نگاهي کوتاه به شهرستان سنندج

كوه سراج الدين سنندج
اين كوه در 24 كيلومتري جنوب خاوري سنندج و جنوب خاوري روستاي نران واقع شده و 2836 متر ارتفاع دارد. اين كوه از جنوب به كوه هاي معارف و از شمال به كوه كاني شيخه متصل مي شود و جزو كوهستان زاگرس است. رودخانه هاي چم نران و چم امير آباد از اين كوه سرچشمه مي گيرند.

كوه چرخ لان سنندج
اين كوه با ارتفاع 3330 متر از بلندترين كوه هاي شهرستان سنندج است كه در جنوب باختري اين شهر و شمال باختري روستاي گرنه واقع شده است و جزو كوهستان زاگرس محسوب مي شود. 

كوه هواربرزه سنندج
اين كوه در 37 كيلومتري جنوب باختري سنندج واقع شده و 2950 متر ارتفاع دارد. هواربرزه يكي از بلندترين كوه هاي شهرستان سنندج مي باشد. 

كوه ملاكاوو سنندج
از كوه هاي كوهستان زاگرس است كه با 2820 متر ارتفاع در 37 كيلومتري شمال باختري سنندج و خاور روستاي علي آباد واقع شده است. كوه سنگ رخناوي در شمال اين كوه قرار دارد. 

كوه مسجد ميرزا سنندج
اين كوه از بلندترين كوه هاي شهرستان سنندج است و در 58 كيلومتري شمال باختري اين شهر و در شمال باختري روستاي دوزخ دره واقع شده و 3059 متر ارتفاع دارد. رودخانه هاي هنگ لانه، گول بيك، چم قتاوه و قزل اوزن از اين كوه سرچشمه مي گيرند. اين كوه نيز دنباله رشته كوه هاي زاگرس است و از جنوب باختري به كه سلطان اقزنو و از شمال خاوري به كوه كله درويش متصل مي شود.

كوه شيخ معروف سنندج
اين كوه در 23 كيلومتري شمال باختري سنندج، شمال باختري روستاي ياينچوب واقع شده و 2895 متر ارتفاع دارد. كوه شيخ معروف از شمال خاور به كوه ملكه و از جنوب باختري به كوه توكلان متصل است و ادامه رشته كوه هاي زاگرس مي باشد. 

كوه كوچسار سنندج
اين كوه با ارتفاع 2946 متر در 30 كيلومتري جنوب باختري سنندج در محدوده دهستان ژاو رود خاوري واقع شده است. روستاي زيباي شيان که در بهار و تابستان چشم اندازهاي بديعي دارد، در خاور اين كوه قرار گرفته است. رودخانه هاي دوپردان و چم هشلي از همين كوه سرچشمه مي گيرند. 

درياچه پشت سد قشلاق (سد وحدت) سنندج
سد مخزني قشلاق بر روي رودخانه قشلاق در ده كيلومتري شمال سنندج، روي كوه هاي منطقه «ساتله و تيرگرا» احداث شده است. درياچه پشت اين سد 11 كيلومتر درازا دارد و وسعتي معادل 934 هكتار را در بر مي گيرد و با توجه به سطح دريا و حجم آب، زمينه مناسبي براي انواع ورزش هاي آبي به وجود آورده است. اين درياچه هم چنين محل زيست ماهيان مختلف از خانواده كپور ماهيان است كه از آن جمله مي توان به ماهي عروس، شاه كولي، سياه ماهي، آلبورنوس كاپيتو، ماهي سياه و سس ماهي اشاره كرد. به همين دليل شرايط ماهي گيري تفريحي نيز فراهم شده است. درياچه پشت سد با فضاي سبز و جنگل كاري اطراف از ديدني هاي جالب توجه شهر محسوب مي شود. هم چنين امكانات تفريحي و اسكله قايق راني درياچه هر ساله تعداد زيادي علاقمندان به ورزش هاي آبي را به سوي اين مكان جذب مي كند.

يول كشتي سنندج 
اين رود دايمي است با طول 55 كيلومتر از تلاقي چم آقا ويسي با ريزابه اي كه از ارتفاعات شمالي دهستان اوباتو سرچشمه گرفته و روستاهاي مسير خود را سيراب مي كند در 27 كيلومتري شمال باختري ديوان دره پديد مي آيد و ضمن جريان يافتن به سوي جنوب خاوري و مخلوط شدن با ريزابه هاي بسيار روستاهاي مسير خود را سيراب مي كند در روستاي اخير انحراف بيشتري به سوي جنوب خاوري پيدا كرده و در سر راه روستاهاي تازه آباد و هي جي را سيراب مي كند. در روستاي گل تپه با رودخانه وزمان در هم مي آميزد و با كمي انحراف به سوي خاور متوجه مي گردد در اين مسير روستاهاي چندي را سيراب مي كند و در 2 كيلومتري جنوب خاوري روستاي گنبد به قزل اوزن مي ريزد. حوزه اين رود درياي مازندران است ارتفاع سرچشمه 1960 متر شيب متوسط 7/0 درصد مسير كلي جنوب خاوري است.

مسجد وكيل 
يكي از مساجد قديمي شهر سنندج مسجد وكيل است كه در محله قطارچيان و مجاور عمارت وكيل الملك ، قرار دارد . اين مسجد توسط خانواده وكيل ساخته شده و داراي يك شبستان ستون دار و همچنين حياط و اتاق هايي براي دفن اجساد اين خانواده است . اين مسجد در اواخر دوره قاجار،‌ در سال 1328 ه.ق ساخته و سبك معماري مساجد كردستان در آن رعايت شده است . تزيينات معماري آن شامل آجركاري خفته و راسته در نماي ساختمان است

مسجد وزير 
اين مسجد در خيابان شهدا در ضلع غربي پارك شهدا قرار دارد . پلان مسجد شبستاني و قابل مقايسه با مساجدي چون ميزرا فرج الله و رشيد قلعه بيگي است . شبستان اصلي مسجد داراي چهارستون چوبي با تزئينات و سرستون چوبي و نيز قف مسجد چوبي است . در ضلع غربي مسجد محوطه اي قرار دارد كه به روش طاق و تويزه مسقف شده و محل دفن خانواده هاي مشير وزيري و معتمد هاشمي است . روي سنگ هاي قبر نام صاحبان قبر و نيز اشعاري به نخط نستعليق بسيار زيبا و همچنين نقوش گل و گياه حجاري شده است . حياط مسجد در ضلع جنوبي قرار دارد و داراي آب نمايي است كه آب قنات در آن جاري است . اين مسجد كه به دوران قاجاريه تعلق دارد از بناهاي زيباي شهر سنندج است 

مسجد ميرزا فرج الله 
اين مسجد در ضلع شمالي خيابان 17 شهريور ( سه راهي شيخان ) سنندج قرار دارد پلان بنا شامل شبستان ستون دار با چهار ستون چوبي است كه ايوان ستون دار چوبي در مقابل آن قرار دارد . در اطراف ايوان راهروهايي در دو طبقه ساخته شده است . 
معماري اين مسجد با اصول و شيوه هاي معماري ايران و متاثر از بناي مسجد دارالاحسان اجرا شده است و تمامي مصالح به كار رفته در آن محلي است . از عمده تزئينات مسجد مي توان به پنجره هاي مشبك با گره چيني و دو ايوان ستون دار در اضلاع شرقي و جنوبي اشاره نمود . اين مسجد به دوران قاجاريه تعلق دارد و باني آن ، ميرزا فرج الله وزير از افراد صاحب منصب اين عصر در كردستان به شمار مي رفت 

مسجد ملا احمد قيامتي 
اين مسجد در ضلع غربي بازار سنندج ، كنار ورودي غربي بازار قرار گرفته است . بناي مسجد به سبك شبستاني و در يك طبقه ساخته شده و داراي ‌يك ايوان ستون دار و شبستان با چهار ستون چوبي است . مسجد در ضلع جنوبي داراي يك حياط با آب نما است كه از آب قنات بهره مي جويد . مصالح عمده به كار رفته در آن سنگ ، آجر ، خشت و چوب است و در طرفين ايوان و شبستان اصلي دو راهرو تعبيه شده است . يكي از ويژگي هاي مسجد ، وجود كتيبه هايي به خط ثلث از خطاطان مشهور به نام ملا حسن حزين كردستاني اين مسجد نيز به دورن قاجاريه تعلق دارد اين مسجد نيز به دوران قاجاريه تعلق دارد . 

مسجد قوله 
اين مسجد در محله قطار چيان سنندج ،‌ در ضلع جنوبي بلوار كردستان واقع است . بناي آن بر مبناي معماري بومي كردستان از ستون هاي چوبي قطور با پلان شبستاني تشكيل شده است . آب نماي گود ، سرداب و زيرزمين در اين مسجد به خوبي تركيب شده است . اين مسجد در محل گودي قرار دارد و از اين رو به مسجد قوله معروف دشه است . احتمالا قدمت آن مربوط به اوايل دوره زنديه است و در اوايل دوره پهلوي نيز تغييرات و مرمت هايي در آن صورت گرفته است . آب جاري مسجد از قنات هاي شهر تامين مي شود و اكنون نيز فعال است . 

مسجد و تكيه عبدالله بيگ 
اين بنا در بافت قديمي شهر سنندج ،‌در محله سرتپوله و ضلع شرقي خيابان شهدا قرار دارد . مسجد عبدالل بيگ داراي دو بخش اصلي است :‌ حياط كه در ضلع جنوبي قرار گرفته و داراي يك آب نما است و بخش ديگر كه فضاي اصلي مسجد است و با طاق ، چشمه طاق و گنبد مسقف شده و داراي ايواني قوس دار رو به سمت جنوب و ياط است . اخيرا يك پنجره بزرگ فلزي دراين قسمت تعبيه شده است . نوع قوسهاي اين بنا يادآور معماري اصفهاني است و در تزيينات آن آجركاري خفته وراسته در نماسازي و گره چيني به كار رفته است . نرده هاي فلزي به سبك اوايل عصر پهلوي نيز در ساختمان مشهود است . در طرفين ايوان، حجره هايي دردو طبقه ايجاد شده كه محل آموزش طلاب علوم ديني است. اين مسجد را مي توان در زمره مساجد يك ايواني كردستان قلمداد نمود . تاريخ دقيق ساختم مسجد مشخص نيست و احتمالا به اوايل دوره قاجاريه تعلق دارد .