گیاهان دارویی

فواید تره‌فرنگی

تره فرنگی مانند سیر و پیاز از خانواده گیاهی به‌نام آلیوم (Allium) می‌باشد. به دلیل یکی بودن خانواده تره‌فرنگی و سیر و پیاز،‌ حاوی موادی یکسان می‌باشند که برای سلامتی مفید است.

کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب خون

دانشمندان مشاهده نموده‌اند که گیاهان خانواده آلیوم، کلسترول بد(LDL) خون را کاهش می‌دهند در حالیکه همزمان با آن کلسترول خوب) HDL) را نیز افزایش می‌دهند. این فعالیت بسیار برای جلوگیری از پیشرفت و افزایش پلاکهای خونی که منجر به گرفتگی رگها و بیماریهای قلبی در بیماران دیابتی می‌گردد بسیار مهم می‌باشد. اگر این پلاکها بدون توقف رشد نمایند، سبب حمله قلبی یا سکته می‌گردند. گیاهان آلیوم، حتی باعث کاهش فشار خون بالا، که عامل دیگری برای حمله قلبی و یا سکته می‌باشد، نیز می‌گردد.

مواد موجود در 100 گرم تره فرنگی  

تقویت سلامتی

مصرف گیاهان آلیوم، دو تا چندین دفعه در هفته، باعث کاهش ابتلاء به سرطان روده و پروستات می‌گردد. تحقیقات انجام شده بر روی تاثیر آلیوم بر سرطانها، نشان داده است که موادی درون این غذاها است که توانایی حفاظت از سلولهای روده را در مقابل عوامل سرطان‌زا دارد.

اگرچه مواد موجود در تره فرنگی مانند مواد موجود در سیر و پیاز است، اما میزان آنها بسیار کم است. به همین دلیل برای بدست آوردن تاثیر این مواد باید از مقدار زیادی تره فرنگی استفاده نمود. خوشبختانه طعم شیرین و ملایم آن باعث می‌شود که خوردن آن به مقدار زیاد، آسان باشد.

تثبیت قند خون

علاوه بر فوایدی که خانواده آلیوم دارد، تره فرنگی حاوی مقدار زیادی منگنز، ویتامین B6، ویتامین C، فولات و آهن می‌باشد. ترکیب این مواد مغذی بایکدیگر باعث تثبیت قند خون می‌شود.

چگونه تره فرنگی انتخاب کنیم و چگونه آنها را نگهداری نماییم.

تره فرنگیها با برگهایی به رنگ سبز تیره و گردنی سفید مشخص شده‌اند. یک تره فرنگی خوب نباید زردرنگ و پلاسیده باشد و حتی نباید پیاز آن شکسته و ضرب دیده باشد. اگرچه تره فرنگی‌های بزرگتر و بلندتر فیبر بیشتری داشته باشد، تنها آنهایی را انتخاب نمایید که 2 تا 5 سانت طول داشته باشند.

تره فرنگی را می‌توان برای چند روز بدون اینکه فاسد شوند در یخچال نگهداری نمود. تره فرنگیها را باید درکیسه‌ای قرار داد تا رطوبت خود را از دست ندهند. تره فرنگی پخته شده اگرچه زود فاسد می‌شود،‌ اما می‌توان آن را برای 2 روز در یخچال نگهداری نمود. تره فرنگی را می‌توان برای 3 ماه در فریزر نگهداری نمود. 

اشكال دارویی : پودر در بسته های 40 گرمی 

 موارد مصرف :

این دارو برای برطرف ساختن كوتاه مدت یبوست بكار می رود

اجزاء فرآورده :

پودر سنالین از گیاهان زیر تشكیل شده است

1- برگ سنا                 50%              Cassia angustifolia

2-دانه زیره سرخ           25%              Cwninum cyninum

3-گل سرخ                  25%             Rosa  damascena

مواد موثره :

هیدروكسی آنتراسن گلیكوزید ( سنوزید A,B) ،‌اسانسهاس فرار نظیر كومینالدئید و سیترال

آثار فارماكولوژیك و مكانیسم اثر :

مطالعات در آزمایشگاه نشان داده است كه سنوزیدهای A,B توسط باكتریهای روده بزرگ متابولیز شده ،‌تبدیل به مشتقات فعال Rhein-anthrone می گردند . این تركیبات موجب تحریك و افزایش حركات پریستالتیك روده و در نتیجه كاهش جذب آب و الكترولیتها شده و همچنین ترشح مایعات در روده بزرگ را از طریق تحریك ترشح فعال كلراید و مخاط افزایش می دهند . بر اساس گزارشات موجود، اثرات فوق احتمالا با افزایش بیو سنتز و آزاد سازی پروستا گلاندین ها ایجاد می شوند . روغنهای فرار اسانس زیره بعلت داشتن اثرات آنتی اسپاسمودیك مانع ایجاد درد و كرامپ ناشی از مصرف سنا می گردند .

تداخل دارویی

این دارو به دلیل تغییر رنگ و افزایش PH ادرار ممكن است با آزمایشهای تشخیصی ( مانند تعیین میزان اوروبیلینوژن ادرار و تعیین میزان استروژن به روش كوبر ) تداخل نماید . فرآورده های حاوی سنا با داروهای پایین آورنده پتاسیم خون مانند مدرهای تیازیدی ، آدرنوكورتیكوستروییدها ،‌ریشه شیرین بیان و گلیكوزیدهای قلبی تداخل اثر داشته و احتمالا ایجاد اختلالات قلبی و عصبی - عضلانی می نماید .

مقدارمصرف :

یك قاشق غذا خوری از مخلوط سنالین را در یك لیوان آب جوش ریخته و پس از نیم ساعت آن را صاف نموده قبل از صبحانه میل شود . برای اجابت مزاج و تخلیه سریع روده ها تا دو برابر مقدار فوق را می توان مصرف نمود.

موارد احتیاط :

1- دفع كلیوی تركیبات آنتراكینونی موجب تغییر رنگ ادرار ( زرد قهوه ای به قرمز ) همراه با افزایش PH می گردد

2- ملینها در خردسالان تا 6 سال بجز با دستور پزشك نباید مصرف شود

عوارض جانبی :

1- مصرف سنا ایجاد درد و كرامپ شكمی می نماید ولی این فرآورده بدلیل داشتن اسانس زیره احتمالا این عارضه را ایجاد نمی نماید .

2- مصرف طولانی مدت و دوزهای بالای این فرآورده موجب از بین رفتن كارایی روده ها ، اسهال و از دست دادن آب و الكترولیتها ( بویژه پتاسیم ) آلبومینوری و هماتوری می گردد .

3-مقادیر زیاد سنا ممكن است ایجاد نفریت كند

4-در افرادی كه به مدت طولانی از ملین های آنتراكینونی استفاده نموده اند پیگمانتاسیون ملانوتیك مخاط روده ( Melanosis colic) مشاهده شده است . البته 12-4ماه پس از قطع مصرف دارو این عارضه از بین خواهد رفت

موارد منع مصرف :

1-این فرآورده مانند سایر ملین ها در بیماران مبتلا به تنگی  و انسداد روده و ایلئوم ، دردهای شكمی ناشناخته ، خونریزی ركتوم با علت نامشخص ،‌بیماریهای التهابی روده و آپاندیسیت ممنوعیت مصرف دارد

2-استفاده طولانی از ملین های آنتراكینونی ایجاد وابستگی می نماید لذا مصرف طولانی مدت آنها ممنوع می باشد .

مصرف در حاملگی وشیردهی

1-مصرف این فرآورده در دوران بارداری تنها هنگامی توصیه می گردد كه رژیم غذایی مناسب و ملین های فیبری موثرواقع نشده اند .

2-به علت احتمال ترشح مشتقات آنتراكینون در شیر مادر مصرف این فرآورده در دوران شیردهی توصیه 
نمی گردد .

نكات قابل توصیه  :

1- با توجه به اینكه اثرات سنا 10-8 ساعت پس از مصرف آن ظاهر می گردد بهتر است این فرآورده قبل از خواب مصرف شود

2-مصرف حداقل 8-6 لیوان آّب در روز برای كمك به نرمش دن مدفوع و جلوگیری از كاهش آب بدن بیمار ضروری است این امر به علت خروج حجم زیادی از آب یا مدفوع اهمیت دارد . 

صمغ ها گروه بزرگی از پلی ساکارید هایی هستند که بوسیله توانایی شان در تولید محصولاتی با ویسکوزیته بالا در غلظت های پایین مشخص می شوند. تقسیم بندی صمغ ها و موسیلاژ به این دلیل است که اولین بار که آنها را از پلی ساکارید ها جدا کردند محلول آنها حالت لیزی داشت که صمغ (Gum) نامیده شدند و دسته ای دیگر که محلول های آنها حالت لزج و چسبناک داشت موسیلاژ نامیده شدند. اما این ترکیبات پلی ساکاریدی بر حسب تغییرات ایجاد شده در ساختمانشان می توانند به هر دو شکل لیز و چسبناک وجود داشته باشند. 
صمغ ها بطور وسیع در صنایع غذایی برای تهیه ژل و به عنوان پایدار کننده و عوامل سوسپانسیون مورد استفاده قرار می گیرند. صمغ ها از منابع مختلفی بدست می آیند و شامل صمغ های ترشحی ، صمغ های جلبکی ، دانه ای ، میکروبی و مشتقات نشاسته و سلولز هستند. تمام این مواد مولکول های هیدروفیلیک دارند که می توانند با آب برای تشکیل محلول های ویسکوز یا ژل ها ترکیب شوند. ماهیت مولکول ها تا حد زیادی بر روی خواص صمغ ها تاثیر می گذارد. مولکول های پلی ساکاریدی خطی فضای بیشتری را اشغال می کنند و ویسکوز تر از مولکول های بسیار انشعابی با همان وزن مولکولی هستند. 
 ترکیبات انشعابی آسانتر ژل تشکیل می دهند و پایدارتر هستند چون بر هم کنش وسیع در امتداد زنجیر هایشان ممکن نیست. پلی ساکارید های خطی خنثی به آسانی تشکیل فیلم چسبنده روی مواد خشک می دهند و عوامل پوششی خوبی هستند و محلولشان چسبناک نیست. محلول های پلی ساکاریدی انشعابی به خاطر گیر افتادن وسیع زنجیر های جانبی شان چسبناک هستند و محلول های خشک شده آنها به آسانی فیلم تشکیل نمی دهند. پلی ساکارید های خنثی فقط به صورت جزئی بوسیله تغییر PH تحت تاثیر قرار می گیرند و همچنین نمک ها در غلظت کم اثر کمی بر روی آنها دارد. غلظت بالای نمک ممکن است منجر به جدا سازی آب پیوسته و رسوب پلی ساکارید شود. تعدادی از پلی ساکارید ها دارای زنجیره های مستقیم دراز با انشعابات کوتاه هستند. چنین ترکیباتی دارای نواحی پلی ساکاریدی خطی و انشعابی هستند. به عنوان مثال صمغ دانه خرنوب و صمغ گوار از این دسته هستند. تعدادی از صمغ ها دارای مولکول هایی با گروه های کربوکسیل زیاد در امتداد زنجیره ها می باشند. به عنوان مثال پکتین و صمغ آلژینات از این نوع هستند. این مولکول ها در PH های زیر 3 وقتی گروه های کربوکسیل آزاد تشکیل می شوند رسوب می کنند. در PH بالاتر نمک های فلزی قلیایی این ترکیبات به مقدار زیادی یونیزه می شوند و مولکول را در شکل گسترده و شدیدا هیدراته شده نگه می دارند. این امر موجب ایجاد محلول های پایدار می شود. 
فورسلران و کاراگینان مثال هایی برای پلی ساکارید هایی با گروه های اسیدی قوی هستند. این صمغ ها در PH های پایین پایدار می باشند. چون اسید سولفوریک یونیزه نمی شود. خصوصیات صمغ ها را با وارد کردن جایگزین های خنثی مانند : متیل ، اتیل ، هیدروکسی متیل و یا گروه های اسیدی مانند سولفات و فسفات با توجه به نوع کاربرد تغییر داد
 
صمغ عربی یا صمغ اقاقیا (Arabic Gum or Acacia) 
 
این صمغ ماده مترشحه از از درختی از انواع اقاقیا می باشد. صمغ عربی در آب بسیار محلول است و از محلول هایی که تا 50 درصد حاوی این مواد هستند می توان تهیه کرد. واحد های ساختمانی آن عبارتند از : L- آرابینوز ، L- رامنوز ، D- گالاکتوز و D- گلوکرونیک اسید. صمغ عربی یکی از معدود صمغ هایی است که برای افزایش ویسکوزیته نیاز به غلظت های بالا دارد و به عنوان جلوگیری کننده از کریستالیزاسیون و امولسیفایر استفاده می شود که از این طریق عملا از جدا شدن چربی یا رشد بلورهای شکر در محصولات قنادی یا بلورهای یخ در بستنی جلوگیری می گردد. این صمغ با بعضی ترکیبات و پلی مری غذایی نظیر ژلاتین یا آلژینات سدیم سازگار و مناسب نیست. از این صمغ به منظور تثبیت اجزای طعم زا در سیستم های غذایی نیز استفاده می شود. در این حالت صمغ به صورت لایه ای این اجزا را در بر می گیرد و بدین ترتیب از جدا شدن آنها عمدتا به دلیل فراریت و خشک کردن جلوگیری می کند (آرومای اینکپسوله شده encapsulated).
 (Alginate) : آلژینات
آلژینات ها از اجزای ساختمانی دیواره سلولی الگ های قهوه ای از طبقه فئوفیسه (Phaeophyceae) هستند و دلیل اطلاق این نام به این گروه از صمغ ها این است که اینها از مشتقات اسید آلژینیک هستند. از واحد های ساختمانی B- D- مانورونیک و a- L- گلوکرونیک اسید تشکیل شده اند. نمک های فلزات قلیایی و آمونیاک آلژینات به سهولت در آب گرم یا سرد محلول هستند. اما نمک فلزات 2 یا 3 ظرفیتی آنها نا محلول می باشند. آلژینات ها در اثر حرارت منعقد نمی شوند و با سرد کردن نیز تشکیل ژل نمی دهند. ویسکوزیته محلول آلژینات ها با افزایش درجه حرارت کاهش می یابد ولی از نقطه نظر PH فقط به میزان کمی در PH = 4-10 تغییر می کند. آلژینات ها در دما های معمول در حضود مقادیر کمی از کلسیم تشکیل ژل می دهند و در PH =3 این عمل در غیاب کلسیم هم صورت می گیرد. آلژینات خواص ضخامت دهندگی ، سوسپانسیونی ، امولسیفایری ، پایدار کنندگی و تشکیل ژل و فیلم را داراست
 کاراگینان (Carrageenan) : 
از جلبک های قرمز دریایی طبقه Phodophyceae استخراج می شود که به صورت پلی مری از استر سولفاته مولکول های هگزوز است که در آن نسبت سولفات به هگزوز ها در حدود یک می باشد. 3 بخش ایزوله شده از کاراگینان کاپلا (k) لامبدا و آیوتا کاراگینانمب باشند که به صورت کلی شامل زنجیره های پلی ساکارید شامل گالاکتوز و 3 و6 آنهیدروگالاکتوز می باشند که می توانند سولفاته باشند ویا زنجیر سولفاته باشند و با پیوند های آلفا (1- 3) و بتا (1- 4) به طور متناوب برحسب تعداد گروه های سولفاته به هم متصل شده اند. 
قسمت سولفات یا آنیونی کاراگینان با پروتئین ها وارد واکنش می شود و به این ترتیب یک کمپلکس کلوئیدی پایدار را به وجود می آورد. کاراگینان می تواند ژل های قابل برگشتی (از طریق حرارت) تشکیل دهد که قدرت آن و دمای ژلاسیون به کاتیون های خاص پتاسیم و آمونیوم بستگی دارد
4- آگار (Agar) : 
از الگ دریایی قرمز رنگ از طبقه Phodophyceae بدست می آید که اجزای اصلی ساختمانی آن B- D- گالاکتوز و 3 و6 آنهیدرو L- گالاکتوز می باشد. دارای ساختمانی است که از نوع پلی ساکارید ساخته شده است : 1- آگاروز : پلی ساکاریدی خنثی است که ممکن استاز جزئی تا صفر استر سولفات داشته باشد. 2- آگاروپکتین : در ساختمان آن 10- 5 درصد گروه های سولفات وجود دارد. آگاروپکتین متشکل از آگاروز و استر سولفات است که می تواند حاوی اسید D- گلوکرونیک و مقدار کمی اسید پیرویک هم باشد. این صمغ در آب جوش محلول است ولی در آب سرد نا محلول است. ژل حاصل از صمغ بسیار به حرارت مقاوم بوده و به طور وسیع به عنوان امولسیفایر ، تشکیل دهنده ژل و عوامل پایدار کننده در مواد غذایی مورد استفاده واقع شود. یک کاربرد مشخص آگار استفاده از آن در محیط های کشت میکروبی است. صمغ آگار قوی ترین تشکیل دهنده ژل است که تا کنون شناخته شده است. به صورتی که ژلاسیون در غلظت 04/0 درصد قابل مشاهده است
گوار (Guar) : 
 
این صمغ از دانه گیاه گوار بدست می آید و از واحد های B- D- مانوپیرانوزیل که با پیوند های 1- 4 به یکدیگر متصل شده اند تشکیل شده است. این واحد به صورت یک در میان به یک واحد D- گالاکتوپیرانوزیل متصل هستند. این صمغ در غلظت های کم تشکیل محلول های ویسکوز را می دهد و غلظت 3- 2 درصد آن تشکیل ژل می دهد. این صمغ با پروتئین ها و دیگر پلی ساکارید ها ناسازگاری نشان نمی دهد. صمغ گوار فیلم های قابل انعطاف و با دوام تشکیل می دهد.
صمغ لوبیای لوکاست (Locust bean Gum)
 
این صمغ از لوبیای لوکاست یا دانه خرنوب که به طور وسیع در اطراف دریای مدیترانه پرورش می یابد بدست می آید و دارای حدود 88 درصد گالاکتوز و مانوز و 4 درصد پلی ساکارید های دیگر ، 6 درصد پروتئین ، 1 درصد سلولز و 1 درصد خاکستر است. این صمغ تشکیل فیلم های قابل انعطاف و با دوام را می دهد. از این صمغ برای ایجاد ویسکوزیته و اتصال و پایداری در سیستم های مختلف غذایی نظیر بستنس ، سوسیس ها و غیره استفاده می شود.
 
تراگاکانت (Tragacanth)
این صمغ نیز طک صمغ گیاهی است. ماده ای بی مزه و بی بوست و استفاده از آن قدمتی طولانی دارد. در ایران اطن صمغ کتطرا نامیده می شود.از واحد های ساختمانی اسید گالاکتورونیک ، L- فوکوز ، D- گالاکتوز ، D- گزیلوز و L- آراکبینوز تشکیل شده است. این صمغ حتی در غلظت 5/0 درصد در محلول ویسکوزیته زیادی ایجاد می کند و در برابر حرارت نیز مقاوم است
 
گزانتان (Xanthan) :
این صمغ پلی ساکارید خارج سلولی است که توسط انواعی از گزانتوموناس تولید می شود. واحد های اصلی سازنده این صمغ گلوکز ، مانوز و اسید گالاکتورونیک می باشند. صمغ گزانتان علی رغم وزن مولکولی زیاد به سادگی در آب سرد و گرم حل می شود و حتی در مقادیر کم محلول بسیار غلیظ تولید می کند. اما در اثر بهم زدن از ویسکوزیتهآن کاسته می شود. تغییرات PH اثر چندانی بر روی آن ندارد. این صمغ در انواع مختلفی از نوشابه ها ، کنسرو ها و مواد غذایی منجمد مورد استفاده قرار می گیرد
 
آلکالوئید ها
 
alkaloid یا alkaloid ترکیبات آلی باحداقل یک اتم نیتروژن در حلقه‌ی هتروسیکلیک هستند. تعریف آلکالوئیدها مشکل‌زا است زیرا از هر نظر چه شیمیایی، بیوشیمیایی و چه فیزیولوژیایی گروه متجانسی از ترکیبات نمی‌باشند.به غیر از این اصل که تمامی آلکالوئیدها حاوی ترکیبات نیتروژنی هستند، تعریف عمومی مناسبی برای تمامی آلکالوئیدها وجود ندارد. این ترکیبات دارای تنوع ساختاری بسیار و فعالیت فیزیولوژیائی متنوع می‌باشند. بیش از ۱۰.۰۰۰ آلکالوئید شناسایی شده است و هر روز قریب یک آلکالوئید جدید در مقالات علمی شرح داده می‌شود. 
به خلاف اشکال در تعریف آلکالوئیدها، این ترکیبات دارای خواص فیزیکی و شیمیایی مشترک می‌باشند. آلکالوئیدها معمولاً در آب نامحلول یا به صورت پراکنده محلول می‌باشند و املاح آنها کمی محلول است. بسیاری از آلکالوئیدها جامدات بلوری می‌باشند ولی تعداد اندکی از آنها بی‌شکل (آمورف amorphous) هستند. تعداد اندکی از آلکالوئیدها که فاقد اکسیژن در ملکول خود هستند (کونی‌ئین Coniine، نیکوتین و اسپارتئین sparteine) مایع می‌باشند. بسیاری از آلکالوئیدها ولی نه تمامی آنها به علت وجود یک آمینو نیتروژن، قلیایی بوده و بسیاری دارای فعالیت فیزیولوژیائی می‌باشند. 
درباره‌ی علت پیدایش آلکالوئیدها در گیاهان و عملکرد آنها مطالب زیادی نوشته شده است.

● وظایف اثبات شده‌ی آلکالوئیدها 
ـ داروهای سمی که گیاه را در برابر حشرات و علفخواران حفظ می‌کنند. 
ـ فرآورده‌های انتهایی واکنش‌های دتوکسیفیکاسیون که ترکیباتی را از بین می‌برند که ممکن است به گیاه آسیب رسانند. 
ـ فاکتورهای رشد تنظیم‌کننده. 
ـ ذخیره‌ی نیتروژن یا سایر عناصر ضروری برای گیاه.

● بروز و توزیع

با وجودی که آلکالوئیدها در بعضی حیوانات مانند مورچه‌های آتشین و وزغ وجود دارند، ولی بسیاری از آلکالوئیدها در گیاهان گلدار دیده می‌شوند و ۴۰% تیره‌های گیاهی حداقل حاوی یک گونه‌ی گیاهی دارای آلکالوئید هستند. آلکالوئیدها در ۱۵ تا ۲۰ درصد گیاهان آوندی و بیشتر دولپه‌یی‌ها و نیز در تیره‌های تک لپه‌یی تیره‌ی یاس بنفش Liliaceae، آماریلیس Amaryllidaceae و Poaceae هم دیده می‌شود. 
توزیع این ترکیبات نامشخص است: این ترکیبات همیشه در بعضی تیره‌ها وجود دارد (مثل تیره‌ی خشخاش Papaveraeceae) در سایرین شایع (مثل تیره‌ی آماریلیس و سداب) و در بعضی دیگر نادر (آپیاسه Apiaceae) است. این ترکیبات به ندرت در بازدانگان، خزه‌های club mosses و دم اسب‌ها دیده می‌شوند و با این وجود در قارچ‌ها، شایع نیستند. موارد نادری هم مثل قارچ ارگو (Claviceps) ergot fungus و قارچ‌های «جادویی» magic mushrooms (گونه‌های psilocybe) دیده می‌شود. 
به طور کلی، گیاهان یک ساله دارای مقدار زیادی آلکالوئید نسبت به گیاهان پایا هستند. مقدار کمی آلکالوئید در درختان دیده می‌شود که معمولاً ساختمان ساده‌تری دارند. این ترکیبات ممکن است در تمام گیاه موجود باشند یا محدود به بعضی بافتها مثل ریشه یا پوست تنه باشند. غلظت این ترکیبات از یک بخش کوچک ۰۱/۰ درصد تا بیش از ۱۲ درصد وزن خشک گیاه متفاوت است. هر گیاهی که در آن بیش از ۵/۰ درصد وزن خشک، آلکالوئید وجود داشته باشد گیاه دارای آلکالوئید نامیده می‌شود. 
مقدار آلکالوئید در میان اعضای گونه‌های مفروض گیاه نیز متفاوت است و نیز برحسب محل رشد گیاه تغییر می‌کند. انواع پرورشی گیاهان خودرو حاوی نسبت‌های متفاوت با گیاهان خودرو می‌باشند ولی آلکالوئیدهایی که در گیاه اولیه یافت می‌شوند معمولاً در یک کشت موجود است. مقدار آلکالوئید بخش‌های متفاوت یک گیاه نیز متغیر است. به عنوان مثال، نیکوتین در ریشه‌ی تنباکو تولید می‌شود ولی در برگها تجمع می‌یابد و بنابراین در برگها، مقدار آلکالوئید بیشتری یافت می‌شود.

● طبقه‌بندی و نامگذاری

طبقه‌بندی آلکالوئیدها معمولاً براساس نوع سیستم حلقه‌ی موجود (به عنوان مثال پیرولیدین یا پیپریدین) و منشا بیوسنتتیک آنها از پروتئین آمینواسیدها انجام می‌گیرد. بعضی از ساختارها را می‌توان در بیش از یک دسته جای داد و به این ترتیب یک طبقه‌بندی سلسله مراتبی نامناسب به وجود خواهد آمد. بعضی از گروه‌های آلکالوئیدی با شیمی خود توجیه می‌شوند مثل طبقه‌ی پپتید، طبقه‌ی پیرولیزیدین، طبقه‌ی کینولیزیدین و تروپان tropan. بعضی گروه‌ها به طور ناقص منشا ترپنوئیدی دارند و عده‌یی از طریق توزیع گیاهی خود تعریف می‌شوند. 
نام‌های رایج برای آلکالوئیدها مثل نیکوتین، معمولاً به این ine ختم می‌شوند. بسیاری از این نام‌ها از جنس گیاهی مشتق شده‌اند که آلکالوئید در آن وجود دارد مثل آتروپین که از آتروپا Atropa یا از گونه‌های گیاهی مانند کوکائین که از Erythroxylum coca به دست می‌آید. نام‌های آلکالوئیدی دیگر از نام گیاه دارو (به عنوان مثال ارگوتامین از ارگو) یا از فعالیت فیزیولوژیکی (امتین emetine به خاطر اثرات استفراغ‌آور) مشتق می‌شود. گاهی نام آلکالوئید به خاطرآورنده‌ی نام کاشف آن ترکیب است مثل لوبلین lobeline که به افتخار گیاه شناس فرانسوی Lobel نامگذاری شده است.

● خواص فارماکولوژیک

به علت خواص خود، آلکالوئیدها مسایل فرهنگی اساسی ایجاد می‌کنند. این گروه مواد سازنده برای انسانیت چالش‌هایی برمی‌انگیزند مانند نیکوتین، هروئین و کوکائین و نیز موهبتی عمیق برای افراد روشن بین visionary entheogens می‌باشند مثل پسیلوسیبین و سکالین بعضی آلکالوئیدها بسیار سمی هستند، مثل کونی‌ئین و استریکنین، حال آن که سایرین از جمله آتروپین، کدئین، مرفین و وینکریستین به عنوان دارو مورد استفاده‌اند. 
در عین حال که تمامی آلکالوئیدها بر عملکرد بدن تاثیر اساسی ندارند ولی تنوع آثار فارماکولوژیک آنها توسط آلکالوئیدهای مختلف نشان داده شده که عبارتند از ضددرد، بی‌حسی موضعی، تقویت قلب، تحریک و انبساط تنفس، وازوکنستریکسیون، آرامی عضلات و سمیت و نیز خواص آنتی‌نئوپلاستیک، ضدفشار خون و پائین آورنده‌ی فشار خون. 
● مرفین و کدئین ضددرد

analgesic و مخدر narcotic و کوکائین محرک دستگاه عصبی مرکزی است. آتروپین دارای آثار ایجاد میدریاز است حال آن که فیزوستیگمین اثر ایجاد میوز miotic دارد. افدرین سبب افزایش فشار خون می‌شود ولی رزرپین از فشار خون می‌کاهد. بعضی آلکالوئیدها entheogen هستند و گیاهان یا مواد شیمیایی موثر بر روان سبب آسان شدن تجربه‌ی مذهبی می‌شوند به عنوان مثال کاکتوس پیوت به این منظور توسط کلیسای بومیان آمریکا Native American Church مورد استفاده است. 
● آلکالوئیدهای پیرولیدینی و پیپریدینی 
اتم نیتروژن آلکالوئیدی پیرولیدین در حلقه‌ی پنج عضوی جای دارد و آلکالوئیدهای پیپرینی دارای حلقه‌ی ۶ عضوی هستند. در آلکالوئیدهای ایندولیزیدینی Indolizidine، اتم نیتروژن بین حلقه‌ی پنج عضوی و شش عضوی جای دارد و در این گروه قرار می‌گیرد. 
آلکالوئیدهای پیپریدینی را از حلقه‌ی هتروسیکلیک اشباع شده‌ی آنها می‌شناسند (هسته‌ی پیپریدین). آلکالوئیدهای پیرولیدین مشابه آلکالوئیدهای پیپریدینی هستند به جز آن که هسته‌ی هتروسیکلیک حلقه‌دار حاوی نیتروژن اشباع شده نیست. شاید معروف‌ترین آلکالوئید پیپریدینی سم‌های موجود در Conium maculatum باشند که به نام شوکران سمی poison hemlock معروفند

"کانابیس ساتیوا" یا همان گیاه شاهدانه قرن‌ها برای مصارف صنعتی و طبی و به خاطر اثرات روانگردان یا برانگیختگی ذهنی حاصل از آن کشت می‌شده است.
ماری جوانا، حشیش و روغن حشیش همگی از گیاه کانابیس گرفته می‌شوند. نام‌های عامیانه فرآورده‌های کانابیس، ماری جوانا (گراس، علف، بنگ، دوا و...)، حشیش، روغن حشیش (روغن علف، روغن عسل) و، چرس است.
کانابیس گیاه بومی خاص استوایی و آب و هوای معتدل است. عملیات غیرقانونی مدرن برای کشت این گیاه، از روش های پیشرفته برای تولید انواع پرقدرت آن استفاده می‌کند.
بیش از شصت و یک ماده شیمیایی که "کانابینویید" نامیده می‌شوند، از گیاه کانابیس به دست می‌آیند. THC (دلتا- ۹- تتراهیدروکانابینول)، کانابینوئید اصلی روان گردان و عامل اصلی بالا رفتن خلق در زمان استعمال ماری جوانا یا حشیش است.
سطح THC موجود در گیاه کنفی که برای مصارف صنعتی کشت می‌شود، بسیار ناچیز است.
رشته های کنف برای ساختن طناب، پارچه و کاغذ به کار می‌روند. دانه‌های آن حاوی مقدار زیادی پروتئین هستند و روغنی تولید می‌کنند که دارای ارزش غذایی و صنعتی است.
بسیاری از ادعاها در مورد مصارف ماری جوانا در پزشکی از نظر علمی به اثبات نرسیده‌اند، اما پژوهش ها نشان می‌دهد که THC و سایر کانابینوئیدهای خالص می تواند در برطرف کردن تهوع و استفراغ و افزایش اشتها موثر باشند.
این خاصیت می‌تواند برای افراد مبتلا به ایدز یا کسانی که داروهای شیمی درمانی دریافت می کنند، موثر باشد. برای پی بردن به ارزش طبی ماری جوانا در تسکین درد، کاهش اسپاسم های عضلانی و کنترل برخی انواع صرع نیاز به پژوهش های بیشتری است.
● فراورده‌های کانابیس
"ماری جوانا" جوانه و برگ گیاه خشک شده کانابیس است. رنگ آن از سبز مایل به خاکستری تا قهوه ای مایل به سبز متغیر بوده و می تواند حاوی تخم و ساقه باشد.
"حشیش" صمغ متراکم شده و خشک شده گل‌های کانابیس است. رنگ آن از قهوه‌ای تا سیاه متغیر است و به صورت قطعه‌ای به فروش می‌رسد.
"روغن حشیش" از راه جوشانیدن گل ها یا صمغ کانابیس در حلال آلی به دست می آید و ماده ای چسبنده به رنگ قهوه ای مایل به قرمز یا سبز است. میزان THC در هریک از گونه های کانابیس متفاوت است.
گرچه حشیش عموماً قوی تر از ماری جوانا است ولی روغن حشیش معمولاً قوی ترین شکل موجود است.
ماری جوانا، حشیش یا روغن حشیش گاه با تنباکو مخلوط شده و به شکل سیگار پیچیده می شود که به "سیگاری" معروف است و یا اینکه توسط پیپ استعمال می شود.
کانابیس گاه در خوراکی هایی مثل کیک های شکلاتی و یا نوشیدنی ها به کار می رود.انواع مصنوعی THC تحت عنوان "مارینول" تولید می شوند. یک کانابینوئید مصنوعی (نابیلون) با نام تجارتی "سزامت" به فروش می رسد. هر دوی اینها برای مبتلایان به سرطان یا ایدز تجویز می شوند.
کانابیس رایج‌ترین داروی غیرقانونی مورد استفاده در کشور‌های غربی است و مصرف آن در میان دانشجویان پس از الکل و سیگار قرار دارد.با این وجود کانابیس اکثراً به صورت گه گاه و برای تفنن استعمال می شود. میزان های یاد شده در میان مردان به طور چشمگیری بیشتر از زنان بوده است.
● مصرف کانابیس چه احساسی ایجاد می‌کند؟
تاثبر کانابیس بر فرد بسته به عوامل زیر بستگی دارد:
▪ مقدار مصرف.
▪ مدت و تعداد موارد مصرف.
▪ نحوه مصرف یه شکل خوراکی یا تدخینی.
▪ خلق و انتظارات فرد و محیطی که د رآن قرار دارد.
▪ سن فرد.
▪ بیماری‌های جسمی یا روانی فرد.
زمانی که افراد برای اولین بار کانابیس را مورد استفاده قرار می‌دهند، اغلب احساس برانگیختگی روانی می کنند، البته این اثرات با تکرار مصرف نیز ایجاد می‌شوند. تجربه افراد گوناگون از مصرف کانابیس متفاوت است.
برخی احساس آرامش و سرزندگی کرده، پرحرف و شوخ‌طبع می‌شوند، حال آنکه برخی دیگر احساس اضطراب، ترس، ناآرامی و گیجی می‌کنند.علاوه بر آن نوع برانگیختگی فرد از هر نوبت مصرف تا نوبت بعدی می تواند متفاوت باشد.
کسانی که با مصرف دارو آشنا هستند و در این کار حرفه ای شده اند، می دانند چه زمانی مقدار کافی دریافت کرده اند و کی باید مصرف را متوقف کنند و کنترل بیشتری نیز بر اثرات آن دارند، حال آنکه افراد تازه کار این توانایی را ندارند.
کانابیس در دوزهای پایین، ادراک و حس را اندکی مختل می‌کند. کسانی که دارو مصرف می‌کنند، می‌گویند که صدای موسیقی را بهتر می‌شنوند، رنگ ها را درخشان می‌بینند و زمان برای آنها طولانی تر می‌شود. همچنین می‌گویند که حس چشایی، لامسه و بویایی آنها تقویت شده و از بدن خویش آگاه تر می‌شوند. برخی از این وضع لذت می‌برند، حال آنکه بقیه آن را ناراحت کننده می‌یابند.
دود کردن مقادیر بیشتر می‌تواند برخی اثرات مطلوب کانابیس را شدت بخشد، اما احتمال واکنش های ناخواسته و نامطلوب بیشتر است.
مصرف بیش از اندازه می‌تواند احساس از دست دادن کنترل، گیجی، بی قراری، پارانویا و وحشتزدگی را سبب شود.
توهم کاذب (دیدن چیزها و رنگ هایی که می‌دانید واقعی نیستند) یا توهم واقعی (زمانی که ارتباط شما با واقعیت گسسته می شود) می تواند روی دهد.
اثرات فیزیکی کانابیس شامل قرمزی چشم‌ها، خشکی دهان و گلو، تحریک سیستم تنفسی (به دلیل دود ناشی از آن) و اتساع برونش‌ها (گشاد شدن راه های هوایی) است. اشتها و سرعت ضربان قلب افزایش می یابد، حال آنکه فشار خون، تعادل و پایداری کاهش می‌یابد. کانابیس می‌تواند سبب خواب آلودگی یا ناآرامی شود و این بستگی به مقدار داروی دریافت شده و پاسخ فرد بدان دارد.
● این احساسات برای چه مدت دوام دارند؟
زمانی که کانابیس به شکل دود استعمال می‌شود، اثر آن تقریباً بلافاصله ظاهر می‌‌شود و می‌تواند تا چند ساعت باقی بماند و این بستگی به مقدار داروی دریافتی دارد.
زمانی که دارو بلعیده می شود، اثر آن یک ساعت بعد احساس می‌شود و بیش از زمانی که به صورت دود استعمال می شود، باقی می ماند.
گرچه اثرات دارو فقط برای چند ساعت پس از دود کردن آن دوام دارد، THC در سلول های چربی ذخیره شده و طی چند روز یا چند هفته از بدن خارج می‌شود و این بستگی به دفعات مصرف و مقدار دریافتی دارد، به همین دلیل است که تست های کانابیس مدت طولانی پس از ناپدید شدن آثار دارو باقی می‌مانند.
● خطرات کانابیس
تا به حال هیچ کس بر اثر مصرف بیش از اندازه کانابیس نمرده است، اما کانابیس ادراک عمق، گستره توجه و تمرکز را مختل و زمان واکنش را کند می‌کند و قدرت عضلانی را می کاهد و همه اینها بر توانایی فرد در زمان رانندگی اثر می کنند.
کانابیس و الکل اگر همراه با یکدیگر استفاده شوند، اثرات یکدیگر را تشدید می‌کنند و می‌توانند صدمات شدیدی ایجاد کنند.
مسمومیت با کانابیس تفکر و حافظه کوتاه مدت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استعمال کانابیس در مدرسه یا در حین کار می‌تواند یادگیری و عملکرد فرد را مختل کند.
فرآورده های غیرمجاز کانابیس ممکن است توسط سایر داروها، آفت‌کش ها یا قارچ های سمی آلوده شده باشند.
دوزهای بالای کانابیس به ویژه زمانی که بلعیده شوند، می‌توانند روان پریشی ناشی از مسمومیت را سبب شوند. علائم آن شامل توهمات دیداری و شنیداری، هذیان‌های پارانویید، گیجی و فراموشی است. با قطع مصرف کانابیس، این علائم معمولاً ظرف یک هفته ناپدید می‌شوند.
مصرف کانابیس سرعت ضربان قلب را بالا برده و فشار خون را پایین می‌ورد. در بیماران مبتلا به آنژین صدری و یا سایر بیماری های عروق کرونر،خطر حمله قلبی با مصرف کانابیس افزایش می یابد.
مصرف کانابیس در بارداری می‌‌تواند بر جنینن تاثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است بین مصرف کانابیس در بارداری و مشکلات خفیف شناختی در کودکان رابطه‌ای وجود داشته باشد. دود کانابیس حاوی بسیاری از مواد شیمیایی است که در دود سیگار یافت می‌شود و برای جنین خطرناک است.
● آیا کانابیس اعتیادآور است؟
مصرف کانابیس ممکن است اعتیاد ایجاد کند. کسانی که کانابیس را به طور منظم مورد استفاده قرار می‌دهند، ممکن است، وابستگی خفیف جسمی و یا روانی به آن پیدا کنند.
کسانی که دچار وابستگی روانی هستند، سرخوشی و آرامش ناشی از استعمال دارو را طلب می‌کنند. دارو برای آنها بیش از اندازه اهمیت می‌یابد و ممکن است احساس کنند که بدان نیاز دارند و اگر نتوانند آن را به دست آورند، دچار اضطراب می‌شوند. مصرف متناوب و طولانی مدت دارو می‌تواند به وابستگی جسمی منتهی شود.
کسانی که دچار وابستگی جسمی می‌شوند، ممکن است با قطع ناگهانی مصرف سندرم ترک را به صورت خفیف تجربه کنند.
علائم ترک ممکن است شامل تحریک پذیری، اضطراب، اختلال گوارشی، بی‌اشتهایی، تعریق و اختلال خواب باشد، این علائم عموماً برای حدود یک هفته باقی می‌مانند، گرچه ممکن است اختلال خواب بیشتر طول بکشد.
● اثرات طولانی مدت مصرف کانابیس
کسانی که کانابیس را مقادیر زیاد یا به طور منظم مورد استفاده قرار می‌دهند و یا کسانی که به بیماری های خاص داخلی یا روانپزشکی مبتلا هستند، در معرض خطر اثرات طولانی مدت زیر هستند:
دود کانابیس دارای قطران و سایر عوامل سرطان‌زای شناخته شده است. کسانی که کانابیس را به صورت تدخین مصرف می‌کنند، غالباً افراد تمایل دارند که دود فیلتر نشده را به درون شش‌های‌نشان بفرستند تا به حداکثر اثر برسند. این کار خطر سرطان را افزایش می دهد.
استعمال دود کانابیس موجب تحریک و آسیب سیستم تنفسی می‌شود. دود کردن ماری‌جوانا برای زمانی دراز با برونشیت رابطه دارد. یک بررسی تخمین زده است که سه تا چهار "سیگاری" در روز همان صدمه ای را ایجاد می‌کند که ۲۰ نخ یا بیشتر سیگار معمولی در روز آن را سبب می‌شود.
مسمومیت مزمن با مصرف کانابیس غالباً انگیزه فرد را برای کار و مطالعه کاهش می‌دهد، گرچه این اثر با قطع مصرف دارو از بین می‌رود.
ممکن است رابطه‌ای میان مصرف منظم کانابیس و شروع بیماری اسکیزوفرنی وجود داشته باشد، اما مشخص نیست که آیا مصرف کانابیس منجر به بروز علائم مخفی اسکیزوفرنی می‌شود یا اینکه بروز تدریجی علائم روان پریشی است که سبب می شود فرد برای کنار آمدن با علائم بیماری به کانابیس پناه ببرد.
شواهد نشان می دهد که مصرف مداوم کانابیس در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی علائم روان پریشی را تشدید کرده و دوره بیماری را وخیم تر می‌کند.
مصرف طولانی کانابیس در مقادیر زیاد می‌تواند توجه، حافظه و توانایی پردازش اطلاعات پیچیده را برای هفته ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها پس از قطع دارو مختل کند.

منبع:دکتر زهرا عباسپور
Center for Addiction and Mental Health, University of Toronto
camh.net
articles.ir

خانواده Asteraceae
بابونه با نام علمی(L)  Matricaria chamomillal گیاهی از تیره ی کاسنی و تیره ی فرعی رادیه (Radiae) است. ارتفاع این گیاه بین 30 تا 70 cm متغیر است گل ها از دو نوع گلچه ی زبانه ای و لوله ای تشکیل شده اند و در انتهای ساقه مشاهده می شوند. گلچه های زبانه ای به رنگ سفید و تعداد آن ها متفاوت و بین 12 تا 18 عدد در هر گل است و این گلچه ها از نظر جنسی ماده هستند. گلچه های لوله ای نیز به رنگ زرد دیده می شوند این گلچه ها از نظر جنسی نر ماده (دو جنسی) بوده که پس از باز شدن استوانه ای شکل می شوند. این گل ها در مخروط نهنج واقع شده اند. ماده ی موثر بابونه اسانس می باشد که در قسمت پایین گلچه ها ساخته و ذخیره می شود. یکی از مشخصات اصلی گل های بابونه ی آلمانی که آن را از سایر جنس های با گل های مشابه متمایز می کند. وجود فضای خالی در بین گل است. به طوری که اگر گل ها به صورت طولی برش داده شوند فضایی خالی در بین آن ها دیده می شود. در حالی که این فضا هر گل های سایر جنس ها دیده نمی شود. گل های بابونه پس از باز شدن و نمو، گل ها به صورت مخروطی مشاهده خواهند شد. مراحل نموی گل های بابونه به طور کلی به سه مرحله تقسیم می شود: 
الف) مراحل آغاز باز شدن گل ها (گلچه های لوله ای هنوز بسته هستند) 
ب) مرحله ای که بیش از 13 و کمتر از 34 گلچه های لوله ای باز شده اند 
ج) مرحله ای که گلها شروع به پیر شدن می کنند و بیش از 34 گلچه ی لوله ای باز هستند. 
میوه فندقه به طول 1 تا 5/1 میلی متر و به رنگ خاکستری سفید و یا زرد روشن می باشند. میوه از دو قسمت تشکیل شده است، یک قسمت شامل بذر بوده که 20 تا 25 درصد میوه را تشکیل می دهد، قسمت باقیمانده نیز همان گلچه های لوله ای خشک شده هستند. وزن هزار دانه ی بابونه 02/0 تا 03/0 گرم است . کیسه های حاوی اسانس به طور مستقیم در ته یک سوم از گل های لوله ای به شکل دانه ی تسبیح قرار گرفته اند. مقداری قابل توجهی اسانس در مایع بین سلولی دستجات آوندی وجود دارد. برگ های بابونه سبز بریده شده و بسیاری شبیه برگ شوید دو برگچه ای مرکب می باشند همچنین برگ های صاف و فاقد کرک بوده و به صورت متناوب نسبت به یکدیگر قرار دارند. برگ های این گیاه نوک تیز و در حاشیه مضرص بوده و ریشک دارند. ریشک ها فیبری می باشند ساقه ها افراشته یا خوابیده بوده و دارای انشعاباتی دیهیم مانند می باشندو بسته به خصوصیات گیاهشناسی و محل رویش 50تا 80cm ارتفاع دارند. ساقه های فرعی تا حدی قائم و عمودی، گرد و میان تهی می باشند. بوی بابونه آلمانی شبیه Anthemis nobilis می باشد اما شدت بو کمتر است و وجه تمایز بابونه ی آلمانی با com chamomile این است که corn chamomile فاقد بو می باشد. ریشه ی بابونه، مخروطی شکلبه هم چسبیده می باشد که وقتی انشعابات آن مسن می شوند به اعماق زیاد نفوذ نمی کنند. بابونه دارای واریته های دیپلوئید 8= n2و تتراپلوئید 36=n2 است. واریته های دیپلوئید دارای دوره ی رشد کوتاه تر و ارتفاع بوته ی کمتری نسبت به واریته های تتراپلوئید هستند.
 
منشأ و دامنه ی انتشار: 
منشأ اصلی این گیاه نواحی مختلف منطقه ی مدیترانه بوده است ولی امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا، آسیای غربی، آفریقای شمالی و آمریکای شمالی پیدا نموده است. منشأ آن آسیای صغیر گزارش شده است. در ایران در بعضی از نواحی شمالی و همچنین در شوشتر می روید. 
محل مناسب رویش: 
نوع خودروی آن در کنار راهها، خرابه ها، مزارع دروشده و زمین های بایر. حصارها، جاده ها و مزارع آفتابگیر می روید. همچنین در مزارع غلات به فراوانی یافت می شود. به خاطر همین شباهت زیادی به (Anthemis aruensis) corn chamomile دارد و اغلب تشخیص این دو مشکل می باشد غنی ترین و فشرده ترین جامعه از بابونه در خاک های لومی و نمیک سدیمی شرق رودخانه ی Theiss در پوگسلاوی یافت شده است.

خرما از میوه های بسیار مفید است که متاسفانه در برنامه های غذایی ما بطور مرتب قرار ندارد .خرما یکی از پرمصرفترین خوراکیهایی است که در ماه مبارک رمضان بر سر سفره افطار گذاشته میشود.درخت خرما یا نخل از گیاهان بسیار قدیمی و مقدس است که نامش در قرآن مجید 42 بار تکرار شده است و مسلمانان آن را از میوه های بهشتی می دانند. در دیانت مسیح برگ خرما سنبل و نشانه شهادت و روح شهلایی است که در راه دیانت حضرت مسیح جان باخته اند. یک ضرب المثل عربی میگوید: "خواص درخت خرما به اندازه روزهای سال است."
تاریخچه
خرما میوه قدیمی است، میوه ای که از درختی به عمل میآید که جزو تیره نخل هاست و در مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری پرورش مییابد.عده ای خاستگاه آن را هندوستان میدانند و باستان شناسان معتقدند کاشت این درخت به پنج هزار سال پیش برمی گردد.گفته میشود که نخل خرما از ایران به چین برده شده و در کشورهای اروپایی مانند اسپانیا کشت شد.
ارزش غذائی
این میوه سر شار از انواع ویتامین از جمله E-C-B-A است همچنین دارای فلزات معدنی مثل فسفر ، کلسیم ، آهن ، ید و منیزیم میباشد که هر کدام از این مواد در سلامتی انسان نقش بسزایی دارداین میوه به خاطر داشتن منیزم ضد سرطان بوده . برای شنوایی ، بینایی ، درد کمر ، درد مفاصل ، درمان سینه و

ریه مفید است .استفاده از این میوه در ماه مبارک رمضان به دلیل ارزش غذایی آن توصیه شده است، این میوه، قند کاهش یافته در دوران روزه داری را جبران میکند، به علت دارا بودن فیبر و خاصیت ملین بودن آن، سیستم گوارشی را که به دلیل روزه داری بی تحرک شده است،به تحرک وا میدارد.خرما به علت داشتن منیزیم، انرژی عضلانی بدن را تقویت میکند و نیروی عمومی بدن را افزایش میدهد و به علت داشتن فسفر و منیزیم موجب تقویت حافظه میشود.خرمای ایرانی گونه های متعددی دارد که مصارف هر کدام از آنها متفاوت است، گونه هایی مانند مهتری، سلانی، شهمران، کلوته و  که در میان این گونه ها شاید نام"مضافتی" برای ما از همه آشناتر باشد ، گونه ای از خرما که به شکل رطب در بازارهای داخلی و خارجی با طعمی بسیار دلچسب به فروش میرسد. با توجه به کوچکی هر عدد خرما، هر واحد آن شامل دو تا سه عدد خرما است که چنانچه بر اساس نیاز روزانه دو تا سه واحد میوه میخورید، میتوانید این تعداد را به جای یکی از این واحدهای میوه استفاده کنید.
افراد دیابتی و یا کسانی که سابقه دیابت در خانواده آنان وجود دارد باید تعادل را در مصرف خرما حفظ کنند.
مقدار کالری خرما 
بلافاصله بعد از خوردن یک کیلوگرم خرما، 3470 کالری انرژی در بدن تولید می شود. به همین دلیل مصرف خرما در افطار مناسب است، زیرا گرسنگی شما را فرو می نشاند.این مقدار انرژی در مقایسه با سایر میوه ها بسیار بالاست. مقدار انرژی تولید شده در یک کیلو گرم از مواد غذایی زیر به شرح زیر است.زرد آلو (520 کالری) پرتقال (480 کالری) برنج پخته (1800 کالری) نان گندم (2295 کالری) موز (970 کالری)گوشت بدون چربی (2245 کالری) ولی همانطور که گفته شد یک کیلو خرما بیش از 3000 کالری انرژی تولید می کند.15 تا 30 در صد آن را آب تشکیل می دهد . میوه خرما 2 درصد پروتئین و کمتر از 2 درصد چربی و املاح دارد. پروتئین و آب موجود در آن بسته به نوع خرما و مرحله رسیدن آن فرق می کند. سدیم کمی نیز دارد.
تاثیر خرما بر سلامتی 
تاثیر خرما بر سلامتی در تحقیقات متعددی بررسی شده است.از آنجا که خرما در گروه میوهها طبقه بندی میشوداز فواید مصرف میوه و سبزی برخورداراست.به علاوه خرما به علت چربی کمی که دارد به عنوان ماده غذایی کم چربی در نظر گرفته میشود.به خاطر مقادیر ناچیز سدیم ، بیماران مبتلا به فشار خون بالا با مصرف آن مشکلی نخواهند داشت ، مگر اینکه با مصرف نامتعادل باعث اضافه وزن در آنها شود.بیشترین اهمیت خرما به علت تامین فیبر گیاهی است.به گفته دانشمندان مصری ، خوردن 80گرم خرما، 10 درصد نیاز روزانه بدن به نیاسین را جبران می کند."نیاسین" برطرف کننده مشکلات گوارشی، روانی و پوستی است.این مقدار خرما همچنین پنج درصد نیاز روزانه به ویتامینهای B1 و B2 را که در سلامت اعصاب و دستگاه گوارش نقش دارند ، تامین میکند.
فواید خرما
1- پژوهشگران می گویند خوردن خرما به تنهایی یا همراه با لبنیات از جمله شیر برای کوفتگی و خستگی مفرط ناشی از روزه گرفتن یا فعالیتهای سنگین بسیار مفید است.
2- خرما الیافی دارد که در کاهش چربی و تامین پروتئین بسیار موثر است.
3- جدیدترین تحقیقات علمی بیانگر موثر بودن خرما در رفع خشونت افراد و مایه آرامش روحی آنان است.
4- به علت دارا بودن موسیلاژ و مواد پکتیک ، آرام کننده سرفه می باشد، و اثر رفع ناراحتی های سینه دارد. برای این کار از جوشانده 50 گرم در نیم لیتر آب شیرینی تهیه می کنند که برای سینه درد مفید است.
5- خرما می تواند در بهبود فلج اعضا، کمردرد و ناراحتی های مفاصل موثر باشد.
6- می گویند جوشانده خرما در شیر سینه را نرم' کلیه ها را درمان 'و از التهاب و امراض عفونی و ریزش مو جلوگیری میکند .
7- مخلوط خرما با شیر تازه در بالا بردن و تقویت نیروی جنسی بسیار موثر است.
8- براساس شواهد، در مناطقی که مصرف خرما درآنها زیاد است ، این میوه میتواند در پیشگیری از سرطان موثر باشد.
9- در بعضی کتاب های طب سنتی از خرما به عنوان خون ساز یاد شده که برای افراد ضعیف المزاج بسیار مفید میباشد . 
10- خرما اسید اضافی معده را خنثی میکند برای سالمندان و کودکان بسیار سود مند است .
11- اثرمعجزه آسای هسته خرما، از بین بردن تورم پلک های چشم است برای این منظور پمادی از هسته خرما درست کرده و آن را روی چشم می گذارند این پماد برای رشد مژه های چشم نیز بهترین دارو است.
ویتامین ها ومواد معدنی خرما
- ویتامین A، برای رشد سلول ها ضروری و فعالیت سلول ها را تشدید می کند، زیرا با کمک آن کلسیم موجود در خرما به سلول های بدن می رسد.
-ویتامین B، تقویت کننده و سازنده سلول های عصبی است. ویتامین B2، در جذب مواد هیدروکربنی سایر غذاها موثر است.
-آهن. در هر 100گرم خرما 3تا 5 میلی گرم آهن وجود دارد. بنابراین با خوردن چند عدد خرما در روز آهن مورد نیاز بدن تامین می شود. آهن ترمیم کننده و سازنده گلبول های قرمز خون است. لذا خوردن خرما درمان کم خونی است.
-منیزیم، بدن انسان روزانه نیاز به 250میلی گرم منیزیم دارد و از طرفی هر 100 گرم خرما در حدود 62 میلی گرم منیزیم دارد. بنابراین هر گاه شخص به جای سایر مواد غذایی روزانه فقط نیم کیلو خرما بخورد تمام منیزیم بدن خود را تامین کرده است. کمبود منیزیم بدن را برای ابتلا به سرطان آماده می کند. منیزیم مقوی انرژی عضلانی ، عصبی و غدد تناسلی می باشد. هم چنین برای حفظ سلامت پروستات و کلیه ها لازم است. منیزیم مانند فسفر فعالیت های فکری را تقویت می کند. مبتلایان به دیابت (قند) می توانند به جای قند از خرما استفاده کنند، زیرا منیزیم موجود در خرما کار کلیه ها و لوزالمعده را آسان می کند. این میوه به خاطر داشتن منیزم ضد سرطان بوده . برای شنوایی ' بینایی ' درک کمر ' در مفاصل ' سیاتیک' درمان سینه و ریه مفید است .
مضرات
البته نباید در مصرف آن زیاده روی کرد چون مصرف بسیار بالای آن باعث آسیب به کبد و طحال افزایش فشار خون ' جوش دهان و پوسیدگی دندانها میشود,در خوردن آن افراط نکنید چرا که دارای قند زیادی است در این صورت آن هایی که لوز المعده حساس دارند و یا آنهایی که بیماری قند در خانواده آن ها وجود دارد باید کمتر از این میوه استفاده کنند.

زنجبیلGinger

زنجبیل اصالتاً یك گیاه چینی و هندی است و در این كشورها در طول بیشتر از 4000 سال در پخت و پز غذا مصرف شده است. از آنجا كه مردم علاقه وافری به طعم تند و بوی معطر آن داشته اند و نوعی خاصیت گرمایی داشته و برای درمان درد معده مؤثر بوده است، كاشفان و جهانگردان در سرتاسر نقاط گرمسیری آن را كشت داده اند. ریشه این گیاه در درمان سرگیجه، تعریق، تهوع و استفراغ ناشی از بیماریهای حركتی یا دریازدگی مؤثر واقع میشود. این گیاه همچنین گلودرد، سردردها، پاره ای از انواع دردهای قاعدگی و آرتریت و تب و درد ناشی از انواع سرماخوردگیها و آنفلونزا را درمان می كند.

معرفی گیاه
ساقه های ریشه دار زنجبیل عبارت از دكمه ای به هم پیچیده، ضخیم و قهوه ای روشن است كه می توانید از بازار محلی نیز آنرا تهیه كنید. از آنجا كه زنجبیل نوعی گیاه زیرزمینی است لذا ساقة ریشه دار این گیاه بخشی از ساقه اصلی است كه برحسب انفاق در زیرزمین رشد و نمو پیدا می كند. ریشه اصلی این گیاه از گره های موجود روی ساقه های ریشه دار آن نمو می كند. بالای سطح زمین ساقه های 12 اینچی دارای برگهای طولانی، باریك، كج و معوج و سبز با گلهای سفید و سبز مایل به زرد قرار دارد.

تركیبات گیاه

فرآورده های حاصله از زنجبیل از ریشه تازه یا خشك آن یا از طریق تقطیر روغن از ساقه آن تهیه میشود.

اشكال موجود

پس از قطع ساقة ریشه دار این گیاه، مواد شیمیایی فعال موجود در گیاه از قبیل "زینجیبرن"، "بنزابولن"، "جینجرول"، "شوقول" خاصیت ذاتی خود را از دست می دهند. شركتهای دست اندركار و فعال در زمینه فرآورده های گیاهی، زنجبیل را به صورت عصاره، تنتور، انواع كپسول یا روغن آن عرضه می كنند تا از زایل شدن این مواد شیمیایی جلوگیری شود. بنابراین فرآورده هایی را مصرف كیند كه به وضوح در برچسب خودش میزان زنجبیل مورد مصرف شما را ذكر كرده باشد.

می توانید ریشه زنجبیل تازه را نیز بخرید، و با دكم كردن تكه های آن به اندازه نصب كف دست یا با نصف قاشق چیاخوری دكمه رنده شده، شسته شده و پوست دار در آب گرم یا با ریختن نیم لیتر آب جوش روی 30 گرم ساقه ریشه دار، چای زنجبیل درست و مصرف كنید. برای اینكار بگذارید چای مورد نظر به مدت 15 دقیقه دم بكشد و سپس روزانه دو لیوان از آنرا میل كنید. دیگر منبع مناسب تهیه زنجبیل همانا زنجبیل كریستال شده است. لیكن فریب لایه پوششی قندی آن را نخورید. چون زنجبیل كریستال شده مزة تندی دارد.

نحوه مصرف:

نحوه مصرف فرآورده های زنجبیل به سلیقه شخصی شما و آنچه شما را آزار می دهد، بستگی دارد. در كل، نباید روزانه بیشتر از دو تا چهار گرم زنجبیل مصرف كنید، چرا كه علاوه بر میزان زنجبیلی كه مصرف می كنید ممكن است مقداری از این ماده را نیز از طریق برنامه غذایی (یعنی از موادی نظیر آبجو زنجبیل، نان شیرینی زنجبیل دار، نان زنجبیل دار یا مواد غذایی مخلوط و سرخ شده) جذب كنید. اگر زنجبیل تازه مصرف می كنید، حتماً مقدار مصرفی را وزن كنید تا تقریباً دریابید كه چه حدی از آن معادل 2 تا 4 گرم است.

برای درمان، تهوع، گاز معده یا سوء هاضمه روزانه 2 تا 4 گرم ریشه تازه (معادل 0/25 تا 1 گرم پودر ریشه) یا 1/5 تا 3 میلی لیتر تنتور آنرا مصرف كنید.

برای پیشگیری از استفراغ، هر 4 ساعت یك گرم پودر زنجبیل (نصف قاشق چایخوری) یا معادل آن یا روزانه سه بار دو عدد كپسول زنجبیل(یك گرم) مصرف كنید. البته می توانید یك تكه 8 گرمی زنجبیل تازه را نیز بجوید.

برای بیماریهای ناشی از سرماخوردگی، تب ناشی از آنفلونزا، گلودرد، گرفتگیهای ناشی از قاعدگی یا سردرد، دو قاشق غذاخوری از دم كرده زنجبیل یا چندین ورق از ساقه ریشه دار تازه آنرا بخور دهید. برای درمان درد ورم مفاصل از آب، عصاره یا چای زنجبیل تازه به میزان روزانه 4 گرم مصرف كنید یا روغن آنرا روی مفصل دردناك بمالید یا ریشه تازه آنرا در ضماد داغ یا گازهای ضمادی قرار دهید و روی نقاط دارای درد بگذارید.

نكات احتیاطی 

انجمن فرآورده های گیاهان دارویی آمریكا ریشه زنجبیل تازه را از نظر درجه بندی سلامتی و بی خطری در ردیف اول قرار داده است لذا زنجبیل گیاهی بی خطر و وسیع الطیف است. با این وجود میزان تجویزی آن باید رعایت شود. انجمن آمریكایی مذكور ریشه زنجبیل خشك را در مرتبة دوم سلامتی و بی خطری قرار داده است و توصیه می كند كه از مصرف آن در طول بارداری اجتناب گردد.

برخی از زنان برای رهایی از علایم بیماری صبح دم از زنجبیل استفاده می كنند لیكن مصرف زنجبیل برای این هدف بحث انگیز است. برای رعایت اصول ایمنی و سلامتی هرگز نباید بیش از میزان معمولی آن مصرف گردد. زنجبیلی كه به عنوان بخشی معمولی از برنامه غذایی فرد مصرف می شود بی خطر تلقی می شود.

اگر از سنگ صفرا رنج می برید، از مصرف زنجبیل بپرهیزید. هر چند كه مصرف زنجبیل معمولاً فاقد عوارض جانبی است، اما مصرف بیش از حد آن می تواند سبب گرمازدگی جزیی گردد.

تداخل های احتمالی
اگر داروهای تهیه شده از سیر یا داروهای ضد انعقادی نظیر وارفارین یا داروهای مربوط به درمان دیابت مصرف می كنید و می خواهید جهت پیشگیری از بیماری مسافرت، سرگیجه، میگرن، گرفتگیهای رحمی یا ورم مفاصل زنجبیل مصرف كنید، ابتدا با پزشك خود مشورت كنید. هر چند هیچ مطالعه ای تداخل این گیاه دارویی را با سایر داروها نشان نداده است، لیكن این خطر وجود دارد كه زنجبیل اثرات برخی از این داروها را خنثی و یا تشدید كند.

توجه داشته باشید كه مصرف زیاد، دائمى و یكنواخت هر نوع غذا و دارویى، هرچند مفید و مؤثر، باعث اختلال در عملكرد سیستم ایمنى بدن شده و سلامت آن را به خطر مى اندازد. از این رو، براى تنوع در ذائقه و استفاده بهینه از چاى هاى گیاهى، بهتر است هر خانواده برنامه اى براى این منظور را تهیه كرده و براساس نیازهاى بدنى افراد، از گیاهان مفید و مناسب استفاده كند. به طور مثال؛ كسانى كه از سردرد، به ویژه سردردهاى میگرنى رنج مى برند، از گیاهان دارویى مؤثر براى این منظور، براى مدت معینى (تا زمان رفع ناراحتى) استفاده كنند. اما اگر صرف نظر از جنبه درمانى بخواهیم از تقویت كننده ها و آرامبخش ها به عنوان جایگزین چاى روزانه استفاده كنیم، باید تنوعى در مصرف آنها داشته باشیم و پیوسته از یك نوع چاى گیاهى استفاده نكنیم. در مصرف چاى گیاهى چند نكته را باید مورد توجه قرار داد. 
۱- مصرف گیاهان دارویى بیشتر جنبه تقویت كننده، پیشگیرى كننده و درمان تكمیلى دارد و ما را از مراجعه به پزشك در موارد بسیار حاد بى نیاز نمى سازد. 
۲- مصرف همزمان گیاهان دارویى با داروهاى شیمیایى تداخل دارویى ایجاد كرده و موجب ناراحتى مى شود. 
۳- درمان گیاهى، درمانى كل نگر است و كسانى كه مایل به این نوع درمان هستند، باید خواص كلى گیاه موردنظر را با مجموعه علایم و ناراحتى هاى خود مقایسه كرده و مشابه ترین آنها را جهت استفاده انتخاب نمایند. 
۴- در مصرف گیاهان دارویى باید به عوارض جانبى آنها مانند بالابرنده فشار خون، پایین آورنده قند خون و غیره نیز توجه نمود. 
نوشیدنى هاى آرامبخش براى قلب و اعصاب 
آرامش قلب و اعصاب با چاى اسطوخودوس
اسطوخودوس (استخوان دوست) یا «لاواند» گیاهى است بسیار معطر كه در عطرسازى و در درمان بسیارى از ناراحتى هاى اعصاب و روان كاربرد دارد. این گیاه انواع مختلفى دارد كه همگى از لحاظ خواص مشابه هم هستند. اما «لاواند» واقعى ریشه گیاهى هندى است كه بوى خیلى تند معطرى دارد. «جالینوس» آن را گیاه كامل نامیده است، زیرا در درمان بسیارى از ناراحتى ها مورد استفاده قرار مى گرفته است. «لاواند» یكى از بهترین گیاهان معطر است كه قرن ها بشر، با عطر دل انگیز آن «عطر لاواند» آشنا بوده و مادربزرگ ها از كیسه هاى كوچك محتوى این گیاه براى معطركردن لباس ها، ملافه ها، گنجه هاى لباس و فضاى اتاق ها استفاده مى كرده اند. 
«لاواند» مسكن و آرامبخش بوده و براى رفع نگرانى، اضطراب، فشارهاى عصبى و رفع ناراحتى هاى مغز و اعصاب، قلب و ریه، دستگاه گوارش و همچنین به عنوان ضددرد، بادشكن معده، نیرودهنده، ضدانگل و باكترى و ضدتشنج مورد استفاده قرار مى گیرد، اما آنچه كه بیش از همه باید بر آن تأكید نمود خاصیت تقویت كننده و ارزشمند آن در درمان اختلالات عصبى مانند فشردگى هاى عصبى، سردرد و ناراحتى مغزى، حالات عصبى تشنج، فلج، غش، صرع و ناراحتى هاى عصبى با ریشه روانى مانند سرگیجه و سردردهاى میگرنى و همچنین در تقویت اعصاب قلب، است. 
میزان مصرف چاى اسطوخودوس: 
چاى اسطوخودوس را مى توان جانشین چاى عصر و یا شب (قبل از خواب) كرد كه براى رفع خستگى بسیار مفید و مؤثر است. 
براى كسانى كه از اختلالات نام برده شده، در رنج هستند، مصرف روزانه 
۴-۳ فنجان از این چاى به مدت ۲ هفته توصیه مى شود. 
طرز تهیه: براى تهیه یك فنجان چاى «لاواند»، مقدار یك قاشق غذاخورى از گل آن را در یك لیوان آب جوش ریخته و بگذارید مدت ۱۰ دقیقه دم بكشد. سپس آن را صاف كرده با كمى عسل یا شكر سرخ، در فواصل غذایى (مابین ناهار و شام) میل كنید. 
چاى شمعدانى وحشى (عطرى)، آرامبخش افراد افسرده و مضطرب!!
استفاده از برگ هاى ژرانیوم (شمعدانى عطرى و یا وحشى) كه در نواحى آذربایجان به نام عطر چایى یا عطر شاهى معروف است، از دیرباز در میان خانواده هاى ایرانى متداول بوده است. اغلب خانواده ها براى این منظور یك گلدان از این گیاه زیبا را كه داراى برگ هاى سبز پرچین و شكن و بسیار معطر است، در خانه نگهدارى مى كنند و با افزودن چند برگ شمعدانى معطر، در داخل قورى چاى، از عطر دلپذیر و طعم مطبوع چاى و خواص درمانى ژرانیوم برخوردار مى شوند. 
ژرانیوم، از تیره گیاهان معطرى است كه داراى اثرات ضددرد، ضداضطراب، ضدافسردگى، مقوى مسكن و آرامبخش است و در درمان اختلالاتى مانند اسهال، سنگ كلیه، گلودرد، نارسایى عادت ماهانه، خونریزى ها و مشكلات گردش خون و دیابت مورد استفاده قرار مى گیرد. 
طرز تهیه و میزان مصرف چاى شمعدانىبهترین و ساده ترین روش استفاده از این گیاه، قرار دادن چند برگ آن در چاى معمولى است. اما براى موارد یاد شده، مصرف روزانه ۲ فنجان از دم كرده این گیاه به میزان یك قاشق چاى خورى از پودر برگ آن در یك فنجان آب جوش براى مدت ۲-۱ هفته تا برطرف شدن كامل ناراحتى، توصیه مى شود. 
هشدار!! ژرانیوم را نباید براى مدت طولانى مورد استفاده قرار داد. 
گل بهار نارنج؛ خواب آور، آرامبخش و تقویت كننده قلب و اعصاب
بهار نارنج، گل درختان نارنج است كه در میان خانواده هاى مختلف مركبات از نظر مصارف طبى شهرت دارد. 
علاوه بر آن، پوست میوه نارنج، هم مصرف غذایى داشته و هم كاربرد دارویى دارد. از پوست نارنج براى تهیه مربا و در تهیه غذاهاى سنتى استفاده مى كنند. همچنین پوست نارنج، داروى مؤثرى براى تقویت دستگاه گوارش و دفع انگل است. 
خواص بهار نارنجبهار نارنج، داروى مؤثرى بر ضد ناراحتى هاى عصبى است و به عنوان آرام كننده و ضدهیجانات دستگاه عصبى عمل مى كند. سردردها و دل دردها را آرام مى سازد و در بدخوابى ها و بى خوابى هایى كه ریشه عصبى دارند و دیگر ناراحتى هاى عصبى، به ویژه سردردهاى میگرنى كاربرد دارد. علاوه بر این ها، از این گیاه براى درمان دردهاى عادت ماهانه زنان، تقویت معده، تقویت قلب و مغز، تشویش، تشنج و تپش نامنظم قلب و تحریكات عصبى، و علیه حمله و غش استفاده مى شود. 
طریقه مصرف: براى موارد غش، حمله، تب، دفع انگل، هضم غذا و دردهاى معده، از خلال پوست نارنج استفاده مى شود كه روش استفاده آن، بدین قرار است:
بر روى پوست نارنج، ماده اى سمى (شیمیایى و ضدحشره) وجود دارد كه براى از میان بردن آن، باید ابتدا پنبه اى را به الكل ۹۰ درجه آغشته كنید و روى پوست نارنج را با آن پاك سازید، سپس با آب گرم بشویید. بعد پوست را به صورت خلال درآورده و براى مصرف شربت، مربا، غذا و یا جوشانده از آن استفاده كنید. 
جوشانده پوست نارنج: مقدار یك قاشق غذاخورى از خلال پوست نارنج را در یك لیوان آب جوش بریزید و به مدت ۱۰ دقیقه دم كنید، سپس آن را صاف كرده و با كمى عسل شیرین كنید و بنوشید. 
طرز تهیه چاى بهار نارنج:
براى رفع خستگى، آرامش قلب و اعصاب و یك خواب خوش و آرام، كافى است مقدار ۱۰-۵ گرم از گل هاى بهار نارنج را در ۲ لیوان آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم كنید و سپس آن را صاف كرده و با شكر سرخ یا عسل میل كنید. از گل هاى بهار نارنج براى معطر ساختن و تقویت چاى معمولى نیز مى توان استفاده كرد و طریقه استفاده از آن مانند چاى شمعدانى عطرى است. 
چاى مقوى و آرامبخش از پوست و برگ میوه اى بهشتى!!
چاى سیب
شاید تعریف و توضیح درباره سیب كه داراى اثرات درمانى و غذایى غیرقابل انكارى است، زاید باشد. اما لازم دانستیم با توجه به اثرات و فواید بیشمار پوست و برگ این میوه بهشتى كه مصارف درمانى آن به علت مصارف عادى و روزمره اش نادیده گرفته شده است نكاتى را در ارتباط با مصارف مختلف این میوه گرانبها در فصل وفور آن به اطلاع خوانندگان عزیز برسانیم. 
خواص درمانى چاى سیب:
سیب داراى ویتامین ها، آنزیم ها و املاح مفیدى است كه به عنوان تقویت كننده قلبى و عصبى و گوارش شهرت دارد. 
گفته شده است: «مصرف یك سیب در صبح و یك سیب در شب طبیب را دور نگه مى دارد» و لازم است كه اضافه كنیم، نوشیدن چاى سیب قبل از خواب كه باعث خوابى خوش و آرام مى شود نیز به این امر كمك مى كند. 
طرز تهیه چاى سیب:
براى تهیه چاى سیب از پوست میوه سیب استفاده مى شود. (پوست سیب آرامبخش اعصاب و مفرح قلب است). در فصل فراوانى این میوه بهتر است بعد از خوردن سیب، پوست آن را نگه دارید. 
پوست همه انواع سیب ها از لحاظ طبى داراى خواص مشابهى هستند، اما پوست سیب سفید یا زرد (لبنانى) نوشیدنى معطر و خوشمزه ترى مى دهد. براى ۲ لیوان آب جوش، یك مشت پوست سیب كافى است. در صورت امكان اگر چند پر سیب تازه به آن اضافه شود و مدت ۱۰ دقیقه دم بكشد، نوشیدنى گوارایى را به وجود مى آورد. 
حال، آن را صاف كنید و با كمى آب لیمو و یك قاشق چاى خورى عسل نوش جان كنید. (اگر قبل از دم كردن، پوست سیب را پودر كرده و در قورى بریزید، اثر درمانى آن به علت خروج آنزیم ها و مواد مفید معدنى آن بیشتر مى شود). 
نوشیدنى آرامبخش براى سرماخوردگى 
چاى برگ سیب:
این چاى در فصل سرما یك نوشیدنى آرامبخش براى افراد سرماخورده محسوب مى شود. مصرف چاى برگ سیب قبل از خواب به عنوان یك آرامبخش خواب آور و طى روز در چند نوبت براى افراد مبتلا به زكام و كسانى كه به علت سرماخوردگى زیاد سرفه مى كنند، به منزله یك شربت آرامبخش مى تواند مورد استفاده قرار گیرد. 
براى تهیه چاى برگ سیب، مقدار ۲ قاشق غذاخورى از برگ درخت سیب را كه به صورت پودر درآورده اید با چند تكه سیب تازه، در داخل قورى بریزید ۲ لیوان آب جوش به آن اضافه كرده، بگذارید ۱۰ دقیقه دم بكشد. سپس آن را صاف كرده و با كمى آب لیمو و عسل میل كنید!
سنبل طیب؛ دوست و حامى درجه یك قلب
سنبل طیب كه به آن علف گربه نیز مى گویند، با ریشه در هم تنیده زرد قهوه اى، گیاهى خوشبو است كه داخل آن سفید فام است و به علت وجود اسید والریاتیك، پس از خشك شدن بوى كمى تند ونامطبوع از آن به مشام مى رسد.
«والرین»، یك گیاه قلبى، معرق و مقوى مغز و معده است. همچنین این گیاه خاصیت ضدانگلى و قاعده آور دارد و بالاتر از همه یك آرام كننده قوى دستگاه عصبى است «والرین» دارویى مطمئن براى بحران هاى عصبى، دلهره، ضعف اعصاب، بحران هاى غش، صرع، هیسترى، آسم، تشنج و ناراحتى هاى روانى مانند سردردهاى عصبى، تپش ها و دلواپسى هایى كه ریشه قلبى و عصبى دارند مؤثر بوده ودر احساس خستگى و به اصطلاح (گلوله اى درگلو) و تمام موارد فشارهاى عصبى ناشى از شكنندگى شخص مؤثر و مفید است.
این گیاه خواب آورى آرامبخش در درمان میگرن و سردردهاى شدید عصبى است.
طریقه مصرف:
براى موارد ذكر شده در بالا مقدار
۳ - ۲ گرم از ریشه پودر شده سنبل طیب را در یك فنجان آب جوش بریزید و یك دقیقه بر روى آتش بماند تا به جوش آید. سپس آن را به مدت ۱۰ دقیقه بر روى سماور دم كرده و صاف كنید وبا عسل یا نبات شیرین كرده و با چند تكه لیموترش میل كنید.
هشدار! مصرف بیش از حد و طولانى مدت این گیاه ممكن است عوارضى داشته باشد، از این رو بهتر است به مقدار كم و حداكثر از نظر طول مدت تا یك هفته الى ۱۰ روز مصرف شود. از سنبل طیب در تركیب چاى ترش كه چایى مقوى قلب و اعصاب است نیز مى توان استفاده كرد.
طرز تهیه چاى ترش:سنبل طیب، یك پر(خوشه) به اندازه یك تا دو بند انگشت از ریشه (۳ - ۲ سانت)، گل گاو زبان؛ ۵ گرم، لیموترش تازه یا خشك ؛ ۲- ۱ عدد.
همه موارد را در یك قورى با ۲ لیوان آب جوش بریزید و بر روى شعله ملایم به مدت یك دقیقه جوشانده و سپس بگذارید ۱۰ دقیقه دم بكشد. آنگاه آن را صاف كرده و با نبات میل كنید. «نوش جانتان»
گل سرخ، آرامبخش قلب و اعصاب
تاریخ گل سرخ، به اندازه عمر بشریت قدمت دارد. شعرا آن را ملكه گل ها خوانده اند و در كتاب هاى مقدس از آن تجلیل شده است.
عطر آن منحصر به شاهان، معابد و خدایان بوده است و شاهد تكان دهنده آن، دسته هایى از این گل به صورت كاملاً دست نخورده در تابوت فرعون «توتان خامون» است كه به وسیله همسرش در سه هزار سال قبل در آن قرارداده شده است.
شایان ذكر است كه مسلمانان بویژه ایرانیان نام و عطر این گل زیبا را به حضرت محمد(ص) نسبت داده و به آن گل محمدى مى گویند.
گل سرخ انواع مختلفى دارد و گونه هاى آن را به چندین هزار تخمین زده اند.
خواص ونوع مصرف:
گل سرخ مصارف مختلفى دارد. مصرف غذایى گل سرخ از دیرباز شناخته شده است. از این گل معطر، در تركیبات ادویه، تهیه گلاب و شربت ومربا استفاده مى كنند. همچنین از نظر كاربرد دارویى، این گیاه داراى خواص ارزشمندى است كه گیاه شناسان و اطباى معروف بر آن تأكید كرده اند.
«ابن سینا» درباره ارزش دارویى مرباى گل سرخ، در درمان بیمارى سل و نتایج مفید آن سخن گفته است. گیاه شناسان معروفى همچون «جالینوس»، «دیوسكورید» و «پلین» براى این گیاه ارزش طبى فراوانى قائل بوده اند و از جمله به خواص گلاب اشاره كرده و تأثیر آن را در درمان ناراحتى هاى گوش، دستگاه گوارشى، عوارض پوستى و استخوانى نیكو دانسته و غرغره آن را براى زخم هاى دهان و لثه و تورم لوزه ها مفید دانسته اند. علاوه بر آن از گل سرخ به عنوان داروى ضد تهوع و قابض نام برده اند.
جالب است كه بدانید گل سرخ در عین قابض بودن (ضد اسهال)، خاصیت مسهلى و نرم كنندگى نیز دارد.
این گیاه برطرف كننده نفخ معده و به طور كلى بادها و رطوبت است. همچنین تقویت كننده و برطرف كننده ناراحتى هاى ریه، كلیه و تپش شدید قلب است.
پمادگل سرخ، داراى خاصیت آرام كننده در دردهاى ناشى از ضرب دیدگى ها و پیچ خوردگى هاست.
چكیده یا عصاره گل سرخ (گلاب) به عنوان آرامبخش قلب و مفرح اعصاب شناخته شده و در شربت ها و غذاها كاربرد دارد.
طرز تهیه چاى گل سرخ:
براى تهیه یك نوشیدنى آرامبخش و معطر، مقدار یك قاشق غذاخورى پر از برگهاى گل سرخ محمدى را با یك قاشق چاى خورى چاى، از هر نوع آن (سبز، سیاه، سفید) كه مایل باشید دم كرده و نوش جان كنید.
فراموش نكنید كه براى تهیه این چاى اگر از چاى معمولى (سیاه) استفاده مى كنید، طریقه دم كردن چاى (چاى سیاه) به روش چینى را فراموش نكنید!
اكلیل كوهى، اكسیر جوانى و آرامبخش مؤثر علیه غم زدگى!
شكل ظاهرى این گیاه شبیه «ترخون» است. اما رنگ آن سبز مات و پشت برگهاى آن سفید مایل به نقره اى (اكلیلى) است.در شهرها، این گیاه را در حاشیه پارك ها مى كارند و در واقع مى توان گفت كه این گیاه علاوه بر خواص درمانى به علت ظاهر زیبا و عطر ملایم آن، جنبه تزئینى نیز دارد.
اكلیل كوهى (رزمارى) از قدیم الایام مورد توجه اطبا بوده وحتى در قبور فراعنه مصر، شاخه هایى از این گیاه درتابوت ها پیدا شده است.
رزمارى (اكلیل كوهى)، گیاه مقدس!
در یونان و روم باستان نیز اكلیل كوهى در ردیف گیاهان مقدس قرار داشته است و اطباى شرقى به ویژه «ابوعلى سینا» مصارف زیادى از این گیاه را به ویژه در درمان ناراحتى هاى معده اى و كبدى توصیه كرده اند.
خواص و كاربرد درمانى:
اكلیل كوهى قابض و محركى عمومى است كه داراى خاصیت ضد درد، ضدرماتیسم، ضدنقرس، بادشكن، مدر و معرق است. علاوه بر این ها به علت صفراآورى، در ردیف داروهاى معالج كبد وكیسه صفرا، به ویژه در هپاتیت ها و یرقان ها قرار دارد. مصرف این گیاه در تركیبات دارویى تقویت كننده هاى عمومى، به ویژه تقویت قلب و اعصاب كاربرد فراوان دارد. و از دم كرده آن شربتى آرامبخش تهیه مى كنند كه در درمان ناراحتى هاى دماغى، فلج هاى جزئى، ضعف و كسالت و خستگى هاى فكرى، مورد استفاده قرار مى گیرد.
افسانه هاى زیادى را به این گیاه نسبت داده اند و از آن به نام اكسیر جوانى یاد كرده اند. اما، آنچه مسلم است، این گیاه علاوه بر موارد یاد شده معالج صددرصد رماتیسم بوده و خوردن جوشانده آن، در درمان بى خوابى، میگرن، تپش شدید قلب، تنگى نفس و ضعف عمومى بدن بسیار مؤثر است و همچنین غرغره جوشانده رزمارى، آرامبخش مؤثرى براى گلودرد و آفت دهان است.
طریقه مصرف اكلیل كوهى
۱ - طرز تهیه چاى رزمارى:
براى تهیه این چاى، مقدار ۵ گرم از شاخه هاى خشك گل دار و یا بى گل این گیاه را در یك لیوان آب جوش ریخته و مدت ۱۰ دقیقه بگذارید دم بكشد. سپس آن را صاف كرده و با شكر سرخ میل كنید.
۲ - حمام رزمارى
براى افراد خسته و كم خون و كودكان لاغر، حمام رزمارى توصیه مى شود. براى این منظور جوشانده غلیظ رزمارى را كه از جوشاندن ۲ مشت از گیاه در یك لیتر آب جوش كه به مدت ۵ دقیقه جوشیده شده باشد، تهیه كرده و به آب گرم وان حمام اضافه كنید و روزى ۲ بار و هر بار به مدت یك ساعت از این حمام استفاده كنید و بدن را در آن ماساژ دهید.
اكلیل كوهى علاوه بر مصارف درمانى، مصرف غذایى نیز دارد و از پودر برگهاى آن مى توان در تركیبات ادویه ها، سالادها، چاشنى ها و سس ها استفاده كرد.

گیاه شلغم از خانواده کلم است. بر حسب سن، ریشه‌ این گیاه می‌تواند کاملا گرد و یا کمی کشیده و رنگ آن نیز از سفید تا سبز، زرد و یا ارغوانی متفاوت باشد. طعم انواع سفید و زرد آن شیرین و کمی تیز است. شلغم بومی اروپا و آسیای میانه می‌باشد. این گیاه اولین بار حدود 4000 سال پیش در خاور میانه کاشته شد. شلغم در قرون وسطی توسط اروپایی‌ها به مقدار زیاد مصرف می‌شد و بعدها توسط مهاجرین انگلیسی و فرانسوی به آمریکا برده شد. امروزه این گیاه در تمامی نقاط دنیا کشت شده و مورد مصرف قرار می‌گیرد، زیرا در هر نوع خاکی به راحتی رشد کرده و مدت ماندگاری آن نیز به نسبت زیاد است.
برگ شلغم حاوی کلسیم، فولات و فسفر می باشد. شلغم منبع سرشاری از برخی ویتامین‌ها نظیر A و C است و مانع بروز برخی از بیماری‌ها می‌شود که در زیر به مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود:
آرتریت روماتوئید
آنتی اکسیدان‌ها در پیش‌گیری از بروز و پیشرفت آرتریت روماتوئید نقش موثری دارند، زیرا این مواد واکنش‌‌های التهابی را که علت اصلی آرتریت روماتوئید هستند، مهار می‌کنند. ریشه شلغم یکی از منابع بسیار خوب ویتامین C می‌باشد. همچنین برگ شغلم نیز منبع غنی از ویتامین C و پیش‌سازهای ویتامین A از جمله کاروتنوئید‌ها است که همگی نقش آنتی اکسیدانی قوی در بدن ایفا می‌کنند. همچنین این ریز مغذی‌ها برای تشکیل بافت استخوانی و بافت همبند ضروری هستند، بنابراین مصرف شلغم عامل موثری در حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل است.
سرطان
بررسی‌ها نشان می‌دهند که مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها از بروز بسیاری از انواع سرطان(خصوصا سرطان‌های دستگاه گوارش) جلوگیری می‌نمایند. آنتی اکسیدان‌ها تولید رادیکال‌های آزاد را در بدن مهار می‌کنند.
رادیکال‌های آزاد سبب تخریب DNA می‌شوند، در نتیجه می‌توانند عامل ایجاد سلول‌های سرطانی باشند. مقادیر مقابل توجه ویتامین‌های C و کاروتنوییدهای موجود در این گیاه(که اثر آنتی اکسیدانی قوی دارند) در پیشگیری ازبروز سرطان و حفظ سلامت دستگاه گوارش تاثیر بسزایی دارند.
یکی دیگر از ترکیبات قابل توجه در این گیاه فیبر است. فیبر سبب حجیم شدن مدفوع و دفع راحت‌تر و سریع‌تر آن شده، بنابراین خطر تماس مواد سرطان‌زا با سلول‌های روده را کمتر می‌کند. علاوه بر اثرات فوق، فیبر سبب افزایش رشد و تکثیر باکترهای مفید و مانع رشد باکتری‌های مضر در روده می‌شود و در عین حال بر اثر تخمیر فیبر در روده اسید بوتیریک تولید می‌شود که منشا انرژی برای سلول‌های روده است و به حفظ سلامت سلو‌ل‌های روده کمک می‌کند.
بیماری‌های قلبی- عروقی
کاهش سطح آنتی اکسیدان‌ها در خون خطر اکسیداسیون کلسترول را افزایش می‌دهد. هنگامی که کلسترول خون اکسیده شود، جدار عروق آسیب دیده و در نهایت پلاک‌های چربی در داخل رگ‌های خونی شکل می‌گیرند. چنان چه آنتی اکسیدان در خون به میزان کافی وجود داشته باشد اکسیداسیون کلسترول به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
همان‌طور که ذکر گردید، شلغم حاوی مقادیر مناسبی از ویتامین‌ها است که به سلامت عروق  و پیشگیری از بیماری‌های قلبی- عروقی کمک می‌نماید.
بیماری‌های دستگاه تنفس
ویتامین A اغلب به عنوان ویتامین ضد عفونت معرفی می‌شود، زیرا در بیشتر موارد، ناراحتی‌های تنفسی با کمبود ویتامین A همراه است در اثر کمبود ویتامین A سلول‌های نای و نایژه‌ها کراتینه شده و مخاط ترشح کافی نخواهد داشت، در نتیجه خشکی و ایجاد شکاف در غشای مخاطی می‌تواند پناهگاه خوبی برای میکروب‌ها باشد(که معمولا در لایه اپیتلیال یک پارچه و سالم نمی‌توانند نفوذ کنند).
ویتامین C نیز در سلامت دستگاه تنفس موثر است. ویتامین C خاصیت ضد ویروسی دارد و با تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت مخاط دستگاه تنفسی از بروز عفونت جلوگیری می‌کند.
با توجه به اینکه ریشه شلغم حاوی مقادیر فراوانی ویتامین C و برگ آن غنی از پیش‌ساز ویتامین A است، از این گیاه در درمان بیماری‌های تنفسی خصوصا سرماخوردگی می‌توان بهره گرفت. با توجه به خواصی که در مورد گیاه شلغم ذکر گردید، استفاده از برگ و ریشه این گیاه در غذاهایی نظیر سوپ و یا به صورت خام در سالاد، سلامتی و شادابی را به ارمغان خواهد آورد.

آقطی سیاه  Elderberry
نام علمی   Sambucus nigra
ترکیبات شیمیاییپوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند ساوبوسین
Sambucine ،‌ سامبو نیگرینSambunigerine ، کولین ، سیکوتین Cicutine و مقدر کمی نیترات پتاسیم می‌باشد. در گلهای آن الدرین Elderine و مقدر کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه دارای کریزان تمین Chrysanthemin ، مواد قندی ، اسانس ، صمغ ، اسید والریانیک و اسید استیک می‌باشد. 
خواص داروئی:
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمتهای این گیاه است.
 در درمان رماتیسم و درد مفاصل موثر است.
ادرارآور است.
ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است.
دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است.
برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر ، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
برای از بین بردن خارش بدن ، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمتهایی که خارش درد بزنید.
برای جوش‌خوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان ، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ ، سرماخوردگی ، بیماریهای دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد.
جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات‌الجنب مفید است. 
بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماری سل مفید است.
بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند.
سنگ کلیه را خارج می‌سازد.شیر مادران شیرده را زیاد می‌کند.
در درمان بیماری صرع مفید است.
جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را به صورت کمپرس روی زخمهای اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگیها بگذارید و کمپرس کنید.
جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین می‌برد.
اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک کردن آرایش از دم کردهآقطی سیاه استفاده کنید.
برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکه‌ها و کک و مک می‌توان از ماسک زیر استفاده کرد.
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید.
این خمیر را به صورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
 طرز استفاده:
جوشانده: مقدار 60 گرم پوست ساقه ، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آن را صاف کنید. 
 سرکه آقطی سیاه:
20 - 10 گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید. پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید. مقدار مصرف این شراب سوپخوری و سه بار در روز است.
 دم کرده آقطی سیاه:
مقدر 100 گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. از این دم کرده می‌توانید برای شستشوی زخمها استفاده کنید.
 شیره یا آب میوه: 
میوه‌های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدر مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می‌باشد.
 مضرات:
استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده‌ها شود.آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتما باید آن را با عسلبخورند.

زیره سبز با نام علمی L. Cuminum cyminum گیاهی است از خانواده apiaceae ، یکساله ، معطر ، بدون کرک (جز میوه) ساقه علفی با انشعابات دو تایی و گاهی سه تایی می باشد. ساقه گیاه شیار دار بوده و دارا ی بافت کلانشیم محیطی است .همچنین گیاهی است یکساله کوچک و علفی که ارتفاع آن ۶۰ سانتیمتر است ریشه آن دراز و باریک برنگ سفید ، ساقه آن راست و برگهایش به شکل نوار باریک و نخی شکل و برنگ سبز می باشد .  گل آذین از نوع چتر مرکب می باشد و هر چتر مرکب به سه تا شش چترک ختم می شود. و هر چترک دارای سه تا چهار گل می باشد. براکته های گشیده و خطی در زیر چتر مرکب به صورت حلقه ای مجتمع شده و گریبان نامیده می شود. براکته های قاعده هر گل نیز در قاعده چترک ها به صورت حلقوی وجود داشته و گریبانک نامیده می شود. میوه دوکی شکل بوده و در دو سر باریک می باشد و از نوع دو فندقه شیزوکارپ است که شامل دو مریکارپ میباشد . جنین دانه کوچک بوده و در البومین محصور است و به شدت به جدار مریکارپ فشرده است.
بخش شکمی جدار مریکارپ مسطح و بخش پشتی آن محدب است و دارای ۵ ضلع برجسته یا خطوط پره مانند طولی است که این پره ها یکی در پشت ، دو تا در طرفین و دو تا در حاشیه مریکارپ قرار دارند.
از هر پره یک دسته آوندی عبور می کند که آوند های چوبی در داخل و آوند های آبکش در داخل قرار دارند.گرده افشانی در این گیاه توسط باد و به ندرت حشرات انجام می گیرد . چتر ها از پائین بو ته به سمت بالا و از اطراف به مر کز تولید بذر می کنند که نشان دهنده گل اذین نامحدود آن است(۲).
● شرح گیاه
گیاهی کوچک، علفی به ارتفاع ۱۵ تا ۵۰ سانتی متر و دارای ریشه دراز باریک به رنگ سفید و ساقه ای راست و منشعب به تقسیمات دو تایی است منشأ اولیه آن ناحیه علیای مصر و سواحل نیل بوده است ولی امروزه به حالت نیمه وحشی در منطقه وسیعی از مدیترانه ، عربستان ، ایران، و نواحی مختلف می روید و یا در این نواحی پرورش می یابد.
برگهای آن متناوب، شفاف، بی کرک، منقسم به بریدگیهای بسیار نازک و ظریف ولی دراز و نخی شکل است. گلهائی کوچک ، سفید یا صورتی رنگ و مجتمع به صورت چتر مرکب دارد. میوه آن بیضوی کشیده، باریک در دو انتها، بسیار معطر ، به طول ۶ میلی متر، به قطر ۵/۱ میلی متر و پوشیده از تارهای خشن است.بعضی از واریته های این گیاه میوه های عاری از تار دارند.رنگ میوه بر حسب واریته های مختلف گیاه ممکن است زرد تیره یا خرمائی مایل به سبز و یا خاکستری باشد(۴).
● نیاز اکولوژیکی
چون زیره سبز گیاهی مدیترانه ای است، لذا در طول رویش به حرارت مناسب و نور کافی نیاز دارد مقدار اسانس گیاهان که در مناطق گرم با نور فراوان می رویند بیش از مناطق دیگر است. این گیاه در مرحله گل دهی و تشکیل میوه به رطوبت کمتری نیاز دارد. خاکهای با بافت متوسط و خاکهای لوم شنی، خاکهای مناسبی برای تولید زیره سبز هستند. کشت در خاکهای سبک شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی مناسب نیست چون این خاکها شرایط را برای ابتلای گیاهان به بیماریهای قارچی آماده می کنند. PH خاک برای کشت زیره سبز ۵/۴ تا ۲/۸ مناسب است(۲).
● آماده سازی خاک
در اوایل پائیز ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه نموده و سپس شخم زده می شود و در ادامه زمین را باید تسطیح نمود. خاک باید نرم باشد وسله تولید نکند قبل از کشت زمین را آماده و آنرا کرت بندی می کنند (۱).
● تاریخ و فواصل کاشت
از تناوب کاشت زیره با گیاهان تیره جعفری باید خوداری نمود. زیرا زیره سبز به بیماریهای قارچی بسیار حساس بوده و بیماریهای گیاهان تیره جعفری کم و بیش مشابه هستند.
تکثیر گیاه توسط بذر صورت می گیرد. تاریخ کشت به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. بطوریکه در مناطق معتدل یک محصول پائیزه در مناطق سرد به صورت یک محصول بهاره کشت می شود اواسط پائیز (آبان ماه) زمان مناسبی برای کشت پائیزه است. در حالیکه کشت بهاره در اسفند انجام می گیرد.
اگر زیره سبز ردیفی کشت شود،فاصله ردیف ها ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر مناسب است.هر هکتار زمین به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم بذر با کیفیت نیاز دارد. عمق بذر به تناسب بافت خاک بین ۵/۱ تا ۲ سانتی متر مناسب است. پس از کشت از انجام هر گونه عملی که سبب جابجائی بذر شود باید خودداری نمود (۲).
● کاشت
کشت زیره سبز توسط بذر و مستقیماً در زمین اصلی صورت می گیرد. مدتی قبل از کاشت زمین را باید آبیاری نمود. بذرها را می توان پس از مخلوط کردن با ماسه نرم به صورت دست پاش در سطح زمین پاشید در بعضی نقاط زیره سبز را به صورت ردیفی کشت می کنند.برای افزایش قوه رویشی بذرها را باید به مدت ۲۴ تا ۳۶ ساعت در آب خیس نمود.
پس از کاشت بلافاصله باید زمین را آبیاری کرد. آبیاری نباید شدید باشد تا بذرها شسته شود و در مرکز کرتها متراکم شود.دومین آبیاری باید ۸ تا ۱۰ روز پس از اولین آبیاری انجام گیرد. رویش بذرها پس از دومین آبیاری آغاز می شود. چنانچه منطقه کشت از دمای بالایی برخوردار باشد باید ۵ تا ۶ روز پس از دومین آبیاری مجدداً گیاهان را آبیاری نمود. این آبیاری سبب می شود تا رویش بذرها تکمیل شود گیاهان را باید هر ۱۲ تا ۲۰ روز (بسته به شرایط آب و هوائی) آبیاری کرد. اضافه کردن ۲۰ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار ازت ۴۰ تا ۵۰ روز پس از کشت به همراه آبیاری سبب افزایش عملکرد می شود (۲) .
● داشت
چون زیره سبز ارتفاع کمی دارد و اگر امکان رویش به علفهای هرز داده شود،نه تنها می تواند بر زیره سبز غلبه کند و جذب آب و کسب نور را دچار اشکال سازند، بلکه سبب انتشار و گسترش آفتها و بیماریها نیز می شوند لذا وجین علف های هرز ضروری است. هنگامیکه ارتفاع بوته ها به پنج سانتی متر رسید باید وجین علف های هرز را آغاز و در طول رویش زیره سبز علفهای هرز را باید دو تا سه مرتبه وجین کرد. برگرداندن خاک بین ردیفها نیز نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد. آبیاری باید با دقت انجام گیرد. هنگام گل دهی و تشکیل میوه، گیاهان به حداقل آبیاری نیاز دارند. آبیاری زیاد نه تنها سبب کاهش عملکرد می شود بلکه شرایط را برای ابتلاء به بیماریهای قارچی آماده می کند.
بیماریهای قارچی زیره سبز یکی سفیدک سطحی است که برای مبارزه با آن باید از قارچ کش های سولفوره و تابل به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا از کاراتان به مقدار ۵/۰ لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد.از دیگر بیماری قارچی بلایت زیره است که در مرحله گل دهی به گیاهان آسیب می رساند.وجود لکه های قهوه ای رنگ بر روی ساقه،برگها از علائم این بیماری است برای مبارزه با آن از قارچ کش های حاوی ترکیبات مس نظیر دیتان، بلیتوکس (Blitox ۵۰)، کوپرومار (Cupromar) به مقدار ۶/۰ تا ۱ کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود پوسیدگی ریشه نیز از بیماریهای دیگر زیره است که در تمام مراحل رویش زیره سبز را تهدید می کند که جهت کنترل از مخلوط کاراتان و دیتان می توان استفاده نمود (۲).
● برداشت
محصول معمولاً ۱۰۰ تا ۱۲۰ روز پس از کشت آماده برداشت میشود از اردیبهشت تا اوایل خرداد می توان زیره سبز را برداشت نمود. عمل برداشت معمولاً با دست انجام می گیرد. گیاهان را با دست از ریشه بیرون کشیده یا با داس برداشت می کنند. سپس آنها را باید خشک نمود. پس از بوجاری باید بذرها را از سایر اندام ها جدا و با استفاده از جریان هوا آنها را تمیز و بسته بندی کرد.
عملکرد بذر بسیار متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. از هر هکتار ۸/۰ تا ۱ تن بذر تولید می شود (۲).
● دامنه انتشار
▪ خراسان:
سبزوار ، علی آباد، مشهد ،صالح آباد تهران ، بین تهران و سمنان در ناحیه ای بنام کیش لک در ارتفاعات ۹۰۰ متری به حالت خودرو و نیمه خودرو سمنان ، دامغان ، سرخه در ۱۱۰۰ متری پرورش آن در غالب نواحی مساعد صورت می گیرد.
● ترکیبات شیمیایی
زیره دارای تانن ، روغن زرین و اسانس است . اسانس زیره را از تقطیر میوه له شده تحت اثر بخار آب بدست می آورند . این اسانس مایعی است بیرنگ که در اثر ماندن ابتدا برنگ زرد و سپس قهو ه ای رنگ می شود .
بوی زیره مربوط به آلدئیدی بنام کومینول است . مقدر کومینول در زیره بسته به محل کشت آن بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است .
ضد تشنج است . برای برطرف کردن بیماری صرع مفید است. در دفع گاز معده موثر است . قاعده آور است . عرق آور است. برای رفع برونشیت از دم کرده زیره استفاده کنید . برای برطرف کردن سوءهاضمه مفید است. ترشحات زنانگی را برطرف می کند. برای تحریک اشتها زیره سبزه را با سرکه و آب مخلوط کرده و قبل از غذا بخورید . برای برطرف کردن قطره قطره ادرار کردن زیره را تفت داده و سرخ کنید سپس با آب بخورید . برای رفع نفخ روده و معده می توانید دم کرده زیره را تنقیه کنید . برای التیام زخم چشم ، دانه های له شده زیره سبز را در آب برنج خام خیس کرده و سپس مایع بدست آمده را قطره قطره روی زخم چشم بریزید. هنگامیکه اطفال شیر خوار دل درد دارند و نفخ در شکم شان پیچیده چند قطره اسانس زیره را با روغن بادام مخلوط کرده و با آن شکم آنها را ماساژ دهید . و بالاخره زیره را در غذاهایی که نفاخ هستند مخصوصا حبوبات استفاده کنید(۱).
● سرما و مقاومت به آن در گیاهان:
▪ تنش دمای پایین
یکی از مهمترین عوامل محیطی محدود کننده رشد گیاهان، دمای پایین می باشد. گونه های مختلف گیاهی از نظر قابلیت تحمل به تنش دمای پایین، بسیار متفاوتند. گیاهان گرمسیری حساس به سرما، حتی در دمای بالاتر از دمای انجماد بافتها، بطور جبران ناپذیری آسیب می بینند. گیاه بواسطه اختلال در فرآیندهای متابولیکی، تغییر در خواص غشاءهای سلولی و اندامکی، تغییر در ساختمان پروتیینها و اثرات متقابل میان ماکروملکولها، و نیز توقف واکنشهای آنزیمی دچار صدمه میگردد. گیاهانی که به یخبندان حساس ولی به سرما متحمل هستند، در دمای اندکی زیر صفر قادر به ادامه حیات بوده، ولی بمحض تشکیل کریستالهای یخ در بافتها، بشدت آسیب می بینند(۵و۳). این در حالی است که گیاهان متحمل به یخبندان قادر به ادامه حیات در سطوح متفاوتی از دماهای یخبندان هستند، البته درجه واقعی تحمل بستگی به گونه گیاهی، مرحله نمو گیاه و مدت زمان تنش دارد(۳).
قرار گرفتن گیاهان در معرض دمای زیر صفر منتج به تشکیل کریستالهای یخ در فضای بین سلولی، خروج آب از سلولها و از دست رفتن آب سلول (پسابیدگی) میگردد. بنابراین، تحمل به یخبندان با تحمل به پسابیدگی (که در اثر خشکی یا شوری زیاد بوجود می آید)، همبستگی شدیدی دارد(۵). پسابیدگی ناشی از یخبندان سبب اختلالات گوناگونی در ساختمانهای غشایی از جمله بهم چسبیدن غشاءها میگردد. اگرچه پسابیدگی سلولی ناشی از یخبندان، علت اصلی صدمات ایجاد شده در اثر یخبندان می باشد، ولی عوامل دیگری هم در این امر دخالت دارند. کریستالهای در حال رشد یخ سبب وارد آمدن خسارات مکانیکی به سلولها و بافتها میشود. دمای بسیار پایین حاکم در شرایط وقوع یخبندان فی نفسه و پسابیدگی ناشی از آن سبب واسرشتگی پروتیینها و تخریب کمپلکس های ماکروملکول میگردد. وجه مشترک همه تنشهای پیچیده ای نظیر دمای پایین، تولید گونه های اکسیژن فعال (ROS) می باشد، که میتواند سبب صدمه دیدن ماکروملکولهای مختلف درون سلول گردد(۵). دمای پایین بخصوص وقتی با یخبندان همراه باشد، با سیستمهای موثر جلوگیری کننده از تولید اکسیژن فعال که عامل وقوع تنش اکسیداتیو است، همبستگی دارد(۵و۳).
گیاهان نواحی معتدله با فعال نمودن مکانیزم سازگاری به سرما که منتج به افزایش تحمل به یخبندان میگردد، به دمای پایین واکنش نشان میدهند. این فرآیند سازگاری با تغییر نحوه ابراز برخی ژنهای مسوول واکنش به تنش همراه است. این ژنها تولید پروتیینها و متابولیتهای نگهدارنده ساختمانهای سلولی و حافظ نقش آنها در مقابل اثرات منفی یخبندان و پسابیدگی ناشی از آن را کنترل می نمایند. تغییر در ابراز ژتهای عامل واکنش به سرما توسط مجموعه ای از فاکتورهای رونوشت برداری که به محرکهای دمایی واکنش نشان میدهند، کنترل میگردد(۳).
در اثر سرما تغییرات وسیعی در رفتار غشاها ، چربی ها آنزیم ها رنگیزه ها و اسکلت سلولی گیاهان گرمسیری بوجود می آید. برخی از این تغییرات می توانند به عنوان اثرات اولیه ای تلقی شوند که منجر به عدم تعادل متابولیکی ، تلفات آب نشت یون ، از دست رفتن جایگزینی سلولی و نهایتا مرگ سلول می شوند(۳و۵).
مکانیزم هایی که گیاهان مقاوم به سرما بدان وسیله از تغییرات جلوگیری می کنند به خوب شناخته نشده است و تحقیقات بسیار زیادی برای درک اینکه چگونه غشاها و پروتئین ها به نحوی تغییر می یابند که می توانند در مقابل سرما پایدار بمانند ، لازم است. مقاومت به سرمازدگی یک صفت چند ژنی است و بنا بر این اصلاح گران در اتقال صفت مقاومت به سرما به گیاهان حساس به سرما با مساله پیچیده ای روبرو هستند(۵).
سرما و یخ زدگی همه ساله خسارات قابل توجهی را به اقتصاد وچرخه تولید کشورتحمیل می کند. بنابر این برای مقاومت گیاهان به سرماویخ زدگی لازم است تا مدیریت تنش رعایت شود.
به گزارش خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) سعید ترکش اصفهانی_کارشناس ارشد اصلاح نباتات در مقاله ای به بررسی اثرات سرما بر گیاهان پرداخته است.
در این مقاله آمده است: سرما و یخ زدگی ازمهمترین عوامل قهری خسارتزا درمحصولات کشاورزی است وهمه ساله خسارات قابل توجهی را به اقتصاد وچرخه تولیدکشور تحمیل می کند.
سهم عامل تنش سرما و یخبندان نسبت به سایر عوامل تهدید کننده در زیربخشهای زراعی و باغی از وزن بسیار بالایی برخوردار است و پهنه وسیعی از حاصلخیزترین مناطق تولیدی کشور ما و قسمت عمده محصولات اقتصادی مهم کشورهمه ساله در معرض تهدید تنش سرما و یخزدگی قرار دارند.
این مقاله در خصوص تعریف تنش و عوامل تنش زا می افزاید: تنش عبارت است از هر گونه انحراف معنی دار از شرایط بهینه برای زندگی موجود زنده، و عوامل تنش زا باعث تغییر و اختلال در فرایندهای فیزیولوژیکی گیاهی می شوند واز این طریق تولید گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهند(۵) .
تنش‌های محیطی عبارتند از:عوامل بیماری‌زا،علف‌های هرز،آفات ،آسیب هایمکانیکی،درجه حرارت،آب،خاک و ...
همچنین انواع یخبندانها که باعث خسارتهای زیادی می شوند عبارتند از: یخبندانهای تشعشعی و یخبندانهای انتقالی.
این مقاله در خصوص روشهای مقابله با خسارتهای ناشی از سرما و یخبندان می افزاید: روشهای فعال (کوتاه مدت) و روشهای غیرفعال (درازمدت) برخی از این روشها هستند.
همچنین آنچه که معمولا در جهت مقابله با سرما و یخبندان انجام می شود, حفاظت در برابر یخبندانهای تشعشعی است و روشهای حفاظتی نقش چندان موثری برای مقابله با یخبندانهای انتقالی ندارد.
بخاریها- سیستمهای آبیاری و ماشینهای باد از مهمترین روشهای حفاظتی کوتاه مدت هستند.
خصوصیات استفاده از بخاریها عبارتند از: بالا بودن هزینه سوخت ،کارآیی بیشتر در باغهای میوه نسبت به مزارع ، حداکثر کارآیی در شرایط وارونگی دمایی، مزیت تعداد زیاد بخاریهای کوچک بر تعداد اندک بخاریهای بزرگ.
همچنین اساس استفاده از سیستمهای آبیاری، افزایش ظرفیت و هدایت گرمایی خاک و آزادسازی گرمای نهان آب در هنگام یخ زدن را باعث می شود،که انواع ان عبارت است از:
▪ آبیاری سطحی (غرقابی و شیاری)، آبیاری بارانی ، سیستمهای آبپاش(رودرختی و زیردرختی) و آبیاری قطره ای.
▪ استفاده از روش ماشینهای بادنیز، تنها در صورت وجود وارونگی دمایی کارآیی استفاده دارند تا به صورت ترکیبی با سایر سیستمهای حفاظتی مورد استفاده قرار گیرند و میزان کارآیی انها به شدت وارونگی دما بستگی دارد .
سایر روشهای حفاظتی فعال نیزعبارت است از:
ـ استفاده از بالگرد،
ـ دستگاههای مولد مه،
ـ پوشاندن گیاه با پوششهای مخصوص،
ـ مالچ پاشی،
ـ استفاده ازپوشش کف یا فوم،
ـ استفاده از سیستم ) SIS Inverted Sink (Selected ،
ـ استفاده از سیستمهای تلفیقی،
ـ استفاده از بالگرد سبک در نقاط تجمع هوای سرد در سطح مزارع، پرواز بالگرد در ارتفاع پایین جهت بر هم زدن لایه های وارونگی و پوشش خاک با استفاده از مالچ جهت جلوگیری از هدر رفت گرمای خاک(۳).
انواع سیستم های SIS نیز عبارتند از:
▪ دستگاه HEAT DRAGON جهت گرم کردن هوای سرد مجاور سطح زمین،
▪ دستگاه HEAT DRAGON جهت گرم کردن هوای سرد مجاور سطح زمین.
مهمترین روشهای حفاظتی غیرفعال نیز عبارتند از: انتخاب مکان مناسب، انتخاب محصول، انتخاب واریته، پوشش زمین، عملیات به زراعی(کوددهی, هرس, شخم,آبیاری, تاریخ کاشت, عمق کاشت, و....)، به کارگیری سیتمهای نظارتی جامع مجهز به حسگرهای دمایی و زنگ اخبار(Monitoring)و استفاده از مواد شیمیایی است.
بنابراین: اصلاح‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ سرما و اصلاح‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ یخ‌زدگی‌ (از نظر تئوری‌، عملی‌ و مفهومی)از یکدیگر متفاوت است، منظور ازسرما، کاهش دما به حدود صفر درجه سانتیگراد ویا چند درجه بالاتراست که می تواند برحسب نوع گیاه ودرجه مقاومت آن، به اندامهای مختلف(گل، برگ، میوه، جوانه وشاخه) خسارت وارد کند(۵).
این مقاله گیاهان را از نظر طبقه‌بندی انها‌ براساس‌ واکنش‌ آنها به‌ دماهای‌ پایین‌ ، به گیاهان: حساس‌ به‌ سرما، حساس‌ به‌ دماهای‌ سرد بالای‌ صفر، حساس‌، حساس‌ به‌ درجه‌ حرارتهای‌ یخبندان‌ کم‌ یا دماهای‌ نزدیک‌ به‌ صفر درجه‌ سانتی‌گراد، کمی‌ مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد تا -۵ درجه‌ سانتی‌گراد، نیمه‌مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد در محدوده‌ -۵ تا -۱۰ درجه‌ سانتی‌گراد، بسیار مقاوم‌، زنده‌ماندن‌ در دماهای‌ انجماد در محدوده‌ -۱۰ تا -۲۰ درجه‌ سانتی‌گراد، خیلی‌ زیاد مقاوم‌، گونه‌های‌ با حداکثر مقاومت‌ به‌ یخ‌زدگی‌ که‌ توانایی‌ تحمل‌ سرماهای‌ بسیار شدید(فراسردی‌) را دارند.
‌اساس ژنتیکی تحمل به‌ سرما عبارت است از: پلی ژن بودن وراثت اکثر صفات مهم اقتصادی از جمله مقاومت به سرما و یخبندان، تحت تاثیر محیط بودن این صفات و دشواری اندازه گیری آنها، متکی بودن مطالعه این صفات بر روشهای آماری پیچیده و شاخصهای آماری مانند میانگین, واریانس, کوواریانس, شاخصهای چندمتغیره و.....
استراتژی های بهنژادی برای‌ افزایش‌ مقاومت‌ گیاهان‌ به‌ سرمانیز عبارتند از: اصلاح تدریجی گیاهان برای مقاومت به سرما و یخبندان از طریق کاربرد روشهای مرسوم اصلاحی و انتخاب، انجام هیبریداسیون بین گیاهان زراعی و خویشاوندان وحشی آنها که دارای صفت مقاومت به سرما و یخبندان هستند، اهلی‌کردن‌ گونه‌ های‌ وحشی‌ که‌ در محیطهای‌ سرد به‌ خوبی‌ رشد می‌کنند از طریق‌ اصلاح‌ و انتخاب‌ برای‌ بهبود صفات ‌زراعی‌ آنها، شناسایی‌ ژن‌های‌ مقاومت‌ به‌ سرما و یخ‌زدگی‌، کلون‌کردن‌ آنها و دست‌ورزی‌ ژنتیکی‌ آنها با استفاده‌ از روش‌های‌ بیولوژی‌ مولکولی، معرفی‌ ژنی‌ خالص و نو به‌ محیطهای‌ سرد به‌ منظور وسعت‌ بخشیدن‌ به‌ منابع‌ پایه‌ ژنی، مثال‌های‌ کمی‌ در مورد هیبریداسیون‌ بین‌گونه‌ای‌ شامل‌ گوجه‌فرنگی‌ و گندم‌ وجود دارد(
در جمعیتهای‌ اصلاح‌ شده‌ و سازگار گیاهان‌ مختلفی‌ مانند ذرت‌، تنوع‌ ژنتیکی‌ فراوانی‌ برای‌ مقاومت‌ به‌ تنش‌ سرما دیده‌ شده‌ است اما استفاده‌ از نژادهای‌ خارجی‌ مقاوم‌ نیز موقعیتهای‌ مناسبی‌ را جهت‌ اصلاح‌ مقاومت‌ به‌تنش‌ سرما در این‌ گیاهان‌ فراهم‌ می کند .
‌به عنوان مثال در اصلاح‌ سیب‌ زمینی‌ می‌توان‌ از منابع‌ ژنتیکی‌ وحشی‌ مانند گونه‌های‌ وحشی‌ سیب‌ زمینی‌ مقاوم ‌به‌ یخ‌زدگی‌ به‌ عنوان‌ والد در تلاقی‌ها استفاده‌ کرد.
این مقاله در پایان می افزاید: در هر گیاه‌ زراعی‌ عملکرد نتیجه‌ نهایی‌ تمامی‌ فرآیندهای‌ بیوشیمیایی‌ و فیزیولوژیکی‌، از زمان‌ سبزشدن‌ تا بلوغ‌ فیزیولوژیکی‌ و تأثیرات‌ متقابل‌ این‌ فرایندها با محیط است، اختلاف‌ بین‌ عملکرد ثبت‌ شده‌ و میانگین‌ عملکردها، به‌ عواملی‌ که‌ از بروز کامل‌ پتانسیل‌ ژنتیکی‌ گیاهان‌ جلوگیری‌ می‌کنند مربوط می‌شود، برای‌ تعدادی‌ از مؤلفه‌ های‌ صفات‌ مقاومت‌ به‌ سرما، تنوع‌ ژنتیکی‌ وجود دارد. ترکیبی‌ از مقادیر کمی‌ از این‌ تنوع‌، با برخی‌ ازتکنولوژی‌های‌ دقیق‌ اصلاحی‌ که‌ در اینجا بحث‌ شد، می‌تواند زمینه‌ را برای‌ دستکاری‌ ژنهایی‌ در زمینه‌های‌ ژنتیکی‌ خالص‌ فراهم‌ سازد.
در مناطقی‌ که‌ گیاهان‌ حساس‌ به‌ سرما کشت‌ می‌شود، هر جا که‌ دماهای‌ سرد درطول‌ فصل‌ رویش‌ غالب‌ است‌، اصلاح‌ مقاومت‌ به‌ سرما که‌ منجر به‌ تولید بهتر در مزرعه‌ می‌شود، می‌تواند قسمتی‌ از تفاوت‌ بین‌عملکردهای‌ بهینه‌ و عملکرد واقعی‌ را کاهش‌ دهد.
اصلاح‌ یک‌ صفت‌ مقاومت‌ به‌ سرما به‌ صورت‌ منفرد نمی‌تواند در یک‌ محیط دارای‌ محدویت‌ از نظر دما، اثری‌ روی‌ عملکردیک‌ ژنوتیپ‌ خاص‌ داشته‌ باشد، بلکه‌ راه‌ بهتر این‌ است‌ که‌ چندین‌ صفت‌ مقاومت‌ را در زمینه‌ ژنتیکی‌ مناسب‌ جمع‌آوری‌ کنیم‌ تاژنوتیپ‌هایی‌ به‌ دست‌ آیند که‌ توانایی‌ تولید را در شرایط دمایی‌ سرد طی‌ فصل‌ رشد داشته‌ باشند(۵).
● مواد و روش ها
به منظور بررسی تحمل گیاه زیره به سرما آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزیدانشگاه فردوسی به اجرا در آمد.
فاکتورهای مورد آزمایش شامل خو سرمایی (خوسرمایی و عدم خوسرمایی ) به عنوان پلات اصلی و ترکیب اکوتیپ (تربت ، قوچان، سبزوار، خواف،قائن)در دما(۰ ،۳-، ۶-،۹-،۱۲-،۱۵- درجه سانتیگراد) به صورت فاکتوریل در پلات فرعی در نظر گرفته شده بود. تحمل به سرما و بازیافت گیاه از طریق اندازه گیری صفاتی مانند درصد بقا و دمای کشنده برای ۵۰% از نمونه ها (LT ۵۰ ) سه هفته پس از اعمال تیمار یخ زدگی و ارتفاع گیاه تعداد گره در ساقه اصلی ، وزن خشک گیاه ، دمای کاهنده ۵۰% وزن خشک گیاه ( DMT۵۰ ) در پایان اندازه گیری مورد نظر بود که به دلایلی آزمایش ادامه نیافت.
بذور پنج اکوتیپ زیره با دقت به صورت منوکارپ در آمد. سپس با قارچ کش کربوکسی تیرام به مدت ۲۴ ساعت آغشته شد. این عمل بواسطه قرار دادن بذور در دستمال های پارچه ای و خیساندن آنها توسط آب شهری بود.به گونه ای که آب از شیر با دبی تقریبی ۱ قطره در ثانیه بر دستمال های حاوی بذر و قارچ کش ریخته و از سمت دیگر اضافی اب از دستمال ها خارج می شد. سپس بذور ضد عفونی شده را در پتری دیش کشت کرده و بیش از ۵۰% از بذور تمام اکوتیپهای مورد نظر پس از ۷۲ ساعت جوانه زدند، که این زمان به عنوان زمان جوانه زنی ثبت شد. سه روز پس از جوانه زنی بذور مذکور توسط پنس آغشته به وایتکس رقیق شده در لیوان های پلاستیکی ( با قطر ۸ cm) که از قبل در زیر آنها زهکش تعبیه شده بود قرار داده شد. خاک مورد استفاده مخلوطی از ماسه و خاک برگ ضد عفونی شده بود که با آون استریل شد. بستر کشت متشکل از این دو ماده به نسبت مساوی بود. خاک پیش از کشت خیس شده روی بذور کشت شده در لیوان ها ماسه ای به ضخامت ۳ تا ۴ میلیمتر پوشانده شد.
لیوان ها هر یک روز در میان آبیاری شده و در شرایط دما و رطوبتی گاخانه های تحقیقاتی نگهداری شدند. پس از حدود ۴ روز گلدانها به مرحله سبز شدن رسیدند. در ابتدای کار تمامی اکوتیپهای مورد آزمایش به خوبی سبز شدند و مشکلی نیز در مورد بوته میری مشاهده نشد . ولی باگذشت حدود یک هفته از زمان سبز شدگی ، در تمامی اکوتیپ ها کمابیش علائم بوته میری مشاهده شد. پس از حدود پانزده روز(مرحله دو برگ حقیقی) عوارض بوته میری به گونه بود که ادامه آزمایش غیر ممکن نمود.
● دلایل پیشنهادی برای توقف آزمایش و از بین رفتن گیاهچه ها
۱) وجود عامل بیماری ( احتمالا قارچ Fusarium oxysporum) در داخل یا سطح خارجی بذر ها(۷)
۲) وجود عامل بیماری در بستر کشت ( آلودگی خاک یا لیوان ها)
۳) انتقال عامل بیماری توسط ابزار مورد استفاده برای کشت
۴) انتقال عامل بیماری از گلدان ها و طرح های مجاور و حتی از خارج گلخانه
۵) دما و رطوبت نسبی بالای هوا( شرایط گلخانه ای)
۶) آبیاری بیش از حد
۷) تیره بودن خاک بستر به گونه ای که دمای خاک در روز به بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد هم می رسید
۸) تراکم بالای کشت (بیش از ۱۰ گیاهچه در هر لیوان)
۹) حساسیت بیش از حد گیاهچه های زیره سبز به شرایط فوق الذکر
● پیشنهادات جهت کاهش بوته میری و کاهش خطا در آزمایش
استفاده از ماده سدیم متیل دی تیو کاربامات. این ماده بر روی جوانه زنی ، رشد گیاه ، و عدم ابتلای زیره سبز به بوته میری اثر مطلوبی نشان می دهد.
استفاده از کود ها ی آلی ، نیتروژنه ، فسفره و پتاسه در کاهش شدت بیماری بوته میری موثر است.
استفاده از قارچکش های خاک مصرف مانند اگروزان که پایداری زیادی در خاک داشته در صورت انتقال عامل بیماری ، از ابتلای گیاهچه ها جلوگیری می کنند.
استفاده از مدیریت های زراعی از جمله افزایش فواصل آبیاری ، کاهش تراکم بوته ای، تنظیم دما و رطوبت نسبی گلخانه و استفاده از وسایل و خاک استریل و جلوگیری از انتقال بیماری از مناطق مجاور نیز می توانند ابتلای گیاهچه ها به بوته میری را کاهش دهند.

منبع:۱- طرزی، ع. ۱۳۷۴. بررسی اثر شوری برترکیبات سازتده اسانس زیره سبزدر کشت بافت و گیاه کامل، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشگاه تهران. ص ۱۲ – ۱۴.
۲- کافی، م. ۱۳۸۱. زیره سبز فناوری تولید و فراوری. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. ۲۰۰ صفحه
۳- کافی، م. و ع. مهدوی دامغانی. (ترجمه). ۱۳۸۱. مکانیزمهای مقاومت گیاهان به تنشهای محیطی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. ۴۶۷ صفحه
۴- Cronquist, A. ۱۹۸۱. An integrated system of classificastion of flowering plants. Columbia University Press. New York. pp. ۸۴۶-۸۴۹
۵- George M.F and M. Becwar. ۱۹۸۲. Freezing avoidance by deep undercooling of tissue water in winter-hardy plants. Cryobiology. ۱۹:۶۲۸-۶۳۹.
۶- Judd, W.S., C.S. Campbell, E.A. Kellogg, and P.F. Stivens. ۱۹۹۹. plant systematic. A phylogenic approach. Sinauer Associates Inc. pp.۳۷۸-۳۹۰
۷- Mathur, B. L., and N. Prasad. ۱۹۶۴. Studies on wilt disease of Cumin by Fusarium oxysporum f.sp.cumini.Indian J. Agric. Sci. ۳۴:۱۳۱-۱۳۷.
الیاس رضاییان‌زاد
articles.ir