مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

امروزه براي تجزيه و تحليل اثر قيمت گندم بر قيمت محصول، الگوي کشت، فرسايش و کيفيت خاک و سرمايه گذاري در امر حفاظت از خاک و نيز تقاضا و قيمت نهاده هاي کشاروزي توجه خاصي مبذول مي شود. در اين مقاله اثر قيمت تضميني گندم بر تغيير در مازاد خالص مصرف کنندگان و ناکارايي رفاهي در توليد و مصرف بررسي شده است. در مدل عرضه و تقاضاي عمده فروشي به اندازه هزينه هاي انتقال تغيير مکان مي دهد و به موازات خود منحني تقاضاي سر مزرعه را به وجود مي آورد.
در اين تحقيق براي دوره زماني 1370 تا 1379 منحنيهاي عرضه و تقاضاي گندم با به کارگيري روش شبيه سازي براورد شده و سپس قيمت تعادلي تعيين گرديده و سرانجام نسبت قيمت تضميني گندم به قيمت تعادلي، به عنوان پارامتر کليدي، محاسبه شده است.
اين پارامتر در محاسبه عناصر تشکيل دهنده مازاد خالص اجتماعي و اجزاي هزينه هاي ناکارايي رفاهي در توليد و مصرف سهم قابل توجهي دارد.
نتايج اين مقاله نشان مي دهد که قيمت تضميني گندم منفعت اضافي مصرف کنندگان را نسبت به توليد کنندگان مي افزايد و از بار هزينه تحميلي بر دوش جامعه مي کاهد. بنابراين، پيشنهاد مي شود در محاسبه رابطه قيمت تضميني گندم و تعيين سهم اجزاي آن و نيز تعديل و تصحيح آن با شرايط اقتصادي بازنگري کلي شود.

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق گرايش کشاورزان و گندمکار نسبت به ريسک و روش هاي مديريت خسارت، که در صورت وقوع خسارت احتمالي به کار گرفته مي شود، مشخص شده است. براي تعيين گرايش به ريسک نظريه مطلوبيت انتظاري و روش استخراج مستقيم تابع مطلوبيت مورد استفاده قرار گرفته است. به اين منظور با 126 کشاورز گندمکار استان گلستان مصاحبه و پرسشنامه هاي مربوط به آنها تکميل شد. نتايج تحقيق نشان مي دهد که 88 درصد از گندمکاران ريسک گريزند و اکثرا در طبقه ريسک گريز متوسط جاي مي گيرند. علاوه بر اين، در صورت وقوع خسارت و از بين رفتن محصول، گندمکاران از وام و اعتبارات به عنوان ابزار اصلي تامين مالي خسارت و مديريت آن استفاده مي کنند.

 نسخه قابل چاپ

گندم غذاي اصلي مردم ايران و همواره محصولي مهم بوده که جنبه هاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي زندگي مردم را تحت تاثير خود داشته است. از اين رو توليد گندم و خودکفايي آن يکي از مهمترين اهداف دولت بوده است. تلاش دولتهاي مختلف در زمينه اصلاح بازار گندم معمولا ناکارا و هزينه بر بوده و باعث کاهش سطح رفاه شده است، بنابراين اصلاح نظام توليد گندم به منظور دستيابي به خود کفايي الزامي است.
هدف اين مطالعه تخمين کارايي فني تعدادي از مزارع گندم در شهرستان شهر کرد از طريق تخمين تابع توليد مرزي تصادفي است. اطلاعات لازم از 29 مزرعه و در طول سالهاي 1377-1383 به روش نمونه گيري تصادفي ساده به دست آمد. اين مطالعه در دو بخش انجام گرفت؛ در بخش اول تابع توليد ترانسلوگ با مشاهدات ترکيبي (panel data) تخمين زده شد و در محاسبه کارايي فني مزارع به کار رفت. در بخش دوم عوامل اثر گذار بر کارايي فني به کمک مجموعه اي از متغييرهاي موهومي ارزيابي گرديد. اين متغير هاي شامل کاربرد آبياري تحت فشار، فعاليتهاي آموزشي  و اندازه مزارع مي باشند.
نتايج اين مطالعه نشان مي دهد که تمامي اين مغيرها داراي اثر مثبت و معني دار بر کارايي فني مزارع بوده اند. همچنين افزايش کارايي فني توليد مي توان به عنوان هدف دولت در توليد گندم به منظور افزايش توليد و عرضه گندم و سرانجام خودکفايي اين محصول در نظر گرفته شود.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

برنج محصولي است راهبردي و در دو دهه اخير يکي از مهمترين محصولات وارداتي کشاورزي کشور بوده است. اختلالهاي موجود در سياست گذاري از تبديل شدن ظرفيتهاي بالقوه توليد اين محصول با بالفعل جلوگيري کرده است. هدف از مقاله حاضر بررسي حمايت هاي انجام شده از اين محصول است. لذا با بررسي تعرفه و محاسبه حمايت قيمتي بازار و حمايت نهاده اي، وضعيت حمايت از گروه هاي عمده برنج (برنج دانه بلند مرغوب، برنج دانه بلند پر محصول، برنج دانه متوسط مرغوب، برنج دانه کوتاه) بررسي مي شود. اين تحقيق بر اساس آمار و اطلاعات طرح هزينه توليد وزارت جها کشاورزي طي دوره 1373-80 به اجرا در آمده است.
بررسي تعرفه، به عنوان سياست محدود کننده واردات، در خصوص برنج نشان مي دهد که اين سياست کمتر مورد استفاده قرار گرفته است. حمايت قيمتي بازار از گروه هاي عمده برنج در دو استان گيلان و مازندران نشان مي دهد که در استان گيلان بالاترين حمايت قيمتي بازار متعلق به برنج دانه بلند مرغوب است. ميزان توليد و سطح زير کشت اين گونه از برنج نيز در حال افزايش مي باشد. در استان مازندران دو گونه دانه بلند (مرغوب و پر محصول) بيشترين حمايتهاي قيمتي و برنج دانه بلند مرغوب بيشترين سهم توليد اين استان را به خود اختصاص داده اند. از سوي ديگر، برنج دانه بلند پر محصول به دليل بيشتر مصرف کردن نهاده ها در هر هکتار از حمايت نهاده اي بيشتري برخوردار شده است. اما به دليل آنکه سطح زير کشت برنج دانه بلند مرغوب در هر دو استان بيشتر از گروه هاي ديگر بوده، در کل حمايت نهاده اي (و در نتيجه يارانه نهاده اي) بيشتر به اين نوع برنج اختصاص يافته است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين مقاله بررسي و ارزيابي وضعيت موجود نظام بازاريابي تعاونيهاي توليد دام و طيور روستايي تحت پوشش وزارت جهاد کشاورزي و ارايه راهکارهاي مناسب جهت بهبود نظام بازاريابي آنهاست. به منظور دستيابي به اين هدف آمار و اطلاعات مورد نياز با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي و از طريق پيمايش ميداني و تکميل پرسشنامه از 360 توليد کننده عضو تعاونيهاي توليد، 160 تعاوني توليد دام و طيور، 320 عمده فروش، 320 خرده فروش و 340 مصرف کننده توليدات دامي در استانهاي آذربايجان غربي، کرمان، خراسان، مازندران و تهران در سال 1382 جمع آوري گرديد و سپس نظام بازاريابي حاکم بر تعاونيهاي توليد ارزيابي شد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که کانال توزيع و انتقال کالا از طريق توليد کننده به تعاوني توليد و از آن به خرده فروشان و سپس مصرف کنندگان محصولات دامي کمتر مورد توجه واقع شده است. همچنين تعاونيهاي توليد در اغلب موارد، محصولات دامي را به عمده فروشان تحويل داده اند تا به مصرف کنندگان به طور مستقيم. بيش از 80 درصد از تغييرات حاشيه بازاريابي تعاونيهاي توليد نيز تحت تاثير سه متغير سطح قيمتهاي خرده فروشي، هزينه هاي بازاريابي و ارزش کالاي فروخته شده است.

 نسخه قابل چاپ

نهادينه شدن مشارکت مبحثي است که در چند دهه اخير به شکلهاي مختلف در محافل و مجامع علمي – ترويجي مطرح بوده، اما در کشور ما آن گونه که شايسته آن است بدان توجه نشده است. از سويي زمينه هاي بسيار متعدد و متنوعي در بخش کشاورزي و در جوامع روستايي و جود دارد که با شناسايي و به کارگيري آنها مي توان تحولات عظيمي در عرصه ترويج کشاورزي به وجود آورد.
بر اين اساس هدف کلي تحقيق حاضر طراحي يک مدل تروجي به منظور نهادينه کردن مشارکت کشاورزان در تشکلهاي توليدي و صنفي است. روش به کار رفته در اين تحقيق روش ترکيبي يا توامان است. در اين روش با به کارگيري دو رهيافت کيفي و کمي مي توان به سووالات تحقيق پاسخ گفت و به هدف هاي آن دست يافت. در فاز کيفي تحقيق با استفاده از روش تحقيق کيفي توصيفي پس از استقرار محقق در منطقه مورد مطالعه به مدت شش ماه تعدد 21 نمونه روستايي و برخي مسوولان محلي به طور هدفمند با استفاده از روش نمونه گيري «گلوله برفي» انتخاب شدند. اين تحقيق در فاز کمي از نوع پيمايشي همبستگي بوده که در رهگذر دستيابي به هدف کلي مورد نظر، يعني طراحي مدل ترويجي براي نهادينه کردن مشارکت کشاورزان در تشکلهاي توليدي، با استفاده از ابزار پرسشنامه و نمونه گيري طبقه اي تصادفي و انتخاب 138 پاسخگو، به آزمون فرضيه هاي مخنلف و بررسي ابعاد گوناگون جامعه مورد مطالعه در ارتباط با هدف  کلي پرداخته است.
از تلفيق يافته هاي تحقيق در دو بخش کمي و کيفي، مدل دو سويه، دانش و اطلاعات به منظور نهادينه کردن مشارکت در تشکلهاي توليدي به دست آمد. اين مدل ابعاد متعددي دارد و از آن مي توان در فرايند ايجاد دگرگوني در نظامهاي بهره برداري استفاده کرد.

 نسخه قابل چاپ

بخش کشاورزي در ميان بخشهاي اقتصادي ايران جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده است. استان کردستان، به عنوان يکي از استانهاي کشور، با توجه به شرايط اقليمي و آب و هوايي خاص خود از استعداد مناسبي براي پرورش محصولات باغي برخوردار است. در اين مقاله تلاش شده اشت محصولاتي که در استان کردستان داراي مزيت نسبي و منفعت اجتماعي هستند شناسايي و معرفي شوند.
در تعيين مزيت نسبي محصولات باغي در استان کردستان از شاخص هزينه منابع داخلي (DRC) و ماتريس تحليل سياسي استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد که از ميان محصولات باغي منتخب در استان کردستان طي سالهاي 1381 تا 83 گردو، سيب، گيلاس بيشترين مزيت نسبي و شفتالو و بادام کمترين مزيت نسبي را داشته اند. همچنين به لحاظ منفعت اقتصادي، کشت گردو در استان کردستان در رده اول و محصولات شفتالو و بادام در رده آخر بوده اند.

 نسخه قابل چاپ

براي اينکه در فرايند جهاني شدن اقتصاد بتوانيم سهم معقولي را به خود اختصاص دهيم و با گذشت زمان جايگاه خود را بهبود بخشيم بايد مزيتهاي بالفعل و بالقوه کشور را شناسايي کنيم تا در صحنه تجارت جهاني مزيتهاي بالفعل و بالقوه کشور را شناسايي کنيم تا در صحنه تجارت جهاني مزيت هاي مطلوبتري را به خود اختصاص دهيم. بر همين اساس، تحقيق حاضر با استفاده از محاسبه شاخص مزيت نسبي آشکار (RCA) در صدد تعيين جايگاه ايران در صادرات زيره سبز ايران و چند کشور منتخب که بيشترين صادرات اين محصول را به خود اختصاص داده اند در سالها 1997-2000 ميلادي جمع آوري گريده و سپس شاخص RCA براي اين سالها به تفکيک هر کشور محاسبه و رتبه ايران در سالهاي مزبور تعيين شده است.
نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که کشور ايران در سال 1997با RCA=18.84  رتبه دوم و در سال 1998با RCA=26.23  رتبه اول و در سال 1999با RCA=18.64 رتبه اول و در سال 2000 با RCA=10.12 رتبه دوم را در بين کشورهاي مورد بررسي به خود اختصاص داده است. به عبارت ديگر مزيت نسبي ايران از سال 1997 تا سال 200 روند نزولي داشته است.

 نسخه قابل چاپ

تروج کشاورزي به طور کلي شامل نظام آموزشي غيررسمي است که ارباب رجوع آن را عمدتا مردم روستاي با اشتغال اوليه کشاروزي تشکيل مي دهند. رهيافتهاي تروجي شکل و فرم کار و جوهر يک نظام ترويج است و نظام به کمک آنها انواعي از پيامها را تهيه مي کند و به مردم مي رساند.
در اين تحقيق مهمترين رهيافتهاي ترويج، که در مناطق مختلف جهان و در ايران کم  و بيش به کار گرفته شده و سپس از ديدگاه متخصصان تروج کشور ميزان کاربرد هر رهيافت در وزارتخانه هاي کشاورزي سابق، جهاد سازندگي سابق و جهاد کشاروزي کنوني به منظور تحقق توسعه پايدار کشاورزي مورد مطالعه و سنجش گرفته است.
رهيافتهاي مورد استفاده در وزارت کشاورزي به ترتيب عبارتند از رهيافت متعارف ترويج، تخصصي کالا، دگرگوني فني و پروژه اي و در وزارت جهاد سازندگي شامل رهيافت مشارکتي، متعارف ترويج و توسعه جامع روستايي بوده است. همچنين در خصوص رهيافتهاي ترويجي مناسب براي استفاده در وزارت جهاد کشاروزي به ترتيب رهيافتهاي مشارکتي، تحقيق و تروج در نظام هاي زراعي و توسعه جامع روستايي پيشنهاد شده است. از ويژگيهاي مهم پژوهش حاضر مي توان به جامعيت آن از لحاظ ابعاد موضوعي و نگرش گذشته نگر و جهت گيري مطلوب براي آينده به منظور تحقق توسعه پايدار کشاورزي و روستايي اشاره کرد.

 نسخه قابل چاپ

بخش كشاورزي از اهميت ويژه اي در شهرستان كرمان برخوردار است. عمده ترين منبع تامين كننده آب بخش كشاورزي در اين منطقه، آبهاي زيرزميني است. به دليل بهره برداري بيش از حد از آبهاي زيرزميني ميزان افت سالانه سطح اين آبها قابل توجه است. بنابراين، محاسبه ارزش اقتصادي هر واحد آب و محاسبه  اثرهاي جنبي برداشت بيش از حد از منابع آب اهميت بالايي دارد. براي بررسي هدفهاي تحقيق ابتدا تابع توليد مناسب تخمين زده شد و با استفاده از آن ارزش اقتصادي هرمتر مكعب آب محاسبه گرديد، سپس تخيمن تابع هزينه و ايجاد تابع رفاه اجتماعي ( با استفاده از نتايج تابع هزينه و تابع توليد) صورت گرفت و همچنين با استفاده از تابع رفاه اجتماعي ، اثرها ي جنبي برداشت بيش از حد از منابع آب زيرزميني محاسبه گرديد. در نهايت نيز با استفاده از نتايج تابع توليد، كشش توليدي نهاده آب محاسبه شد.
نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه ارزش توليد نهايي آب در توليد گندم بيش از هزينه استخراج هر واحد آب است و به علت برداشت بيش از حد منابع آب، رفاه توليد كنندگان گندم كاهش در خور توجهي مي يابد. در نهايت اين نتيجه نيز به دست آمد كه تغييرات هزينه برداشت، به علت افت سطح آب، درميزان مصرف تاثير زيادي ندارد و براي كاهش برداشت بايد روشهاي نوين آبياري ترويج شود تا بهره وري هر واحد آب مورد استفاده در بخش كشاروزي افزايش يابد.

 نسخه قابل چاپ