کنفرانسی بین‌المللی با موضوع «ناتو:افسانه‌ها و واقعیت‌ها، درسهایی برای روسیه و جهان» در مسکو برگزار شد که در آن کارشناسان به بررسی اهداف و فعالیت‌های ناتو در افغانستان و پیامدهای آن‌ها برای منطقه پرداختند.
"الکساندر کنیازف" پژوهشگر مؤسسه شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه در این کنفرانس مقاله‌ای با عنوان "مبارزه ایالات متحده و ناتو همراه با تهدیدهای افغانستان؟ تجربه آسیای مرکزی" ارائه کرد که بخش اول آن به شرح زیر تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
صحبت کردن به طور مجزا در مورد ناتو در زمینه قاچاق مواد مخدر در افغانستان و به طور کلی شکل‌گیری تهدید افغانستان، برای کشورهای آسیای مرکزی مسئله پیچیده‌ای است که همیشه هم نباید در مورد آن به صورت جداگانه صحبت کرد.
فعالیت‌های ناتو(پیمان آتلانتیک شمالی) در مجموع همراه با فعالیت‌های ایالات متحده در منطقه و همچنین همسو با خطمشی تعداد زیادی از سازمان‌های بین‌المللی از جمله "سازمان امنیت و همکاری در اروپا"، "اتحادیه اروپا" و"سازمان ملل متحد" و دیگر ساختارها محقق می‌شود.
بنابراین به منظور بررسی شکل‌گیری پتانسیل‌های تهدید برای منطقه هم می‌توان رویکردی جامع و یکپارچه در قبال تمام کشورهای غربی در پیش گرفت و هم می‌توان فعالیت هر کدام از آن‌ها را به صورت مجزا مورد بحث قرار داد.
بررسی سابقه تولید مواد مخدر در افغانستان
سابقه تولید مواد مخدر در افغانستان و تبدیل شدن این کشور به یکی از صادرکننده‌های تریاک و هروئین از سال 1990 ارتباط تنگاتنگی با درگیری‌های مسلحانه طولانی مدت داخلی داشت که با تحریک نیروهای خارجی انجام میشد و این مسئله علت اصلی تضعیف مستمر سازمان‌های دولتی بود.
در واقع در تمام مدت عمر دولت افغانستان این کشور دارای سطح پایینی از یکپارچه‌سازی حکومت بود که این امر منجر به عدم وجود نظارت مؤثر دولت بر گسترش تولید مواد مخدر شد.
با در نظر گرفتن این موضوع که افغانستان از جمله کشورهای مرکزی قاره آسیا است که در آن کشت خشخاش و تجارت تریاک یکی از مشاغل سنتی آنان بوده و هست می‌توان به علل اصلی این قضیه پی برد که چرا در ابتدای قرن 21 افغانستان به یکی از بزرگترین تهدیدها برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده است.
با این حال پیاده‌سازی گسترده این شرایط فقط در 250سال اخیر قرن بیستم که شرایط مناسبی برای تحقق آن‌ها وجود داشت، به وقوع پیوست.
در ابتدای قرن بیستم مواد مخدر بصورت قاچاق عرضه میشد که نگهبانان مرزی حوزه دریای خزر و "آمودریا" با آن مبارزه می‌کردند اما این مواد از طریق کشورهای مختلفی قاچاق میشد از جمله چین، هند ، افغانستان و بویژه ایران.
نکته جالب اینجاست که پیش از جنگ در مرز میان شوروی و افغانستان علاوه بر تهدیدهای نظامی مشکل قاچاق مواد مخدر وجود داشته و تا حدی هنوز هم باقی مانده است.
به طور مثال اطلاعات مربوط به اقلام وارداتی و صادراتی قاچاق شده در دوره زمانی اول اکتبر سال1925تا اول آوریل سال1926که توسط فرماندهی گارد(نگهبانان) مرزی و همچنین نیروهای "سازمان سیاسی دولتی متحد" وابسته به شورای کمیساریای مردمی اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی منتشر شده است، نیز این مسئله را تأیید می‌کند.
از آنجا که مردم به صورت پنهانی از مواد مخدر استفاده می‌کنند صحبت کردن درباره نیاز مردم به استفاده از آن لزومی ندارد و به طور کلی اگرچه استعمال مواد مخدر در کشورهای آسیای مرکزی امری بسیار رایج است(حدود 20% از مواد مخدر استفاده می‌کنند)، با این حال این مسئله امری همه‌گیر نیست اما در اکثر موارد قاچاق با هدف فروش صورت می‌گیرد.
| قیمت در ازبکستان |
قیمت در ترکمنستان |
قیمت در چین |
قیمت در ایران |
|
| 30 - 25 |
23 - 22 |
60 - 40 |
16 - 15 |
به طور متوسط برای یک فونت تریاک |
(قیمت بر اساس دلار است)
تقریبا تا قبل از سال 1980 افغانستان در میان کشورهای تولیدکننده مواد مخدر جایگاه ویژه‌ای نداشت چرا که دیگر با وجود رشد مناسبات بین‌المللی روش‌های سنتی کشت محصولات حاوی مواد مخدر دیگر نمی‌توانست باعث جذب سایر کشورهای مصرف‌کننده مواد مخدر در عرصه بین‌المللی شود.
رابطه کشت مواد مخدر با جنبش مقاومت در افغانستان
به نظر می‌رسد گسترش قابل توجه زمین‌های زیر کشت مواد مخدر و افزایش صادرات آن به سایر کشورها با جنبش مقاومت دوران جنگ در سال‌های 1979 تا 1989 ارتباط نزدیکی داشته باشد که در واقع فرماندهان جنگی پول حاصل از فروش مواد مخدر را علاوه بر استفاده شخصی برای اموری از جمله خرید سلاح، مهمات جنگی، تسلیحات و یا اجیر کردن مزدور استفاده می‌کردند.
این در حالی است که در پاکستان اردوگاه‌های پناهندگان افغان و تعداد زیادی آزمایشگاه برای تبدیل تریاک به هروئین قرار دارد و در این کشور یک بسته حاوی تریاک به وزن 2.4 کیلوگرم از 60 تا 90 هزار افغانی(واحد پول) قیمت دارد و از یک جریب زمین(یک جریب= 4٬046٫8564224متر مربع) نیز تا 20 کیلوگرم تریاک به دست می‌آید( برای مقایسه، قیمت 3 من گندم650 افغانی است و این در حالی است که از یک جریب زمین کشاورزی 140 کیلوگرم محصول گندم بدست می‌آید).
درآمد حاصل از این 2 نوع کشت بسیار متفاوت است و با وجود آنکه فرآیند تبدیل تریاک به هروئین پرهزینه است اما به همان نسبت فعالیت پرسودی است و درآمد هنگفتی را برای مجاهدین به همراه دارد.
از سال 1991 از طریق خاک پاکستان هزاران تن مواد مخدر قاچاق شده است که چهار پنجم این مقدار به غرب اروپا، آسیای جنوب شرقی و آن سوی اقیانوس فرستاد می‌شود و مابقی آن نیز در بازارهای پاکستان به فروش می‌رسد.
در این رابطه تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر در این کشور تا 2.53 میلیون نفر افزایش یافته است و همچنین هزینه‌ای که صرف قاچاق مواد مخدر می‌شود نیز بیش از 200 میلیارد دلار است.
ممانعت آمریکا در مورد تحقیق و تفحص درباره قاچاق مواد مخدر
با این وجود در مدت اشغال افغانستان توسط ناتو، دولت ایالات متحده از هرگونه بررسی ارتباط با باندهای قاچاق مواد مخدر خودداری کرده است.
در ضمن سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا (موسوم به سیا) که بر روند مقاومت در افغانستان نظارت دارد در مخالفت با دفتر مبارزه با قاچاق مواد مخدر که خواستار واکنش جدی مقامات آمریکایی در مورد افزایش قاچاق مواد مخدر از منطقه موسوم به "هلال طلایی"شده بود، به پیروزی رسید.
همچنین به نظر "آلیونا لابروسا" (یک تحلیلگر برجسته وابسته به یک گروه که زیر نظر دولت فرانسه فعالیت می‌کند و به بررسی وضعیت قاچاق و همچنین سوء مصرف مواد مخدر می‌پردازد)، تا قبل از سال 1979تولید تریاک در افغانستان بین 200 تا 400 تن در سال در نوسان بوده است که تا زمان خروج نیروهای شوروی، این میزان تا مرز 1000 تا1500 تن در سال نیز افزایش یافت.
علاوه بر این نیروهای امنیتی پاکستان نیز در زمان خود زد و بندهایی را در این زمینه با مجاهدین افغان انجام دادند به طوریکه گروهی از افراد مسلح که وانمود می‌کردند آمریکایی هستند به منظور مبارزه علیه نیروهای شوروی از پاکستان خارج شدند و همین گروه در حالیکه حامل تریاک بودند از افغانستان برگشتند.
سپس این تریاک‌ها در آزمایشگاه‌هایی در کشور پاکستان به هرویین تبدیل شد که پول حاصل از فروش آن را برای عملیات‌های سری و خرابکارانه در کشور هندوستان و شهر "کشمیر" استفاده کردند و از آن زمان به بعد این امر برای بعضی از ژنرال‌های پاکستانی به یک تجارت شخصی تبدیل شده است.
