مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

پسته مهمترين محصول باغباني به شمار مي آيد و 14 درصد از ارزش صادرات غيرنفتي را دارد. درامد ارزي حاصل از صادرات اين محصول، سالانه نزديك به 400 ميليون دلار است. از آنجا كه رقابت در بازار جهاني پسته روز به روز افزايش مي يابد بنابراين، حفظ و تقويت بازار جهاني پسته امري ضروري است.
در سالهاي گذشته كشت پسته در مناطق مختلف كشور در حال افزايش بوده در حالي كه بستر لازم براي بازاررساني مناسب و متناسب با افزايش توليد اين محصول فراهم نيامده است. ادامه اين روند، در صورتي كه بازنگري اساسي و منطقي انجام نپذيرد، هم در سطح توليد كننده و هم در سطح ملي، مشكلاتي را به همراه خواهد داشت.
استان فارس از جمله استانهايي است كه كشت پسته در آن روند سريعي داشته و در طي ده سال گذشته نزديك به 8000 هكتار پسته در آن كاشته شده است در حالي كه اقدامهاي انجام گرفته در راستاي سرمايه گذاري در امر بازاريابي پسته در اين استان، پاسخگوي افزايش سريع توليد محصول ياد شده نبوده است.
اين مطالعه به منظور شناسايي مسايل و مشكلات كنوني بازاررساني پسته و ارايه راهكارهاي لازم براي كارا كردن بازار انجام گرفته و آمار و اطلاعات مورد نياز در آن نيز با به كارگيري روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي و انتخاب 180 پسته كار نمونه و مصاحبه حضوري با آنها گردآوري شده است. همچنين تعدادي از واسطه هاي بازار نيز مورد مصاحبه قرار گرفته اند.
نتايج اين مطالعه نشاندهنده ضعف نظام بازاريابي پسته در استان و ناكارايي بازار است. بايد گفت كه ناكارايي در بازار پسته خشك بيشتر از بازار پسته تر بوده و دليل اساسي آن نبود امكانات فراوري مناسب و ناآگاهي پسته كاران از چگونگي انجام خدمات بازاريابي و نيز وجود نداشتن تشكلهاي تعاوني، دولتي و يا خصوصي مناسب بوده است.
در پايان اين مقاله با توجه به نتايج به دست آمده، پيشنهادهايي ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به اينكه چندين سال از استفاده و گسترش سيستم هاي آبياري تحت فشار مي گذرد و در سالهاي گذشته حجم عظيمي از توان اجرايي، اعتبارات و فعاليت دولت به اين كار اختصاص يافته است، جمع بندي نقاط قوت و ضعف اين عرصه از فعاليت هاي بخش كشاورزي مي تواند راهنمايي براي تعيين راهبردهاي آينده باشد. از اين رو در مطالعه حاضر به ارزيابي و تحليل فعاليت هايي كه در زمينه توسعه آبياري تحت فشار در سالهاي اخير در استان خراسان انجام شده است پرداخته مي شود. در اين راستا با استفاده از اطلاعات حاصل از تكميل پرسشنامه بهره برداران و جمع آوري اطلاعات از ارگان هاي مربوط، ضمن بررسي خصوصيات اجتماعي - اقتصادي بهره برداران، عملكرد طرح توسعه آبياري تحت فشار در استان خراسان طي سال هاي برنامه دوم توسعه مورد تحليل قرار گرفته است. نتايج نشان مي دهد كه عوامل اجتماعي - اقتصادي و فني در پذيرش اين سيستم موثر بوده و سرمايه گذاري در طرح ملي برنامه دوم توجيه اقتصادي مطلوبي داشته است. لذا برنامه ريزي مطلوبتر براي بهبود فعاليت ها در اين زمينه توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

آب از ديرباز مهمترين عامل توسعه در جهان بوده است. با توجه به خشك سالي هاي پي در پي استفاده پايدار از آب در جهان، به ويژه ايران، اهميت خاصي دارد. در اين مطالعه، آثار عوامل مختلف اقتصادي، اجتماعي، فيزيكي، نهادي و نيز عوامل مديريتي بر ميزان اتلاف آب كشاورزي تعيين شده است. همچنين بهترين تركيب از ويژگي هاي مدير كه كمترين اتلاف آب را در مزرعه در پي داشته باشد، مشخص شده است. نتايج نشان مي دهد كه كشاورزاني كه در گروه سني 40 تا 60 سال قرار دارند و محصول خود را بيمه نكرده اند و بر منبع آبي خود مالكيت نداشته و رفتار مصرفي همسايگان را در مصرف خود موثر دانسته اند. همواره در جهت ناپايداري آب كشاورزي عمل كرده اند. همچنين مشخص شده است كه سياست افزايش قيمت آب كشاورزي در استفاده پايدار از آن اثري ندارد.

 نسخه قابل چاپ

گندم به عنوان يكي از اصلي ترين مواد غذايي و مهمترين محصول زراعي، از جايگاه ويژه‌ اي در كشور برخوردار است. با توجه به رشد روز افزون جمعيت، اهميت دستيابي به خودكفايي در مورد اين محصول راهبردي روز به روز افزايش مي يابد. در گزارش سازمان خواربار جهاني اظهار شده است كه عملكرد گندم در واحد سطح (هكتار) در كشور ايران از متوسط عملكرد در واحد سطح (هكتار) جهاني كمتر است. از مهمترين مواردي كه كارشناسان اين سازمان به عنوان دلايل پايين بودن عملكرد اين محصول در ايران ارايه داده اند. ناكافي بودن ميزان دانش فني كشاورزان است. (كرمي ، 1378). در اين مطالعه تاثير به كار گيري بذر اصلاح شده بر توليد گندم درواحد سطح (هكتار) مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته و اين نتيجه به دست آمده است كه استفاده از بذر اصلاح شده دو اثر مستقيم و غير مستقيم بر افزايش عملكرد دارد؛ در اثر مستقيم بدون تغيير در ميزان مصرف نهاده هاي توليد، عملكرد در هكتار، 17 درصد افزايش مي يابد و در اثر غير مستقيم، به كار گيري بذر اصلاح شده باعث افزايش در استفاده از بعضي از نهاده هاي توليد مي شود كه در نتيجه، عملكرد در هكتار 18 درصد افزايش مي يابد. در مجموع استفاده از بذر اصلاح شده ميزان عملكرد را 35 درصد افزايش مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله رابطه بين انسجام اجتماعي و مشاركت اجتماعي سازمان يافته روستاييان بررسي شده است در آغاز از خاستگاه هاي نظري دو مفهوم انسجام اجتماعي و مشاركت اجتماعي سازمان يافته بحث شده و سپس چگونگي سنجش عملي آنها و آزمون تجربي پيوند بين اين دو متغير در حوزه مورد مطالعه، بررسي گرديده است. آثار نظري و تجربي، بر وجود نوعي رابطه متعامل بين اين دو متغير گواهي مي دهد. انسجام اجتماعي در قالب سه شاخص گرايش روستاييان نسبت به يكديگر، ميزان تعامل اجتماعي و ميزان نزاع در بين روستاييان سنجش شده و مشاركت اجتماعي سازمان يافته از طريق مولفه هاي عضويت مشاركتي، موقعيت مشاركتي، مشاركت در اجرا و مشاركت در تصميم گيري مورد سنجش قرار گرفته است. با بررسي رابطه بين دو متغير مورد مطالعه، مشخص شده است كه در سطح اطمينان 99 درصد، همبستگي معني داري به ميزان 0.41 در بين آنها وجود دارد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، ابتدا نقايص حسابهاي ملي در توجه به محيط زيست بررسي و موضوع تعديل اين حسابها مورد بحث واقع مي شود. سپس به مفهوم تخريب زيست محيطي پرداخته مي شود. تخريب زيست محيطي به علت شكست بازار در قيمت گذاري منابع طبيعي روي مي دهد. در نهايت روش منطقي فازي براي برآورد اين تخريب به كار مي رود. محاسبات فازي مبتني بر داده هاي مبهم در مورد منابع طبيعي ايران نشان مي دهد كه در شرايط بحراني (جنگ تحميلي و شوك نفتي) تخريب زيست محيطي افزايش مي يابد.

 نسخه قابل چاپ

سالخوردگي جمعيت شاغل در بخش كشاورزي ايران، يكي از مسايل مهم اين بخش مطرح بوده كه با توجه به نقش بخش كشاورزي در اقتصاد ايران مي توان تاثير آن را در كل جامعه حدس زد. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه جمعيت شاغل در بخش كشاورزي ايران در مقايسه با ساير بخش ها سالخورده تر است كه در صورت تداوم روند اين سالخوردگي وضعيت بخش كشاورزي در آينده نگران كننده خواهد بود. همچنين نسبت جمعيت شاغل بالاي 60 سال بخش كشاورزي، (در سال 1375) 21.1 درصد است. در حالي كه اين رقم براي دو بخش صنعت و خدمات به ترتيب 3.9 و 5.2 درصد است. اين موضوع بدان معناست كه نسبت سالخوردگان بخش كشاورزي به ترتيب بيش از 4 و 5 برابر نسبت سالخوردگان بخش هاي صنعت و خدمات است .يافته هاي اين تحقيق همچنين نشان داده است كه مهاجرت هاي روستا به شهر از مهمترين دلايل سالخوردگي شاغلان بخش كشاورزي است. مهمترين نتايجي نيز كه سالخوردگي جمعيت بخش كشاورزي به دنبال خواهد داشت عبارت است از: كاهش بهره وري، به خطر افتادن امنيت غذايي، وابستگي كشور به مواد غذايي و نياز به واردات اين مواد از خارج.

 نسخه قابل چاپ

بهره برداري درست از منابع آبي و استفاده از روش هاي آبياري مناسب در كشاورزي ايران كه منطقه اي كم آب به شمار مي رود، اهميت ويژه اي دارد. يكي از راه هاي استفاده بهينه از آب در كشاوري، پذيرش فناوري نوين سيستم هاي آبياري تحت فشار است كه در چند سال اخير به عنوان نوآوري به بهره برداران و مديران مزرعه مناطق روستايي استان تهران معرفي شده است.
پژوهش حاضر به منظور شناخت عوامل اجتماعي - اقتصادي موثر در فرآيند پذيرش سيستم هاي آبياري تحت فشار و دلايل نارضايتي دارندگان سيستم، با بهره گيري از روش تحقيق پيمايشي در مناطق روستايي استان تهران در دو قسمت انجام گرفته است. نتايج قسمت اول اين مطالعه نشان مي دهد كه ويژگي هاي فردي و اجتماعي مانند سن، سابقه كار، تحصيلات، آگاهي، امكانات مالي، ارتباطات بيشتر، بخصوص با ترويج، و غيره در پذيرش سيستم هاي آبياري تحت فشار موثر است.
نتايج قسمت دوم كه موقعيت بهره برداران و علل نارضايتي دارندگان سيستم را مورد بررسي قرار مي دهد، نشان داده است كه در هر منطقه بايد با مطالعات قبلي و به تناسب آب و هوا، خاك و نوع محصول همان منطقه سيستم عرضه شود. نارضايتي بهره برداران،‌ بيشتر از نحوه دريافت وام، نحوه كار شركت هاي طراح، مجري وكيفيت وسايل دريافتي بوده است كه اين خود باعث مقاومت بهره برداران فاقد سيستم در برابر پذيرش سيستم هاي آبياري تحت فشار مي شود. لذا اين موضوع بايد مورد توجه مسوولان قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعات گوناگوني نشان داده است که مساله رويارويي بهره برداران با مخاطرات يا ريسک، از ويژگيهاي عمده فعاليتهاي کشاورزي به شمار مي رود. بنابراين، توجه به ريسک و ابعاد مختلف آن (همچون گرايش بهره برداران کشاورزي به مخاطره)، در برنامه ريزي اقتصاد کشاورزي از اهميت ويژه اي برخوردار است. در اين مطالعه، نخست، الگوهاي عمده تعيين گرايش به ريسک بهره برداران کشاورزي، بويژه مدلهاي مبتني بر قاعده اول اطمينان، مقايسه و ارزيابي شده است. سپس محاسبه درجه ريسک گريزي نمونه اي که 48 نفر از صاحبان واحدهاي پرورش گاوهاي شيري استان فارس را دربر مي گيرد، با بهره گيري از روش اصل اطمينان، انجام گرفته است. افزون بر آن کارايي هاي فني، تخصيصي و اقتصادي براي اعضاي نمونه مورد بررسي، با تخمين تابع توليد مرز تصادفي به روش حداکثر راستنمايي و استخراج تابع هزينه مرزي برآورد شده و رابطه کارايي اقتصادي اين واحدها با عوامل اقتصادي – اجتماعي، همچون گرايش به مخاطره بهره برداران، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است.
نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان مي دهد که دامداران عضو نمونه مورد مطالعه، به طور عمده، ريسک گريزي بالايي دارند. افزون بر آن، تعيين اجزاي مختلف کارايي اقتصادي نيز نشان مي دهد که پتانسيل در خور ملاحظه افزايش اين کارايي، با بهره گيري مناسبتر از منابع دسترس پذير و فن آوري موجود است. بررسي رابطه ميان کارايي اقتصادي و عوامل اقتصادي- اجتماعي موثر بر آن نيز تمايل مي سازد که آموزش، تماس با مروجان داشتن شغل جنبي و کاهش ريسک گريزي، تاثير مثبت و مستقيمي بر اين کارايي دارد.

 نسخه قابل چاپ

پس از نظريه مشهور کوزنتس درباره توزيع درآمد در مراحل مختلف توسعه، که براساس آن توزيع درآمد در مراحل اوليه نابرابرتر مي گردد و در مراحل بعدي توسعه به برابري گرايش مي يابد، و در پيوند با مقاله مشهور ايرماآدلمن درباره آثر مساعدتر «صنعتي شدن با هدايت تقاضاي کشاورزي» بر شاخصهاي توسعه، از جمله توزيع درآمد و کاهش فقر، اين مقاله، با رويکرد به شاخص کل توزيع درآمد، الگوي توزيع درآمد برگفته از فعاليتهاي کشاورزي و غير کشاورزي را محاسبه مي کند و دو حوزه انديشه را به نتيجه گيري واحدي ميرساند. نتايج اين پژوهش همچنين نشان ميدهد که ضريب جيني توزيع درآمد فعاليتهاي آزاد کشاورزي و غير کشاورزي در مناطق روستايي به ترتيب 0.55 و 0.64 است که پيامدهاي نظريه کوزنتس را مشخص و نتيجه گيري يکپارچه مقاله آدلمن را تاييد مي کند. از همين رو، بهتر است بر راهبرد توسعه صنعتي متکي بر توسعه بخش کشاورزي تاکيد شود، زيرا نتايج بهتري از راهبردهاي خنثي و بي طرف خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

هدفهاي کلي اين پژوهش عبارت است از: تخمين تابع سود گندم، برآورد تابع عرضه گندم و تقاضاي نهادهاي توليد آن همچون نيروي کار، بذر اصلاح شده و کود شيميايي، بررسي عوامل مختلف تشکيل دهنده اين توابع بويژه قيمت کود شيميايي، قيمت بذر اصلاح شده نرخ دستمزد، سطح زير کشت، متوسط بارندگي سالانه، سرمايه گذاري در ماشين افزار در بخش کشاورزي و نرخ حمايت اسمي بر هريک از توابع پيشگفته؛ و در نهايت محاسبه تمامي کششهاي خودي و متقاطع عرضه گندم و تقاضاي نهادهاي آن و تجزيه و تحليل آنها.
در اين مطالعه با استفاده از آمار و اطلاعات مربوط به ايران براي سالهاي 1350-75 و با بهره گيري از روش ارايه شده از سوي سيدهو و بانانت Sidhu and Beenant, 1981)) توابع پيشگفته برآورد شده است.
نتايج اين بررسي نشان مي دهد که از ميان متغيرهاي به کار رفته (به جز متوسط بارندگي سالانه) همگي متغيرها خوش رفتار بوده و با نظريه هاي اقتصادي و همچنين با فرضهاي مطالعه مطابقت دارند. دليل ناهماهنگي نتايج مربوط به متوسط بارندگي سالانه با فرضيه هاي پژوهش، به کلي بودن آمار به کار رفته طي دوره مورد مطالعه مربوط است که در بخشهاي بعد در اين باره به تفصيل شرح داده ميشود.
در ادامه مطالعه، تمامي کششهاي خودي و متقاطع تقاضاي نهادها و عرضه گندم محاسبه شده است. کششهاي خودي تقاضا، گوياي رابطه معکوس ميان قيمت و مقدار نهادهاي توليد است و با توجه به مقادير قدر مطلق آنها، با کشش بودن تقاضا براي اين نهادها را نسبت به قيمت آنها نشان مي دهد. همچنين مقادير کششهاي متقاطع تقاضا، بر قدرت مکملي ضعيف ميان نهاده ها دلالت مي کند. افزودن برآن کششهاي قيمتي عرضه نسبت به قيمت گندم مثبت، ولي کوچکتر از يک است. اين موضوع بدان معني است که کشاورزان در امر توليد گندم نسبت به تغييرات قيمت حساسيت زيادي نشان نمي دهند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، سياستهاي بازرگاني و قيمت تضميني دولت در زمينه محصول برنج بررسي شده است. بررسي روند واردات برنج نشان مي دهد که اين واردات داراي نوسانهاي زيادي بوده و در مقايسه با رشد توليد برنج شتاب بيشتري داشته است. اين امر سبب پديد آمدن نوسانهايي در قيمت برنج شده است. افزون براين، واردات برنج از سوي دولت، با ناکارايي هايي رو به رو بوده و سياست قيمت تضميني نيز به سبب مسايلي چون تناسب نداشتن قيمتهاي تضميني با هزينه، نبود امکانات خريد و ذخيره سازي برنج و زمان خريد، کاربردي نداشته است. در پايان اين مقاله ،در راستاي حل مسائل موجود، پيشنهادهايي نيز مطرح شده است.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه دردشت قزوين و به منظور تعيين الگوي کشت بهينه، مقايسه الگوي موجود با الگوي بهينه، مقايسه درآمد خالص گروههاي مختلف در برنامه بهره برداري کنوني و بهينه و همچنين تعيين حاشيه ايمني زارعان انجام شده است. پس از مشخص شدن زمين هاي آبي منطقه، نخست داده هاي مورد نياز از 127 بهره بردار نمونه، که با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي از 27 آبادي اين دشت انتخاب شده بودند، گردآوري شد، سپس براي هر يک از گروههاي بهره برداري همگن، يک مزرعه نماينده تعيين و اطلاعات مربوط به بهره برداري هاي نماينده در چهارچوب مدل هاي برنامه ريزي خطي به کارگرفته شد.
نتايج اين پژوهش نشان داده است که :
1-کاربرد الگوي بهينه، تا اندازه در خور ملاحظه اي در آمد زارعان را افزايش مي دهد.
2-براي زارعان داراي بيش از 10 هکتار زمين، نسبت حاشيه ايمني در فعاليت ذرت دانه اي نزديک به 79.8 درصد است. به ديگر سخن، احتمال خطر زيان اين فعاليت کمتر از فعاليت هاي ديگر است، پس مي توان گفت سود بالايي نسيب بهره برداران آن خواهد شد.
3-درصد ظرفيت توليد در نقطه سربه سر براي فعاليت گندم کاران داراي کمتر از 10 هکتار زمين، درحدود 20.9 درصد است، بدين معنا که حاشيه ايمني اين فعاليت بيشتر از فعاليت هاي ديگر برآورده شده است.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق به منظور شناخت عوامل اجتماعي و اقتصادي موثر در فرايند پذيرش و يا مقاومت در برابر نوآوري و فن آوري نوين انجام گرفته است. معرفي ارقام بذرهاي اصلاح شده به بهره برداران، نوعي نوآوري در کشاورزي به شمار مي آيد. در اين راستا لوبيا چيتي رقم اصلاح شده تلاش از سوي مروجان استان مرکزي به لوبيا کاران مناطق روستايي شهرستان خمين معرفي شده است. استان مرکزي پس از استان لرستان داراي بيشترين سطح زير کشت لوبيا در کشور است و شهرستان خمين نيز بيشترين مقدار توليد لوبياي استان مرکزي را داراست. گفتني است که اين رقم از سوي بعضي از بهره برداران پذيرفته و کشت شده و بعضي نيز آن را نپذيرفته اند.
در بخش اول اين پژوهش پس از مطالعه ويژگيها و شرايط گروه اول، يعني زود پذيران يا به طور کلي نوپذيران، اين ويژگيها و شرايط با ويژگيها و شرايط گروه دوم، يعني مقاومان در برابر نوآوري، مقايسه شده است. در بخش دوم نيز با توجه اينکه بسياري از کشاورزاني که اين لوبيا را در آغاز پذيرفتند بيش از يکي دوبار آن را کشت نکردند، علل ادامه ندادن کشت مورد بررسي قرار گرفته است.
براي انجام اين بررسي، پرسشنامه اي فراهم آمد و به همراه مشاهده و طي مصاحبه با 40 نفراز بهره برداران، که به طور تصادفي انتخاب شده بودند، تکميل شد.
نتيجه بخش اول اين مطالعه نشان مي دهد که ويژگيهاي فردي مانند سن، سواد، آگاهي، دانش، شرايط بهره بردار و چگونگي رابطه با ترويج، در پذيرش نوآوري موثر است. بنابر اين، آموزش و تقويت ترويج امر بي ثمري نخواهد بود.
نتيجه بخش دوم اين نوشتار نيز نشان مي دهد که تحقيقات کشاورزي افزون بر افزايش کميت بايد کيفيت مطلوب و بازار پسندي محصول را نيز در نظر داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي اقتصادي تبديل آبياري غرقابي به آبياري تحت فشار در نخلستانهاي منطقه بم، پرسشنامه اي تهيه و از راه مصاحبه با بهره برداران اطلاعات مورد نياز گردآوري شد. نتايج به دست آمده از روشهاي مختلف تجزيه و تحليل اطلاعات نشان مي دهد که تبديل شيوه آبياري از غرقابي به تحت فشار در مزارع کوچک غير اقتصادي است (نسبت منفعت به هزينه کمتر ازيک). تغيير نوع آبياري تنها در مزارع بزرگ آن هم در صورت اجراي اين طرح با حداقل هزينه ممکن (600 هزار تومان در هکتار براساس اطلاعات سال 1378) براي بهره بردار سودآور خواهد بود (نسبت منفعت به هزينه بزرگتر از يک). کوچک بودن اغلب مزارع، پراکنده بودن آنها و پايين بودن هزينه بهره برداري از منابع آب (آب بها) در اين منطقه، باعث بهره برداري نامناسب از نهاده آب و استقبال نکردن از آبياري تحت فشار، به عنوان يکي از تنها راههاي کاهش بحران آب در اين ناحيه شده است. براساس نتايج پژوهش حاضر مي توان گفت که مزارع بزرگ در مقايسه با مزارع کوچک داراي مزيت در تبديل شيوه آبياري غرقابي به تحت فشارند. اگر چه افزايش در هزينه هاي تغيير شيوه آبياري با افزايش قيمت لوازم و قطعات مورد استفاده و ثابت ماندن آب بها وجود چنين مزيتي را با گذشت زمان و در آينده، کمرنگ خواهد کرد ولي سياستهاي دولت در حمايت و تشويق بهره برداران در راستاي تبديل شيوه آبياري به تحت فشار بايد همچنان ادامه داشته باشد؛ در غير اين صورت به کارگيري روشهاي آبياري تحت فشار با مشکل رو به رو خواهد شد. نتايج به دست آمده همچنين نشان مي دهد که درآمد حاصل از يک هکتار نخلستان خرما در طي يک سال زراعي خوب و با قيمتهاي مناسب، تنها هزينه هاي توليد و مخارج خانوار را فراهم مي کند و پس اندازي براي سرمايه گذاري در راستاي تغيير شيوه آبياري به جاي نمي گذارد. مواردي همچون تشکيل تعاوني هاي آبياري تحت فشار و تبديل گروهي آبياري تحت فشار در نخلستان هاي کوچک، ادامه کمک به بهره برداران خرده پا با پرداخت وام هاي کم بهره و افزايش تدريجي آب بها، از راههاي تشويق بهره برداران به استفاده از اين روش است.

 نسخه قابل چاپ