مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

مطالعه حاضر به منظور تعيين اثرات آزادسازي تجاري بر تابع واردات محصول گندم ايران با استفاده از داده هاي سري زماني 1357تا 1387 که از منابعي مانند آمارنامه هاي سالانه کشاورزي و هواشناسي، اداره گمرک و بانک مرکزي ايران بدست آمده، انجام پذيرفته است. در اين مطالعه ابتدا شاخص آزادسازي محصول گندم با استفاده از معيار سطح تجارت بين المللي (LIT) سنجيده شده و سپس آثار LIT بر تابع مذکور بررسي شده است. به منظور بررسي روابط کوتاه مدت و بلندمدت بين متغيرهاي تابع، از مدل خود توضيح با وقفه هاي گسترده (ARDL) و مدل تصحيح خطا (ECM) بهره گيري شده است. برآورد تابع واردات گندم نشان داد، با آزادسازي تجاري تقاضا براي واردات افزايش مي يابد؛ اين افزايش در بلندمدت بيشتر از کوتاه مدت است. پيشرفت تکنولوژي باعث کاهش تقاضا براي واردات گندم هم درکوتاه مدت و هم در بلندمدت خواهد بود.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله سعي گرديده که مناسب ترين کالاها براي راه اندازي يک بازار آتي محصولات کشاورزي در ايران انتخاب گردد. به اين منظور دو روش مختلف مورد استفاده قرار گرفته است: روش اول بر تعيين عواملي که به صورت معناداري در موفقيت يا شکست قراردادهاي آتي محصولات کشاورزي مورد استفاده در مهمترين بازارهاي آتي جهان موثر بوده استوار مي باشد. در روش دوم شبيه سازي عملکرد پوشش ريسک کالاهاي مورد مطالعه به منظور تعيين محصولاتي که بالاترين احتمال پذيرش جهت مبادله در بازار آتي را از سوي توليدکنندگان محصولات کشاورزي دارا مي باشند مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس نتايج اين مطالعه درجه تجاري بودن، اندازه بازار نقدي و نوسانات قيمت هاي نقدي محصولات، بيشترين اثر را در توفيق بکارگيري قراردادهاي آتي آنها خواهد داشت. همچنين برخي کالاها با وجود دارا بودن شرايط لازم براي ورود به بازار آتي، ازجذابيت کافي براي مبادله در چنين بازارهايي از نقطه نظر پوشش ريسک توليدکنندگان برخوردار نمي باشند. به طورکلي نتايج اين مطالعه نشان دادند که سه محصول زعفران، پسته و برنج مناسب ترين کالاها براي تاسيس بازار آتي محصولات کشاورزي در ايران مي باشند.

 نسخه قابل چاپ

وجود برداشتهاي متفاوت نسبت به مقوله کارايي در ارتباط با آب مصرفي در بخش کشاورزي ممکن است از توسعه مناسب سياست هاي حفظ منابع آب جلوگيري کند، خصوصا هنگامي که تاکيد بر افزايش کارايي مصرف آب از طريق بهبود در سيستم هاي آبياري باشد. هدف اصلي مطالعه حاضر برآورد مقدار آب اضافي مصرف شده براي نمونه اي متشکل از 15 مزرعه به روش تصادفي ساده واقع در استان خراسان جنوبي بين سالهاي 1379 تا 1385 با استفاده از رهيافت تحليل پوششي داده ها مي ‌باشد نتايج نشان داد که ارتباط بسيار ضعيفي بين سيستم هاي آبياري و مقدار مصرف آب اضافي وجود دارد. مديريت نقش موثري در کارايي آب مصرفي نشان داد رابطه مثبتي بين مقدار آب اضافي و سن کشاورز و نيز رابطه منفي بين مقدار آب اضافي و اندازه زمين ديده شد. همچنين تفاوت هايي در مقدار آب اضافي مصرف شده ميان مزارع واقع شده در دو موقعيت مکاني مختلف (بخش شرقي و جنوبي) نيز نشان داده شد. با توجه به يافته ها، مزارع کارا مي ‌تواند به عنوان معياري جهت بهبود کارايي آب آبياري در منطقه مورد مطالعه، مورد توجه قرار بگيرند.

 نسخه قابل چاپ

در مطالعه حاضر به منظور بررسي نگرش اعضاي شرکت هاي تعاوني مرزنشينان استان خراسان رضوي از عملکرد اين تعاوني ها در ابعاد مختلف، در گام اول با استفاده از روش شاخص رضايتمندي مشتريان (CSM)، ميزان رضايت اعضا از هر يک از شاخص هاي عملکرد اين تعاوني ها مورد بررسي قرار گرفت؛ در گام بعد با استفاده از روش آنتروپي هر يک از شاخص هاي فوق بر اساس ميزان رضايت اعضا، رتبه بندي شده اند و در پايان، نتايج اين دو روش با يکديگر مورد مقايسه قرار گرفته است. داده هاي مطالعه از طريق تکميل 382 پرسشنامه در ميان اعضاي تعاوني مرزنشينان در سال 1387 فراهم شد. نتايج نشان داد ميزان رضايت مندي اعضاي شركت هاي تعاوني مرزنشينان از شاخص هاي اقتصادي در مقايسه با ساير ابعاد عملکردي آنها در سطح پايين تري قرار گرفته است (مقادير شاخص رضايتمندي مشتري (CSM) در بعد اقتصادي کمتر از ساير ابعاد). اين در حالي است كه بيشترين ميزان رضايتمندي مربوط به عملكرد مديريتي اين شركتها مي باشد. نتايج حاصل از رتبه بندي با استفاده از روش آنتروپي نيز مويد نتايج حاصل از روش CSM بوده است. در پايان پيشنهاداتي در راستاي بهبود عملکرد فعاليت اين شرکت هاي تعاوني و افزايش رضايت مندي اعضاي آن ارايه شد.

 نسخه قابل چاپ

در بخش کشاورزي همواره يک وقفه بين تصميم به توليد و عرضه محصولات به بازار وجود دارد که اين امر مقدار کالاي ورودي به بازار را به صوررت از قبل تعيين شده در مي آورد و قيمت نقش تعديل کننده براي برقراري تعادل در بازار و تخليه بازار از کالا را ايفا مي ‌کند. در چنين شرايطي، تابع تقاضاي معكوس كه در آن قيمت به صورت تابعي از مقادير، بيان مي شود براي پيش بيني عکس العمل و واكنش قيمت محصولات نسبت به مقدار ورودي به بازار مناسب مي ‌باشد. در اين مطالعه، يک سيستم معادلات قيمتي براي سه نوع گوشت گاو، گوسفند و مرغ با استفاده از اطلاعات مربوط به دوره زماني 84-1363 برآورد شده است. بر اساس نتايج بدست آمده از برآورد کشش‌ هاي خود مقداري اينگونه پيش بيني مي شود که يک درصد افزايش در مقدار ورودي در هريک از اين سه نوع گوشت به بازار کاهش قيمت گوشت گاو به ميزان 86.0، گوشت گوسفند 76.0 و گوشت مرغ 03.1 درصد را در پي داشته باشد. نتايج کشش هاي دگر مقداري برآورد شده نيز نشان مي ‌دهد گوشت گاو و گوسفند جانشين هاي چندان خوبي براي گوشت مرغ نيستند. لذا، انتظار نمي رود با افزايش مقادير دو گوشت نوع اول قيمت گوشت مرغ تغيير قابل توجهي را موجب شود.

 نسخه قابل چاپ

تشکيل پرتفوي بهينه از جمله مهمترين و حياتي ترين تصميمات افراد حقيقي و حقوقي سرمايه گذار در بورس اوراق بهادار مي باشد. هدف اصلي اين مطالعه، تعيين و بررسي پرتفوي بهينه در خصوص سهام شرکت هاي فعال صنايع غذايي بورس اوراق بهادار تهران بر اساس شاخص ارزش در معرض ريسک (VaR) مي باشد. براي دستيابي به اهداف مورد نظر، از آمار هفتگي سهام شرکت هاي فعال صنايع غذايي بورس اوراق بهادار تهران از بهمن ماه 1387 تا تيرماه 1389 استفاده گرديد. همچنين براي تحليل آمار و اطلاعات از برنامه ريزي رياضي با اعداد صحيح استفاده شد. نتايج نشان داد که سهام شرکت هاي کشاورزي و دامپروري مگسال و سالمين در تمام پرتفوهاي بهينه وجود دارند که با افزايش ميزان VaR، سهام شرکت صنعتي پارس مينو نيز به پرتفوي بهينه وارد مي گردد. از ديگر نتايج قابل توجه اين مطالعه، وجود ارتباط مستقيم بين ميزان VaR و بازدهي انتظاري سرمايه گذاران و همچنين عدم وجود رابطه مشخص بين VaR و تنوع پرتفوي بهينه (تعداد سهام در پرتفوي) مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

هرچند کشاورزان هميشه به طور جدي براي تامين سرمايه خود، به بانک ‌ها متكي بوده‌اند، ولي موضوع مهم تر كه كمتر مورد بررسي و پژوهش قرار گرفته است، بررسي نحوه هزينه ‌كرد اين اعتبارات توسط كشاورزان و تبيين بايدها و نبايدهاي آن است. پژوهش حاضر، در پي بررسي نحوه هزينه ‌كرد اين تسهيلات توسط كشاورزان با ويژگي هاي مختلف فردي، اجتماعي و اقتصادي و تبيين متغيرهاي متمايزكننده بهره ‌برداران در اين رابطه است. نمونه تحقيق (120 نفر) از بين جامعه آماري (4592 نفر) كشاورزان شهرستان خوي در آذربايجان غربي كه در بين سال‌ هاي 1386-1381 حداقل يک بار وام كشاورزي اخذ نموده ‌اند، بوده که با استفاده از روش طبقه ‌اي با انتساب متناسب انتخاب شدند. نتايج مطالعه نشان داد که کشاورزان در زمينه ميزان استفاده از وام در بخش کشاورزي، با توجه به متغيرهاي نوع وام كشاورزي، استفاده از بيمه محصولات كشاورزي، دفعات نظارت پس از اعطاي وام، حجم وام و سطح تحصيلات با يکديگر متفاوت بوده ‌اند.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله با استفاده از داده هاي مقطع زماني 210 عضو پروژه ترسيب کربن در استان خراسان جنوبي و بهره گيري از روش آنتروپي، سياست ‎هاي انگيزشي اجرايي پروژه ترسيب کربن در راستاي توانمندکردن جوامع محلي را مورد بررسي قرار داده است. نتايج نشان داد که سياست توسعه و ترويج استفاده از انرژي هاي نو براي پخت و پز و استحمام و غيره به منظور کاهش بوته کني و تخريب مراتع (سياست سازمان محور) در اولويت اول و سياست جريمه هاي نقدي براي روستاييان در ازاي کندن بوته ها و چراي مراتع بيش از دامنه بحراني (سازمان محور) در اولويت آخر مي باشند، همچنين سياست آموزش محور ارايه آموزش و تسهيلات به زنان و افراد فقير و سياست سازمان محور ارايه خدمات و تسهيلات براي جايگزيني دام هاي سبک به جاي دام سنگين به ترتيب بيشترين و کمترين تاثير را بر بهبود وضعيت خانوارها دارند. با توجه به يافته ها، بهره گيري از سياستهاي پيشنهادي براي ايجاد انگيزه هاي لازم در جوامع محلي براي موفقيت پروژه ترسيب کربن پيشنهاد شد.

 نسخه قابل چاپ

قيمت ‌گذاري آب يک ابزار سياسي جهت افزايش كارايي آب، كاهش تقاضاي آب، مديريت سيستم ‌هاي آبياري و بازگشت هزينه ‌ها مي‌ باشد. بر اساس اصول قيمت ‌گذاري آب، قيمت آب بايد منعكس‌ كننده هزينه فرصت آب باشد. در اين مطالعه، روش برنامه ‌ريزي رياضي پارامتريک جهت اندازه‌ گيري تمايل به پرداخت براي آبهاي زيرزميني، تحت شرايط مختلف عرضه آب و الگوي كشت و در دوره ‌هاي زماني مختلف مورد استفاده قرار گرفت. داده ‌هاي مورد نياز از يک نمونه تصادفي مشتمل بر 190 كشاورز در دشت رامجرد به دست آمد که با يک روش نمونه‌ گيري تصادفي طبقه ‌بندي شده انتخاب شدند. نتايج حاصل از روش برنامه ‌ريزي رياضي پارامتريک نشان مي ‌دهد كه ارزش تمايل به پرداخت به طور ميانگين بين 427 تا 562 ريال بر مترمكعب متغير است. بنابراين كشاورزان تمايل به پرداختي حدود 5.1 برابر قيمت جاري آب دارند. تمايل به پرداخت كشاورزاني كه به طور تلفيقي از آبهاي زيرزميني و سطحي استفاده مي ‌كنند كمتر از تمايل به پرداخت كشاورزاني است كه فقط آبهاي زيرزميني را در اختيار دارند. نتايج همچنين نشان مي ‌دهند كه تقاضاي آب در فصول مرطوب كشش ‌پذير (?=1.37) و در فصول خشک كشش ‌نا‌پذير (?=0.39) است. نهايتا مي ‌توان گفت كه تمايل كشاورزان براي استفاده از استراتژي ‌هاي كم ‌آبياري و افزايش راندمان آبياري، با افزايش قيمت آب افزايش مي ‌يابد.

 نسخه قابل چاپ

ميزان موثر بودن سياست هاي حمايتي، تشويقي و باز دارنده دولت در بازار هر محصولي از جمله پسته بستگي تام به درجه و نوع انحصار در آن بازار دارد. شناخت از ساختار بازار، همچنين در طراحي موفق ابزارهايي چون بورس و تعاوني موثر است. در مطالعه جاري، ساختار انحصار در بازار داخلي پسته ايران مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور، تعداد 343 پرسشنامه مربوط به كشاورزان و 252 پرسشنامه مربوط به تجار از استان هاي كرمان، فارس، خراسان، تهران و يزد تكميل شد. براي محاسبه درجه انحصار در هر يک از سطوح مورد نظر از دو روش، الگوي ساختار بازار – روابط اقتصادي بنگاه – عملكرد (پيامد بازار)، و سازمان صنعتي تجربي جديد استفاده شد. نتايج مطالعه نشان داد كه در سطح خريداران محلي، بررسي ساختار بازار، رفتار بنگاه و پيامد بازار، هر سه بيانگر وجود جو رقابتي است. اين در حالي است كه در سطح صادر كنندگان، علي رغم ساختار رقابتي بازار، رفتار بنگاه ها و در نتيجه آن پيامد بازار بيانگر وجود انحصار خريد است. نتايج همچنين نشان داد كه در بعضي از موارد روش الگوي ساختار بازار – روابط اقتصادي بنگاه – عملكرد كاربرد دارد (خريدارن محلي). به عبارت ديگر با بررسي ساختار بازار مي ‌توان تا حد زيادي رفتار اقتصادي و در نتيجه عملكرد را برآورد نمود. با اين وجود، اين مساله در همه موارد صدق نمي كند. لذا پيشنهاد مي ‌شود براي بررسي ساختار انحصار در بازار پسته تنها به درجه تمركز اكتفا نكرده و معيارهاي رفتار اقتصادي و عملكرد را نيز مد نظر قرار داد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مطالعه تعيين ميزان انرژي ورودي و خروجي در توليد گوجه فرنگي درسطوح مختلف کشت گوجه فرنگي مي باشد. داده هاي مورد نياز از طريق مراجعه حضوري و تکميل 140 پرسش نامه از گوجه فرنگي کاران روستاهاي مختلف شهرستان مرند به دست آمد. نتايج نشان داد که ميزان انرژي مورد نياز براي توليد گوجه فرنگي در منطقه، 2.65 گيگاژول در هکتار است که از اين ميزان حدود 51 درصد سهم کودهاي شيميايي و 21 درصد سهم آب مورد نياز براي آبياري مي باشد. کارايي (نسبت) انرژي و بهره وري انرژي به ترتيب برابر با 6.0 و 74.0 کيلوگرم بر مگاژول به دست آمد. سهم انرژي تجديد پذير از کل انرژي ورودي 9.30 درصد بود در حاليکه سهم انرژي تجديدناپذير 1.69 درصد بود. همچنين نتايج نشان داد که مزارع متوسط در نسبت انرژي و بهره وري انرژي موفق تر بودند. با توجه به يافته ها پيشنهاد مي شود که مديريت بهتر مصرف انرژي مانند استفاده از کودهاي دامي بجاي کودهاي شيميايي، استفاده صحيح از ماشين آلات و اصلاح سيستم کشت مي تواند کارايي انرژي را در منطقه بهبود ببخشد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مطالعه بررسي و ارزيابي صرفه هاي اقتصادي حاصل از مشاركت بهره برداران در پروژه توسعه شبكه هاي آبياري و زهكشي واحد عمراني شماره چهار بند امير به مساحت 3950 هكتار بوده است. در اين پژوهش كه به روش مطالعه موردي به اجرا در آمده است تلاش گرديده تا صرفه هاي اقتصادي حاصل از جلب مشاركت بهره برداران در فرآيند توسعه شبكه ها در منطقه، مورد مطالعه و كنكاش قرار گيرد. كشاورزان بهره‏ بردار مشاركت كننده در پروژه و همچنين كارشناسان و مجريان مسوول پروژه، جامعه آماري اين مطالعه بوده ‏اند. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه در فرآيند مذكور تاكنون بهره وري هاي اقتصادي قابل ملاحظه اي حاصل گرديده است كه علت اصلي آن توجيه بهره برداران و جلب همكاري بي شائبه آنان در فرآيند اجرا بوده است. صرفه هاي ناشي از عدم نياز به تامين زمين معوض توسط كارفرما، صرفه جويي در تامين خاک مورد نياز اجراي پروژه، جلوگيري از ايجاد وقفه بواسطه پيشگيري از تحميل هزينه ‏هاي تعديل ناشي از تاخير در اجراي پروژه، از اهم موارد مورد محاسبه در اين مطالعه بوده است. يافته‏ هاي پژوهش نشان داد كه در حدود 65 هزار ميليارد ريال در روند اجراي پروژه در سايه جلب مشاركت هاي مردمي، صرفه ‏جويي اقتصادي حاصل گرديده است. همچنين، فرآيند مذكور در آينده نيز صرفه هاي اقتصادي قابل توجهي را در روند بهره برداري بدليل تطابق اجراي شبكه با نظرات و نيازهاي بهره برداران بدنبال خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

انتقال نامتقارن قيمت با افزايش حاشيه بازار، منافعي براي بنگاه ‌هاي فراوري و بازاريابي كالا ايجاد مي ‌كند و بر رفاه مصرف ‌كنندگان اثر مي ‌گذارد. به همين دليل، تحليل انتقال قيمت در بازارهاي كشاورزي، هم از نظر اقتصادي و هم از نظر سياسي حايز اهميت است. هدف از اين مقاله، بررسي چگونگي انتقال قيمت در بازار گوشت مرغ ايران است.‌ در پژوهش حاضر، با استفاده از آمار هفتگي قيمت ‌هاي در مرغداري و خرده ‌فروشي در سال ‌هاي 88-1381 و الگو‌ي آستانه ‌اي، تحليل انتقال قيمت انجام شده است. نتايج نشان مي ‌دهند كه انتقال قيمت در بازار گوشت مرغ ايران نامتقارن است و افزايش ‌هاي قيمت مرغ زنده در مرغداري، در مقايسه با كاهش ‌هاي قيمت، بيشتر و سريع ‌تر به سطح خرده ‌فروشي منتقل مي‌ شوند. همچنين سياست تنظيم بازار گوشت مرغ، اثر معني ‌داري بر نوسان ‌هاي قيمت گوشت مرغ نداشته است. از آنجا كه به‌ نظر مي‌ رسد انتقال نامتقارن قيمت در بازار گوشت مرغ ايران، به دليل وجود تورم و همچنين ساختار غيررقابتي در صنعت كشتارگاهي به ‌وجود آمده باشد، پيشنهاد مي ‌شود سياست ‌هاي حمايتي مناسب براي سرمايه ‌گذاري بخش خصوصي در صنعت كشتارگاهي، در مناطقي از كشور كه كمبود ظرفيت كشتار وجود دارد، اتخاذ گردد.

 نسخه قابل چاپ

واحدهاي صنعتي پرورش گاو شيري در شرايط فعلي با مشکلات اقتصادي متعددي روبرو هستند، به گونه اي که در استان فارس سالانه حدود شش درصد اين گاوداري ها به دليل مشکل کاهش يا عدم سوددهي تعطيل مي شوند. دامپروران عليرغم مشکلات موجود و فعاليت هاي کشاورزي متنوعي که در منطقه مورد بررسي وجود دارد، کمتر به شغل ديگري روي مي آورند. به همين علت در اين مطالعه، عوامل تعيين کننده در پذيرش فعاليت هاي متنوع دامپروران با استفاده از مدلسازي انتخابي، بررسي شد. اطلاعات مورد نياز از طريق پرسش نامه و مصاحبه حضوري با مديران 100 گاوداري شيري واقع در شهرستان هاي شيراز و مرودشت به دست آمد. نتايج نشان داد که حداکثر سازي سود و ريسک از عناصر کليدي در پذيرش تنوع فعاليت مي باشد. از طرفي، تعداد کمي از گاودارها حاضر به انتخاب فعاليت هاي جايگزين شدند به اين معني که گاوداري هنوز گزينه برتر براي آن ها مي باشد و اميدوارند که شرايط بازار بهتر شود.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين مقاله، بررسي اثر انحراف نرخ ارز بر شاخص هاي حمايت از توليدکنندگان گندم (شاخص درصدي حمايت از قيمت بازاري و شاخص حمايت درصدي توليدکنندگان) طي دوره 86-1368 است. به منظور محاسبه انحراف نرخ ارز، ابتدا نرخ ارز تعادلي با استفاده از مدل تصحيح خطاي برداري و نرخ ارز واقعي نيز با استفاده از نظريه برابري قدرت خريد محاسبه شد. سپس با استفاده از شاخص هاي حمايت از توليدکننده، اثر انحراف نرخ ارز واقعي از مقدار تعادلي آن بر مقدار حمايت از توليدکنندگان گندم بررسي شد. نتايج اين مقاله نشان دادند که اولا نرخ ارز واقعي از نرخ ارز تعادلي طي دوره مورد بررسي انحراف داشته و اين انحراف شاخص هاي حمايت از توليدکنندگان گندم را تحت تاثير قرار داده است. نتايج همچنين نشان دادند سياست هاي حمايت بخشي (حمايت محاسبه شده بر مبناي نرخ ارز واقعي) طي دوره مورد بررسي (86-1368) موجب حمايت مثبت از توليدکنندگان گندم شده و اين حمايت تقريبا روند افزايشي داشته است. در حاليکه، سياست هاي ارزي (تفاضل بين حمايت محاسبه شده بر اساس نرخ ارز واقعي از نرخ ارز تعادلي) به طور متوسط در همه برنامه هاي توسعه اثر منفي بر مقدار حمايت از توليدکنندگان گندم داشته و موجب اخذ ماليات پنهان از آن ها شده است اگرچه با افزايش آزادسازي در بازار ارز و يکسان سازي نرخ ارز اثر منفي سياست هاي ارزي بر حمايت از توليدکنندگان گندم کاهش يافته است. برآيند سياست هاي ارزي و بخشي (حمايت محاسبه شده بر مبناي نرخ ارز تعادلي) نيز به جز در برنامه اول توسعه، در ساير سال ها مثبت بوده و طي دوره مورد بررسي روند افزايشي داشته است. نتايج نشان مي دهد که با آزادسازي نرخ ارز و نزديک تر شدن نرخ ارز واقعي به نرخ ارز تعادلي، سياست هاي ارزي، حمايت هاي بخشي از محصول گندم را تقويت کرده اند.

 نسخه قابل چاپ