نگاهي كوتاه به شهرستان ممسنی

ممسني يكي از شهرستان‌‌هاي استان فارس است كه در شمال باختري اين استان واقع شده است. منطقه‌اي که ممسني در آن ايجاد شده است، اولين بار به خاطر وجود مراتع غني مورد توجه اقوامي كه داراي معيشتي مبتني بر دام‌داري بوده اند، قرار گرفت. به همين خاطر، اولين اقوام ساكن در اين شهر قوم شول (جزو اقوام لر) بوده اند. در دوره معاصر و با كشف منابع نفتي در حوزه ممسني، اين شهر مورد توجه مجدد قرار گرفت. بافته‌هاي داري مهم‌ترين صنايع دستي شهرستان ممسني را تشکيل مي دهند. قالي‌بافي با طرح‌هاي ترکي و لري در اين منطقه رواج دارد و بيش تر توسط زنان و دختران تهيه و توليد مي شوند. گليم بافي‌و جاجيم‌بافي نيز از ديگر صنايع مهم اهالي ممسني است که در شهر ها و روستاهاي اطراف منطقه رايج است. جاذبه هاي متعدد طبيعي به همراه بناهاي کهن تاريخي، مهم ترين مکان هاي ديدني شهرستان ممسني را تشکيل مي دهند. رودخانه ها و کوه‌هاي متعدد به همراه گردشگاه‌هاي زيبا، از جمله جاذبه هاي طبيعي شهرستان ممسني به شمار مي آيند. گردشگاه ديمه ميل‌ باغستان بسيار زيبا و دل‌انگيزي است که اطراف آن پر از گل ها و گياهان معطر و چشمه هاي پرآب است. قلعه سفيدقلعه معروفي که قدمت آن به پيش از عهد عيلامي‌ها مي‌‌رسد،قلعه شاه جهان احمد که به احتمال قوي به دوران هخامنشي يا اشكاني تعلق دارد و ديمه ميل يا ميل اژدها که قدمت تاريخي آن به دوره سلوكيان يا پارتيان مي ‌رسد، برخي از مکان هاي ديدني اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند.

امام زاده در آهنين ممسني

امام زاده درآهنين بقعه‌اي مشتمل بر دو زيارت گاه است که در دو كيلومتري نورآباد، در مجاورت جاده آسفالته، قرار گرفته است. بر سر دراين امام زاده،كتيبه‌اي متعلق به قرن هشتم هجري نصب شده است. كتيبه امام زاده در آهنين از معدود كتيبه‌هاي تاريخي است كه به زبان فارسي نوشته شده است. اين مكان، براي اهالي بومي منطقه ارزش زيارتي دارد و مردم در ايام سال از آن ديدن مي‌ كنند.
 

كتيبه‌هاي كورنگون (كرنگون) ممسني

کتيبه هاي کورنگون که قدمت آن به قرن سوم پيش از ميلاد مي ‌رسد در شمال باختري فهليان و در جنوب روستاي سه تلون در20 كيلومتري شمال باختري نورآباد واقع شده است. بر فراز كوه «كرنگون» آثار حجاري شده معروف به «نقاره خانه» و «سگ مترو» جلب توجه مي ‌كند. در حال حاضر، تنها راه دستيابي به اين نقش‌ها، يک پلكان كوچک است كه از قله ‌كوه سرازير مي ‌شود. اين محل چنانچه از نقوش كنده‌ كاري شده روي سنگ‌ها برمي‌آيد، محل عبادت بوده است. جالب توجه آن كه نمونه‌هاي ديگري از كتيبه‌هاي موجود در كورنگون نيز در نقش رستم نزديک تخت جمشيد ديده شده است.
 

قلعه ككا ممسني

در شش كيلومتري خاور دشت رزم جاويد، دره اي به نام «تنگ سام» وجود دارد كه «قلعه ككا» يكي از آثار باستاني مهم آن است. اين قلعه در هشت كيلومتري شمال روستاي كوهستاني كلگه شيراز و در حصار تنگه هاي عنا و سه جک (كه رودخانه فهليان از وسط آن مي گذرد) قرار دارد. قلعه ياد شده را از قلعه هاي اسماعيليه مي دانند و قدمت آن به قرن ششم هجري مي رسد. اين قلعه در شهرستان ممسني قرار دارد. 

مکان هاي ديدني و تاريخي
جاذبه‌هاي‌ متعدد طبيعي به همراه بناهاي کهن تاريخي، مهم ترين مکان هاي ديدني شهرستان ممسني را تشکيل مي دهند. رودخانه ها و کوه هاي متعدد به همراه گردشگاه هاي زيبا، از جمله جاذبه هاي طبيعي شهرستان ممسني به شمار مي آيند. گردشگاه ديمه ميل باغستان بسيار زيبا و دل‌انگيزي است که اطراف آن پر از گل ها و گياهان معطر و چشمه هاي پرآب است. قلعه سفيد قلعه معروفي که قدمت آن به پيش از عهد عيلامي ها مي ‌رسد، قلعه شاه جهان احمد که به احتمال قوي به دوران هخامنشي يا اشكاني تعلق دارد و ديمه ميل يا ميل اژدها که قدمت تاريخي آن به دوره سلوكيان يا پارتيان مي ‌رسد، برخي از مکان هاي ديدني اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند. مکان هاي ديدني و تاريخي اين شهرستان عبارتند از: امام زاده در آهنين، امام زاده شاه زاده علاءالدين، بناي عمارت، بناي کل لوله، شهر قديمي چشمه سردو، قلعه سفيد، قلعه شاه جهان احمد، قلعه چرو، قلعه ككا، ديمه ميل (ميل آزاد يا ميل اژدها)، كتيبه‌هاي كورنگون (كرنگون)، نقش بهرام و پل فهليان. 

صنايع و معادن
صنايع كارخانه اي نيز در اين منطقه از رونق نسبي برخوردار است كارخانه هاي قند و تلمبه خانه شركت نفت در اين شهرستان وجود دارد. به طور كلي اين منطقه نفت خيز بوده و مدتي است كه در حد فاصل نور آباد و بابا منير عمليات حفاري جهت استخراج نفت آغاز شده است. به طور كلي از محصولات اين شهرستان مقداري برنج، جو، مركبات و گوشت به نواحي مجاور به خصوص جنوب صادر مي‌شود

کشاورزي و دام داري 
اقتصاد شهرستان ممسني بر پايه كشاورزي، دام داري و قالي بافي استوار است. آب كشاورزي در اين منطقه از چشمه، كاريزها، چاه ها و رودخانه ها تامين مي گردد. مهم ترين فرآورده هاي كشاورزي آن عبارتند از: برنج، گندم، جو، مركبات و خرما. در آبادي هاي اين شهرستان دام داري رونق بسيار داشته و دام ها بيش‌تر شامل گوسفند و گاو است. 

مشخصات جغرافيايي
نور آباد مركز شهرستان ممسني در 51 درجه و 31 دقيقه طول جغرافيايي و 30 درجه و 7 دقيقه عرض جغرافيايي و در ارتفاع 920 متري از سطح دريا واقع شده است. شهرستان ممسني از شمال و باختر به استان کهگيلويه و بوير احمد، از خاور به شهرستان سپيدان، از جنوب خاوري به شهرستان شيراز، از جنوب به شهرستان كازرون و از جنوب باختر به استان بوشهر محدود مي‌شود. شهرستان ممسني كه مركز آن نور آباد است داراي دو بخش به نام هاي حومه و ماهور ميلاتي است. رودخانه فهيلان مهم ترين رودخانه اين شهرستان و آب و هواي آن معتدل است. مسيرهاي ارتباطي اين شهرستان با مناطق اطراف عبارتند از: 
- راه نور آباد – دو گنبدان به سوي شمال باختري به طول 120 كيلومتر. اين راه در 20 كيلومتري شمال نور آباد از يک راه به سوي شمال نور آباد به ياسوج متصل مي شود. 
- راه نور آباد – شيراز به سوي جنوب خاوري به طول 180 كيلومتر 
- راه نور آباد- بندر گناوه به طول 245 كيلومتر. بابا منير مركز بخش ماهور ميلاني در كيلومتر 65 اين راه قرار گرفته است. 
جمعيت شهرستان ممسني در سرشماري سال 1375 برابر با 161243 نفر برآورده شده است. اهالي اين شهرستان از نژاد آريايي بوده و به زبان فارسي با گويش لري سخن مي گويند. مردم شهرستان ممسني مسلمان و شيعه مذهب هستند. 

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
ممسني را «شولستان» نيز خوانده اند كه به معناي سرزمين شول هاست. شول ها يكي از طوايف سابق لرستان بودند كه بعد از استقرار در اين ناحيه، به اين نام مشهور شدند. مركز ولايتي كه ممسني در آن قرار داشت، شهر شاهپور در چند كيلومتري كازرون بود كه نوشته اند در زمان تزلزل حكومت ساسانيان، به وسيله ابوسعيد كازروني شبانكاره با خاک يكسان شد. ولي در زمان حكومت سلجوقيان دوباره تعمير و بازسازي شد و رونق گذشته خود را باز يافت. منطقه اي که ممسني در آن ايجاد شده است، اولين بار به خاطر وجود مراتع غني مورد توجه اقوامي كه داراي معيشتي مبتني بر دام داري بوده اند، قرار گرفت. به همين خاطر، اولين اقوام ساكن در اين شهر قوم شول (جزو اقوام لر) بوده اند. در دوره معاصر و با كشف منابع نفتي در حوزه ممسني، اين شهر مورد توجه مجدد قرار گرفت.

امام زاده شاه زاده علاءالدين ممسني
آرامگاه امام زاده شاه زاده علاءالدين كه شامل دو امام زاده مي شود، در دو كيلومتري نورآباد در كنار جاده كازرون به خوزستان واقع است. بناي آرامگاه شاهزاده علاءالدين داراي گنبد بلند شلمچي بر فراز گردني كشيده است و سطح آن داراي رنگ سفيد است. مصالح به کار رفته در تمامي بنا از سنگ و گچ است. براساس كتيبه بالاي سر در امام زاده، شاهزاده علاء الدين ـ فرزند امام هفتم (ع) ـ در سال 1025 هـ . ق و مقارن سلطنت شاه عباس كبير بنا گرديده يا تعمير شده است.

نقش بهرام ممسني
نقش بهرام که از جاذبه‌هاي تاريخي منطقه محسوب مي ‌شود نقش برجسته‌اي به درازاي 85/3 و پهناي 60/2 متر است كه در نه كيلومتري شهر نورآباد، در محوطه‌اي به نام سراب بهرام واقع شده است.

قلعه سفيد ممسني

قلعه سفيد يكي از قلعه هاي معروف استان فارس است و قدمت آن به پيش از عهد عيلامي مي ‌رسد. اين قلعه در 15 كيلومتري شمال نورآباد قرار دارد و گمان مي ‌رود كه اين قلعه در قرن پنجم هجري يكي از قلعه‌هاي معروف اسماعيليان بوده و در سال 654 هجري قمري به دست هلاكو خان مغول خراب شده است. مي‌ گويند اين قلعه دري از فولاد داشته كه احتمالاً همان در آهنين «امام زاده در آهنين» است. 

قلعه شاه جهان احمد ممسني
از قلعه شاه جهان احمد که به احتمال قوي به دوران هخامنشي يا اشكاني تعلق دارد و در نزديكي آبادي عبداللهي از توابع رستم در20 كيلومتري شمال نورآباد آثاري بر جاي مانده است. در شمال اين قلعه آثاري به نام «تشون» يا «تشگه» ديده مي ‌شود. 

قلعه چرو ممسني
قلعه چرو که قدمت تاريخي آن به قرن پنجم هجري مي‌ رسد يكي از قلعه هاي معروف پيروان حسن صباح (اسماعيليان) بوده كه در 15 كيلومتري باختر درياچه برم شور بر فراز كوهي به همين نام (قلعه چرو) قرار گرفته است. 

ديمه ميل (ميل آزاد يا ميل اژدها) ممسني
ديمه ميل يا ميل اژدها که قدمت تاريخي آن به دوره سلوكيان يا پارتيان مي ‌رسد درهفت كيلومتري شهر نورآباد ممسني و در كنار كوه تنگ گله بنا شده است. برج ياد شده بيش از هفت متر ارتفاع و 40/3 متر پهنا دارد كه پايين آن را با سنگ‌هاي تراشيده رگي، پهن ‌تر ساخته‌اند.