نگاهي کوتاه به شهرستان زنجان

کاروان‌سراي سنگي

کاروان‌سراي سنگي که از نوع کاروان‌سراهاي برون شهري بوده، در قرن يازدهم هجري قمري، به دستور شاه عباس صفوي خارج از بافت قديم شهر زنجان ساخته شده است. اين بنا به دليل تغيير کاربري هم اکنون به عنوان سفره خانه سنتي مورد استفاده قرار مي گيرد. پلان اين كاروان‌سرا به سبک چهار ايواني است، حجره هاي آن در يک طبقه قرار گرفته‌اند و سقف‌ ها از نوع قوسي هستند. استفاده از سنگ به عنوان مصالح اصلي در ساخت كاروان‌سرا باعث شده است كه اين بنا با عنوان کاروان سراي سنگي و در زبان محاوره اي داش کاروان‌سرا معروف شود. اين بنا از لحاظ اين كه تنها بناي باقي مانده از کاروان سراهاي زنجان است داراي اهميت فراواني است. بناي کاروان‌سراي سنگي كه روبروي راه آهن شهرستان زنجان و در خيابان خيام اين شهر واقع شده، با شماره 2128 به ثبت رسيده است. 

كاروان‌سراي قره بلاغ زنجان
كاروان‌سراي قديمي قره بلاغ که اکنون به علت تخريب کامل به صورت يک تپه تاريخي درآمده است،درخارج‌از‌شهر زنجان قرار گرفته و به نظر مي رسد که از نوع کاروان‌سراهاي چهار ايواني بوده باشد. 

كاروان‌سراي قره بلاغ زنجان
كاروان‌سراي قديمي قره بلاغ که اکنون به علت تخريب کامل به صورت يک تپه تاريخي درآمده است،درخارج‌از‌شهر زنجان قرار گرفته و به نظر مي رسد که از نوع کاروان‌سراهاي چهار ايواني بوده باشد. 

كاروان‌سراي دخان
سراي دخان در محله مسگرهاي بالا، به موازات بازار زنجان قرار گرفته و از نوع کاروانسراهاي درون شهري است. اين كاروان‌سرا که در اواخر دوره قاجاريه ساخته شده است، در دوره پهلوي با گرفتن امتياز از دولت وقت به مرکز توليد و توزيع توتون و تنباکو در ناحيه باختر ايران تبديل شد. 

پل حاج سيد محمد زنجان

پل حاج سيد محمد که در جنوب خاوري حومه شهر زنجان واقع شده است، در دوره قاجاريه و به دستور سيد محمد (از روحانيون عصر مشروطيت در اواخر دوره قاجاريه) ساخته شد و به همين نام نيز شهرت يافت. اين پل که پل قره تپه نيز ناميده مي شود، در گذشته به دليل قرار گرفتن در مسير جاده عتبات داراي اهميت بوده است. پل حاج سيد محمد با الهام ازالگوهاي رايج معماري دوره قاجاريه ساخته شده و هم اکنون يکي از آثار تاريخي شهرستان زنجان به شمار مي آيد. 

پل سردارزنجان
پل سردار در جنوب باختري حومه شهر زنجان، در ميان باغ ها و روي رودخانه زنجان رود بسته شده است و جاده زنجان بيجار از حاشيه آن مي گذرد. اين پل از بناهاي ساخته شده در دوره قاجاريه است و در گذشته به دليل هم‌جواري با دروازه شهر به پل قلتوق نيز معروف بوده است. پل سردار در اواخر دوره قاجاريه (سال 1333 هجري قمري) توسط سردار اسعدالدوله ذوالفقاري (سرکرده برخي از افواج ناحيه خمسه) ساخته شد. سبک معماري اين پل از شيوه معماري پل ها در دوره قاجارپيروي مي کند. به تازگي استانداري زنجان نسبت به ساخت تاسيسات مجتمع فرهنگي - تفريحي حاشيه زنجان رود در اين منطقه اقدام كرده است. 

گرمابه قيصريه زنجان
گرمابه قيصريه از بناهاي دوره قاجار است که در داخل شهر زنجان در بازار قيصريه قرار گرفته است.

گرمابه ميربها زنجان
گرمابه مير بها از بناهاي دوره قاجاريه است که در راسته بازار پايين، در بخش قديمي شهر زنجان قرار گرفته و كاملاً از سبک معماري دوره قاجار تبعيت كرده است. 

گرمابه حاج داداش زنجان
گرمابه حاج داداش که هم اکنون به عنوان چايخانه سنتي از آن استفاده مي شود، در بازار پايين شهر زنجان جاي گرفته و در دوره قاجاريه ساخته شده است. فضاي اصلي اين گرمابه شامل هشتي، بينه، ميان در، گرمخانه و خلوتي است. مت اين گرمابه فضاي بينه آن است كه در آن طاق اصلي بر روي چهار ستون سنگي با سرستون هاي مکعبي و بدنه مارپيچي قرار گرفته است. دسترسي به اين بنا از سوي بازار و از کوچه سيد لر که حسينيه اعظم در آن قرار گرفزيباترين قسته، امکان پذير است. 

قلعه قلابر زنجان

قلعه قلابر در روستايي به همين نام در 52 کيلومتري جنوب شهر زنجان واقع شده است. در کاوش‌هاي باستان‌شناسي انجام شده در دامنه هاي باختري ارتفاعات روستاي قلابر، مجموعه ارزشمندي به دست آمده که شامل يک مسجد و يک خانقاه يا قلعه است. قلعه قلابر احتمالاً به دوره هاي باستاني تعلق دارد ولي اظهارنظر قطعي در مورد آن نيازمند اکتشافات و تحقيقات باستان شناسي است.

قلعه قلابر زنجان

قلعه قلابر در روستايي به همين نام در 52 کيلومتري جنوب شهر زنجان واقع شده است. در کاوش‌هاي باستان‌شناسي انجام شده در دامنه هاي باختري ارتفاعات روستاي قلابر، مجموعه ارزشمندي به دست آمده که شامل يک مسجد و يک خانقاه يا قلعه است. قلعه قلابر احتمالاً به دوره هاي باستاني تعلق دارد ولي اظهارنظر قطعي در مورد آن نيازمند اکتشافات و تحقيقات باستان شناسي است.

قلعه قمچي زنجان
قلعه قمچي که در دهكده اركبين حدود 110 كيلومتري شهر زنجان واقع شده به 800 تا 900 سال پيش از ميلاد تعلق دارد و از قديمي ترين قلعه هاي موجود در استان است.