مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

روش مناسب براي انتخاب تكنولوژي آبياري، فرآيندي است كه معيارهاي فيزيكي، فني، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و قانوني كه تكنولوژي برمبناي آنها مورد قضاوت واقع مي شود را در برگيرد. در اين مطالعه 21 معيار مختلف براي ارزيابي عملكرد 10 تكنولوژي آبياري به منظور نيل به 8 هدف در قالب يك روش تصميم سازي چندمعياري به نام روش توافقي، به كار گرفته شد. اطلاعات لازم براي اين تحقيق از طريق مصاحبه با 242 كشاورز در استان فارس جمع آوري شده است. يافته هاي تحقيق نشان داد كه در يكي از گروه هاي همگن، نتايج حاصل از اجراي روش توافقي با انتخاب زارعين مطابقت كامل دارد اما در ساير گروه هاي همگن، تكنولوژي انتخاب شده به وسيله زارعين با نتايج حاصل از روش توافقي تفاوت دارد. در انتها پيشنهاداتي براي بهبود فرايند تصميم سازي ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه، تاثير بيمه بر مصرف نهاده هاي شيميايي (اثرات زيست محيطي بيمه) مورد بررسي قرار گرفت. داده هاي مورد نياز اين مطالعه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده، از 150 كشاورز گندم كار بيمه شده و بيمه نشده استان خراسان شمالي در سال 1383 جمع آوري شد. نتايج اين بررسي نشان داد كه متغيرهاي تحصيلات، اندازه خانوار، مالكيت مزرعه، پراكندگي مزرعه، شركت در كلاس هاي ترويجي، سطح زير كشت و ريسك گريزي بر تقاضاي بيمه تاثير مثبت و سن كشاورز و دريافت غرامت تاثير منفي دارند. احتمال پذيرش بيمه از سوي گندم كاران باعث كاهش مصرف سموم و كودهاي شيميايي و در نتيجه افزايش منافع زيست محيطي مي شود. با توجه به يافته هاي مطالعه، تلاش براي پوشش بيمه اي كليه كشاورزان گندم كار، آموزش هاي مرتبط با مصرف نهاده هاي شيميايي و هدف گيري گروه هاي هدف متمايل به بيمه به عنوان راه كار ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين تحقيق بررسي و تحليل عوامل تاثيرگذار بر نگرش كشاورزان نسبت به شيوه هاي مديريت آب كشاورزي با رويكرد مقايسه دو گروه كشاورزان در شبكه هاي آبياري داراي تعاوني آب بران و فاقد آن است. اين تحقيق از نوع توصيفي - همبستگي و علي - مقايسه اي مي باشد كه با استفاده از روش پيمايش انجام گرفته است. كشاورزان شبكه هاي آبياري در استان خراسان رضوي جامعه آماري اين تحقيق را تشكيل مي دهند كه با استفاده از روش نمونه گيري طبقه اي، تعداد 335 كشاورز به صورت كاملا تصادفي انتخاب شدند. روايي پرسشنامه از طريق نظرخواهي از اعضاي هيات علمي دانشكده كشاورزي در دانشگاه تربيت مدرس و متخصصان و كارشناسان اجرايي سازمان جهاد كشاورزي و شركت سهامي آب منطقه اي در استان خراسان رضوي پس از چند مرحله اصلاح و بازنگري به دست آمد. آزمون مقدماتي نيز براي به دست آوردن پايايي ابزار پژوهش انجام گرفت و ضرايب اطمينان آلفاي كرونباخ (a) براي بخش هاي مختلف پرسشنامه بين 0.73 تا 0.86 محاسبه شد. نتايج حاصل از يافته هاي توصيفي نشان داد ميزان نگرش بيش از نيمي از پاسخگويان (%55.1) در شبكه آبياري داراي تعاوني آب بران نسبت به مديريت آب كشاورزي در سطوح مثبت و نسبتا مثبت قرار داشتند. نتايج حاصل از تحليل هاي آماري نيز نشان داد كه تعاوني آب بران بر توسعه عوامل سرمايه هاي اجتماعي، انساني، فيزيكي، مالي و طبيعي بسيار تاثيرگذار بودند، به طوري كه شبكه آبياري داراي تعاوني آب بران با ارتقاي مولفه هاي اعتماد، انسجام و مشاركت اجتماعي، بهبود تماس هاي ترويجي، گسترش كانال هاي اطلاع رساني مناسب، بهبود وضعيت نظام آبياري منطقه و مشاركت بيشتر آب بران در مديريت آب آبياري بر ميزان نگرش كشاورزان در زمينه توسعه و به كارگيري شيوه هاي مديريت آب كشاورزي به خصوص سرمايه گذاري در تكنولوژي آبياري تحت فشار نسبت به شبكه هاي فاقد اين تعاوني اثربخش تر بودند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين مطالعه بررسي تاثير آزادسازي تجاري بر بهره وري نيروي كار در بخش كشاورزي است. از صادرات محصولات كشاورزي و نرخ تعرفه وارداتي به عنوان دو شاخص جهت تعيين اثر سياست هاي آزادسازي تجاري بر بهره وري نيروي كار در بخش كشاورزي استفاده شده است. از يك مدل نئوكلاسيك استفاده گرديده كه سرمايه انساني در كنار سرمايه فيزيكي و نيروي كار مورد بهره برداري قرار گرفته است. با كمك داده هاي سري زماني و با بكارگيري روش هاي OLS و تصحيح خطا (ECM) رابطه هاي بلند مدت و كوتاه مدت بين سياست هاي آزادسازي تجاري و بهره وري نيروي كار در طي سال هاي 1382-1342 برآورد گرديده است. نتايج برآورد نشان مي دهند كه سياست هاي توسعه صادرات و كاهش نرخ تعرفه وارداتي در بلند مدت و كوتاه مدت باعث افزايش بهره وري نيروي كار در بخش كشاورزي شده اند. هر چند سرمايه انساني در بلند مدت بر بهره وري اثر مثبت دارد ولي اثر مثبت آن در كوتاه مدت داري اهميت آماري نيست. در بلند مدت، در اثر 10 درصد افزايش صادرات سرانه، يا 10 درصد كاهش نرخ تعرفه وارداتي، مقدار بهره وري به ترتيب به ميزان 0.5 درصد و 0.9 درصد افزايش مي يابند. با توجه به اين كه تاثير كاهش تعرفه بيش ار تاثير افزايش صادرات سرانه است، سياستگزاران لازم است سياست هاي خود را به تعديل تعرفه ها معطوف دارند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي پژوهش حاضر سنجش دانش، نگرش و مهارت چغندركاران در زمينه شيوه هاي مديريت پايدار خاك زراعي و تحليل رگرسيوني عوامل تاثيرگذار بر آنها بود كه با روش توصيفي- تحليلي و از طريق پيمايشي صورت پذيرفت. جامعه آماري مورد نظر را چغندركاران استان خراسان رضوي تشكيل دادند كه با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي چند مرحله اي اقدام به جمع آوري اطلاعات گرديد و در نهايت، 375 پرسشنامه تجزيه و تحليل شد. بررسي روايي صوري و محتوايي پرسشنامه توسط اعضاي هيات علمي دانشگاه و كارشناسان اجرايي صورت گرفت و نظرات اصلاحي آنان لحاظ گرديد. مطالعه پيش آهنگي نيز براي به دست آوردن پايايي پرسشنامه انجام شد و ضرايب آلفاي كرونباخ بيش از 0.71 براي ابزار پژوهش به دست آمد. نتايج حاصل از يافته هاي توصيفي نشان داد كه ميزان دانش فني، نگرش و مهارت بيش از نيمي از چغندركاران مورد مطالعه در زمينه مديريت خاك زراعي در حد «متوسط و پايين تر» قرار داشتند. نتايج نمودار ون در ارتباط با حيطه هاي سه گانه رفتار افراد مورد مطالعه نشان داد كه صرفا حدود %11.2 (42 نفر) از كل افراد مورد مطالعه در طبقه رفتاري «كشاورزان صلاحيت دار» قرار گرفتند. به علاوه، براي شناسايي و تبيين پراهميت ترين متغيرهاي تاثيرگذار بر دانش، نگرش و مهارت كشاورزان چغندركار در زمينه شيوه هاي مديريت پايدار خاك زراعي در اين پژوهش از رگرسيون چند متغيره به روش مرحله اي استفاده و در نهايت، بر اساس يافته هاي تحقيق پيشنهادهايي ارايه گرديد.

 نسخه قابل چاپ

ماشين هاي کشاورزي و نيروي کار دو عامل مهم و هزينه بر در توليد محصولات کشاورزي مي باشند، هدف از انجام اين پژوهش، مقايسه روش هاي مختلف توليد گندم از نظر سطح فناوري ماشيني و بهره وري ماشين هاي کشاورزي و نيروي کار در ناحيه جلگه اي بخش مرکزي شهرستان مشهد بوده است. براي نمونه گيري از روش خوشه اي سه مرحله اي استفاده شد. داده هاي پژوهش، مربوط به سال زراعي 1384-1383 بوده و با استفاده از پرسشنامه و از طريق مصاحبه حضوري با 169 کشاورز جمع آوري گرديد. سيستم هاي توليد با استفاده از تعريف خاص براي هر سيستم به سه گروه مکانيزه، نيمه مکانيزه و نيمه سنتي تقسيم بندي شدند. شاخص ميزان مکانيزه بودن براي کشاورزان سه گروه محاسبه شد و تجزيه واريانس نشان داد که اختلاف ميانگين شاخص مکانيزه بودن بين سه سيستم در سطح احتمال %1 معني دار مي باشد. براي هر يک از سيستم هاي مورد نظر، تابع توليد با شکل تابعي کاب – داگلاس برآورد گرديد. براي محاسبه بهره وري هر يک از عامل هاي توليد ماشين هاي کشاورزي و نيروي کار، از روش داوان و بنزال استفاده گرديد. تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين مربوط به بهره وري ماشين هاي کشاورزي و نيروي کار سه سيستم نشان داد که اختلاف ميانگين بين سه سيستم در سطح احتمال %1 معني دار مي باشد. مقايسات ميانگين نشان داد که سيستم مکانيزه داراي بيشترين ميزان بهره وري نيروي کار و ماشين هاي کشاورزي و سيستم نيمه مکانيزه و سيستم نيمه سنتي به ترتيب داراي داراي کمترين ميزان بهره وري ماشين هاي کشاورزي و کمترين ميزان بهره وري کارگر مي باشد. بنابراين مکانيزاسيون مي تواند افزايش بهره وري ماشين هاي کشاورز و نيروي کار را در پي داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله ديدگاه هاي کشاورزان را در باره سياست هاي حمايتي حفاظت خاك از طريق سه مولفه سياستي مهم تامين مالي، يارانه سبز و مداخله دولت در استان خراسان رضوي در سال 1385 با استفاده از آماره هاي توصيفي مورد بررسي قرار داده است. نتايج مطالعه نشان داد که کشاورزان انگيزه لازم را براي حفاظت خاک دارا مي باشند اما توان مالي آنها براي حفاظت خاک پايين است. همچنين کشاورزان با پرداخت يارانه سبز در قالب اعتبارات يارانه اي براي عمليات حفاظت خاک موافق مي باشند. علاوه بر آن معتقد به مداخله دولت در اين حوزه از طريق کمك هاي فني- اطلاعاتي (ترويجي) و اعتبارات مي باشند. با توجه به يافته ها، نقش آفريني بانک کشاورزي براي پرداخت اعتبارات حفاظت خاک، پرداخت يارانه سبز و اجرايي شدن  طرح يارانه سبز در يک منطقه و مداخله هدفمند دولت به عنوان پيشنهاد ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

يکي از مسايل مهم در ورود تکنولوژي هاي آبياري تحت فشار، انتخاب سيستم مناسب با توجه به شرايط کشاورزي منطقه مي باشد. هدف اصلي اين مطالعه انتخاب و رتبه بندي سيستم هاي آبياري باراني و سنتي در مزارع استان خراسان رضوي مي باشد. آمار و اطلاعات مورد نياز اين مطالعه از طريق تکميل 186 پرسشنامه از کشاورزان و مزارع استان خراسان رضوي در دو منطقه سبزوار و مشهد در سال 1386 بدست آمده است. براي دستيابي به اهداف مورد نظر، از روش هاي برنامه ريزي توافقي و تاپسيس استفاده شده است. نتايج بدست آمده در رابطه با چهار گروه کشاورزان و مزارع مورد مطالعه نشان داد که در مورد دو گروه از کشاورزان منطقه، بهترين سيستم آبياري، آبياري باراني (کلاسيک ثابت و متحرک) و در مورد دو گروه ديگر از کشاورزان، بهترين سيستم آبياري، آبياري سنتي مي باشد. همچنين نتايج اين مطالعه حاکي از آن است که سيستم آبياري باراني خطي و دوراني از نامناسب ترين سيستم هاي آبياري منطقه مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق با استفاده از تابع مرزي پوششي رابطه شكاف تكنولوژيكي با اندازه مزرعه براي گندم كاران استان كرمان تجزيه و تحليل شد. براي انجام تحقيق از اطلاعات 658 گندم كار در سال 1384 كه به صورت تصادفي مورد مصاحبه قرار گرفته اند، استفاده شد. مزارع نمونه برحسب اندازه به سه گروه كوچك، متوسط و بزرگ تقسيم گرديد. در اين مقاله از سه رهيافت تابع توليد مرزي تصادفي ترکيبي، تابع توليد مرزي تصادفي گروهي و تابع مرزي پوششي براي محاسبه شاخصهاي کارايي فني و شکاف تکنولوژيکي استفاده شد. نتايج مطالعه نشان مي دهد که متوسط کارايي فني بهره برداران مزارع کوچک در سه روش مذکور به ترتيب حدود 64، 79 و 61 درصد، براي بهره برداران مزارع متوسط 62، 72 و 42 درصد و در مزارع بزرگ به ترتيب حدود 61، 83 و 35 درصد است. نسبت شکاف تکنولوژيکي در مزارع کوچک، متوسط و بزرگ به ترتيب حدود 0.78، 0.57 و 0.42 مي باشد که بيانگر شکاف تکنولوژيکي در اندازه هاي مختلف است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه همگرايي بهره وري کل عوامل توليد (TFP) کشاورزي براي محصول گندم در ميان شش استان بزرگ (خراسان، تهران، فارس، کرمان، خوزستان، اصفهان) براي سال هاي 1383-1368 مورد بررسي قرار گرفت. از شاخص تورنکويست - تيل براي محاسبه رشد بهره وري کل عوامل توليد، از معيار انحراف معيار براي بررسي رفتار كوتاه مدت و از انواع تست هاي ريشه واحد در داده هاي پانل، براي بررسي رفتار بلندمدت تفاوت بهره وري ميان استان ها استفاده شد. نتايج نشان داد كه رشد بهره وري در استان هاي مورد مطالعه نوسانات زيادي داشته و در كوتاه مدت همگرا نبوده اند اما در بلندمدت از تفاوت بهره وري ميان استان ها کاسته شده و همگرايي رخ مي دهد بنابراين مي توان از سياست گذاري تقريبا يکسان در بلند مدت براي محصول گندم استفاده نمود.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه با هدف بررسي جنبه هاي محدود کننده تجارت آب مجازي صورت گرفت. بدين منظور ابتدا الگوي بهينه كشت مشروط بر محدوديت هاي آب و زمين ارايه گرديد. در ادامه با توجه به اهميت مصرف نهاده ها و اشتغال نيروي كار الگوهايي تعديلي بصورت حداكثرسازي تابع هدف مشروط به حفظ سطح فعلي اشتغال و با قيد افزايش اشتغال ارايه گرديد. نتايج نشان داد براي تعديل پيامد منفي بيكاري در تعيين الگوي كشت بر اساس آب مجازي بهتر است در كنار هدف حداكثرسازي واردات آب مجازي هدف حفظ سطح نسبي اشتغال نيز مورد توجه قرار گيرد زيرا توجه تنها به مساله واردات آب مجازي همراه با پيامدهايي همچون كاهش قابل ملاحظه اشتغال چندان مطلوب بنظر نمي رسد. بنابراين پرداختن به هر يك از اهداف شامل حداكثرسازي واردات آب مجازي، كاهش مصرف كود و آب و افزايش اشتغال منجر به الگويي مي شود كه تنها در تامين هدف تحت تعقيب مطلوب مي باشد حال آنكه لازم است الگوي تجويزي تمامي اهداف را در سطحي نسبتا مطلوب تامين نمايد. به عبارتي ديگر اهميت بالاي حداكثرسازي واردات آب مجازي نبايد منجر به ناديده گرفتن هزينه هاي تامين اين هدف شود.

 نسخه قابل چاپ

بحث تجارت خارجي يکي از مباحث مهم در توسعه اقتصادي کشور است. اين بخش منبع تامين درآمدهاي ارزي براي سرمايه گذاري و جذب فن آوري هاي نوين در جهت افزايش توان توليدي اقتصادي کشور است، از جمله مشکلات ايران در زمينه صادرات محصولات کشاورزي، عدم بسته بندي مطلوب، درجه بندي نامناسب محصولات کشاورزي صادراتي و عدم رعايت استاندارد کيفي در مورد محصولات صادراتي و همچنين عدم تطابق کالاها با سليقه هاي مصرف کنندگان خارجي است. در نتيجه، ارزش افزوده حاصل از خدمات بازاريابي نصيب كشورهاي وارد كننده محصولات از ايران مي گردد. از اينرو در اين مطالعه  توابع صادرات برخي محصولات کشاورزي صادراتي ايران شامل پسته، بادام، زعفران، خرما و سيب با استفاده از روش داده هاي پانل برآورد گرديده است. اطلاعات مورد استفاده، مربوط به دوره زماني 1384- 1379 بوده و مقاطع به کار رفته در مدل کشورهاي وارد کننده اين محصولات از ايران مي باشند. نتايج نشان داد رعايت سطح استاندارد صادراتي در اکثر محصولات مورد بررسي تاثير مثبت و معني دار بر ميزان صادرات آنها دارد. يعني با افزايش رعايت استانداردهاي بين المللي در زمينه صادرات محصولات کشاورزي و بهبود کيفيت، مي توان به بازارهاي بيشتري دسترسي پيدا کرد و در نتيجه درآمدهاي ارزي کشور را گسترش داد.

 نسخه قابل چاپ