نگاهي كوتاه به شهرستان كرمان

حمام گنجعلی خان
ورودی حمام در بازار جنوبی واقع شده است . این حمام مجموعه ای از تلفیق هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی مناسب است . معمار حمام و مجموعه استاد محمد معمار یزدی است . معماری که بحق اوضاع اقلیمی و اقتصادی فرهنگی زمان و محیط خود را می شناخته و در خلق آثار فوق از هنر مندانی چون علیرضا عباسی یاوری جسته است . حمام گنجعلیخان اثری بدیع با کاشیکاری ها ، نقاشی ها ، گچبری ها ، مقرنس کاری ها و کاربندی های زیبا با به کار گرفتن سنگها و تزئینات سنگی بسیار ظریف با مساحتی حدود 1000 متر مربع است . حمام از دو بخش کلی رختکن و گرمخانه تشکیل شده است . در قسمت رختکن با ایجاد قرینه سازی در ایوانها و ایوانچه ها و ستون های سنگی تزئینی فضای مناسبی به وجود آمده است . در بخش گرم خانه قسمت خصوصی از عمومی جدا شده و شبکه آبرسانی منظمی آب را به خزینه و حوضچه های اطراف منتقل می نموده است . یک چال حوض آب سرد با سقفی شبیه خیمه و هشت ستون حمال بر زیبایی حمام افزوده است . همچنین دو سنگ مرمر بزرگ در نورگیری گرمخانه دخالت مهمی داشته اند .

میدان گنجعلی خان
از ديگر آثاري كه از مجموعه گنجعلي خان بر جاي مانده، ميداني در بخش مركزي شهر كرمان است كه در حاشيه بازار بزرگ واقع شده است. در گذشته، ميدان ها شهر در نزديكي مقر حكومتي احداث و از آنها براي جمع كردن مردم و ابلاغ اعلانات حكومتي و يا شركت در مراسم عزاداري استفاده مي شد. ميدان به معناي خاص به فضاي وسيعي در بخش مركزي شهر اتلاق مي شد كه از ديرباز به يادگار مانده و كاربرد سياسي، نظامي، اجتماعي و گاهي اقتصادي داشته است. ميدان گنجعلي خان همانند ميدان هاي نقش جهان در اصفهان و يا ميرچخماق در يزد، در اطراف خود بعضي از عناصر شهري را گردآورده است. در سه ضلع ميدان گنجعلي خان بازار واقع شده و در ضلع ديگرش سراي گنجعلي خان قرار دارد. وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواري با بازارها و چهار سوق، اين مجموعه به هم تنيده را كامل كرده است.

سرای گنجعلی خان
در ضلع شرقي ميدان و در محور آن سردر بلند و زيبايي وجود دارد كه در پاكار آن تنها كتيبه نوشته شده توسط عليرضا عباسي خطاط و خوشنويس مشهور دربار شاه عباس درآن جود دارد و تاريخ احداث بنا به استناد كتيبه مذكور سال 1007 هـ .ق. مي باشد. مقرنس سردر در حمله ددمنشانه آغامحمد خان قاجار به كرمان فرو ريخته و بخش كوچكي از آن باقي مانده است كه نشانه گذشته پرشكوه اين سردر مي باشد. ساختمان اين سرا در دو طبقه احداث شده است. در طبقه زيرين دكاكين و در طبقه بالا حجره هاي تجار ساخته شده اند. نماي اين سرا داراي كاشيكاري معرق بوده است. طرح هاي مورد استفاده نقوش مرسوم عصر صفويه است كه تحت تأثير هنر نقاشي چين و مغول مي باشند. نقشه سرا چهار ايواني است كه در ايوان هاي شرقي وشمالي و جنوبي تزييناتي از نوع گچبري و نقاشي وجود دارد و در دوره هاي بعدي ورودي هايي از طرفين شمال و جنوب به داخل آن گشوده اند كه سرا را به بازارهاي اختياري ونمد مالي متصل مي نمايد.

مسجد گنجعلی خان
مسجد در ضلع شرقی و در جوار سرای گنجعلی خان واقع گردیده است. ورودی آن از طریق طاقنماهای میدان است كه ساده اجرا شده اند. در بدنه داخلی طاقنما تزیینات گچبری با طرح گره دیده می شود كه تماشاگر را به خود جلب می كند. در انتهای این نما سر دری كوچك با طاق مقرنسكاری دیده می شود كه ورودی مسجد است. سنگ نبشته بالای ورودی كه با خط نستعلیق نوشته شده چنین است به استناد كتیبه، تاریخ احداث مسجد 1700 هـ . ق. است. با دالانی طولانی كه بدنه آن گچبری شده به فضای گنبدخانه می رسیم. در این فضا نیم طبقه ای جهت خانم ها در ضلع شرقی برپا شده كه بر ستون های گچبری شده استوار است. نقشه گنبدخانه مربع است كه در پاكار تبدیل به هشت و در مركز گنبد تبدیل به نورگیر 12 ضلعی شده است. تمامی سطح داخلی گنبد با مقرنسكاری و تزیینات مرسوم دوره صفویه تزیین شده است. در این مسجد كوچك اثری از تمامی هنرهای ظریفه معماری مانند گچبری، خطاطی، حجاری، كشته بری، درودگری، كاشیكاری به چشم می خورد و به همین جهت می توان آن را موزه ای از هنرهای عصر صفویه دانست. نور داخلی مسجد از نورگیرهای جانبی و سقف تأمین می شود.

مسجد امام
اين مسجد در خيابان امام خميني(ره) شهر قرار دارد و از بناهاي دوران سلجوقي است . مسجد امام از نوع مساجد چهار ايواني و يكي از بزرگترين مسجدهاي كرمان به شمار مي‌رود . سابقه تاريخي اين بنا به قرن پنجم هجري عصر سلجوقي مي‌رسد و ساخت آن را به ملك توران شاه منصوب داشته‌اند . قسمتهاي مختلف اين مسجد به مرور زمان و به كرات تعمير شده و مخصوصاً صفه اصل در زمان وكيل‌الملك ‪ ۱۲۸۵ه.ق بازسازي شده است . آنچه از قسمتهاي اصلي دوره سلجوقيان برجاي مانده است ، برج آجري ضلع شمال شرقي و سه محراب گچبري شده مي‌باشد . مسجد امام بيش از ‪ ۱۰۷متر عرض دارد و در چهار طرف آن شبستان‌هايي ساخته شده است . معروفترين شبستان آن شبستان امام حسن است و در قسمت غربي آن ايوان بزرگي با روكش كاشي خوش رنگ معقلي برجاي مانده است

مسجد پامنار
مسجد پامنار در خيابان فتحعلي شاه قرار دارد و از آثار دوره حكومت آل مظفر است . اين بنا دارای قدمت تاریخی زیادی می باشد در سال ‪ ۷۹۳ه.ق به فرمان عمادالدين سلطان محمود برادر شاه شجاع از خاندان آل‌مظفر ساخته شده و شامل سردر ورودي ومناره وصحن كوچكي است . نماي سردر اين مسجد با كاشيكاري مقرنس كار زيبايي تزئين يافته است

مسجد جامع
مسجد جامع کرمان که در کنار میدان شهدا (میدان مشتاق )قرار گرفته و به مسجد جامع مظفری نیز شهرت دارد از جمله مساجد چهار ایوانی است که دارای سردر رفیع صحن ایوان و شبستان است این مسجددر دوران حکومت امیر مبارزالدین محمد مظفر سر سلسله آل مظفر بنا گردیده است تاریخ بنا در کتیبه سر در اصلی750 هجری قمری ذکر شده است ولی در دوره های بعد الحاقات و تعمیراتی در مسجد صورت گرفته است از جمله مرمت کاشیکاری ایوان بزرگ در زمان وکیل الملک و کاشیکاری ستون ها و لچکی های داخل مسجد و احداث شبستان شمالی در دوره اخیر را می توان نام برد. ارزشمند ترین قسمت بنا کاشیکاری معرق محراب و سردر شرقی مسجد می باشد

قلعه دختر
قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا (ناهید) که به قلعه کهنه نیز مشهور است، بر فراز تپه‌های مرتفع شرقی شهر کرمان قرار دارد و از دوران پیش از ورود اسلام به ایران به یادگار مانده‌است. مصالح بکار رفته در این قلعه تنها خشت خام و گل رس است. بقایای قلعه دختر دورنمای گذشته دراز این شهر و نام آن (آتشکده آناهیتا) یادآور پرستش آناهیتای باستانی، ایزدبانوی آب و باروری است ساختمان های این قلعه روی هم رفته به دو قسمت مجزا تقسیم می شود قسمتی که بر فراز قلعه نسبتا جنوب شرقی قرار دارد وسابقا قلعه کوه نامیده می شده کاملا به علت وضعیت طبیعی از قلعه مجزاست قسمت دوم برتپه کوتاهتری قرار دارد و به قلعه دختر موسوم است .

تپه یحیی
به فاصله حدود 260 کيلومتری جنوب کرمان در دشت وسيع "صوغان" تپه خاکی مرتفعی قرار گرفته که حدود 19 متر از سطح دشت پيرامون ارتفاع دارد. اين تپه که در حوزه شهرستان بافت قرار دارد به "تپه يحيی" شهرت دارد قديمی ترين اين آثار که مربوط به نيمه هزاره پنجم پيش از ميلاد است , به صورت محوطه های کوچک چهارگوش است که اندازه هر ضلع آن به حدود 5/1 متر می رسد. اغلب اتاقها فاقد درگاه است و ورود و خروج احتمالاً از طريق روزن موجود در سقف صورت می گرفته است. ديوارها از خشتهايی است که با دست تهيه شده و در آفتاب خشک گرديده است. وجود قطعاتی از چوب , نی و حصير در کف اتاقها حکايت از سقفهای فروريخته اتاقها دارد.آلات و ابزار پايين ترين لايه يعنی دوره 6 (عصر نوسنگی) از استخوان و سنگ چخماق از مهمترين آثار مکشوفه در تپه يحيی اشيايی است که از سنگ صابون ساخته شده و به صورت مهره هايی ساده تا ساغرهای زيبايی بوده و جملگی شباهت بسيار به اشياء مشابهی دارد که در دورترين مراکز تمدن دوران مفرغ همچون "موهنجودارو"مرکز تمدن "هاراپا" در دره سند و همچنين در "ماری" واقع در بين النهرين مشاهده گرديده است. در خلال کاوشهای باستان شناسی , يکی از نقاطی که احتمالاً معدن سنگ صابون تپه يحيی بوده , کشف گرديده که آثاری از کندوکاو و تراش خوردگی در عهد باستان در سطح حفره نمودار است و به نظر می رسد تپه يحيی از مراکز توليد استخراج و صدور سنگ صابونی بوده است. از ديگر آثار باارزش و قابل توجه مکشوفه در تپه يحيی لوحه های گلی با خطوط پروتوعيلامی (آغاز عيلامی) است که از راست به چپ به وسيله قلم نوک تيز بر متن گل نرم ايحاد شده است.

ییلاقات کوهپایه
کوهپايه در ۳۰ کيلومترى انتهاى شرق کرمان قرار گرفته و شامل آبادى‌هايى است که مرکز آن‌ها کوهپايه نام دارد. کوهپايه ۴۰۰ قريه دارد و قسمت اعظم آن ييلاقى است. در دامنه‌‌هاى کوهستانى منطقهٔ مذکور تعداد زيادى چشمهٔ آب شيرين و زلال وجود دارد که باغ‌هاى آبادى‌ها را آبيارى مى‌کنند. کوهپايه نيز منطقه‌اى خوش آب و هوا است که در روزهاى تعطيل و فصل تابستان ميهمانان زيادى دارد. بر فراز ده، بالاى کوهپايه، آبشارى بس زيبا با چشم‌اندازى دلفريب وجود دارد

ییلاقات ماهان
شهر ماهان در ۳۵ کيلومترى جنوب شرقى شهر کرمان در مسير راه کرمان به بم واقع شده است. اين شهر زيبا که در دامنهٔ ارتفاعات قرار گرفته از چشمه‌ها و آب‌هاى نسبتاً فراوان برخوردار است. در ۶ کيلومترى جنوب ماهان باغى زيبا و بزرگ با ساختمانى جالب وجود دارد. اين ساختمان زيبا و ويلايى در دورهٔ قاجاريه (۱۲۵ سال قبل) بنا گرديد. از جلوى ساختمان باغ شازده به طرف در ورودى شيب تندى است که با استفاده از اين شيب در ميان خيابان اصلى باغ حوضچه‌هاى متعددى ساخته‌اند. در هر حوض فواره‌اى است و آب از هر حوضچه به صورت آبشار به حوض پايين سرازير مى‌شود. اطراف اين محوطه را انواع درخت‌هاى بلند از جمله سرو و سپيدار پوشانده است.

ضرابخانه (موزه سكه)

اين بنا فاقد كتيبه مي باشد و در حد مياني بازار غربي و در شمال ميدان واقع است.
نقشه آن چهار طاقي و به شكل هشت ضلعي مي باشد كه داراي گنبد مركزي و ايوان هاي جانبي است.
اين بنا 242 متر مربع مساحت دارد كه يك اتاق و 4 غرفه در چهار گوشه ساختمان واقع شده است. طاق ها و ايوان هاي ضرابخانه با گچبري هاي زيبايي تزيين گرديده است.
ساير تزيينات بنا شامل يك رشته گچبري هاي كاذب (طرح آجري) مي باشد و سقف آن كاربندي شده است و نورگيري در مركز سقف آن وجود دارد. شكل بنا بيشتر به زورخانه شباهت دارد اما به نظر مي رسد در دوره هاي خاص از آن به عنوان ضرابخانه استفاده مي شده و به همين نام در اذهان عمومي جاي گرفته است.
اين بنا از آثار اواخر دوره گنجعلي خان است و محل ضرب سكه و مسكوكات طلا و و نقره دولتي بوده است. نخستين مرمت ضرابخانه از سال 1345 به كمك بانك مركزي آغاز گرديد.
اين محل كه تا چندي پيش موزه مردم شناسي بود به همت سازمان ميراث فرهنگي به موزه سكه تبديل شده است.
در حال حاضر انواع سكه هاي قديمي در غرفه هاي آن به نمايش گذاشته شده و يكي از معتبرترين موزه هاي سكه ايران است.

بارگاه مطهر امامزاده حسين (ع) 

این مقبره در بخش جوپار از توابع شهرستان کرمان قرار دارد . وقتي كه اسم جوپار برده مي شود نام امامزاده حسين (ع) در ذهن انسان تداعي مي شود . بقعه متبرك امامزاده در اين شهر ميعادگاه عاشقان خداجو مي باشد .

ساختمان امامزاده مربوط به دوره صفويه است . گنبد آبي رنگ آن با خط هاي سفيد كه شكل هاي هندسي منظمي را به وجود آورده است مانند نگيني در وسط شهر مي درخشيد . اين بنا در دوره قاجاريه تعمير و تكميل گرديده است و داراي حرم ، صحن ، رواق و دو زائر سرا ، بازارچه . سرويس هاي بهداشتي مي باشد . زائر سرا قديمي در دو طبقه بنا شده وجود حوض و درختهايي در وسط آن و اتاقهاي دور تا دور آن جلوه خاصي را به اين مكان بخشيده است . كاشي كاري و آئينه كاري داخل رواق ها فضاهاي روحاني بر اين محل حاكم كرده است . داخل ضريح قبر سه امامزاده كه از فرزندان امام موسي بن جعفر (ع) مي باشند ديده مي شود . امامزاده حسين – امامزاده قاسم و امام زاده عبدالله . از سال تولد و شهادت امامزاده ها اطلاعي در دست نيست ولي مي توان گفت در حدود سالهاي بعد از شهادت امام رضا (ع) در اين محل به شهادت رسيده اند. بدون شك مرقد مطهر امامزاده حسين (ع) در شهر جوپار ، پيشنه جوپار را تأييد مي كند .

ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی

بلندی‌های استان کرمان دنباله رشته کوههای مرکزی ایران است که از چین خوردگی‌های آتش‌فشانی آذربایجان آغاز می‌شود و تا بلوچستان امتداد می‌یابد و دنباله آن را در فلات مرکزی، حوزه‌های پست داخلی و کویر چندین بار قطع می‌کنند.کوه هزار مرتفع ترین قله استان کرمان و جنوب ایران است و ارتفاع آن ۴۵۰۱ متر می‌باشد و در غرب شهر راین واقع شده‌است. کوه کوشا (کوه شاه بافت) نیز با ارتفاع بیش از ۴۳۰۰متر در ۳۰ کیلومتری شمال بافت قرار دارد. تنوع آب و هوایی استان کرمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی در خور توجه‌است .در نتیجه این شرایط اقلیمی، در واحی شمال، شمال غربی و مرکزی آب و هوا خشک و در جنوب و جنوب شرقی گرم و مرطوب است. بارندگیهای ۳۰-۶۰ میلی‌متری دشت نرماشیر و شهداد و ۲۵۰-۴۰۰ میلی‌متری کوههای رابر،ده بکری و جبال بارز، و حتی بیش از ۴۰۰میلیمتر در گوغر و نیز وجود تنها پارک ملی جنوب شرق ایران یعنی پارک ملی خبر در جنوب بافت خود گویای مناطق اکولوژیک متفاوت در این استان است. رژیم بارندگی اغلب به صورت باران است و در محدوده آبان ماه تا اردیبهشت ماه قرار دارد و از بادهای غربی و شمال غربی منطقه تغذیه می‌شود که اغلب موسمی و خشک است و به دلیل در برداشتن انبوه خاک و شن رطوبت نسبی هوا را تقلیل می‌دهد.
شهداد که در کویر لوت قرار گرفته از کانونهای فراوردن مرکبات در ایران است. پسته، گردو ، زیره، خرما، مرکبات، محصولات جالیزی، پنبه، ذرت و ...از سایر محصولات کشاورزی مهم استان می‌باشد.
باغ هایپستهرفسنجان، نخلستانهایبم، باغهای گردوی بافت، گوغر و رابر ،موزستانهایجیرفت همه از کشتگاه‌های بزرگ ایرانند. مس سرچشمه، کرومیت فاریاب، مس میدوک و خاتون آباد شهربابک، مناطق آزاد سیرجان و بم و شهر کرمان هم از مناطق صنعتی این استانند. جیرفت را بخاطر آب و هوای گرمسیری و آب فراوانش، هندوستان ایران و ارزوئیه را کالیفرنیای ایران نامیده‌اند. بافت را به دلیل ارتفاع زیاد آن از سطح دریا(سومین شهر مرتفع ایران) بام کویر و سیبری جنوب می‌گویند. رابر را به دلیل آب و هوای خوش و مناظر طبیعی رامسر جنوب و بردسی را مروارید کویر گفته‌اند. باستان شناسان ایران و جهان استان کرمان را به سبب دارا بودن آثار تاریخی ماقبل میلاد وبسیار تاریخی (که در برخی موارد قدیمی ترین آثار جهان محسوب می‌شوند)از جمله تمدن هلیل رود جیرفت، تپه یحیی بافت و تل ابلیس و قلعه‌های ساسانی کرمان گهواره تمدن نامیده‌اند. به دلیل تنوع زمین شناسی و فراوانی معدن، این استان را بهشت زمین شناسان و معدنکاران نیز گفته‌اند.