ششمين نمايشگاه قرآن و عترت اهواز/19
در نشست «تربيت قرآنی» عنوان شد؛
آموزش عادات پسنديده و انتقال مناسب مفاهيم قرآنی؛ راهكار تربيت صحیح فرزندان
گروه فعاليتهای قرآنی: در نشستی تخصصی، شكلگيری و نهادينه شدن صفات و عادتهای پسنديده در فرزندان به همراه انتقال مناسب مفاهيم قرآنی و توجه به مسئله مربی و متربی از مهمترين راهكارهای تربيت قرآنی مطرح شدند.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه خوزستان، در نشست تخصصی «تربيت قرآنی فرزندان» که چهارشنبه، 11 مردادماه در نمايشگاه كتاب قرآن و عترت اهواز در محل موزه هنرهای معاصر برگزار شد تربيت قرآنی فرزندان مورد بررسی قرار گرفت.
سيديوسف محفوظی، مدرس علوم قرآن و حديث دانشگاه شهيد چمران اهواز، با بيان اينكه تربيت در همه اديان و طرز تفكرها مسئلهای عام است، گفت: در اديان الهی هدف از تربيت آن است كه مردم به اين شناخت دست يابند كه از كجا آمدهاند؟ خالق آنها كيست و چگونه رابطه خود را با خالق خود در زندگی شكل دهند. انبياء گذشته و اوصياء آنها كه حلقه اتصال ميان خدا و خلق هستند، هر كدام روشهايی در تربيت مردم به كار گرفتهاند.
|
مدرس علوم قرآن و حديث دانشگاه شهيد چمران اهواز: |
|
در اديان الهی هدف از تربيت آن است كه مردم به اين شناخت دست يابند كه از كجا آمدهاند؟ خالق آنها كيست و چگونه رابطه خود را با خالق خود در زندگی شكل دهند |
وی بيان كرد: با نظر در آيات قرآن اين نكته حاصل میشود كه همه آيات قرآن بر محور خداشناسی و دعوت مردم به اين باور قرار میگيرد و در اصل، نزول قرآن به منظور شناساندن و معرفت پيدا كردن مردم نسبت به خداوند است و اينكه خدا را در اعتقادات، افكار و همه امور زندگی خود جاری سازند.
محفوظی با بيان اينكه ياد خدا، خود مهمترين عامل تربيت است و دعوت به خدا آغاز تربيت است، تصريح كرد: بدبختیهايی كه امروزه در جهان شاهد آن هستيم، ناشی از آن است كه انسانها يا خدا را نمیشناسند يا خود را به جهل میزنند يا آنكه خدا را از زندگی خود حذف میكنند.
حجتالاسلام والمسلمين سعيد جوانمردزاده، مدرس حوزه علميه اهواز در ادامه با بيان اينكه دو نوع تربيت داريم كه شامل تربيت توحيدی(الهی) و تربيت غيرتوحيدی(غيرالهی) است، افزود: در اسلام تربيت به تنهايی كاربرد ندارد بلكه به استناد آيه «یُزَكِّيهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ»(جمعه/2) تعليم و تربيت همراه يكديگر هستند.
وی با بيان اينكه تعليم و تربيت يا آموزش و پرورش از يكديگر تفكيكناپذير هستند، عنوان كرد: هدف از آموزش تربيت است و اين دو از يكديگر جداناپذير هستند و آن چيزی كه به آموزش معنا میدهد و آموزش الهی را از آموزش غيرالهی تفكيك میكند، امر تربيت توحيدی است.
جوانمردزاده ادامه داد: ائمه اطهار(ع) هر يك به گونهای به مقتضای حال و مقتضای افراد، تربيت را تعريف میكنند. مثلاً از حضرت علی(ع) نقل شده است: «رَحَمَ اللهُ امرءً عَرَفَ مِن أين و فی أين و إلی أين» كه اين روايت بيانگر يك شكل از تربيت است.
|
حجتالاسلام سعيد جوانمردزاده: |
تربيت هدف آموزش است و تعليم و تربيت از يكديگر تفكيكناپذيرند.
آن چيزی كه به آموزش معنا میدهد و آموزش الهی را از آموزش غيرالهی تفكيك میكند، امر تربيت توحيدی است |
اين مدرس حوزه با تشبيه امر تربيت به ساختن يك عمارت، آن را متشكل از اجزای متعددی دانست و توضيح داد: تربيت توحيدی تنها حول محور مربی يا متربی نمیگردد بلكه ابزارهای تربيتی، چگونگی تعامل با فضا، محتوا و ... نيز از ديگر امور دخيل در تربيت هستند. از اين رو علل و عواملی كه به تربيت توحيدی منتهی میشوند بسيار پيچيده است.
وی افزود: هدف از تربيت توحيدی آن است كه انسان موحد، خدامحور و عبد باشد چرا كه بالاترين مرحله در كمال انسان بندگی است؛ بنابراين هدف از تربيت، بندگی است كه سعادت دنيوی و اخروی انسان را در پی دارد.
حجتالاسلام والمسلمين سعيد جعفری، معاون پژوهش مركز مديريت مدارس علميه خوزستان در اين نشست با بيان اينكه بايد كليات مسائل تربيتی را از قرآن و منابع روايی استخراج و در مرحله بعد بدانها عمل كنيم، با اشاره به پارهايی از مشكلات فراروی تربيت، گفت: متأسفانه توجه به آموزش در جامعه ما بيش از ديگر مسائل شده است، از اين رو شاهد معضل مدركگرايی در جامعه هستيم. پدر و مادرها صرفاً به وضعيت آموزشی فرزندان خود توجه دارند و عمل كردن به مسائل اخلاقی از سوی فرزندان برای آنها چندان مهم نيست، اين موضوع موجب میشود كه فرد متخصص تربيت شود اما آن چنان كه بايد متعهد نباشد.
وی در خصوص زمان آغاز تربيت فرزندان با اشاره به اين سخن نظريهپردازن تربيت كه رفتار افراد در دوران قبل از ازدواج در شكلگيری برخی صفات كودك تأثير دارد، افزود: كودكان از سالهای آغازين تولد از رفتار اطرافيان متأثر میشود؛ عواملی همچون فضاسازی در خانه، رفت و آمد با خانوادههای متعهد، حضور در محيطهای مذهبی، به طور غيرمستقيم بر فكر و ذهن كودك و تربيت قرآنی او تأثير میگذارد.
اين مدرس حوزه ادامه داد: علاوه بر اين اهتمام به امور دينی از دوران كودكی، تشويق كودكان و بيان غيرمستقيم نكات و آموزههای اخلاقی طی گفتوگو پيرامون آنها در حضور كودك و فراهم كردن بازیهای متناسب با مضمون و محتوای دينی از ديگر نكات مهم تربيتی است.
|
حجتالاسلام جعفری: |
|
تشويق كودكان و بيان غيرمستقيم نكات و آموزههای اخلاقی طی گفتوگو پيرامون آنها در حضور كودك و فراهم كردن بازیهای متناسب با مضمون و محتوای دينی از نكات مهم تربيت است |
جعفری خاطرنشان كرد: در فرآيند تربيت فرزندان، بايد از مجموعهها و ظرفيتهای متعدد استفاده كنيم و كمك بگيريم چراكه هر يك از اين عوامل تا محدوده زمانی معينی، ما را در امر تربيت قرآنی كودكان به پيش میبرند، در سنين بالاتر بايد از فرزندان بخواهيم كه خود در زمينههای مختلف دينی فعال باشند.
در ادامه اظهارات جعفری، محفوظی نيز در خصوص نقش محيطهای آموزشی در تربيت، عنوان كرد: مفاهيم قرآن كريم در سه بخش اعتقادات، اخلاق و احكام بايد به شكلی در اختيار همه اقشار مردم از دانشجو، طلبه، كارمند و ... قرار بگيرد و توسط آنها در زندگی اعمال شود. در مراكز آموزشی با توجه به محيط و فضاي حاكم بر آنها، روشهای تربيتی متفاوت است. بايد با شناسايی انواع مراكز آموزشی و بررسیهای كارشناسی، چگونگی انتقال مناسب مفاهيم قرآنی به افراد تحت آموزش اين مراكز روشن شود تا متربيان ضمن فراگيری اين مفاهيم، عملاً آنها را در زندگی اعمال كنند.
|
يوسف محفوظی: |
|
بايد با شناسايی انواع مراكز آموزشی و بررسیهای كارشناسی، چگونگی انتقال مناسب مفاهيم قرآنی به افراد تحت آموزش اين مراكز روشن شود تا متربيان ضمن فراگيری اين مفاهيم، عملاً آنها را در زندگی اعمال كنند |
اين مدرس دانشگاه با اشاره به ضرورت انتقال به روز مفاهيم قرآنی در كنار دروس پايه در دانشگاهها، افزود: مربی و آموزشدهنده مفاهيم قرآنی در مراكز آموزشی بايد فردی مناسب باشد، كسی كه بتواند با مخاطب خود ارتباط صميمانه برقرار كند و متربی به راحتی پرسشهای خود را با او مطرح كند. چنين فردی بايد با برخورداری از نيروی صبر به پرسشها گوش فراداده و توانايی پاسخگويی به آنها را بر اساس آيات قرآن داشته باشد.
وی تأكيد كرد: مربی و استاد بايد مطالب و مفاهيم قرآنی را بر اساس سطح فكر و معلومات متربی به او عرضه بدارد به گونهای كه مخاطب از پاسخهای ارائه شده قانع شود. مفاهيم و معارف قرآنی بايد به گونهای به متربی انتقال يابد كه نوجوان و جوان ما قرآنفهم شود و توانايی تشخيص نيازهای خود را در اين عرصه داشته باشد.
جوانمردزاده در ادامه با بيان اينكه برای شكلگيری و نهادينه كردن صفات و عادتهای پسنديده در فرزندان، پدران و مادران بايد اين گونه صفات و عادات را در خود پرورش دهند، اضافه كرد: اولين گام در تربيت فرزند، در آيه 105 سوره مائده آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ عَلَیْكُمْ أَنفُسَكُمْ، اى كسانى كه ايمان آوردهايد به خودتان بپردازيد»، تربيت در اين آيه از فرد شروع میشود. بنابراين پدر و مادر برای پرداختن به تربيت فرزند بايد از خود آغاز كنند.
وی با اشاره به روايت «كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِكُمْ» گفت: بهترين نوع تربيت آن است كه به صورت غيرمستقيم تحقق يابد. در تربيت توحيدی، كودك از روح بزرگی برخوردار است و قدرت درك و فهم دارد؛ از اين رو بر اساس دستورات اسلامی تربيت توحيدی از زمان تولد كودك آغاز میشود.
اين مدرس حوزه در ادامه گفت: خانواده، محتوا، ابزار، فضا و اصول تربيتی پايههای تربيت را تشكيل میدهند. جايگاه و فضای اول و آخر تربيت خانواده است؛ چنانكه به فرموده مقام معظم رهبری در كتاب مطلع عشق، در خانواده سه دسته تربيت میشود؛ اول مردم به عنوان پدر خانواده، دوم زن به عنوان مادر خانواده و در آخر فرزند ضلع سوم تربيت در خانواده است.
اين مدرس حوزه در خصوص ابزارهای تربيت اظهار كرد: نماز بهترين ابزار تربيت فرزند است. نماز آنچنان مهم است كه امام خمينی(ره) فرمودند: نماز كارخانه انسانسازی است. پيامبر اكرم(ص) در روايتی 15 فايده برای نماز اول وقت برمیشمردند كه 3 فايده آن در دنيا و 12 فايده آن در لحظهای كه جان از بدن انسان تهی میشود به نمازخوان میرسد. كسب رزق و روزی فراوان، طول عمر با عزت، فرزندان صالح از فايدههايی است كه ايشان برای برپاداشتن نماز اول وقت برشمردهاند.
جوانمردزاده با بيان اينكه فضای تربيتی از ديگر پايههای مهم تربيت است، ادامه داد: بهترين فضايی كه ما برای تربيت توحيدی در اختيار داريم، مسجد است. چنانكه بهترين راه برای تسريع در امر تربيت و رسيدن به سعادت دنيوی و اخروی انجام اعمال عبادی به صورت جماعت است. شركت دادن كودك در مسجد و نمازهای جمعه با رعايت نكات لازم، مراتب و مراحل تربيت توحيدی كودك را تسريع میبخشد.
بهترين فضايی كه برای تربيت توحيدی در اختيار داريم، مسجد است
جعفری خاطرنشان كرد: پدر و مادران بايد نسبت به نوع اسباببازیها و عروسكهايی كه در اختيار فرزندان خود قرار میدهند و همچنين شبكهها و سايتهای مورد مراجعه در خانواده آگاه باشند. متأسفانه اكثريت خانوادهها به نقش و كاركرد رسانه در امر تربيت فرزندان آگاه نيستند.
وی ادامه داد: در بحث امر به معروف و نهی از منكر بايد نقاط مثبت مخاطب را در نظر بگيريم، براساس آنها او را تشويق كنيم، اين چنين فرد مخاطب كمكم به سمت متربی خواهد آمد و امكان هدايت او به وجود میآيد. امر به معروف و نهی از منكر زمانی اثرگذار خواهد بود كه دلسوزانه صورت گيرد و متربی نسبت به آن آگاه باشد.
محفوظی در ادامه بيان كرد: با توجه به اينكه تربيت مسئلهای عام است ما بايد از مفاهيم تربيتی كه در قرآن مطرح شده است، استفاده كنيم و اين امر مطالعه تخصصی و بررسی كارشناسی میطلبد. اولين موضوعی كه در خانواده بايد بدان بينديشم، انس با قرآن كريم است كه بايد به شكلی ظريف در خانواده پياده شود به گونهای كه فرزندان از سنين كودكی ارتباط نزديكی با قرآن كريم داشته باشند. اين ارتباط موجب میشود كه فرزندان بعدها به عرصههای مختلف فعاليتهای قرآنی و عمل به آموزههای آن قدم بگذارند.
اولين موضوعی كه در خانواده بايد بدان بينديشم، انس با قرآن كريم است
جوانمردزاده در پايان در خصوص چگونگی ايجاد التزام درونی در فرزندان در مواجهه با اطلاعات و تبليغات گسترده عصر حاضر عنوان كرد: حضرت علی(ع) میفرمايد: علم پيشاهنگ عمل است. اكثر اتفاقاتی كه در حال وقوع است كه گاه با ضرر و زيانهايی در عرصههای مختلف تربيتی همراه است بدان جهت است كه بدون علم صورت میگيرد؛ همچنان كه پيامبر(ص) فرمودند: شر دنيا و آخرت با جهل توأم است، چنانكه خير دنيا و آخرت نيز با علم توأم است.
گفتنی است، در اين نشست كتابهای «حكمتنامه كودك» اثر محمد محمدیریشهری، «مطلع عشق» اثر آيتالله خامنهای و «نگاهی دوباره بر تربيت اسلامی» اثر دكتر خسرو باقری به عنوان منابعی در زمينه خانواده و تربيت دينی فرزندان معرفی شدند.
