كودكان ناسزاگو
امروزه بسیاری از والدین نگران بددهانی یا بدزبانی فرزندانشان هستند و از خود می پرسند كه آنها این صحبت ها را چگونه یاد گرفته اند؟ چرا این اتفاق برای فرزند ما افتاده؟ آیا خودمان مقصر بوده‌ایم؟ جمعی از والدین می گویند، ما كه این حرف های زشت را بر زبان نمی آوریم، پس چگونه فرزندمان چنین حرف هایی می زند؟! در نهایت نیز این سؤال برایشان مطرح است كه چه باید كرد تا كودك این عادت ناپسند را ترك كند. در این نوشتار به علل اصلی بدزبانی و راه حل هایی برای رفع آن اشاره شده است.
علت ها
همان طور كه در بحث های گذشته درباره رفتار كودكان متذكر شدیم، بسیاری از اعمال بچه‌ها از عملكرد والدین نشأت می گیرد. كودكان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی می كنند. رفتارهای درون فكنی شده جزو معیارهای نهادینه شده كودك قرار می گیرند و سپس او مطابق این معیارها عمل می كند؛ به این فرآیند همانند سازی می گویند. كودك والدین خود را به عنوان اولین الگوهای زندگی می پذیرد و چون به آنها عشق می ورزد و آنان را سمبل هایی قوی می داند، رفتار والدین برای او شاخص و الگو قرار می گیرد.
گاهی بین درون فكنی یك رفتار و بروز آن فاصله زمانی وجود دارد؛ برای مثال، كودك گفتاری ناپسند را ماهها قبل از زبان پدر یا مادر شنیده، اما برون ریزی آن امروز صورت می گیرد. این مدت به تشخیص كودك و شرایط او بستگی دارد كه چه زمان، چگونه و در برابر چه كسی كلام زشت را به كار برد.
چنانچه در خانواده‌ای، پدر یا مادر از الفاظ نامناسب و ركیك استفاده كند و به ویژه در ارتباط كلامی با همسر خویش این گونه عبارات را به كار برد، بدون شك اولین قدم در جهت آموزش كلام ناپسند به فرزندان برداشته شده است.
در بعضی خانواده‌ها، والدین با فرزندان خود بسیار خصمانه رفتار می كنند و در عین حال آنان را آزاد می گذارند. به این گروه از پدر و مادرها، والدین خصمانه آزاد گذارنده می گویند؛ آنها خود از حرف های زشت استفاده می كنند و فرزندان نیز آزادند كه این گونه عبارات را به كار برند. یعنی هیچ اقدامی در جهت جلوگیری از این رفتار به عمل نمی آید؛ و یا از نظر تربیتی هیچ گونه تدبیری از طرف والدین برای ترك این عادت در بچه ها صورت نمی گیرد.
ذكر این نكته ضروری است كه چه والدین حرف های زشت را به فرزند خود بگویند و چه در حضور او در برابر فرد دیگری این گونه گفتار را به كار ببرند، كودك ، آنها را می‌آموزد و به وقت نیاز بر زبان می‌آورد.
از دیگر علت های یادگیری كلام زشت ، ارتباط كودكان با دوستان و با بچه های دیگر است. بسیاری اوقات كودكان عامل بدزبانی یكدیگرند. در مهدكودك ، مدرسه ، كوچه و هر جای دیگری كه بچه ها فرصت بازی و به خصوص درگیری با هم را پیدا كنند، ممكن است این بدآموزی صورت بگیرد.
برخی فیلم ها نیز مناسب سن كودك نیستند و می توانند عاملی برای آموزش الفاظ ناپسند باشند. باید توجه داشت كه تقلید از الگوهای كلامی در كودكان بسیار قوی است.
از دیگر عوامل بروز بدزبانی در بچه‌ها ، به كارگیری كلام زشت به عنوان اعتراض است. كودك با بر زبان آوردن این گونه حرف ها اعتراض خود را نشان می‌دهد؛ این نوعی رفتار تلافی جویانه است كه بعضی كودكان در پیش می گیرند. آنها احساس می كنند، فقط با ادای این گونه كلمات است كه تخلیه می شوند و می توانند نارضایتی خود را نشان دهند.
گاهی كه كودك خردسال برای اولین بار از كلمات زشت استفاده می كند، موجب خنده و مزاح اطرافیان می شود. این گونه برخورد از همان ابتدا برای او حكم تشویق به انجام این رفتار را خواهد داشت و به تدریج به آن عادت می كند.
در پاره‌ای از موارد نیز كودكان با بر زبان آوردن حرف های زشت می توانند به خواسته های خود برسند. بنابراین بدزبانی را راهی برای رسیدن به اهداف خود تلقی می كنند و در درازمدت جزو رفتار آنان خواهد شد.
ناكامی و ناامیدی و گاه افسردگی هم می توانند عامل كج خلقی و به كارگیری كلمات زشت از سوی كودك باشند.
راه حل ها
به هفت علت اصلی برای ناسزاگویی در كودكان اشاره كردیم؛
- یادگیری از طریق والدین
- یادگیری از طریق دوستان و بچه‌های دیگر
- بدآموزی به وسیله فیلم
- بیان نوعی اعتراض
- رسیدن به خواسته ها و اهداف
- تشویق شدن
- ناكامی و افسردگی
مسلماً با شناسایی علت رفتار نادرست، می‌توانیم در رفع آن موفق تر عمل كنیم:
1 . چنانچه این گونه رفتار از والدین سرچشمه گرفته باشد، بایستی والدین به طور جدی آموزش داده شوند تا خود را كنترل كنند و چنین رفتاری را حداقل در حضور فرزند انجام ندهند. در ضمن لازم است به كودك گفته شود كه این رفتارها درست نیست و اگر هم از والدین سر زده، آنها اشتباه كرده‌اند و دیگر تكرار نخواهد شد. به‌علاوه توصیه می شود اگر پدر و مادر چنین رفتاری را مرتكب شدند، به اشتباه خود اعتراف كنند و حتی از فرزند عذرخواهی نمایند.
2 . اگر دوستان یا بچه های دیگر عامل بدزبانی كودك باشند، بایستی او را از این افراد دور كنیم و به جای آنها دوستان خوب و مؤدب را جایگزین نماییم.
3 . در انتخاب فیلم ها دقت كنیم و چنانچه فیلمی مناسب سن كودك نیست، شرایطی فراهم آوریم كه او فیلم را نبیند.
4 . به اعتراضات كودك گوش دهیم و دقیقاً توجه كنیم كه او چه می گوید و نسبت به چه چیز اعتراض دارد. دادن یك كمك فوری به كودك در چنین شرایطی بسیار مهم است. روش های سختگیرانه والدین ، اعتراض شدید فرزند را به همراه دارد.
5 . هرگز كودك نباید به این وسیله به خواسته اش برسد؛ بلكه بایستی به او فهماند، چنانچه دست از این نوع رفتار بردارد و حتی از این بابت عذرخواهی كند، به خواسته اش خواهد رسید.
6 . هرگز با شنیدن حرف های زشت كودك به او نخندیم، بلكه اخم كنیم و خود را از وی دور سازیم. با این روش به او نشان می دهیم كه رفتار پسندیده‌ای نداشته است.
7 . چنانچه فرزند ناكامی و افسردگی دارد، بهتر است فرصتی فراهم كنیم تا او موفقیت ، شادی و نشاط را تجربه كند. در چنین مواردی بایستی به درمان حالات افسرده وار او بپردازیم.
- علاوه بر توجه به نكات گفته شده، والدین می توانند با استفاده از روش «یادگیری وسیله ای» ، در جهت رفع عادت بدزبانی در كودكان برآیند. به این ترتیب كه هر وقت كودك رفتار ناپسند از خود نشان نداد، به او جایزه‌ای بدهند و به طور مشخص بگویند «این پاداش به این علت بود كه امروز حرف های زشت بر زبان نیاوردی و بچه مؤدبی بودی...» با این روش، او می‌فهمد كه رفتار ناپسند پاداش نمی گیرد، بلكه موجب اخم و قهر والدین است؛ برعكس رفتار مؤدبانه او تشویق و تأیید می شود
