اين در حالي است كه طي سال‌هاي گذشته، استانداردهاي صحيح نشستن و حركت به دانش‌آموزان آموزش داده نشده است و زنگ‌هاي ورزش در مدارس بيشتر به صورت تشريفاتي برگزار مي‌شود و عملا خبري از ورزش كردن دانش‌آموزان نيست. همچنين يك برنامه منظم ورزشي و آموزش استانداردهاي صحيح نشستن و ايستادن مي‌تواند در پيشگيري از ناهنجاري‌هاي قامتي تاثير بسزايي داشته باشد.
كارشناسان معتقدند؛ ميز و صندلي‌هاي غيراستاندارد در مدارس هم يكي از مهم‌ترين عوامل به وجود آورنده اختلال در ساختار قامتي دانش‌آموزان است.
خوشبختانه چندي قبل دستورالعمل ميز و صندلي استاندارد براي ادارات و مدارس تعيين شد و قرار است از اين به بعد ميز و صندلي‌هاي استاندارد براي مدارس و ادارات براساس قامت ايرانيان ساخته شود.
براي آگاهي از اين موضوع و صحت و سقم آن گفت‌وگويي با مسئولان و كارشناسان داشتيم.
نتايج بررسي‌هاي انجام شده
بررسي‌هاي انجام شده توسط دفتر فعاليت‌هاي ورزشي آموزش و پرورش كه 607 منطقه آموزشي كشور را مورد ارزيابي قرار داده، نشان مي‌دهد ميانگين ناهنجاري‌هاي قامتي و آمادگي جسماني در پسران 47/4 و در دختران 92/9 درصد و ناهنجاري‌هاي متوسط در پسران 52/15 و در دختران 67/16 درصد است. براساس اين بررسي در سال‌هاي اخير، شانه نامتقارن با 87/66 ، كمرگود با 7/66 ، سر به جلو با 27/55، كف پاي صاف با 23/55، پشت كج با 81/44، پت گرد با 45/44، زانوي ضربدري با 03/44، پشت صاف با 98/33، زانوي پرانتزي با 45/33و شست كج با 42/22 درصد، از شايع‌ترين بيماري‌هاي قامتي پسران دانش‌آموز است.
در اين بررسي آمده در دانش‌آموزان دختر نيز شانه نامتقارن با 44/8، كمر گود با 44/53، شست كج با 44/1، كف پاي صاف با 33/36، زانوي پرانتزي با 33/3، سر رو به جلو با 22/39، پشت گود با22/31، زانوي ضربدري با 22/25، پشت كج با 11/49 و پشت صاف با 81 درصد مهم‌ترين بيماري‌هاي ساختار قامتي دانش‌آموزان دختر است.
تدوين دستورالعمل ميز و صندلي استاندارد
چندي قبل كاظم ندافي، رئيس مركز محيط و كار وزارت بهداشت و درمان در گفت‌وگو با فارس توضيح داد كه براي استفاده از ابزار كار و ميز و صندلي در مدارس و ادارات دستورالعملي تدوين شده كه بزودي منتشر و ابلاغ مي‌شود.
او اضافه كرد: «اين دستورالعمل شكل، اندازه و فرم ميز و صندلي را متناسب با قامت ايرانيان براي ساخت ميز و صندلي مدارس و ادارات نشان مي‌دهد كه سازندگان ميز و صندلي در كشور بايد از آن تبعيت كنند تا توليداتشان متناسب با قامت ايرانيان باشد و ادارات و مدارس نيز بايد از اين پس از ميز و صندلي‌هاي مورد تاييد وزارت بهداشت استفاده كنند.»
دستورالعمل در انتظار اجرا
زهره روشني، كارشناس مركز محيط و كار وزارت بهداشت در مورد دستورالعمل ساخت ميز و صندلي‌ها مي‌گويد: «كارهاي تدوين اين دستورالعمل تاكنون به طور كامل انجام نشده است. يكسري داده‌هاي آندرومتريك، شده هم براي دانش‌آموزان و هم براي افراد بزرگسال كه در محيط‌هاي كاري و صنعتي كار مي‌كنند، جمع‌آوري شده كه اين داده‌هاي آندرومتريك به سازمان استاندارد داده شده است و قرار است يك دستورالعمل مدون تعيين شود.»
نكته: انتخاب ميز و صندلي استاندارد علاوه بر سلامت قامتي دانش‌آموزان، به افزايش تمركز و سطح يادگيري آنان كمك مي‌كند
اين كارشناس توضيح مي‌دهد كه ميز و صندلي‌ها بايد براساس ابعاد دانش‌آموزان ايراني باشد. ما ابعاد دانش‌آموزان خارجي را داريم و براي به دست آوردن ابعاد دانش‌آموزان ايراني چندين مطالعه در شهرهاي مختلف كشور از جمله يزد انجام شده است كه در سه مقطع تحصيلي، دانش‌آموزان اندازه‌گيري شده‌اند و ابعاد ارگونوميك آنان به دست آمده است حالا اين ابعاد بايد با دستورالعمل ادغام شود و سازمان استاندارد آن را نهايي كند.
او در مورد اصول طراحي ميز و صندلي‌ها مي‌افزايد: ما در علم ارگونوميك يك مبحثي داريم به نام «آنتروپومتريك» كه به معاني اندازه‌گيري ابعاد بدن است كه هم در حالت ايستاده و هم در حالت ديناميك اندازه‌گيري مي‌شود و اندازه‌هاي مختلفي از بدن را اندازه‌گيري مي‌كنند كه در طراحي ميز و صندلي به‌كار مي‌رود به عنوان مثال براي طراحي ميز اندازه ارتفاع آرنج اندازه‌گيري مي‌شود.
عوارض ميز و صندلي‌هاي غيراستاندارد
روشني مي‌گويد: «انتخاب ميز و صندلي استاندارد براي دانش‌آموزان علاوه بر تضمين سلامتي ستون فقرات آنان، سطح تمركز و يادگيري دانش‌آموزان را هم بالا مي‌برد. اين در حالي است كه نشستن روي صندلي‌هاي غيراستاندارد باعث آسيب مهره كمري و پشتي و در درازمدت هم باعث آرتروز ستون مهره‌ها مي‌شود.»
از ديگر عوارض مي‌توان به قوز يا كيفوس اشاره كرد كه در اين بيماري ستون مهره بشدت دچار خميدگي به سمت پشت مي‌شود كه در صورت شديد بودن اين حالت ريه تحت فشار قرار مي‌گيرد و اختلال در تنفس به وجود مي‌آيد كه باعث مي‌شود كودك خيلي زود خسته و عصبي شود. نامناسب قرار گرفتن بدن باعث كشيدگي كمر مي‌شود كه نه‌تنها باعث آسيب آن مي‌شود، بلكه شكل و ظاهر نامناسبي هم به‌وجود مي‌آورد كه افزايش قوس كمربر اثر ضعف عضلات شكم هم بر اثر حمل كوله‌پشتي‌هاي غيراستاندارد و سنگين در ايجاد آن موثر است.
اختلال ديگر، گودپشتي يا لوردوز است كه خميدگي بيش از حد ستون مهره‌ها در ناحيه كمر به طرف جلو باعث به‌وجود آمدن خميدگي ستون مهره پشتي به عقب مي‌شود.
از ديگر اختلال‌ها مي‌توان به انحراف ستون مهره‌ها يا اسكوليوز اشاره كرد كه در اين بيماري ستون مهره‌ها به يك طرف انحراف پيدا مي‌كند كه در نهايت باعث تغييرات دنده‌ها در قفسه سينه شده، فرد دچار اختلالات گردش خون و تنفس مي‌شود يا اين كه باعث دردهاي كمري و عصبي مختلف مي‌شود كه در صورت هركدام از اين عوارض بايد دانش‌آموز را به مراكز درماني ارجاع داد.
تناسب دانش‌آموزان با ميز و صندلي
اين كارشناس در مورد تناسب دانش‌آموز با ميز و صندلي خاطرنشان مي‌كند: هنگام نشستن كف پاها بايد صاف روي زمين قرار بگيرد، بين فضاي بين پشت پاها و لبه صندلي‌ها نشستنگاه وجود داشته باشد به طوري وقتي دانش‌آموز مي‌نشيند بين پشت زانو و صندلي يك فاصله كوچك به اندازه يك مشت بسته شده وجود داشته باشد كه هيچ فشاري از قسمت سطح نشيمنگاه بر قسمت خلفي ران وارد نشود، فضاي بين بالاي ران و سطح زيرين ميز براي حركت آزاد پاها بايد وجود داشته باشد، آرنج‌ها هنگامي كه باز و عمودي هستند تقريبا بايد در سطح عمودي ميز قرار بگيرند، يك تكيه‌گاه مستحكم در ناحيه كمري و زير تيغه‌هاي شانه وجود داشته باشد و فضاي كافي بين تكيه‌گاه پشت و نشيمنگاه وجود داشته باشد. توصيه ما به دانش‌آموزان هم اين است كه بهترين صندلي تك‌نفره است و ميز و صندلي هم به ميز و نيمكت ترجيح دارد.
روشني با بيان اين مطلب كه نبايد فاصله كتاب و چشم دانش‌آموزان كمتر از 40 سانتي‌متر باشد، مي‌گويد: صندلي بايد به شكلي باشد كه دانش‌آموز به ميز نزديك باشد تا بتواند دست‌هاي خودش را به ميز تكيه بدهد و بهتر است سطح ميز نسبت به سطح تراز 15 درجه به سمت دانش‌آموز شيب داشته باشد. اين كارشناس با بيان اين مطلب كه ميز و صندلي مدارس بايد زيبا و متناسب با شرايط دانش‌آموز باشد، زمينه استقلال و تحرك دانش‌آموز را فراهم كند، دوام و استحكام داشته باشد، رنگ‌هاي روشن داشته باشد و براساس استاندارد، رنگ‌هاي مورد استفاده در ميز و صندلي‌هاي مدارس بايد به ترتيب سفيد، نارنجي، بنفش، قرمز، سبز و آبي باشد، مي‌گويد: «انعكاس رنگ ميزها بايد بيشتر از 20 درصد و كمتر از 56 درصد باشد و براي اين كه كنتراست خسته‌كننده كتاب و كاغذ وجود نداشته باشد، رنگ خاكستري براي ميز توصيه مي‌شود و فاصله تخته سياه هم تا رديف اول دانش‌آموزان نبايد كمتر از 2متر باشد.»
شاهين مهدوي
