شهر زیرزمینی سامن به طور اتفاقی در جریان عملیات گودبرداری شركت مخابرات استان همدان به قصد كشیدن فیبرهای نوری از زیر زمین كشف شد. شهری كه به نظر می‌رسد در دوره پیش از اشكانیان ساخته شده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده می‌شده است.
سامن را باید در 15كیلومتری ملایر در استان همدان ببینید. این شهر زیرزمینی در یك بستر سنگی و به صورت دست‌كند ساخته شده و بخشی از فضاهای آن برای تدفین مردگان استفاده می‌شده است. در این شهر زیرزمینی دالان‌های متعددی با راهروها و اتاق‌ها به چشم می‌خورد که همگی در یك صخره عظیم گرانیتی پنبه‌ای در دوره‌های مختلف به وسیله پتك‌ها و قلم‌های سنگی حفر شده اند.
در شعاع 300 متری این شهر زیرزمینی آثار متعددی كشف شده و در چهار نقطه از كارگاه‌ها راه پله‌های سنگی وجود دارد و بیشتر اتاق‌های كشف شده نیز سكوهای یكپارچه تراشیده از سنگ دارد. تاكنون اشیا، سفال، مهره‌های متعدد و چند سكه تاریخی در دالان‌ها و اتاق‌های شهر زیرزمینی سامن یافت شده كه یك سری از سفال‌ها قابل مقایسه با سفال دوره‌های اشكانی و تاریخی هستند.
به نظر می‌رسد این فضاها در یك دوره به منظور زندگی و یا انجام مراسم آیینی و مذهبی ساكنان آن استفاده می‌شده، سپس به منظور تدفین مورد استفاده قرار می‌گرفته و در دوره‌های متاخر و اسلامی به منظور پناهگاه یا استفاده در موقعیت‌های خاص مورد بهره برداری قرار می‌گرفته است.
این شهر زیرزمینی فضاهای بسیار گسترده‌ای دارد كه در قسمت زیرین منازل و ساختمان‌های اداری شهر سامن ادامه یافته و به همین دلیل نمی‌توانسته تنها به منظور تدفین مورد استفاده قرار بگیرد.
براساس مطالعات باستان‌شناسی، شهر پنهان سامن بیش از 3 هکتار وسعت دارد و بخشی از این شهر باستانی به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است. احتمالا بخشی از این شهر در زیر خانه مردم قرار گرفته و به همین دلیل تصور می‌شود که در آن بخش‌ها فاضلاب شهری وارد شهر پنهان شده باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حوادث و اتفاق‌های متعددی در دالان‌های دست كند سامن روی داده است. در این كانال‌ها 60 اسكلت شناسایی شدند كه درون 9 اتاق قرار داشتند و شواهدی وجود دارد كه تدفین‌هایی هم به صورت تدفین باز انجام شده است
اسکلت‌های زیر زمینی
این شهر زیرزمینی در عمق 3 تا 6 متری زمین كشف شده و كانال‌های حفر شده درون آن به مرور در دوره‌های تاریخی كنده شده‌اند و اطراف آنها نیز اتاق‌های متعدد وجود دارند. این كانال‌ها از نظر ساختار معماری بسیار جالب هستند و كاربری خاصی داشته‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حوادث و اتفاق‌های متعددی در دالان‌های دست كند سامن روی داده است. در این كانال‌ها 60 اسكلت شناسایی شدند كه درون 9 اتاق قرار داشتند و شواهدی وجود دارد كه تدفین‌هایی هم به صورت تدفین باز انجام شده است. باستان شناسان می‌گویند كه شش مورد بقایای انسانی نیز وجود دارند كه به طور دقیق نشان می‌دهند این اتاق‌ها در كاربری نهایی به منظور محل تدفین استفاده می‌شدند، به طوری كه استخوان‌ها را جمع می‌‌كردند و دوباره تدفین‌های جدیدی انجام می‌دادند.
همچنین از 60 اسكلت یافت شده، 16 مورد مرد، 26 مورد زن، 14 مورد كودك و یك نوزاد شناسایی شده است و جنسیت 3 مورد از آنها نیز تشخیص داده نشده است.
در كنار استخوان‌های كشف شده انسان استخوان‌های حیوانی نیز در دالان‌های زیرزمینی سامن یافت شده كه بقایای حیوانی در انواع مختلف و مربوط به دوره‌های زمانی متفاوت به طور پراكنده در این ساختار مشاهده می‌شود كه شامل بقایای اسكلت طیور، حیوانات علف خوار اهلی كوچك و بزرگ و حتی آثار حیوانی گوشت خوار از خانواده سگ سانان می‌شود و قسمت اعظم آنها مورد استفاده غذایی انسان‌ها قرار گرفته است.
شهر زیرزمینی چیست؟
آنچه به نام شهرهای زیرزمینی در جهان معروف است در واقع ساختارهای متراكم و پیچیده و گسترده‌ای چون دالان‌های باریك تو در تو و اتاق‌هایی با ابعاد كوچك است و در بعضی از این شهرها افزون بر این معبد و محل تدفین در دل زمین ایجاد شده است.
شهرهای زیرزمینی كه جنبه پناهگاهی دارند به دو شكل ایجاد شده اند یا در بیرون از شهرها و در دل تپه‌های طبیعی و یا در زیر شهرهای مسكونی تا عمق حتی 50 متری از سطح زمین ساخته شده اند.
فلسفه وجودی این شهرها، ضعف امكانات دفاعی نظیر قرار گرفتن در یك موقعیت طبیعی خاص (دشت)، نبود برج و بارویی محكم، تعداد كم جمعیت و زندگی كشاورزی بوده است. وسعت این شهرها در زیر زمین به علت حفاظت از جان و مال در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته اند.
