آن 29 روز و بعضی دیگر 30 روزه بود.تقویم بابلی تقریباً درمیان تمامی اقوام سامی رایج شد و مبنای تقویم های اسلامی و مسیحی نیز گشت.
- دشواری های عمده تقویم بابلی این بود که پس از گذشت چندین سال، ماههای فصل جا به جا می شدند و آنان برای ثابت نگه داشتن ماههای سال، هر دو یا سه سال ، یک ماه اضافی برآنها افزودند.
- تقویم مصری برمبنای گردش ماه نبود و دستاورد تقویم مصری بعدها مبنای تقویم رومیان شد.
- در تقویم رومی نیز سال 12 ماه داشت و همان مشکلی که بابلیها در شمارش ماههای سال داشتند، برای رومیان نیز پیش آمد، در زمان ژولیوس سزار در این تقویم اصلاح صورت گرفت.
- تقویم رومی 80 روز با گردش واقعی روزها اختلاف داشت. رومی ها برای اصلاح تقویم خود از تقویم مصری استفاده کردند.
- تقویم اصلاح شده رومی در زمان ژولیوس سزار به تقویم قیصری معروف شد و مبنای تقویم ملل مسیحی قرارگرفت.
- منجمان رومی، سال366 روزه را سال کبیسه نامیدند.
- اگر مورخ در پژوهش خود با رویدادی روبه رو گردد که تاریخ دقیق آن معین نیست، یا بر مبنای تقویمی است که در این زمان کاربرد آن به سر آمده یا آن تاریخ از تقویمی بیگانه گرفته شده باشد باید از تقویم های تطبیقی استفاده نماید.
- مسأله تبدیل تاریخ به ویژه هنگامی ضرورت می یابد که نیاز به دانستن و تعیین تاریخ یک واقعه در تقویم دیگری غیر از تقویم رسمی کشور احساس می شود.
- فرمول « هاتنر » برای تبدیل سال هجری قمری به سال میلادی:
- ( سال ه.ق ) × (33÷32) +622 = سال میلادی
- فرمول « هاتنر » برای تبدیل سال میلادی به سال هجری قمری :
- ( سال میلادی -622 ) × (32÷33) = سال هجری قمری
- برای تبدیل سال قمری به سال شمسی از این رابطه استفاده می شود:
- سال قمری – [ ] = 365÷[ ] = 11× سال قمری = سال شمسی
- برای تبدیل سال شمسی به سال قمری از این رابطه استفاده می شود:
- سال شمسی + [ ] = 354 ÷ [ ] = 11× سال شمسی = سال قمری
- برای تبدیل سال شمسی به میلادی ، اگر زمان سال شمسی مربوط به اول فروردین تا 11 دی ماه باشد آن سال را با 622 جمع می کنیم و اگر از 11 دی تا پایان سال باشد با عدد 622 جمع می کنیم.
- برای تبدیل سال میلادی به شمسی ، عکس روش قبل را انجام می دهیم.
- احمد بیرشک مؤلف کتاب « گاهنامۀ تطبیقی سه هزار ساله » می باشد.
