نگاهي کوتاه به شهرستان طارم

قلات رود طارم 
يک رودخانه فصلي به درازاي 33 كيلومتر و شيب متوسط 6 درصد است که در محدوده شهرستان طارم جريان دارد. اين رودخانه از دامنه شمالي كوه هاي اقليد و بنارود در 17 كيلومتري شمال خاوري زنجان سرچشمه گرفته و رو به شمال سرازير مي شود. ارتفاع سرچشمه اين رودخانه 2400 متر است و در مسير عبوري خود از روستاهاي چالگان، علي آباد، شيلان در، ابراهيم آباد، کهيا، قلات و سانسز عبور مي كند و در نهايت در روستاي استاکل با ارتفاع ريزشگاه 380 متر به رودخانه بزرگ قزل اوزن مي ريزد. 

لوان چاي طارم 
يک رودخانه فصلي است به طول 23 کيلومتر و شيب متوسط 8/9 درصد که در محدوده شهرستان طارم جريان داشته و داراي مسير کلي شمال خاوري است. اين رودخانه از دامنه خاوري کوه هاي قره داش سندستان و چله خانه در 25 کيلومتري شمال خاوري سرچشمه گرفته وارتفاع سرچشمه آن 2650 متراست. الوان چاي در مسير خود از روستاهاي شير مشه، ايچ، جيا و ارشت عبور كرده و در نهايت به قزل اوزن مي ريزد. ارتفاع ريزشگاه اين رودخانه 390 متر است. 

چشمه آب معدني الله بلاغي طارم 
چشمه آب معدني الله بلاغي در نزديكي روستاي ماهان، در محدوده شهرستان طارم واقع شده است و به مصارف دارويي و درماني اهالي منطقه و مراجعان از نقاط ديگر مي رسد. 

امامزاده حيدر(ع)

بناي امام زاده حيدر(ع) در ميان قبرستان روستاي گيلوان (در محدوده شهرستان طارم) واقع شده است. اين قبرستان در ميان انبوه درختان انجير و انار واقع شده است و بناي امام زاده در زلزله مهيب سال 1369 به شدت تخريب شده و معماري قابل توجهي از آن باقي نمانده است ولي از بقاياي اين بنا، چنين بر مي آيد که ساختمان اين آرامگاه با سنگ لاشه ساخته شده است. با توجه به اين که پلان بناي مذکور 12 وجهي است احتمال داده مي شود که گنبد آن از نوع گنبدهاي مخروطي شکل بوده باشد. 

چهار تاقي هاي طارم

چهار تاقي هاي طارم با عناوين تشوير، الزين، پيرچم و گيلان کشه در منطقه طارم واقع شده اند و در سال 1353 با نام آتشکده هاي ساساني در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده اند. در سال هاي اخير با گمانه زني و بررسي داده هاي باستان شناسي آتشکده بودن آن ها با شک و ترديد همراه شد. قدمت اين چهار تاقي ها دوران اسلامي حد فاصل قرون هفتم و هشتم هجري قمري تخمين زده شده است. 

آتشکده تشوير طارم
آتشکده تشوير يا سردخانه تشوير در روستاي تشوير و در مسير راه جاده سرخه ديزج به گيلان واقع شده است. برخي از پژوهشگران تشوير را به معناي جايگاه آتش دانسته و وجود بناهاي موجود در روستاي تشوير را به دوران پيش از اسلام و دوره ساسانيان نسبت مي دهند. در سمت چپ جاده سرخه ديزج به گيلان، بناهايي به چشم مي خورند که در ميان گورستان واقع شده اند. پلان يکي از آن ها به صورت چهارضلعي و ديگري به صورت هشت ضلعي است. اين بناها با شماره 983 به ثبت تاريخي رسيده اند و در فهرست آثار ملي ثبت شده اند.

آتشکده الزين طارم
آتشکده الزين يا اليز بنايي در محدوده شهرستان طارم است که قدمت آن به دوره ساسانيان مي رسد. اين بنا در زمان ساسانيان مقدس بود و به عنوان عبادتگاه مورد استفاده قرار مي گرفت. آتشكده الزين از سنگ و گچ ساخته شده و روي چهار تاقي سنگي در محوطه اي به نام قبرستان كه قدمت آن به دوره هاي اسلامي باز مي گردد، قرار دارد. اين بنا با شماره 985 در فهرست آثار ملي کشور به ثبت رسيده است.

آتشکده پيرچم طارم
آتشکده پيرچم بر روي تپه اي در روستايي به همين نام، در کنار جاده گيلوان به آب بر قرار گرفته است. پلان اوليه اين بنا صورت چليپايي است و روستاييان محلي به علت اين كه تنها ديوار آن باقي مانده است، آن را پير ناميده اند. بناي پيرچم را با توجه به پلان آن جزو آتشکده ها محسوب مي كنند. اين بنا كه احتمالاً به دوره ساسانيان تعلق دارد، با شماره 984 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.