نگاهي كوتاه به شهرستان خمين

قلعه‌ي‌سالارمحتشم، مسجدجامع‌خمين،مزارع متعدد خمين، خانه‌ي حضرت امام خميني(ره)، امام‌زاده ابوطالب خمين و سنگ نگاره‌هاي تيمره مهم‌ترين و معروف ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان خمين را تشكيل مي‌دهند.

 

کشاورزي و دام داري

كشاورزي شهرستان خمين كه در دشتي وسيع و حاصل خيز است غالبا آبي و مقدار كمي نيز به صورت ديم بوده و از اهميت و رونق خاصي برخوردار است. براي آبيار زمين هاي مزروعي از چشمه‌ها، چشمه سارها رودخانه ها و چاه هاي عميق و نيمه عميق استفاده مي‌شود. ازعمده‌ترين فرآورده‌هاي كشاورزي و باغ‌داري خمين مي‌توان گندم، جو، لوبيا، ‌نخود، سيب زميني، پياز، علوفه، ‌چغندرقند، صيفي جات، سيب، هلو، انگور و گلابي را نام برد. دام داري و دام پروري در اين شهرستان هم به صورت سنتي و هم به روش صنعتي معمول است. دام‌داري سنتي غالبا در روستاها مرسوم بوده كه شامل پرورش گوسفند، بز و گاو است ولي دام‌داري و دام‌پروري صنعتي واحدهاي صنعتي گاوداري و پرورش طيور را شامل مي شود.

مشخصات جغرافيايي

خمين يكي از شهرستان هاي استان مركزي از شمال به شهرستان هاي اراك و دربند، از خاور به شهرستان محلات، ‌از باختر و جنوب باختر به شهرستان اليگودرز، از جنوب به شهرستان اليگودرز و گلپايگان محدود مي‌شود. مركز شهرستان خمين از نظر جغرافيايي در 50 درجه و 4 دقيقه ي درازاي خاوري و 33 درجه و 38 دقيقه ي پهناي شمالي و ارتفاع 1810 متري از سطح دريا قرار گرفته دارد. رودخانه هاي خشك، ريحان و ‌وليلان از مهم ترين رودهاي اين منطقه است. آب و هواي اين شهرستان معتدل و خشك است. 

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

اين منطقه را در گذشته كمره‌مي‌گفتندو نام خمين از دويست سال پيش به مركز كمره اطلاق شده است. براي نخستين بار نام خمهين در كتاب هزارساله تاريخ پيامبران و شاهان آمده است. خمهين مركب از دو كلمه «خو» و «ميهن» است كه روي هم جايگاه خوب يا سرزمين مقدس معني مي‌دهد. مولف كتاب تاريخ قم اعتقاد دارد كه شهربانو (دختر موبد و موبدان) در دوران قبل از اسلام اين شهر را بنا كرده است. از تاريخ خمين در روزگاران گذشته آثار مدوني در دست نيست. از آثار قبل از اسلام مي توان به آثار قنوات و كاريزها و آتشكده معروف خمين اشاره كرد. نام اين شهر از 200 سال پيش به مركز كمره اطلاق شده است.

شبستان مسجد جامع ( جمعه ) خمين

شبستان مسجد جامع خمين در همسايگي بازار خمين و به فاصله 130 متري خاندان امام خميني ( ره ) قرار دارد. شبستان قديمي ترين بخش اين مسجد محسوب شده ولي به علت فقدان مدارك و اسناد معتبر تاريخ ساخت و باني شبستان نامعلوم مي باشد. با عنايت به طرح كلي شبستان و نوع سازه و ستونهاي آن بنظر مي رسد كه شبستان نامبرده در دوره قاجار ساخته شده است.

شبستان مسجد جامع خمين بشكل مربع مستطيلي است كه جهت ساختاري آن شرق – غرب بوده و به همين سبب طول آن در جهت جغرافيايي مذكور در نظر گرفته شده است. كف شبستان نسبت به حياط حدود 140 سانتي متر پائين نشسته و داراي دو ورودي از سمت جنوب مي باشد كه ورودي واقع در گوشه جنوب شرقي باريكتر از ورودي موجود در جنوب غربي است. تعداد هيجده ستون آجري فضاي مياني مسجد را تشكيل داده بطوريكه فاصله هر ستون نسبت به يكديگر به سه متر بالغ مي گردد. شكل و شمايل اين ستونها مربع مي باشد. روز ستونهاي نامبرده گنبدهاي متناسب سوار شده است درشرايط فعلي نور و روشنايي مسجد از طريق پنج پنجره بزرگ از سمت جنوب تامين ولي در ضلع شمالي بنا مذكور آثار چند نورگير باقميانده كه آنها را پر كرده اند بناي نامبرده فاقد هر گونه عناصر زينتي است. مصالح مسجد از آجر، ملاط و چوب بوده كه از چوب براي كلاف كشي استفاده گرده اند. در بها و پنجره هاي چوبي مسجد جاي خود را به همنوعان فلزي خود داده اند. 

امروزه كاسبهاي بازار و همچنين اهالي و ساكنان محله بازار از مسجد نامبرده در مواقع لزوم استفاده مي نمايند.

قلعه سالار محتشم

قلعه سالار محتشم در داخل شهر خمين واقع شده است. بناي مذكور در زمان ساخت و استفاده اوليه در محله اي سر سبز و خرم و در ميان باغهاي خمين واقع شده بود اما بعدها با توسعه شهر خمين امروز در متن شهر قرار گرفته است.

منزل نامبرده فاقد هر گونه كتيبه و يا سند معتبري در ارتباط با تاريخ دقيق ساخت بنا است اما از ديدگاه خصوصيات معماري مانند نوع طرح سازه چين و شكسته هاي نماها و آرايه ها قدمت آن به حدود 115 سال پيش يعني اواخر دوره قاجاريه بر مي گردد باني اين بنا ميرزا علي خان كهرهاي مقلب به سالار محتشم از صاحب منصبان دوره قاجار بوده است قلعه فوق در حالت اوليه در درون باغ مشجري قرار گرفته و اطراف آنرا ديوارهاي بلندي محصور كرده بودند.

قلعه منزل سالار محتشم مشتمل است بر بخشي شبستاني در پائين و بخشي اعيان نشين كه در بالا قرار دارد ساختمان بنا بر جهت شرقي – غربي استوار گرديده است.

در بخش شبستان هشت اتاق وجود دارد كه از نظر طرح و قامت فضاها داراي اندازه هاي متفاوت مي باشند از اين اتاقها امروزه همچون گذشته به عنوان فضاهاي خدماتي و مسكوني استفاده مي گردد. در قسمت غرب شبستان حوضخانه اي با طرح چليپا شكل وجود دارد كه از نوع سردابه تابستاني محسوب شده و سقف تزئيني ان با آجر كار شده است در جلوي شبستان ايواني سرتاسري ديده مي شود كه سقف باربر آن از تير پرتو و شاخه هاي خشك درختان ساخته و پرداخته شده وسپس آنرا با قابهاي چوبي و مربع شكلي آراسته و بدين شكل سقف كاذبي بوجود آورده اند تا زيبايي بنا را دو چندان نمايدند .براي ورود به بخش اعيان نشين بالا مي توان از سه راه پله كه در نقاط مختلف شبستان قرار دارد استفاده نمود ايوان طبقه اعيات نشين داراي هيجده ستون چوبي مي باشد كه آنها را با گچروكش كرده اند ايوان مذكور رابط بين اتاقهاي مختلف طبقه مي باشد.

بناي فوق داراي دو ورودي مي باشد كه يكي اختصاصي و ديگري عمومي بوده و از طريق آنها مي توان داخل محوطه باغ و حياط قلعه شد.

از ويژگيهاي اين بنا طراحي و تاكيد نماها به سمت جنوب و دريافت نور و هوا از طريق نورگيرها و وروديها ست.

عمده تزئينات اين بنا شامل سقفهاي كاذب آن و نقاشيهاي زيبايي آن با موضوعات گل و بلبل، حيات وحش و طبيعت سر سبز مي باشد.

صنايع و معادن

معروف‌ترين كارخانه در شهرستان خمين كارخانه صنايع نخ خمين است. توليدات اين كارخانه انواع نخ هاي پليستر و آكروليك است. ساخت انواع ماشين آلات صنعتي و كشاورزي از قبيل ساخت تريلر، تراكتور، نهركن، خرمن كوب، ساخت تانكرهاي فلزي به ظرفيت‌هاي مختلف، قطعات مختلف تراشكاري، انواع سوله و اسكلت هاي فلزي و قالب هاي پيش ساخته، ‌قطعات چدني، آلومينيومي، برنجي، قطعات يدكي، ماشين آلات (ريخته گري)، انواع قطعات ماشين، انواع بالابر ها، هواكش، نوارهاي ثابت و متحرك و … از مهم‌ترين صنايع اين شهرستان به شمار مي‌آيد. معدن سنگ لاشه ساختماني (سياه رنگ) كوه بوجه واقع در جنوب شهر خمين فعال است كه به طريقه مكانيكي مورد استخراج و بهره برداري قرار مي گيرد.

معادن غير فعال شهرستان عبارتند از: 

معدن سرب واقع در كوه تفت سواران 13 كيلومتري جنوب باختري خمين

معدن سرب واقع در كوه كليشه در 12 كيلومتري جنوب باختري خمين

معدن سرب واقع در شكسته در 16 كيلومتري باختر شهر خمين

معدن سرب لگان واقع در كوه پرگز در 33 كيلومتري باختر شهر خمين

معدن سنگ چيني ابري (سنگ ساختماني) كوه هاي زوره و غلاغه در 30 كيلومتري خاور خمين

رونق بخش‌هاي مختلف اقتصادي (كشاورزي، ‌صنايع، معادن و دام داري) سبب رونق امر بازرگاني در منطقه شده است. از اقلام صادراتي شهرستان مي توان انواع قالي و قاليچه، انواع نخ هاي پليستر و آكروليت، شير گاوداري هاي صنعتي كه تحويل كارخانه شيرپاستوريزه اراك مي گردد، مرغ گوشتي، عسل، گندم، جو، علوفه (يونجه)، چغندرقند، سيب زميني، پياز، انگور و سيب درختي را نام برد.