تغییر ناگهانی محال است
روشهای ترک عادت(1)
داشتن امید به تنهایی ، عادتهای بد کودکتان را از بین نمی برد. برای از بین بردن عمل غیرارادی عادت ، به یک برنامه مشخص نیاز خواهید داشت. در این چند مقاله قصد داریم شش روش را که ما به طور موفقیت آمیزی در طی سالها از آنها استفاده کرده ایم، تشریح نماییم.
این روشها عبارتند از:
«شکل دهی»،
« شناسایی محرک»
«خودآگاهی»
«پیشگیری پاسخ»
«پاسخ جایگزین»
و «نظارت».
هر روش به تفصیل توضیح داده خواهد شد . در این مقاله به بررسی روش اول یعنی "شکل دهی " می پردازیم و در مقالات بعد ، مابقی روش ها را مورد بررسی و شرح قرار خواهیم داد .
شکل دهی
عادتها به تدریج و تقریباً ناآگاهانه شکل می گیرند. ترک دادن آنها هم باید آرام و به تدریج انجام پذیرد. این روش تدریجی تغییر رفتار، شکل دهی نامیده می شود و کودکانتان را قدم به قدم به طرف هدفشان نزدیک می کند.
همان طور که «مارک تواین» می گوید: «عادت، عادت است و آدم نباید آن را بگیرد و از پنجره پرتش کند بیرون، بلکه با زبان خوش ، پله پله آن را پایین بیاورد و از در بیرونش کند.»
اکثر والدین زمانی که شکیبایی خود را از دست داده اند ، به روشهای ترک عادت رو می آورند. آنان به من می گویند :
«بس است! دیگر اجازه نمی دهم بچه ام مایه ی خنده و مسخره ی هم مدرسه ای هایش قرار بگیرد. چه کار باید بکنم که این مسئله دوباره تکرار نشود؟»
متأسفانه مجبورم به این والدین خوش نیت بگویم که درمان فوری ثابتی برای عادتهای بد وجود ندارد. ترک عادت ، روندی تدریجی و کند است که ذره ذره تعداد دفعات تکرار عادت را تقلیل می دهد تا این که نهایتاً آن را از بین می برد ، یا به نوع مطلوبتری تبدیل می کند .
انتظار نداشته باشید کودکانتان از همین فردا عادتهای بدشان را ترک نمایند، در این صورت هر دوی شما ناامید و سرخورده خواهید شد. ابتدا تلاش کنید تا هر روز از دفعات تکرار عادت بکاهید:
کاهش دوازده بار ناخن جویدن به ده بار، نشانه ی پیشرفت و سزاوار تشویق است، نه نا امیدی.
برای مثال به جای این که به کودکانتان بگویید که «دیگر» ناخنشان را نجوند، بهتر است بگویید موقع انجام تکالیف مدرسه این کار را نکنند. زمان انجام تکالیف که زمانی محدود و کوتاه است بهترین موقعیت برای پدر و مادر است که از نزدیک ، پیشرفتهای بچه را زیر نظر بگیرند، موفقیتهایش را تحسین کنند و گوش به زنگ برگشت احتمالی عادت باشند و آن را گوشزد کنند.
زمانی که کودکان قادر شدند بدون ناخن جویدن تکالیفشان را انجام دهند، آن وقت می توان هدف جدیدی را تعیین کرد. مثلاً می توان این عادت را موقع تماشا کردن تلویزیون نیز منع نمود. بعداً می توان با کمک معلم این عادت را طی ساعتهایی که بچه در مدرسه است محدودتر کرد، و از هر فرصتی برای این کار استفاده نمود تا این که کودک بر عادت غلبه کند.
شکل دهی رفتار یک جزء جدایی ناپذیر از تشکیل عادت و همچنین یک عامل حیاتی در فرایند ترک عادت است. به هر حال به ندرت «شکل دهی» به تنهایی قادر به از بین بردن یک عادت تثبیت شده و ریشه دار خواهد بود.
این روش را باید همراه با سایر روشهایی که در این سلسله مقالات شرح داده می شود، به کار برد. این روشها ، آگاهی های بیشتری به کودکان در ارتباط با عادتشان می دهد، فعالیتهای دیگری را به عنوان جایگزین پیشنهاد می کند و سیستم مبتنی بر پاداش و تنبیه را ارائه می دهد.
در مقاله ی بعد دو روش « شناسایی محرک» و «خودآگاهی» را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
