دنيايش را کوچک نکنيم

دنياي کودکان در بازي شکل مي گيرد . کودکان در بازي نقش هاي مختلف را تجربه مي کنند و حتي ميزان انتظارات اطرافيان را محک مي زنند. بازي دنيايي است براي نمود خلاقيت ها و گستره تخيلات کودکي . حتي مي توان گفت در بازي است که کودکان اهداف خود را هرچند  که ممکن است  اصولي نباشد، مشخص مي کنند. لذا در روانشناسي کودک بازي از جمله مقوله هاي با اهميت و قابل بررسي است. اما گاه اين نياز کودک ناديده گرفته مي شود و حد اقل خيلي جدي محسوب نمي شود. در سطور زير مي توان اين موضوع را مورد بررسي قرار داد.

                                               دلايل ممانعت برخي پدر و مادران از بازي کودکان

دلايل گوناگوني وجود دارد که پدر و مادر مانع بازي کودکان مي‏شوند و اجازه نمي‏دهند آن‏ها به دلخواه خود بازي کنند.

ناآگاهي پدر و مادر

يکي از اين دلايل، ناآگاهي از آثار مثبت بازي در رشد شخصيت و سلامت رواني کودک و ناآشنايي از ديدگاه اسلام درباره بازي کودکان است. والدين اگر بدانند که بازي يکي از نيازهاي اصلي کودک است و اسلام درباره آن سفارش کرده است، به گونه‏اي ديگر رفتار خواهند کرد.   پيامبر اسلام (صلي‏الله‏عليه‏وآله) فرمود: «دع ابنک يلعب سبع سنين»؛(1) فرزند خود را آزاد بگذار تا سن هفت سالگي بازي کند و حتي در سنين بالاتر هم کودکان را به بازي توصيه مي‏کرد.

محمد غزالي مي‏گويد: بازي اختصاص به دوره کودکي ندارد، بلکه در دوره نوجواني نيز پس از مطالعه کتاب، بايد بازي کند تا خستگي ناشي از مطالعه از تن او جدا گردد. الزام کودک به مطالعه دائمي و خواندن درس موجبات کندي ذهن را فراهم خواهد ساخت، لذا کودک در صدد رهايي و فرار از مطالعه و درس خواهد شد. (2)

انعکاس محروميت‏هاي دوران کودکي پدر و مادر

برخي از پدر و مادرها، به اين دليل به فرزندانشان اجازه و فرصت بازي نمي‏دهند، که در دوران کودکي با خود آنان بدرفتاري شده، از اين رو، با کودکان‏شان همان گونه رفتار مي‏کند.

کمبود فضاي کافي براي بازي

کمبود فضاي کافي، يکي ديگر از علل محروميت کودکان از بازي است. همه خانواده‏ها فضاي کافي در اختيار ندارند تا بخشي از آن را به بازي کودکان، جايي که آن‏ها بتوانند اسباب بازي‏هاي خود را به دلخواه خود بچينند، اختصاص دهند.

 بي حوصلگي پدر و مادر

هنگامي که هم پدر و هم مادر و يا يکي از آن دو بي‏حوصله باشند و تحمل شلوغ بازي کودکان را نداشته باشند، آسايش کودکان را از آن‏ها سلب و از بازي آن‏ها جلوگيري مي‏کنند.

پيامبر اسلام (صلي‏الله‏عليه‏وآله) به پدران و مادران گوشزد مي‏کند که هرگاه در کودکان خود فزون کنشي و به اصطلاح شيطنت و شلوغ بازي مشاهده کردند، مانع بازي و تحرک و فعاليت آن‏ها نشوند؛ زيرا ممکن است همين شلوغ بازي‏ها و جنب و جوش‏ها که گاه موجب به هم ريختگي اسباب و وسائل و ناراحتي و عصبانيت والدين مي‏شود، به اخلاق فاضله و رفتارهاي بهنجار آنان در بزرگ سالي بينجامد. «شيطنت و لجاجت در کودکي، نشانه زيادي عقل او در بزرگسالي است.»

در روايت ديگر از امام موسي بن جعفر (عليه‏السلام) نقل شده است که فرمود: «يُستحبُ عرامةُ الغلام في صغره ليکون حليما في کبره. ثم قال: ما ينبغي الا أن يکون هکذا».(3) مرحوم مجلسي در ذيل اين روايت، «عرامه» را به شيطنت، بازيگوشي و علاقه بيش از حد کودک به بازي معنا کرده است. بنابراين، معناي روايت اين مي‏شود که: شايسته است کودک به هنگام خردسالي، بازيگوش و پر جنب و جوش باشد، تا در بزرگسالي صبور و شکيبا و باهوش شود. سپس فرمود: البته انتظار نمي‏رود که کودک غير از اين باشد. پس بازي، شيطنت، شکستن و به هم ريختن، حق طبيعي کودک و نشانه هوش و زيرکي او در بزرگسالي است. والدين بايد به آثار تربيتي بازي توجه کنند و با الهام از سيره عملي معصومين (عليهم‏السلام) که به فرزندان خود اجازه بازي و تفريح مي‏دادند، به کودکان خود اجازه دهند تا به تفريح و سرگرمي مشغول باشند.

پي نوشت‏ها:

1ـ  سفينة‏البحار، ج 8، ص 579.

2ـ محمد غزالي، احياء علوم الدين، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1364، چاپ دوم، ص 144.

3ـ بحارالانوار، ج 14، ص 279.