اسلام برای هریک از زن وشوهر حقوق متقابلی رابیان کرده که توجه به اهمیت و رعایت آنها از جانب دوطرف متضمن استحکام نظام خانواده است.

اهمیت حقوق زن:

۱- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید:

«برادرم جبرئیل به من خبر داد و همیشه به من نسبت به زن ها سفارش می کرد تا جایی که مطمئن شدم که شوهرش نباید به او حتی کمترین کلمه ای که دلالت بر کم حوصلگی و رنجش دارد بگوید.» ۱

اهمیت حقوق شوهر:

حضرت باقر علیه السلام می فرماید: زنی خدمت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آمده و عرض کرد: حق شوهر بر زن چیست؟ حضرت بخشی از آن را بیان فرمودند. آن زن پرسید: چه کسی بیشترین حق را بر مرد دارد؟ فرمودند: پدر و مادرش. پرسید: چه کسی بیشترین حق را بر زن دارد؟ فرمودند: همسرش. پرسید: آیا حق من و همسرم مساوی است؟ حضرت فرمودند: خیر از هر صد حق، یک حق.»

اقسام حقوق زن و شوهر:

حقوق خاص زن

۱- تأمین نیازهای مادی همسر «نفقه»

مقصود از نفقه و مقدار آن:

نفقه عبارت است از نیازمندی های روزمرّه از قبیل نان، برنج، گوشت، قند و چای، میوه ی فصلی، لباس، مسکن، فرش و سایر لوازم و ضروریات زندگی و “مقدار آن” منوط به حال و شأن و شخصیت و موقعیت طرف می باشد و باید مناسب حال و شأن و زمان و مکان واجب النفقه باشد و از حدّ کفاف او کمتر نباشد.

البته باید توجه داشت که وجوب پرداخت نفقه به زن در کلام فقها مشروط به اطاعت زن در (عمل زناشویی) شده است. به این معنا که مرد در مقابل این درخواست ها و تقاضاهای جنسی، باید هزینه کند، نفقه و مخارج زندگی زن را از نظر خوراک، پوشاک، مسکن تامین نماید: ولی این حق زن نسبت به شوهر، مشروط به هزینه کردن و تامین مخارج زندگی نیست بلکه حق مطلقی است که فقط عجز و ناتوانی مرد آن را مقید می سازد.

این که نفقه زن به عهده مرد گذاشته شده است و در این مورد فرقی نیست که زن متمول و ثروتمند باشد یا فقیر، از قوانینی است که اسلام به نفع زن وضع کرده و پیشرفته تر از همه ی قوانین فعلی جهان علم و پیشرفت است.

۲- رها نساختن زن به صورتی که همسر داشتن یا نداشتن او معلوم نباشد

خداوند متعال در آیه ۱۹ سوره ی نساء می فرماید: «ای کسانیکه ایمان آورده اید برای شما حلال نیست که از زنان از روی اکراه (و ایجاد ناراحتی برای آنها) ارث ببرید. و آنها را تحت فشار قرار ندهید که قسمتی از آنچه به آنها پرداخته اید (از مهر) تملک کنید.»

یکی از رفتارهای ظالمانه مردان در دوران جاهلیت این بود که با زنان ثروتمندی که از زیبایی بهره ای نداشتند ازدواج می کردند سپس آنها را به حال خود وامی گذاردند آیه فوق به این ترتیب عمل فوق را محکوم ساخته است.

یکی دیگر از عادت های نکوهیده آنها این بود که زنان را تحت فشار می گذاشتند تا مهر خود را ببخشند و طلاق بگیرند. این کار بیشتر در موقعی بود که زن مهریه ی سنگینی داشت. و آیه فوق این کار را ممنوع ساخته است و …

۳- تامین نیازهای دینی همسر

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: “هیچ مرد (زن و بچه داری) خداوند سبحان را ملاقات نمی کند به گناهی که عظیم تر از گناه جهالت خانواده اش باشد.”

جهالت، یک معنایش عدم آشنایی با دین است که در امور دینی نسبت به اصول دین و فروع و اخلاق آن اطلاع کافی نداشته باشند و یک معنای دیگر جهالت به معنای آلوده شدن به گناه و معصیت است.

حقوق واجب (خاص شوهر):

الف – بدون اجازه ی او از منزل خارج نشود مگر در مواردی که استثنا شده است.

حضرت باقر علیه السلام می فرماید زنی خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده و عرض کرد: ای رسول خدا! حق شوهر بر زن چیست؟ حضرت (در ضمن بیان حقوق شوهر) فرمودند: (یکی از حقوق شوهر آن است که) بدون اجازه ی او از خانه ی همسرش خارج نشود و اگر خارج شود ملائکه ی آسمان و زمین و ملائکه غضب و رحمت تا زمانی که به خانه اش برگردد برای او لعن می کنند.» ۲

مواردی که خروج زن از منزل بدون اذن شوهر حرام نیست:

۱- خروج از منزل برای کسب معارف اعتقادی به مقدار لازم و ضروری و همین طور برای فراگیری وظایف شرعی الزامی

۲- خروج برای معالجه ی بیماری چنانچه امکان درمان در منزل نباشد.

۳- خروج برای فرار از ضررهای جانی و مالی و آبرویی

۴- خروج برای انجام واجبات عینی که موقوف بر خروج از منزل است مانند سفر حج، شرکت در انتخابات و یا نجات نفس محترمه

۵- چنانچه ماندن در منزل توام با عسر و حرج غیرقابل تحمل باشد، خروج جایز نیست و …

۶- چنانچه در ضمن عقد نکاح انتخاب مسکن و اشتغال به شاغل اداری به زوجه محول شده باشد و به عنوان شرط در ضمن عقد برای خود سلب محدودیت کرده باشد.

۷- خروج برای تامین معاش چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد یا از انفاق سرپیچی کند.

۸- خروج از منزل برای تظلم و دادخواهی

۹- خروج از منزل در صورتی که ماندنش در آن جا حرام باشد.

ب – نذر زن

ج – سکونت

حق سکونت طبق احکام اولیه از آن مرد است که هر کجا ساکن شد زن تابع او است مگر در ضمن عقد ازدواج با رضایت طرفینن قرارداد شده باشد.

حقوق مشترک (زن و شوهر) که مورد اتفاق فقها است:

۱- تامین نیازهای جنسی همسر

۲- بداخلاقی نکردن با همسر

۳- اذیت نکردن همسر و ظلم نکردن به او

۴- محترم شمردن مالکیت یکدیگر.

پی نوشتها:

۱٫ مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۵۲

۲٫ وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۱۵۷

منبع:تبیان