این حقیقت كه پروژه گنو 25 سالگی خود را جشن می‌گیرد و اكوسیستمی‌در اطراف خودش ایجاد كرده است كه شامل منبع باز هم می‌شود، نقطه قابل اتكا برای كسانی است كه با استفاده از این تجربه، اطلاعات دیجیتال را به اشتراك بگذارند.
هر قدر هم كه بنیاد نرم‌افزارهای آزاد و پروژه گنو امروزه نقش متفاوتی را بازی كنند، نمی‌توان تاثیر نقش تاریخی آنها را منكر شد. به همین دلیل بهتر است لینوكس را همان گنو/ لینوكس بخوانیم، چرا كه حتی با وجود جهت حركت اكثر توزیع‌ها و كمتر شدن شراكت شركت‌ها در پروژه گنو، بدون این پروژه و حضور نداشتن بنیاد نرم‌افزارهای آزاد، جای خالی تفكر چنین نرم‌افزاری در این فضا كاملا احساس می‌شد.
اما مشكل یكی دیگر از مجوزهای گنو یعنی GPL چیست و چرا استقبال از آن كمتر شده است؟
شاید بهتر باشد پیش از پرداختن به این موضوع، اشاره ای داشته باشیم به این كه آن هنوز قلمرو مجوزهای آزاد را در اختیار دارد و همانند گنو در لینوكس نیست كه تنها 8 درصد را در اختیار بگیرد. اما واضح است كه جهت رشد آن منفی است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد كه هر روزه شركت‌های بیشتری به مجوزهای منبع باز رو می‌آورند تا جلوی پروژه‌های هكری را بگیرند. هر چند پروژه‌های هكری معمولا به مجوز كپی لفت روی می‌آورند و اهالی كسب و كار، آنهایی را ترجیح می‌دهند كه در مورد حقوق اختراع دوستانه‌تر برخورد كنند تا مجبور به پرداخت غرامت‌های سنگین در دادگاه نباشند.
برخی ممكن است بر این عقیده باشند كه این رویداد روند تكاملی عادی نرم‌افزارهای آزاد است و همان طور كه برنامه‌نویسی این گونه نرم‌افزارها از اتاق خواب به شركت‌ها منتقل شده است، اهمیت انتخاب مجوز GPL نیز كاهش خواهد یافت.
بتازگي «بستر همكاری اروپایی» منتشر شده است كه تا حدی یك شكست برای استانداردهای باز و نرم‌افزارهای آزاد به شمار می‌رود. در بخش كلیدی این بستر آمده است:
حقوق مالكیت معنوی مرتبط با مشخصات، بر اساس قوانین عدالت، منطقی بودن و بدون فرق گذاری مجوز دارند به گونه‌ای كه پیاده‌سازی نرم‌افزارهای منبع باز و تجاری را مقدور می‌سازد.
مشكل آنجا آغاز می‌شود كه برخلاف دیگر مجوزهای آزاد منبع باز، مجوز GNU GPL با FRAND (سرواژه‌های عادلانه، منطقی و بدون تبعیض) سازگار نیست. به عنوان مثال مجوزی را در نظر بگیرید كه برای هر كپی از نرم‌افزاری كه با FRAND همسو است، مبلغ بسیار اندكی را دریافت كند. این مبلغ می‌تواند آنقدر اندك باشد كه پرداخت آن، چه برای نرم‌افزارهای تجاری و چه نرم‌افزارهای آزاد عادلانه و منطقی باشد و اگر برای همه كسانی كه بخواهند با این گونه مجوزها همراه شوند، یكسان باشد آن گاه دیگر تبعیضی وجود نخواهد داشت. از طرف دیگر غیرممكن است كه این مجوز را در نرم‌افزارهای GPL ای نیز پیاده كرد، چرا كه این نرم‌افزارها می‌توانند به هر تعداد كه لازم است كپی شوند و هیچ راهی نیست كه بتوان حتی یك رقم بسیار اندك را برای هر كپی از این نرم‌افزار جمع‌آوری كرد.
بنابراین پرونده جدید EIF v2 با مجوز GNU GPL سازگار نیست، مگر در شرایطی خاص (كه در آن شركت باید مجوز FRAND را برای تمام نرم‌افزارهای آزاد دریافت كرده و تنها یك بار پرداخت داشته باشد، كه تقریبا وقوع چنین حالتی غیرممكن است) به این ترتیب این همان جایی است كه صدای اعتراض حامیان جی‌پی‌ال بلند می‌شود و این مساله را نقصی در این بستر می‌دانند. بنابراین باید تا آینده ای نه چندان دور انتظار كشید و زوال GPL را مشاهده كرد تا در نگارش بعدی EIF، این عیب رفع شود.
حالا بیایید موقعیتی را در نظر بگیریم كه در آن مجوز GNU GPL از دور خارج شده است و دیگر نمی‌تواند نیازهای نرم‌افزارهای مدرن و امروزی را برآورده كند. از این رو ناهمخوانی بستر همكاری اروپایی (EIF) با این مجوز، دیگر مشكل نیست و دنیا به دنبال یك مجوز دیگر خواهد رفت و مجوزهای آزادتری كه از FRAND نشأت می‌گیرند به وجود خواهد آمد.
محمدرضا قرباني
