مقالات بیابان

بررسي اكتشافي در مطالعات منابع آب زيرزميني در دلتاي ميناب در قالب مطالعات فيزيكي، ژئوتكنيكي و ژئوفيزيكي در اين مقاله انجام گرفته است. محدوده مورد مطالعه پايين دست حوضه آبريز سد ميناب به مساحت حدود 800 كيلومتر مربع مي‌باشد. نوع سازنده‌ها براساس مقاومت الكتريكي آن و تعيين كيفيت و كميت سفره‌هاي آب زيرزميني ميناب انجام گرفته است. سرعت نفوذ آب در ابتداي ورودي رودخانه ميناب به دلتا به علت خصوصيات فيزيكي و وضعيت دانه‌بندي رسوب در داخل خاك زياد بوده و سپس با توجه به ريزدانه بودن رسوب در بخشهاي پايين دست تقليل يافته و به مقدار ثابتي كه فقط نتيجه نيروي ثقل است مي‌رسد. بنابراين با توجه به اينكه حركت آب در خاك در اثر تغيير در بافت خاك و ساختمان زمين ايجاد مي‌شود، نحوه بهره‌برداري از آبهاي زيرزميني در سراسر دلتاچه از نظر كميت و چه از نظر كيفيت يكسان نيست بطوري كه بهترين آب با توجه به اندازه‌گيري EC و TDS در مدخل ورودي رودخانه به دلتاي ميناب و سخت‌ترين آن مربوط به بخشهاي انتهاي دلتا مي‌باشد.
براساس مطالعات ژئوفيزيكي و ژئوتكنيكي در محدوده شمال شرقي دلتا امكان بهره‌برداري از آبهاي زيرزميني با محدوديتهايي مواجه است. جنوب غرب شهر ميناب، غرب دلتاي ميناب تا ساحل تنگه هرمز و جنوب غرب دلتاي مذكور به طرف درياي عمان يك حوضه آبرفتي ريزدانه مي‌باشد، طوري كه امكان تغذيه سفره آبهاي زيرزميني با محدوديت مواجه است.
بالاترين كيفيت سفره آبهاي زيرزميني دلتاي ميناب حدفاصل پل ميناب تا روستاي گورزانگ به جهت دارا بودن نوع رسوبهاي درشت دانه و بالا بودن كيفيت آبهاي زيرزميني از اهميت شايان توجهي برخوردار است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

شوري حدود 10% اراضي جهان را در برگرفته است و سرعت تخريب خاك در اثر فرايند شور شدن سه هكتار در دقيقه گزارش شده است. حدود 34% از خاكهاي قاره آسيا متاثر از املاح است. كشور ايران با توجه به موقعيت خاص جغرافيايي و شرايط آب و هوايي خشك و نيمه خشك از نظر توسعه شوري در رتبه پنجم آسيا قرار دارد. بدليل خشكسالي‌ها و كمبود آب در سنوات اخير موضوع شورشدن در كشور به صورت جدي مورد توجه قرار گرفته است. جهت نشان داد علل شوري منطقه گنبد- آلاگل بعنوان مطالعه موردي انتخاب گرديد. اين منطقه در طول جغرافيايي 20 54 تا 10 55 و عرض جغرافيايي 37 تا 40 37 قرار دارد، متوسط شيب و ارتفاع منطقه به ترتيب 1.6% و 18 متر بوده و متوسط بارندگي سالانه آن 314 ميليمتر، ميانگين دماي سالانه آن 17.5، ميانگين تبخير 1659 ميليمتر مي‌باشد و مساحتي در حدود 1856.4 كيلومتر مربع دارد. اطلاعات مربوط به آب در دو بخش آبهاي سطحي و زيرزميني جمع‌آوري گرديد و از سفره‌سطحي نمونه‌برداري شد و همچنين جهت مطالعه خاك اقدام به حفر پروفيل در اعماق مختلف (50- 0، 100- 50، 150- 100 سانتيمتر) در هر سري خاكشناسي گرديد. در نهايت با استفاده از اطلاعات موجود، نقشه زمين‌شناسي، توپوگرافي، عكسهاي هوايي، اطلاعات مربوط به تجزيه و تحليل نمونه‌هاي آب و خاك علل و روند شور شدن آب و خاك مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. نتايج حاصله نشان داد كه هم عوامل طبيعي و هم عوامل انساني در اين امر مؤثر بوده است. در بحث عوامل طبيعي معيارهاي نظير رسوبگذاري درياي خزر در گذشته، سازندهاي مختلف زمين‌شناسي، توپوگرافي، شيب كم منطقه، بالابودن سطح ايستايي آب، قلت بارندگي، تبخير بالا و وزش باد كه سبب انتقال نمك مي‌شود موثر بوده است و در بين عوامل انساني تأثيرگذار معيارهاي نظير سيستم نامناسب آبياري، جاده‌سازي و ورود فاضلاب را مي‌توان نام برد. اما در ارتباط با بررسي روند شورشدن مطالعات خاك نشان داد كه طي يك دوره 28 ساله حدود 2.4% خاكهاي سطح منطقه از خاك كم‌شور (mmho/cm 4-8: EC) به خاكهاي لب شور (mmho/cm 8-15 EC) و 23.5% خاكها از حالت كم‌شور (mmho/cm 4-8: EC) و لب‌شور (mmho/cm 8-15: EC) به خاكهاي كاملا شور (mmho/cm 15: EC) تبديل شده‌اند. تغييرات در آب زيرزميني سفره سطحي طي يك دوره 9 ساله نشان داد كه مقادير EC در 72.7% پيزومترها افزايش يافته و در 27.3% ديگر كاهش داشته است، همچنين 68.75% پيزومترها افت سطح آب و 31.25% ديگر افزايش سطح آب را داشته‌اند.

 نسخه قابل چاپ

تاثير آللوپاتيك علف هاي هرز قياق، سلمه تره، شيرين بيان، پيچك و هفت بند بر روي جوانه زني و رشد گياهچه نخود در مطالعات آزمايشي در قالب يك طرح كاملا تصادفي با چهار تكرار مورد ارزيابي قرار گرفت. در اين بررسي، از آللوپاتيك حاصل از اندام هاي هوايي، خاك محيط ريشه و عصاره آبي استخراج شده از خاك محيط ريشه علف هاي هرز استفاده شد. نتايج نشان دادند كه اندام هاي هوايي، خاك محيط ريشه و عصاره حاصل از خاك محيط ريشه علف هاي هرز قياق، سلمه تره، و پيچك ميزان جوانه زني و رشد گياهچه نخود را در مقايسه با تيمار شاهد به طور معني داري كاهش مي دهد، در حالي كه علف هاي هرز شيرين بيان و هفت بند فاقد اين خاصيت هستند. در بسياري از موارد، علف هرز قياق تاثير بازدارندگي بيشتري را بر صفات مورد بررسي نشان داد. رشد ساقه چه نخود نيز بيش از رشد ريشه چه تحت تاثير قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق از طريق يک معادله رگرسيوني به ارتباط بين عناصر اقليمي و عارضه خشکيدگي خوشه خرما در ايستگاههاي کهنوج، جيرفت، بم و بوشهر پرداخته شده است.
عناصر اقليمي مورد استفاده عبارتند از متوسط دماي حداکثر ماهانه، متوسط رطوبت نسبي، متوسط بارش ماهانه و متوسط دماي ماهانه. نتايج بدست آمده نشان مي دهد که بين تغييرات عناصر ياد شده در سالهاي آفت دار و بدون آفت و عارضه خشکيدگي خوشه خرما ارتباط وجود دارد، از بين عناصر ياد شده بيشترين تاثير را رطوبت نسبي داشته است، يعني به ازاي افزايش يک درصد رطوبت نسبي حدود %20 از شدت عارضه کاسته خواهد شد. به طور کلي کاهش رطوبت نسبي و افزايش دما از علل اصلي وقوع عارضه خشکيدگي خوشه خرماست.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين تحقيق بررسي روابط گياهي با خصوصيات محيطي به ويژه خصوصيات خاک و تعيين مهمترين خصوصيات خاکي موثر در تغييرات کمي گياهي در تيپهاي مختلف مي باشد. منطقه مورد مطالعه در مراتع و شنوه استان قم مي باشد. پس از بازديد صحرايي 6 تيپ پوشش گياهي شاخص انتخاب شد و در هر تيپ به روش تصادفي – سيستماتيک از خاک و پوشش گياهي نمونه برداري شد. پارامترهاي نمونه برداري از پوشش شامل درصد تاج پوشش و تراکم گياهان موجود در منطقه مي باشد. نمونه برداري خاک به تفکيک مرز افقها از دو عمق 0-30 و 30-60 سانتي متر انجام شد و فاکتورهاي خاکي بافت، درصد آهک، هدايت الکتريکي، ماده آلي، درصد سنگريزه، نيتروژن، فسفر و پتاسيم تبادلي اندازه گيري شد. براي تجزيه تحليل اطلاعات بدست آمده از روشهاي آماري تجزيه واريانس، رگرسيون چند متغيره و تجزيه مولفه هاي اصلي به کمک نرم افزارهاي SAS ،MINITAB استفاده شد. نتايج بدست آمده نشان مي دهد عوامل خاکي در تغييرات پوشش گياهي تاثير عمده اي دارد هر چند اين تاثيرات صد در صد نيست. به عنوان يک نتيجه کلي گياهان به آن دسته از فاکتورهايي که به جذب مواد غذايي و آب کمک مي کند گرايش مثبت نشان مي دهد به طوريکه در تيپهاي مورد مطالعه ماده آلي، بافت، آهک، سنگريزه به ترتيب بيشترين رابطه را با گونه هاي گياهي مورد مطالعه دارند.

 نسخه قابل چاپ

حوزه آبخيزداري طبس با مساحتي حدود507  كيلومتر مربع در استان يزد در محدوده جغرافيايي25 ? و 56^o تا23 ? و 57^o و طول شرقي57 ? و 32^o تا15 ? و 33^o عرض شمالي قرار دارد. با توجه به نقش پوشش گياهي در تثبيت و مهار ماسه هاي روان، رابطه بين پوشش گياهي در تثبيت و مهار ماسه هاي روان، رابطه بين پوشش گياهي و خاك اين تحقيق انجام گرفت. در اين راستا ضمن انجام بازديدهاي صحرايي منطقه، از نقشه هاي توپوگرافي، قابليت اراضي، زمين شناسي و ساير اطلاعات استفاده شد. با پيمايش صحرايي پراكندگي صحرايي گونه تاغ و خصوصيات خاك منطقه از قبيل درصد گچ، درصد آهك، درصد اشباع،  شوري، اسيديته، درصد سنگريزه سطحي و عمق با حفر پروفيل تعيين و رابطه درصد پوشش و تعداد بوته از طريق تجزيه و تحليل رگرسيون چند متغيره مشخص گرديد.
نتايج حاصل از اين بررسي بيانگر آن است كه بين درصد پوشش و تعداد بوته هاي گونه گياهي تاغ با نتايج حاصل از اين بررسي بيانگر آن است كه بين درصد پوشش و تعداد بوته هاي گونه گياهي تاغ با خصوصيات خاك رابطه معني داري دارد ولي ميزان همبستگي بسته به خصوصيات خاك متفاوت است.

 نسخه قابل چاپ

هدف از انجام اين مطالعه بررسي جوامع گياهي موجود و رابطه آنها با متغيرهاي محيطي از قبيل ارتفاع از سطح دريا، درجه شيب و جهت جغرافيايي با استفاده از فن‌آوري سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي در پارك ملي تندوره، واقع در شمال استان خراسان مي‌باشد. به اين منظور نقشه توپوگرافي منطقه با مقياس 50000 :1 رقومي گرديد و سپس با استفاده از اين نقشه مدل رقومي ارتفاع (DEM) تهيه گرديد و نقشه طبقات ارتفاعي منطقه و نيز نقشه و جهت شيب از مدل رقومي ارتفاع ساخته شد. همچنين نقشه فيزيونومي پوشش گياهي منطقه رقومي شد و پس از ثبت نقشه‌ها به همديگر (Georegisteration)، در محيط GIS از هركدام از ده جامعه گياهي موجود نمونه‌برداري نموده و اطلاعات مربوط به هر نمونه از لايه‌هاي ارتفاع، شيب و جهت شيب استخراج گرديد. همپوشاني لايه‌هاي مختلف اطلاعاتي از قبيل لايه طبقات ارتفاعي، شيب، جهت شيب با جوامع گياهي و ساير تجزيه و تحليلهاي آماري لازم جهت بررسي ارتباطات ويژگيهاي گياهي و عوامل فيزيكي محيط انجام شد. نتايج حاصله، نقش ارتفاع را به عنوان عامل تفكيك كننده جوامع گياهي و استفاده از سيستمهاي اطلاعات جغرافيائي را به عنوان ابزار قوي در مطالعات پوشش گياهي نشان مي‌دهد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي روند تاثيرگذاري رقابت چندگونه اي علفهاي هرز بر عملكرد و اجزاي عملكرد گندم پاييزه، آزمايشي در سال زراعي 80-81 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. بدين منظور در ابتداي مرحله ساقه دهي، با استفاده از كوادراتي به ابعاد50 cm×50 cm ، در قطعه زميني از يك مزرعه 15 هكتاري گندم كه به روش متداول منطقه كشت شده بود، تعداد 40 نقطه بصورت تصادفي و بعنوان نمونه هاي تخريبي و غيرتخريبي، تعيين، علامت گذاري و اطلاعات مربوط به گياهان هرز و گياه زراعي داخل هر كوادرات به تفكيك گونه اندازه گيري شد. با استفاده از اطلاعات بدست آمده و به كمك توابع رگرسيوني، تراكم گياهان هرز بر حسب بار رقابتي كل (TCL) محاسبه گرديد. نتايج اين آزمايش بيانگر اين بود كه عملكرد، تعداد پنجه و تعداد دانه گندم با افزايش تراكم علف هاي هرز برحسب TCL، با تبعيت از تابع هذلولي راست گوشه كاهش مي يابد؛ در حاليكه بين تراكم گياهان هرز و وزن هزاردانه و شاخص برداشت گندم همبستگي اي مشاهده نشد.

 نسخه قابل چاپ

شهر کرمان تا سه دهه گذشته در معرض طوفان هاي ماسه اي قرار داشته که اين وضعيت در اثر تخريب گياهي در نيم قرن اخير به اوج خود رسيده است. اين طوفان ها، پيامدهايي چون تخريب اراضي کشاورزي، مراکز صنعتي، مهاجرت روستاييان، آلودگي هوا و در نتيجه بيماري هاي تنفسي و چشمي، گرد و غبار کردن هوا و کاهش ديد رانندگان و افزايش تصادفات، مشکلاتي براي پروازهاي هوايي و به خطر انداختن حيات اجتماعي را به دنبال داشته است. در سال 1345 فعاليت هاي بيابان زدايي با هدف بر طرف کردن مشکلات فوق آغاز گرديده است، که فعاليت هاي انجام شده شامل بذرپاشي و بذر کاري، مالچ پاشي، احداث بادشکن، قرق، احداث جاده و مهمترين آن ها نهال کاري است که حدود 48300 هکتار نهال کاري در حوزه کرمان – باغين انجام گرفته است. گونه هاي مورد استفاده شامل سفيد تاغ، زرد تاغ، سياه تاغ است که بخش عمده آن سفيد تاغ است. مهمترين دستاوردهاي مثبت اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي و اکولوژيکي عمليات انجام شده شامل: حفاظت شهر کرمان، گسترش شهر کرمان (به طوري که 35 سال قبل محدوده جنوبي خيابان مطهري، بخش عمده خيابان شهاب، محدوده خيابان هاي بهزاد، مالک اشتر، محل فعلي دانشگاه آزاد و ... تپه هاي ماسه اي بوده است. به همين ترتيب بعضي از آبادي هاي شهر کرمان مانند سعادت آباد و اکبر آباد کاملا زير ماسه مدفون بوده لست و روستاي باقر آباد متروکه بوده است)، کاهش خسارت هاي اقتصادي، کاهش تصادفات و خطرات ناشي از غبار آلودگي هوا و کاهش ديد رانندگان، حفاظت فرودگاه، کاهش بيماري هاي تنفسي و چشمي، افزايش اراضي کشاورزي، ايجاد اشتغال، بهره برداري اقتصادي از جمله چراي دام ها و استفاده از چوب درختان کشت شده در عرصه هاي تثبيت شده مي باشد. ارزش فعلي هزينه هاي انجام شده 4/88502023 هزار ريال و ارزش فعلي درآمدهاي حاصله از کشاورزي 59/9353001 هزار ريال و ارزش فعلي درآمد خالص 19/4928978 هزار ريال مي باشد. عمليات بيابان زدايي انجام نپذيرفت و در هر مکاني که مشکلاتي ديده مي شد يک سري کارهاي اجرايي بدون برنامه ريزي صورت مي گرفت. در نتيجه مطالعات لازم از جمله مطالعه آب و خاک و ... انجام نشده و در بعضي از مناطق اين عمليت با عدم موفقيت مواجه بوده و يا نتيجه مورد انتظار را نداده است. علاوه بر اين هم اکنون اين جنگل کاري ها با مشکلات عديده اي از قبيل آفات و بيماري ها، عدم زادآوري، تراکم زياد، خشکيدگي، چراي مفرط و تجاوز به جنگل کاري ها به منظور افزايش سطح زير کشت پسته و ... مواجه است که در صورت ادامه اين روند در آينده نه چنوان دور فرسايش بادي تشديد گرديده و مشکلات قبلي نمايان خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

امروزه، كاربرد سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي (ساج) تسهيلات بسيار زيادي در پهنه بندي هاي اقليمي بوجود آورده و استفاده از روش هاي آماري و به ويژه زمين آماري نيز باعث شده است كه دقت برآوردهاي نقطه اي لازم براي پهنه بندي از پشتوانه علمي محكمتري برخوردار باشد. ولي در اين روش ها، مقدار عددي هر پارامتر اقليمي به تمامي براي برآوردهاي نقطه اي شبكه منظم (گرديد) مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين مقاله پيشنهاد شده است كه توزيع جغرافيايي هر عامل اقليمي موثر در طبقه بندي به دو جزء قانونمند (رگرسيوني) و غيرقانونمند (جزو خطا) تفكيك گردد و روش هاي متداول فقط بر جزء خطا اعمال شود. اين روش بر طبقه بندي ساده سليانينف به دليل سادگي كاربرد اعمال و براي گستره آذربايجان، به خاطر تراكم مناسب ايستگاهها آزمون شده است.
پارامترهاي اصلي اقليمي طبقه بندي ساده سليانينف را P ميانگين جمع بارش سالانه (ميليمتر)، S ميانگين جمع سالانه واحدهاي حرارتي با آستانه بيولوژيكي ده درجه (درجه- روز) و ضريب هيدروترميك K=10 P/S تشكيل مي دهند. براي پهنه بندي گستره مطالعاتي كه شامل استان هاي آذربايجان شرقي، غربي و اردبيل مي گردد، مدل ارتفاعي زمين به ابعاد 500 × 500 متر و پارامترهاي ماهانه دماي هوا و بارندگي در شبكه اي مركب از 73 ايستگاه در يك دوره سي ساله تهيه گرديد. همچنين در يك مدل ساده تدويني، داده هاي متوسط ماهانه دما به متوسط روزانه تبديل و مقدار S برآورده شد و صحت كاركرد مدل با داده هاي حقيقي روزانه ايستگاه هاي سينوپتيك تبريز، اروميه، پارس آباد مغان آزمون و در سطح 0.01 مورد تأييد قرار گرفت. در مرحله بعدي همبستگي بين P و ارتفاع و همچنين S و ارتفاع آزمون و با استفاده از معادلات برگشت و توزيع خطاهاي برآورد در روي شبكه ارتفاعي منظم، اطلاعات لازم براي هر نقطه از شبكه محاسبه گرديد و متعاقبا با بهره گيري از لايه ارتفاعي، شش لايه مشتمل بر لايه هاي (الف) بارش محاسبه شده، (ب) خطاي بارش محاسبه شده، (ج) S محاسبه شده، (د) خطاي S محاسبه شده و در نتيجه (ه) لايه تصحيح شده و (و) لايه جمع درجه - روزهاي تصحيح شده ساخته شد و بالاخره لايه نهايي ضريب هيدروترميك K بنا گرديد و طبقه بندي به انجام رسيد. براساس اين طبقه بندي اقليم هاي خشك و فراخشك در محدوده مطالعاتي وجود ندارند، متقابلا اقليم هاي نيمه خشك شديد، نيمه خشك ميانه، نيمه خشك خفيف، نيمه مرطوب و مرطوب به ترتيب 6.6، 31.4، 34.6، 15.0 و 12.4 درصد گستره مطالعاتي به مساحت 97518 كيلومتر مربع را مي پوشانند. بخش اعظم اقليم هاي مرطوب آذربايجان ارتفاعي (از نوع سرد) مي باشند.

 نسخه قابل چاپ

به موازات تغييرات سريع زندگي شهري و افزايش فشار بر زيرساختها و خدمات شهري، سكونتگاههاي روستايي كشور همراه با كاهش جمعيت و مهاجرت ها دچار تغييرات اساسي در سازمان فضايي - مكاني خود شده اند. ماهيت علم جغرافيا به عنوان يك علم ميان رشته اي، بررسي رابطه انسان و محيط وتوزيع فضايي سكونتگاه هاي زيستي و روستايي و شهري لزوم به كارگيري تكنيك ها و مدلهاي برنامه ريزي ناحيه اي را جهت ساماندهي فضايي- مكان آن ضروري مي نمايد. اين مقاله به بررسي وضع موجود سكونتگاه هاي روستايي شهرستان پرداخته و با بررسي شاخصهاي جمعيتي و موقعيت مكاني 204 نقطه شهري و روستايي منطقه از طريق تكنيك هاي برنامه ريزي خطي، مركز ثقل جمعيتي، همبستگي پيرسن و ... مسيرهاي تازه اي براي خدمات رساني شبكه اي چون جاده، گاز، كانال آبرساني، برق، تلفن ... و مراكز خدمات روستايي و عشايري (قطب رشد) توسط سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) ارايه نموده است تا با انتخاب مسير و مراكز بهينه نقش بسزايي در رسيدن به الگوي مطلوب و متعادل سكونتگاه هاي روستايي و در نتيجه ساماندهي فضايي آن ايفا نمايد.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق به منظور مطالعه اثر چهار دور آبياري بر روي روند رشد، شاخص هاي فيزيولوژيكي و عملكرد سه رقم آفتابگردان انجام گرفت. آزمايش با بهره گيري از طرح كرت هاي يكبار خرد شده در قالب بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در مزرعه بخش دانه هاي روغني موسسه اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج در سال 1379 انجام گرفت ارقام به كار رفته در آزمايش شامل رقم ركورد، گلشيد و Hysun33 و چهار دور آبياري اعمال شده عبارت بودند از دور آبياري اول هر هفت روز يكبار (شاهد)، دور آبياري دوم هر 11 روز يكبار، دور آبياري سوم هر 15 روز يكبار دور آبياري چهارم هر 19 روز يكبار، نتايج نشان دادند با افزايش دور آبياري تمام شاخص هاي فيزيولوژيكي (LAI, NAR, RGR, CGR) با افت مواجه مي شوند. شاخص هاي فيزيولوژيكي CGR،RGR  و NAR براي ارقام متفاوت تفاوت چنداني نداشتند ولي LAI براي رقم Hysun33 بالاتر از ارقام ديگر بود. شاخص برداشت براي اين رقم در شرايط كمبود آب كمتر تحت تأثير قرار گرفت و همچنين عملكرد مطلوب تري با مصرف آب كمتر ايجاد كرد. عملكرد مطلوب اين رقم به علت تخصيص بهتر مواد فتوسنتزي به نفع مرحله زايشي و رسيدن دانه بود. لذا ممكن است با كاشت اين رقم ضمن رسيدن به عملكرد مطلوب، در مصرف آب نيز صرفه جويي به عمل آيد.

 نسخه قابل چاپ