مقالات منابع طبیعی

گونه گبر از خانواده Mimosaceae و داراي 4 زير گونه است و دو زير گونه آن هر يک داراي 2 واريته بوده و زيرگونه موجود در ايران تورتيليس مي باشد. فلور مناطق انتشار طبيعي گونه متعلق به 44 خانواده گياهي است که خانواده هاي Ephedraceae، Chenopodiaceae، Poaceae و گونه هاي Hammada salicornica، Aristida adscensionis، Ephedra foliata، Stipa capensi، در همه رويشگاه هاي گونه گبر حضور دارند در ضمن گونه هاي بالارونده از جمله Pentatropis spiralis، Ephedra foliata، Commicapus stenocarpus به کرات بر روي گونه گبر مشاهده شده اند. در اين مطالعه دو گونه سوسک بذر خواه Pentatropis spiralis و Bruchidius sahlbergi براي اولين بار از روي اين گونه جمع آوري و شناسايي شده است. تجزيه قسمتهاي قابل تعليف اين گونه نشانه مي دهد که بذر سبز و نارس، ميوه، بذر رسيده و برگ آن از نظر ميزان پروتيين خام در مقايسه با يونجه غني تر است. شايان ذکر است سرشاخه، گل و ميوه اين گونه از منابع خوراکي عمده بز و شتر درمناطق انتشار طبيعي گونه است و گلهاي معطر فراوان آن يک منبع مهم تغذيه زنبور عسل مي باشد. چوب محکم و با دوام اين گونه براي تيرهاي حصار، پرچين باغ، آغل، پايه هاي تور ماهي گيري، ايجاد سايبان ، پايه هاي کپر، ساختن دسته افزار کشاورزي، پايه هاي تختخواب ، قالب سندان، سرچکشهاي چوبي و بويژه به علت قابليت جست زايي و شاخه زادي آن ، سازگاري ، قابليت اصلاح ژنتيکي، مقدار بالاي انرژي چوب آن، تکثير آسان و مقاوم بودن اين گونه به امراض و آفات داراي معيارهاي لازم براي کشت عمده جهت تامين سوخت مي باشد. در ضمن چوب سوخت و ذغال آن عالي و بادوام است. در اين مطالعه مقاطع ميکروسکوپي چوب اين گونه تشريح شده است. از ديگر موارد استفاده اين گونه چند منظوره مناطق خشک و بياباني، قابليت آن براي حفاظت خاک و تثبيت شن است. ثبت مراحل حياتي اين گونه نشان مي دهد که رشد رويشي آن در فصل خنک و دوره ريزش باران سالانه و فصل گلدهي و ميوه دهي در فصل گرم و خشک سال رخ مي دهد و تيرماه مناسب ترين زمان جمع آوري بذر است.

در اين تحقيق، مناطق وسيع دگرساني گرمابي منطقه طارم، سنگهاي مادر ماگمايي و توده هاي نفوذي مرتبط به منظور کمک در برنامه هاي اکتشافي نهشته هاي اپي ترمال و ارزيابي خسارات زيست محيطي آن در منطقه طارم و البرز مرکزي، از طريق پردازش تصاوير ماهواره اي مورد بررسي قرار گرفته است. براي نيل به اين هدف، روشهاي مختلف پردازش تصاوير رنگي حاصل از ترکيب 3 باند TM، مورد آزمون قرار گرفته است. به کمک ضريب شاخص بهينه (OIF) ، ترکيب هاي باندي مناسب تعيين شدند. تصوير رنگي (5,3,1) (RGB) جهت تفکيک واحد هاي سنگي، ترکيب هاي رنگي باندهاي (1, 5, 7) و (1, 4, 7) و باندهاي تفاضلي RGB (b₁-b₂),(b₄-b₂),(b₅-b₇) به منظورشناسايي پهنه هاي دگرساني گرمابي، مناسب تشخيص داده شدند. درترکيب رنگي RGB(1,4,7) ناحيه زاجکندي، آلتراسيون درجه بالا به رنگ سفيد، درجه متوسط به رنگ آبي فيروزه اي، در ترکيب رنگي RGB(1,5,7) ، انواع پيشرفته دگرساني به رنگ سفيد درجه متوسط آن صورتي، در ترکيب رنگيRGB (B₁-B₂),(B₄-B₂),(B₅-B₇) ، انواع پيشرفته دگرساني به رنگ صورتي و درجه متوسط آن لاجوردي مي باشد. با استفاده از روش طبقه بندي نظارت شده و در نظر گرفتن رخساره طيفي واحدهاي سنگي در ترکيب رنگي (5,3,1) براي اولين بار توده نفوذي يوزباشي چاي شناسايي و در اين تحقيق ارائه شده است. به دليل شباهت هاي رفتار طيفي واحدهاي مارني و به ويژه رسوبات آبرفتي با سنگهاي دگرسان شده، در تفسيرهاي چشمي و طبقه بندي نظارت شده تداخل و اختلاط داده ها ملاحظه گرديد. در اين خصوص سعي گرديد ، نمونه هاي تعليمي به نحوي انتخاب شوند که ضمن دارا بودن پراکنش مطلوب در سطح تصوير، حداقل تداخل و مجاورت خوشه هاي انتخابي را نيز نشان دهند. از اين طريق مي توان با طبقه بندي نظارت شده، نقشه هاي مناسبي را توليد نمود. محدوده مناطق دگرساني با طبقه بندي هاي نظارت شده بر روي ترکيب هاي رنگي ياد شده، به نقشه در آمده اند. بر پايه نتايج حاصله ، حدود 15 درصد از سنگهاي ولکانوکلاستيک منطقه طارم دگرسان شده هستند که نشان از گسترش وسيع اين پديده در ارتفاعات طارم دارد.

در اين بررسي ميزان ترکيب و اسانس برگ گياه مورخوش در مراحل قبل از گلدهي، گلدهي و بعد از گلدهي که از منطقه کوه تنگ زاغ جمع آوري شده بود مورد مقايسه قرار گرفت. در اسانس مرحله قبل از گلدهي تعداد 18 ترکيب شناسايي شده که 98.8 درصد وزن اسانس را تشکيل مي دهند. در مرحله گلدهي تعداد ترکيبات شناسايي شده 14 ترکيب بوده که 98.6 درصد وزن اسانس را تشکيل ميدهند. در مرحله بعد از گلدهي تعداد 20 ترکيب وجود دارد که 99.7 درصد وزن اسانس را شامل مي شود. بازده اسانس در اين سه مرحله به ترتيب 5.3 , 5.5 و 11.1 درصد مي باشد. ترکيبهاي لينالول ( 541 – 63.2 درصد)، کامفور ( 18.8 – 24.8 درصد )، ليمونن (4.5 – 6.1 درصد ) ، کامفن ( 2.5 – 3.9 درصد )، برنئول ( 0.6 – 2.7 درصد ) و آلفاپينن ( 1 – 1.5 درصد ) بيش از 90 درصد اسانس را تشکيل مي دادند. به طور کلي در منطقه کوه تنگ زاغ در مرحله قبل از گلدهي ترکيبهاي کامفن، آلفا کامفولنال، آلفا پينن، ليمونن، کامفور، ترپينن – 4 – ال، آلفا ترپينئول ، اکتان – 3 – وان، سيس و ترانس لينالول اکسيد و پاراسيمن، در مرحله گلدهي ترکيبهاي سيس جاسمن ، اکتا – 3 – کارن ، بتا بيزابولن و برنئول و در مرحله پايان گلدهي ترکيبهاي لينالول، بتا اسيمن ، نرول، نرال، ژرانيول، ژرانيان، گاما ترپينن، ترپينولن و ميرسن داراي بيشترين مقدار بودند.

امروزه مطالعات ژئومرفولوژي به عنوان پايه مطالعات و بررسي هاي منابع طبيعي محسوب مي شود. دراين بررسي، ويژگي هاي محيط طبيعي حوزه آبخيز دشت ميانکاله و خليج گرگان و بخشي از ارتفاعات مناطق کوهستاني حد فاصل شهرستان بهشهر ونکا (کوههاي جهان موره ) در رابطه با پوشش گياهي براساس واحد هاي ژئومرفولوژي و خاک مورد تحقيق قرار گرفت. هدف از اين تحقيق، پيدا نمودن ارتباط و نقش دقيق هر يک از عوامل محيطي از جمله خاک، اقليم و شرايط هيدرولوژيکي در استقرار پوشش گياهي برروي هر يک از واحدهاي ژئومرفولوژي در منطقه مورد مطالعه بوده است. به اين منظور بر اساس تلفيق روش برون بلانکه و کوچلر، پارامترهاي محيطي در هر واحد ژئومرفولوژي مورد ارزيابي قرار گرفت. در اين راستا، با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي 1:50000 ، عکس هاي هوايي 1:20000، نقشه زمين شناسي 1:250000 و بازديد هاي محلي، نقشه هاي شبکه هيدروگرافي، سنگ شناسي، ارتفاع، شيب، جهت و نقشه مرفولوژي به منظور دستيابي به نقشه پايه اقدام شد. جهت انجام مطالعات ژئومرفولوژي، با انطباق نقشه هاي به دست آمده و بازديدهاي محلي، نقشه ژئومرفولوژي ترسيم و در ادامه، نقشه واحدهاي کاري تعيين گرديد و در نتيجه در منطقه مورد مطالعه دو واحد دوران زمين شناسي (دوران دوم، دوران چهارم) به 4 تيپ و 14 رخساره شناسايي شد. در بخش اقليم با استفاده از داده هاي آماري ايستگاه هاي هواشناسي منطقه، نقشه هاي خطوط همباران، همدما و هم تبخير ترسيم و اقليم منطقه با روش هاي آمبرژه و دومارتن مشخص گرديد. در اين بخش، مطالعات فيزيوگرافي و بررسي هاي کمي و کيفي هيدرولوژيکي نيز انجام گرفت. جهت مطالعات خاکشناسي، در داخل هر يک از واحدهاي ژئومرفولوژي، ضمن حفر و تشريح کامل پروفيلي، از افق هاي مختلف نمونه برداري شد که پس از تجزيه نمونه ها، نوع تيپ خاک تعيين و بر اساس طبقه بندي جديد، رده بندي انجام گرفت. سپس بر اساس فرمول کوودا، عمق بحراني سفره آب زيرزميني منطقه مشخص گرديد. مطالعات پوشش گياهي از طريق نمونه برداري و برداشت صحرايي با روش فلورستيک – فيزيونوميک و به منظور تعيين جوامع و واحد هاي گياهي در هر واحد ژئومرفولوژي انجام گرفت، در داخل آناليز فلورستيک - فيزيونوميک، اطلاعات به دست آمده از فرم آناليز فلورستيک - فيزيونوميک، تعداد ?? گونه گياهي در ?? واحد گياهي شناسايي شد. اين بررسي نشان داد که بهترين روش مطالعه جهت ارزيابي متغييرهاي محيطي در هر جامعه گياهي، انتخاب واحدهاي ژئومرفولوژي به عنوان پايه مطالعات حايز اهميت مي باشد. همچنين به منظور معرفي جوامع گياهي که وضع و شرايط محيط خود را منعکس مي سازند، روش فلورستيک – فيزيونوميک به عنوان بهترين روش توصيه مي گردد.

در اين بررسي در دو فصل تابستان و پاييز (1380) نمونه هاي آزولا از مناطق از پيش تعيين شده در جنوب غربي (سياه کشيم)، مرکز (هندخاله) و شرق (شيجان) تالاب تهيه گرديد. استخراج ترکيبات ارگانوفسفره و ارگانوکلره از آزولا با استفاده از مخلوط حلال استن – متيلن کلرايد و دستگاه سوکسيله صورت پذيرفت. جداسازي و شناسايي ترکيبات در نمونه هاي استخراج شده به ترتيب با دستگاههاي GC-NPD و GC/MS نوع تله يوني و چهار قطبي انجام گرفت. مهمترين آلاينده شناسايي شده در اين گياه سم فنيتروتيون بوده که با روش مشاهده يون انتخابي (SIM) نيز مورد تاييد و با دستگاه GC-NPD اندازه گيري شد. بيشترين مقدار سم فنيتروتيون اندازه گيري شده در آزولاي نمونه برداري شده در فصل تابستان مربوط به جنوب غربي به ميزان 591 ng/g بر اساس وزن تر و کمترين مقدار آن مربوط به شرق تالاب به ميزان 341ng/g بوده است.

پخش سيلاب بر روي مخروط هاي افکنه واقع در دهانه خروجي آبراهه در حوزه هاي آبخيز با هدف ذخيره سيلابها روش مناسب جهت بهره برداري از آب خشکه رودخانه هاي فصلي و همچنين جريان مازاد رودخانه هاي دايمي مي باشد. مهار سيلابها، تغذيه مصنوعي آبخوانها و در بهينه سازي بهره برداري از منابع طبيعي تجديد شونده از مهمترين اهدافي است که در عمليات پخش سيلاب در مناطق خشک و نيمه خشک مورد نظر مي باشد. اگر چه استفاده از کليه آبها با کيفيت مناسب ميتوان در اين زمينه استفاده نمود. ولي فراواني وقوع سيلاب و نياز به کاهش خطرات و زيانهاي ناشي از آن ، استفاده از سيلابها را توجيه مي نمايد. هرچند با توجه به امکان پذيري استفاده بهينه از آب و خاک، که يک اصل مهم در پخش سيلاب است. آبياري مراتع و تغذيه مصنوعي آبخوانها تحقق مي يابد. با اين وجود اهميت تغذيه آبخوانهاي تهي و احيا و اصلاح مراتع فرسوده، تثبيت شن زارها و بالاخره حفاظت خاک و کاهش زيانهاي سيل از يک سو ارزاني احداث شبکه ها و بازده اقتصادي فراوان پخش سيلاب از سوي ديگر، پرداختن به اين مقوله را منطقي و توجيه پذير مي نمايد.  با توجه به پراکنش و گستردگي مناطق مناسب براي احداث سامانه هاي پخش سيلاب و گوناگوني عوامل اصلي موثر در طراحي و اجراي طرحهاي ذيربط، ارزيابي عملکرد سامانه هاي پخش سيلاب احداث شده در مناطق مختلف کشور جهت دستيابي به الگوهاي بهينه، امري ضروي مي باشد. بدين منظور ، بررسي علل بروز مشکلات مبتلا به بروز مشکلات مبتلا به سامانه هاي پخش سيلاب با تهيه و اجراي طرحهاي تحقيقاتي از جايگاه ويژه اي برخوردار است. براي تحقق اين مهم، بررسي تحليلي کاستيهاي موجود در عملکرد سامانه هاي پخش سيلاب از ابعاد و جنبه هاي مختلف و شناخت و ارايه نقاط ضعف و قوت اين سامانه ها، محملي مناسب براي محققين جهت تعريف و اجراي طرحهاي تحقيقاتي در اين زمينه ميتواند باشد. در مقاله حاضر ، سعي گرديده است ضمن بيان و تحليل ضوابط و معيارهاي بکارگرفته شده  در مکان يابي ، طراحي و اجراي طرحهاي احداث ايستگاههاي پژوهشي، آموزشي و ترويجي پخش سيلاب، زمينه هاي مناسب تحقيقاتي مرتبط با موضوع با توجه بررسي انجام شده درباره مشکلات مبتلا به ارايه شود. در مجموع با توجه به نتايج حاصل از تحليل هاي انجام شده، اجراي طرحهاي پخش سيلاب افزون بر حل بخش عظيمي ازمسايل ناشي از جاري شدن سيلابها و هدر رفت آنها مي تواند راهکار زيربنايي براي حل مسايل مهمي چون گسترش بيابان ها، تخريب مراتع، تغذيه آبخوان ها و توسعه منابع آب، توسعه پايدار منابع طبيعي تجديد شونده و کشاورزي شود. به طوري که از اين طريق امکان حل مسايل اجتماعي و اقتصادي ذيربط در کشور نيز فراهم مي گردد.

عکس العمل قطر برابر سينه و ارتفاع درختان 34 ساله دست کاشت کاج تهران (Pinus eldarica Medw) به تغييرات شيب و جهت دامنه در پارک جنگلي لويزان مطالعه شد. براي اين منظور، در سال 1380، در بخشي از اين جنگل تعداد 57 قطعه نمونه در چهار جهت جغرافيايي اصلي و دو طبقه شيب 0-15 و 16-40 درصد انتخاب گرديد. در هر قطعه نمونه، قطر برابر سينه و ارتفاع هفت درخت اندازه گيري شد. نتايج نشان مي دهد که شيب ، فقط به روي قطر برابر سينه جهت جغرافيايي و ارتفاع اثر مي گذارد و تاثير توام جهت و شيب فقط روي ارتفاع معني دار است. بدون در نظر گرفتن شيب، بلندترين درختان در جهت شرقي و قطورترين درختان در جهات شرقي و جنوبي قرار دارند. به طور کلي از اين تحقيق مي توان استنتاج کرد که اندازه هاي قطر و ارتفاع درختان کاج تهران از نظر برآيند مطلوبيت در جهت شرقي نمود پيدا مي نمايند. به منظور افزايش اندازه اين مشخصه ها، جنگل کاري اين گونه در مناطق اکولوژيک يکسان مي تواند روي جهت شرقي و بعد از آن روي جهات شمالي و غربي توصيه گردد.

به منظور استفاده بهينه از مواد ليگنوسلولزي (غير جنگلي) موجود در ايران بررسي استفاده از سرشاخه هاي درختان بادام يا چوب صنوبر در خواص چسبندگي داخلي تخته خرده چوب مورد بررسي قرار گرفت. براي ساخت تخته ها از رزين اوره فرم آلدييد به ميزان ده درصد وزن خشک چوب و کلروآمونيم به منظور کاتاليزور استفاده شده است. سه عامل متغير براي اين آزمايش در نظر گرفته شده است که فاکتورهاي متغير اين مطالعه شامل نسبت درصد اختلاط بادام به صنوبر در 5 سطح (0-100 , 55-45 , 70-30 , 85-15 , 100-0 ) و فشار پرس در 2 سطح ( 4 و 10 مگاپاسکال ) و درجه حرارت پرس در ? سطح ( 140 و 160 درجه سانتيگراد ) بوده است. در شرايط آزمايشگاهي از هر تيمار، سه تخته ساخته شده است و خواص چسبندگي داخلي آنها طبق آيين نامه استاندارد DIN 68763 اندازه گيري شد (1). نتايج اين بررسي نشان داد که افزايش سرشاخه بادام در ماده اوليه مورد استفاده باعث کاهش چسبندگي داخلي تخته ها گرديد. علت اين تغييرات را مي توان به جرم ويژه نسبتا زياد سرشاخه ها و درصد بالاي پوست در ماده اوليه نسبت داد. اثر منفي افزودن سرشاخه هاي بادام به صنوبر با افزايش فشار پرس 10 مگاپاسکال و درجه حرارت 160 درجه سانتيگراد بهترين تيمار معرفي گرديد.