مقالات بیابان

اثر پتانسيلهاي مختلف خشكي بروي جوانه زني، طول كلئوپتيل و طول ريشه چه دو گونه مرتعي به نامهاي agropyron cristatum, Agropyron desertorum، در قالب آزمايش فاكتوريل با پايه كاملا تصادفي همراه با سه تكرار و پنج سطح خشكي (-1.2, -0.9, -0.6, 0.3, 0) مگا پاسكال مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور از هرگونه تعداد 25 بذر در هر تكرار(ظرف پتري) برروي كاغذ صافي در داخل ژرميناتور كشت گرديد. نتايج آزمايش نشان مي دهد كه حداكثر جوانه زني، در پتانسيل آبي 3/0 - مگاپاسكال با ميانگين 66/86 درصد بود. همچنين با كاهش مقادير پتانسيل آب، جوانه زني بطور معني داري كاهش يافت. طول ريشه چه و كلئوپتيل در تيمار خشكي (0) مگاپاسكال بدست آمد. قابل ذكر است كه كاهش پتانسيل آب در تمامي موارد موجب كاهش صفات مورد مطالعه گرديد. با توجه به نتايج و تجزيه و تحليلهاي آماري مشخص شد كه گونه Agropyron cristatum از نظر مقاومت به تنش خشكي و مولفه هاي جوانه زني، ريشه چه و كلئوپتيل نسبت به گونه ديگر در رتبه بالاتري قرار دارد. بنابراين گونه مقاومتري به تنش خشكي در مرحله جوانه زني به حساب مي آيد.

 نسخه قابل چاپ

امواج الكترومغناطيسي انعكاس يافته از پديده هاي سطح زمين در گذر از جو با ذرات معلق يا مولكولهاي تشكيل  دهنده گازهاي موجود در هوا برخورد مي نمايند. اين امر منجر به پراكندگي امواج الكترومغناطيسي شده كه تاثير آن در تصاوير ثبت شده توسط ماهواره ها بصورت افزايش "درجه تيرگي تصوير" خود را نشان مي دهد. پديده پراكنش تابعي از شرايط جوي بوده و شدت تاثير آن در زمانها و مكانهاي مختلف متفاوت است. اين تغييرات غيرقابل پيش بيني در فرآيند پراكنش، آناليزهاي كمي را در تصاوير ماهواره اي مشكل مي نمايد. هنگاميكه از تصاوير ماهواره اي براي مطالعه و تحليل عوارض و پديده هاي زمين استفاده مي شود، گاهي لازم است سهم تاثير جو در مقدار انعكاس پديده ها در تصوير حذف گردد. در اين مقاله مدل تصحيح جوي لاوريو براي تصحيح تصوير ماهواره اي لندست تي.ام در منطقه كوهستاني شمال ايران مورد ارزيابي قرار مي گيرد. تصوير تهيه شده منطقه مورد مطالعه تحت تصحيح جوي قرار گرفته و نتيجه تصحيح برروي روند طبقه  بندي پوشش گياهي منطقه با استفاده از روش حداكثر احتمال با هنگامي كه طبقه بندي برروي تصوير تصحيح نشده انجام گرديده، مقايسه گرديده است. نتايج نشان مي دهد كه روش مذكور قادر است بطور قابل ملاحظه اي تيرگي تصوير را از بين برده و دقت بالاتري از طبقه بندي پوشش گياهي را ارائه دهد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور ارزيابي كمي بيابان زايي و ارائه مدل منطقه اي، محدوده اي با وسعت 5/2037 هكتار در منطقه بيجار (حوزه آبخيز قزل اوزن) در نظر گرفته شد. پس از بررسي روشها و مدلهاي موجود، براساس مطالعات ژئومرفولوژي 17 واحد کاري بر اساس رخساره هاي ژئومرفولوژي تعيين و روش پيشنهادي ارائه و در منطقه مورد ارزشيابي قرار گرفت. بيابان زايي در سه سطح وضعيت فعلي بيابان زايي، عوامل بيابان زايي و خطر كل بيابان زايي در پنج كلاس غير قابل ملاحظه، خفيف، متوسط، شديد و خيلي شديد مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج بدست آمده ضمن تاييد کارآمد بودن مدل پيشنهادي، امکان تفكيك بيابان زايي در وضعيت فعلي (بالفعل) و بالقوه و مضافا امكان تفكيك اكوسيستمهاي بياباني انسان ساز و طبيعي را محيا مي سازد و همچنين امكان اعمال مديريت خاص در هر يك از واحدهاي ژئومرفولوژي از ويژگيهاي مهم مدل ارائه شده مي باشد. نتايج به دست آمده نشانگر آن است كه در حدود 41% از سطح بيابان زايي حاصل از عوامل طبيعي و 59% بيابان زايي در حوزه حاصل از عوامل انساني است و موثرترين دخالت انسان به دو صورت تغيير كاربري مراتع و چراي بي رويه مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

خشکسالي كه بخش جدايي ناپذير تغييرات اقليمي مي باشد از ديدگاههاي مختلفي قابل بررسي است. در مقاله حاضر شدت، تداوم و فراواني خشكسالي هواشناسي بصورت موردي در سطح استان سيستان و بلوچستان مورد بررسي قرار مي گيرد. ابتدا با استفاده داده هاي بارندگي ماهانه و تشكيل جوامع آماري همگن و نرمال سازي داده ها اقدام به ساخت سري زماني نمره Z بارندگي مي شود. سپس با بهره گيري از تئوري RUN و تعيين سطح آستانه (Truncation level)، جداسازي ماهها و دوره هاي خشك، تر و نرمال صورت مي گيرد و چگونگي استخراج منحني هاي شدت - تداوم - فراواني (Severity-Duration-Frequency)(SDF) خشكسالي ارايه مي گردد. در مرحله بعد با تركيب تئوري RUN و زنجيره ماركوف نسبت به ساختن ماتريس احتمال انتقال (Transition probability matrix) و ماتريس ايستاي (Equilibrium transition matrix) منطقه اقدام مي گردد. در نهايت وضعيت درازمدت منطقه از نظر دوام خشكسالي و نيز طول مدت خشكساليها در 10 سال آينده پيش بيني مي شود.

 نسخه قابل چاپ

افزايش وقوع سيل ها با شدت هاي بالا و افزايش فراواني وقوع آنها در چند سال گذشته بحث هاي جديدي را در رابطه با اجزاي رگبارهاي كوتاه مدت تغييرات شدت بارندگي در چند سال اخير مطرح نموده است. آمار و اطلاعات شدت بارندگي از رقومي كردن گرافهاي بارانگاري و از طريق اسكن كردن گراف هاي بارندگي ايستگاه تبريز كه هفتگي و ماهانه بودند انجام پذيرفت. مقادير هر بارندگي با گام هاي زماني ده دقيقه اي استخراج شده است. كليه آزمونهاي آماري شامل آزمون آماري قبولي داده ها، استقلال داده ها، همگني و تجانس داده ها و ... انجام شد. مطالعات مشخص نمود كه از 5 توزيع انتخاب شده، توزيع گاما برازش بهتري در مقايسه با ساير توزيعهاي مورد آزمون نشان داد. معادلات شدت بارندگي ايستگاه تبريز براي دوره بازگشت 100 ساله و 2 ساله بصورت I=²³⁵/(t+0.003)^0.0632 و I=⁵⁵²/(t+29.639)^0.930 محاسبه و پيشنهاد شده است كه در آن t بر حسب دقيقه و i بر حسب ميليمتر در ساعت مي باشد. بررسي ها نشان داد كه در تمامي سالهاي مورد مطالعه در شهر تبريز بارندگي 10، 20، 30، 40، 50، 60، 90، 120 و 150دقيقه اي نازل شده است. بيشترين اختلاف شدت بارندگي در مدت 540 دقيقه و دوره بازگشت 2 ساله با 74% ميليمتر مشاهده گرديد كه با توجه به مقادير بارندگي در تبريز قابل توجه نمي باشد. بيشترين مقادير شدت بارندگي در تداوم 10 دقيقه براي دوره بازگشت 2 ساله 21.09 ميليمتر و براي دوره بازگشت 100 ساله 58.71 ميليمتر است. براي مدتهاي بيشتر از 10 دقيقه اين مقادير مرتبا كاهش مي يابد بطوريكه در 9 ساعت كمترين مقادير شدت بارندگي در تمامي دوره هاي بازگشت مشاهده مي‌شود. بررسي مقايسه مقادير شدت بارندگي در مدتهاي مختلف مشخص نمود كه سه تداوم 10، 20 و 30 دقيقه شدت بارندگي 5 ساله اخير بيشتر از متوسط بلند مدت آن بوده است. در حاليكه حداكثر شدت بارندگي در ساير مدتها كماكان در 5 سال اخير از بلند مدت مشابه آن كمتر اندازه گيري شده است. همين شرايط براي 10 سال اخير صادق بوده است و عملا مشخص شد كه در 5 و 10 سال اخير شدت بارندگي در مقايسه با بلند مدت تغييرات معني داري داشته است اما اينكه بتوان اين موضوع را به تغيير اقليم ربط داد نياز به آمارهاي بلند مدت دارتري نياز است كه در آينده بايستي مورد توجه قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي اثرات متقابل مقادير مختلف شوري و نسبتهاي كلر به سولفات بر جذب نيتروژن در گياه گـندم، آزمايش گلخانه‌اي در قالـب آزمايش فاكتوريل با طـرح پايه كاملا تصادفي در سه تكرار اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي شامل سطوح شوري (8Ds/m) S₃, (4dS/m) S₂ ,(2dS/m) S₁ هر كدام داراي سه نسبت كلر به سولفات (Cl/SO4 1:2) R₁ ,(CI/SO₄ 1:1) R₂ ,(Cl/SO₄ 2:1) R₃ در آب آبياري و دو سطح کود نيتروژن (100Kg/ha) N₁ و(200Kg/ha) N₂   در خاك بود. نتايج بدست آمده در خصوص تاثير شوري آب آبياري نشان داد كه درصد جوانه‌زني گندم در سطح S₃ در مقايسه با دو سطح ديگر معادل 15 درصد نسبت به S₁ و 11 درصد نسبت به S₂ كاهش داشت كه در سطح اطمينان 5 درصد معني‌دار شد. ارتقاع گياه با افزايش سطوح شوري با وجود كاهش معني‌دار نشد. وزن ماده خشك اندامهاي هوايي گندم در سطح S₃ نسبت به S₁ معادل 5/24 درصد و نسبت بهS₂ معادل 12 درصد كاهش معني‌داري را نشان داد. مقايسه نسبتهاي كلر به سولفات در خصوص درصد جوانه ‌زني، ارتقاع گياه و وزن ماده خشك اندامهاي هوايي با وجود تفاوتهاي ايجاد شده معني‌دار نشد. افزايش كود نيتروژن از N₁ به N₂ وزن ماده خشك اندامهايي هوايي گياه را به طور معني‌داري افزايش داد. مقايسه اثر متقابل بين كود نيتروژن و نسبتهاي كلر به سولفات نشان داد كه افزايش مقدار كود نيتروژن در خاكهايي با نسبتهاي يوني كلر به سولفات R₁ و R₂ توانسته است اثرات مثبتي را در خصوص وزن ماده خشك اندامهاي هوايي گياه ايجاد نمايد. مقايسه نتايج به دست آمده نشان دهنده آنست كه استفاده از كود نيتروژن به منظور ترغيب رشد و تكامل گياه گندم و جلوگيري از تنش‌هاي شوري در خاكهاي شوري كاربرد دارد كه نوع غالب آنيوني SO₄ و تنوع آنيوني با نسبتهاي كلر به سولفات 1:1 و يا 1:2 باشد.

 نسخه قابل چاپ

چگونگي ميزان مقاومت به پتانسيل هاي خشكي و اثر آنها بر روي جوانه زني، طول كلئوپتيل و طول ريشه چه سه گونه مرتعي بنامهاي Salsola richteri- Salsola rigida - Salsola dendroides  طي آزمايشي مورد بررسي قرار گرفت. براي ايجاد پتانسيل هاي خشكي مختلف از پلي اتيلن گليكول (PEG) استفاده شد. از هر گونه تعداد 25 بذر در هر تكرار (ظرف پتري) بر روي كاغذ صافي در داخل ژرميناتور كشت گرديد. طرح آزمايش انجام شده، به صورت فاكتوريل با پايه كاملا تصادفي انتخاب شد. نتايج آزمايش نشان داد كه، حداكثر جوانه زني در پتانسيل خشكي 3/0- مگاپاسكال با ميانگين 100% بود. همچنين با كاهش مقادير پتانسيل آب، جوانه زني به طور معني داري كاهش يافت. طول كلئوپتيل و طور ريشه چه نيز از روند جوانه زني پيروي نمودند، با اين تفاوت كه حداكثر مقدار طول ريشه چه در تيمار خشكي شاهد (صفر مگا پاسكال) و حداكثر مقدار طول كلئوپتيل در تيمار -0.3 مگا پاسكال بدست آمد. قابل ذكر است كه كاهش پتانسيل آب در تمامي موارد موجب كاهش صفات مورد مطالعه گرديد. با توجه به نتايج حاصله مشخص شد كه گونه Salsola dendroides در مقاومت به خشكي از نظر رشد كلئوپتيل و ريشه چه در رتبه اول و از نظر مقدار جوانه زني پس از گونه Salsola rigida در رتبه دوم قرار داشته است. در نتيجه ميتوان اين گونه را مقاوم ترين گونه به تنش خشكي در مرحله جوانه زني دانست.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي تنوع زيستي باكتري هاي همزيست با نخود در استان خراسان، به عنوان يكي از مناطق بومي نخود، از 11 شهرستان 36 ايزوله باكتري از گره گياهان نخود استخراج و خالص سازي شد. پس از انجام آزمون گره زايي با روش جار لئونارد، 24 ايزوله مورد تاييد قرار گرفتند و در آزمايش بعدي (گلدان هاي داراي شن استريل با آبياري محلول غذايي بدون نيتروژن در شرايط گلخانه) همراه با شاهد بدون نيتروژن و شاهد نيتروژن (محلول غذايي كامل)، از نظر درصد و ميزان نيتروژن و ماده خشك ريشه، ماده خشك اندام هوايي، كارآيي همزيستي (نسبت نيتروژن كل بخش هوايي گياه تلقيح شده با ايزوله ها از نظر هر يك از اين صفات، معني دار بود(P<0.01) . مقدار نيتروژن ريشه در همه ايزوله ها كمتر از  بخش هوايي بود كه اين موضوع حاكي از انتقال بيشتر نيتروژن تثبيت شده به بخش هوايي گياه است. بين تعداد گره ها با مقدار نيتروژن بخش هوايي، همبستگي بالايي مشاهده نشد. در نهايت از ميان ايزوله هاي مورد بررسي پنج ايزوله (با شماره هاي 16، 27، 29، 34 و 36) براساس بيشترين مقدار نيتروژن بخش هوايي و كارآيي همزيستي انتخاب شدند. در آزمايش بعدي (گلدان هاي حاوي خاك مزرعه در شرايط گلخانه) كارآيي همزيستي ايزوله هاي منتخب به همراه ايزوله خارجيCP₃₆ ، با چهار رقم نخود (ILC₄₈₂ و فليپ از تيپ كابلي، كاكا و پيروز از تيپ دسي) مورد ارزيابي قرار گرفت. همه ايزوله ها موجب افزايش تعداد گره در گياهان تلقيح شده نسبت به شاهد شدند ولي اين افزايش فقط براي تعدادي از آنها معني دار بود (P<0.05). تعداد گره در ارقام كابلي نسبت به ارقام دسي، افزايش معني داري نشان داد .(P<0.01) كارايي همزيستي (براساس ماده خشك بوته) در بوته هاي تلقيح شده نسبت به شاهد نيتروژن (80 كيلوگرم نيتروژن در هكتار) بين 2.5 درصد در ايزوله خارجي CP₃₆ تا 19.3 درصد در ايزوله شماره 27، افزايش نشان داد. رقم فليپ با 31.8 درصد افزايش نسبت به شاهد نيتروژن، بيشترين كارآيي همزيستي را در بين ارقام داشت. در مجموع، نتايج اين بررسي نشان داد كه تلقيح ارقام نخود با ايزوله هاي بومي، موجب افزايش گره زايي ماده خشك بخش هوايي، ماده خشك كل گياه و كارآيي همزيستي مي شود.

 نسخه قابل چاپ

امروزه يكي از معضلات مهم جوامع بشري پديده بيابانزايي است. يكي از نواحي در حال توسعه در مناطق بياباني شوره زارها هستند. اين نواحي حاوي مقادير زيادي املاح و نمك مي باشند كه شرايطي خاص را با موجودات خاص در خود جاي داده اند. گياهان در اين نواحي راهكارهايي براي مقابله با بحران شوري اتخاذ كرده اند. براي جلوگيري از توسعه شوره زارها و بيابانزايي مطالعه اجزاء و روابط موجود در اكوسيستم اين نواحي حائز اهميت است. در اين نواحي رشد و توسعه گياهان تابعي از عوامل خاكي منطقه مي باشد. در اين تحقيق مطالعه تراكم گونه هاي گياهي با ميزان شوري و بافت خاك در شيب ثابت مورد ارزيابي قرار گرفت. از آنجائي كه بافت خاك در همه نمونه ها تقريبا يكسان بود مشخص گرديد كه انتشار و تراكم گياهان با ميزان شوري از ارتباط معني داري برخوردار است. گونه هايي گياهي موجود در منطقه محدوده بردباري متفاوتي نسبت به شوري خاك دارند، به طوري كه ميزان مقاومت آنها از خيلي زياد تا خيلي كم متغير است. گونه هايي که مقاومت زيادي دارند تراکم آنها درهسته شوره زار پايه هاي زيادتري دارند. در بين گونه هاي بسيار مقاوم گونهHalocnemum strobilaceum قرار دارد كه به خوبي قادر است شرايط شوري و خشكي را تحمل نمايد و جهت اصلاح و احياء هسته مركزي شوره زار مفيد است و در بين گونه هاي با مقاومت كم گونه Gymnocarpus deconder قرار دارد كه مي تواند جهت اصلاح و احيا حواشي شوره  زار براي جلوگيري از توسعه شوره زار مفيد واقع گردد.

 نسخه قابل چاپ

مدلهاي شبيه سازي رشد و نمو گياهان زراعي ابزارهايي کمي هستند که بر اساس اصول علمي استوار بوده و مي توانند اثرات متفاوت اقليم، عوامل خاکي، آب و عوامل مديريت زراعي را روي توليد گياهان زراعي مورد ارزيابي قرار دهند. به منظور پيش بيني عملکرد گندم در دو نقطه متفاوت اقليمي در استان خراسان با استفاده مدل CERES-Wheat، دو آزمايش مزرعه اي با استفاده از شش رقم گندم که در طي سالهاي مختلف معرفي شده بودند، در سال زراعي 80- 1379 انجام شد. آزمايشات مزرعه اي در مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي دانشگاه بيرجند و مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي دانشگاه مشهد، انجام شدند. قبل از شبيه سازي از نرم افزار GENCALC به منظور محاسبه ضرايب ژنتيکي ارقام مختلف استفاده شد. نتايج حاصل از شبيه سازي عملکرد در دو آزمايش نشان مي دهد که مجذور ميانگين مربعات خطاي عملکرد در مشهد 268.29 و بيرجند 383.5 کيلوگرم، کمتر از مقدار 10% ميانگين مقادير مشاهده شده در آزمايش مشهد 330.9 و آزمايش بيرجند 405.03 کيلوگرم بوده است و عملکرد با دقت خوبي شبيه سازي شده است. پيچيدگي سيستم هاي کشاورزي، مشکل بودن دسترسي به داده هاي ورودي براي مدلها و ناتواني در وارد کردن همه پارامترهاي موثر در رشد گياهان زراعي و بخصوص اثرات متقابل آنها در محيط ها و شرايط مختلف باعث بروز خطا در مدلها مي شود از اينرو براي استفاده از مدلها بعنوان يک ابزار تحقيقاتي، بهبود مدلها و انجام آزمايشات تکميلي ضروري است.

 نسخه قابل چاپ

در راستاي برقراري كشاورزي پايدار، آزمايشي در بهار سال 1378 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه تبريز، اجرا گرديد. در اين آزمايش ارزن نوتريفيد (Pennisetum glaucum (L.) R.Br) و ماشك زراعي (Vicia sativa .L.) به صورت مخلوط رديفي كاشته شدند. بررسي در قالب طرح با هم كامل تصادفي با 3 تكرار انجام گرفت.تيمارها يك تراكم ثابت ارزن نوتريفيد با ميزان 15 كيلوگرم در هكتار و سه تراكم با 50، 70 و90 كيلوگرم در هكتار بذر ماشك و كليه تركيب‌هاي حاصل از دو گياه را شامل گرديد. سيستم كشت مخلوط ارزن نوتريفيد با سطح سوم ماشك زراعي بهتر از بقيه تيمارها شد و LER آن 56/1 بدست آمد. در برخي از تيمارهاي كشت مخلوط عملكرد ارزن نوتريفيد در چين دوم (در اين چين ماشك وجود نداشت) بيشتر از چين‌هاي خالص شد. اين امر را مي‌توان به بهره‌گيري ارزن از بقاياي نيتروژن ماشك و به كاهش رقابت درون گونه‌اي آن نسبت داد. كشت خالص ماشك زراعي نيز به دليل كوتاه‌تر بودن دوره رشد و برخورداري از عملكرد مناسب، كيفيت مطلوب علوفه‌اي و نقش آن در حاصلخيزي خاك قابل توصيه است.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش با توجه به آمار و داده هاي سازمان صنايع و معادن استان سمنان، بررسي هاي ميداني و نتايجي كه از آزمايش نمونه هاي جمع آوري شده به دست آمد، رخنمون مواد مختلف فلزي و غير فلزي در محدوده مورد پژوهش شناسايي و دانسته هايي چند از جمله؛ ذخيره قطعي، ذخيره احتمالي، عيار و موقعيت جغرافيايي آنها را در جدول هاي بيان نموديم. با ارزيابي فاكتور‌هايي همچون ارزش افزوده، ميزان سرمايه گذاري و توان اشتغالزايي اين نتيجه به دست آمد كه كانسارهاي غير فلزي در مقايسه با كانسارهاي فلزي از موقعيت اقتصادي خوبي برخوردار بوده و قابل سرمايه گذاري با هدف توسعه پايدار منطقه مي باشند. از سويي در چارچوب اين پژوهش، كاربردهاي عناصربه دست آمده از كانسنگ، چگونگي تشكيل و رهنمودهايي جهت روند استخراج و ديگر فاكتورهاي با اهميت در بهره بهرداري را مورد تجزيه و تحليل قرار داديم.

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق اثرات شوري بر جوانه زني دو گونه desertorum Agropyron،Agropyron cristatum  در شش تيمار شامل آب مقطر به عنوان شاهد و 100، 200، 300، 400 و 500 ميلي مول نمك NACL بررسي شد. نتايج نشان داد كه بين دو desertorum Agropyron، Agropyron cristatum تحت تاثير شوري از نظر جوانه زني، طول ساقه چه و ريشه چه اختلاف معني داري وجود ندارد. اثر سطوح مختلف شوري بر جوانه زني، طول ريشه چه و طول ساقه چه در سطح 1 درصد معني دار شد و به طور تقريبي جوانه زني از سطح شوري 300 ميلي مول رشد ساقه چه و ريشه چه از سطح شوري 200 ميلي مول بر ليتر متوقف مي شود (در هر دو گونه). غلظتهاي 300، 200، 100 و 0 ميلي مول بر ليتر از نظر اثر بر جوانه زني با هم اختلاف معني دار دارند. غلظتهاي 200، 100 و 0 ميلي مول بر ليتر از نظر اثر بر طول ريشه چه و ساقه چه با هم اختلاف معني دار دارند. بطور كلي با افزايش شوري درصد جوانه زني، طول ساقه چه، ريشه چه و سرعت جوانه زني در هر دو گونه كاهش يافت.

 نسخه قابل چاپ

ناهمواري كوه سرخ در جنوب غربي شهرستان سمنان و در طول شرقي 53 درجه و 10 دقيقه تا 53 درجه و 25 دقيقه و در عرض شمالي 35 درجه و 12 دقيقه تا 35 درجه و 20 دقيقه واقع شده است. سنگ بستر اين ناهمواري را سازند قرمز بالايي تشكيل داده كه داراي رسوبات ريزدانه شده است. سنگ بستر اين ناهمواري را سازند قرمز بلايي تشكيل داده كه داراي رسوبات ريزدانه و تبخيري مي باشد. اين ناهمواري تحت تاثير فرسايش آبي شكلهاي گوناگوني از فرسايش را بخود گرفته است، كه يكي از جالبترين و نادرترين اي فرسايشها، فرسايش تونلي مي باشد. اين فرسايش در اين ناهمواري اشكالي را شبيه به لانه روباه بوجود آورده است كه به نام اشكال فرسايش تونلي معروف هستند. اشكال فرسايش تونلي مطالعه شده در منطقه ساختاري ساده داشته و شامل تعدادي حفره يا گودالهاي قيفي شكل با ابعاد گوناگون و يك شبكه زهكشي زيرزميني بوده كه اين شبكه توسط خروجي هايي به شبكه زهكشي سطحي متصل است. عليرغم ساختمان فيزيكي ساده اين اشكال، مكانيسم تشكيل آنها بسيار پيچيده مي باشد. اين فرسايش  در اين ناهمواري را شبيه به لانه روباه بوجود آورده است که به نام اشکال فرسايش تونلي معروف هستند. اشکال فرسايش تونلي مطالعه شده در منطقه ساختاري ساده داشته و شامل تعدادي حفره يا گودالهاي قيفي شکل با ابعاد گوناگون و يک شبکه زهکشي زير زميني بوده که اين شبکه توسط خروجي هايي به شبکه زهکشي سطحي متصل است. عليرغم ساختمان فيزيکي ساده اين اشکال، مکانيسم تشکيل آنها بسيار پيچيده مي باشد. عواملي که در تشکيل آنها دخالت دارند را مي توان به چند دسته زير تقسيم کرد:
عوامل سنگ بستر: ليتولوژي، ترکيب دانه بندي، ميزان سخت شدگي (دياژنز)، ميزان و ترکيب املاح، نوع رس، خصوصيات مکانيکي سنگ بستر و ...، عوامل خاک: بافت و ساختمان، ميزان شستشوي املاح ، اسيديته PH، هدايت الکتريکي Ec، نسبت سديم قابل جذب SAR، درصد سديم قابل تبادل ESP و نسبت املاح به يکديگر، عوامل فيزيوگرافي: شيب دامنه، طول دامنه، ارتفاع از سطح اساس محلي، جهت جغرافيايي، شيب هيدروليکي و ...، عوامل اقليمي: بارندگي، دما، خصوصيات بارش در مناطق بياباني، احتمالا تغييرات اقليمي در گذشته، عوامل زيستي: فعاليتهاي انساني در جهت از بين بردن گياهي.
فاکتورهاي ذکر شده در بالا همه به يک اندازه و وزن در ايجاد اين اشکال نقش ندارند.در طرح هاي مذکور دو فاکتور بافت خاک (سازند) و خصوصيات شيمايي خاکها ECe-PH-SAR-ESP-) و ...) که به نظر مي رسد تاثير بيشتري نسبت به فاکتورهاي ديگر دارند مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر اينها مشاهدات صحرايي نيز مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج حاصل از اين بررسي ها نشان داد توسعه و گسترش اين اشکال به ميزان قابل توجهي به بافت سازند بستگي داشته به طوري که در بخشهايي از سازند که درصد سيلت بيشتري نسبت به رس و ماسه وجود دارد اين توسعه بيشتر است. همچنين نقش املاح و خصوصيات شيميايي سازند در مرحله دوم اهميت قرار مي گيرد و نقش کمکي در توسعه و گسترش آنها دارد به طوري که در مناطقي که کاتيونهاي دوظرفيتي نسبت به کاتيونهاي يک ظرفيتي بيشتر مي شود شرايط کلوييدي شدن فراهم شده و امکان شستشوي ذرات بيشتر مي گردد. همچنين بررسي ها نشان داد که بين فاکتورهاي  ECeو SAR ارتباط وجود داشته و نمونه هاي برداشت شده در منطقه داراي SAR زياد و ECe هاي متفاوت مي باشد و اين نشان دهنده تاثير سديم قابل جذب بودن در نظر گرفتن مقدار هدايت الکتريکي سازند در توسعه اين اشکال مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

پده،  Populus euphratica از جمله گونه هاي درختي است كه درمناطق خشك و نيمه خشك در حاشيه رودخانه ها به صورت طبيعي رويش دارد. ايران نيز با 20000 هكتار پده زار از جمله مناطق عمده رويش پده است. در خراسان حاشيه رودخانه تجن در منتهي اليه شمال شرق كشور، توده هاي طبيعي پده ديده مي شوند كه از لحاظ زيست محيطي براي منطقه اهميت ويژه اي دارند. رودخانه تجن از جمله رودخانه هاي مرزي كشور است كه بيشترين توده هاي طبيعي پده خراسان در حاشيه آن شكل گرفته اند، جنگلهاي پده يك مانع اكولوژيكي قوي در برابر تغييرات جغرافيايي رودخانه ها بوجود مي آورند و از فرو ريختن تراسهاي رودخانه جلوگيري مي كنند. جنگلهاي پده كمربندهاي حفاظتي طبيعي براي اراضي كشاورزي مي باشند. تحقيق حاضر به منظور بررسي روند تغييرات پده تحت تاثير فاكتورهاي ادافيكي در حاشيه رودخانه مرزي تجن (سرخس) انجام شده است. منطقه با استفاده تصاوير ماهواره اي، نقشه هاي موجود و عمليات زميني مطالعه و مورد شناسايي قرار گرفت. سه ناحيه براي مطالعه انتخاب و در آنها فاكتورهاي پوشش گياهي و خاك مورد بررسي قرار گرفتند. براي اين منظور 33 پلات به ابعاد 10×10 متر بصورت سيستماتيك تصادفي عمود بر جهت رودخانه مستقر شد كه در 19 پلات اقدام به نمونه گيري خاك در سه عمق 0-30، 60-30 و 60-90 سانتي متر گرديد و فاكتورهاي بافت خاك، CaCo3, Cl, Mg, Ca, Na, PH, EC, SP  و نسبت جذب سديم (SAR) در آزمايشگاه تعيين گرديد. با استفاده از آزمون تحليل مولفه هاي اصلي و آزمون همبستگي، رابطه فاكتورهاي بيوفيزيكي پده و فاكتورهاي ادافيكي بررسي شد. نتايج بدست آمده مشخص نمود كه از لحاظ فاكتورهاي فيزيك خاك، پده با درصد رس عمق پائين تر از 60 سانتي متر رابطه مثبت و با درصد شن رابطه منفي داشته است. رابطه پده با عوامل شيميائي خاك بخصوص با عواملي چون Mg, Na, Cl, EC كه بر روي كيفيت خاك موثرند، منفي بوده ولي دامنه تحمل پده نسبت به اين عوامل بالا است. آزمونهاي اكولوژيكي نشان دادند كه شوري، قليائيت و سميت كلر فاكتورهاي مهم محدود كننده پده در منطقه مي باشند. اسيديته و درصد آهك بعنوان فاكتورهاي محدود كننده پده محسوب نمي گردند. آزمون تحليل مولفه هاي اصلي (PCA) نشان مي دهد كه عوامل فيزيكي خاك، مثل سبك بودن بافت خاك و عدم وجود لايه‌هاي رسي در عمق گسترش ريشه درختان پده، به طور طبيعي مي توانند مانع از گسترش پده در برخي نواحي گردند.

 نسخه قابل چاپ