مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه

در اين تحقيق با استفاده از رويكرد DEA، ميزان كارايي واحدهاي توليدي طيور اندازه گيري شده است. به همين منظور 35 واحد توليدي طيور در استان فارس در نظر گرفته و ميزان كارايي آنها در سال 1383 اندازه گيري شد. از 35 واحد مورد مطالعه، سه واحد كارايي 100 درصد داشتند و بقيه به درجات مختلف داراي ناكارايي بودند. تحليل نتايج نشان مي دهد كه بين كارايي هر واحد با ظرفيت توليد و سطح تجهيزات واحدهاي توليدي طيور تحت مطالعه، رابطه معناداري وجود دارد. علاوه بر اين با شناخت واحدهاي الگو، براي واحدهايي كه ميزان كارايي آنها كمتر از 100 درصد است مي توان تعيين كرد كه اين واحدها چقدر بايد نهاده هاي خود را تعديل كنند تا به يك واحد كارا تبديل شوند. دستيابي به اين نوع اطلاعات در فضاي رقابتي صنعت طيور يكي از مهمترين دستاوردهاي DEA است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه با استفاده از داده هاي دوره زماني 83-1360، نقش سياستگذاري ناهماهنگ در توسعه ناپايدار كشت پسته در ايران بررسي شده است. نتايج نشان داد كه سياستگذاريهاي مستقل و ناهماهنگ در بخشهاي كلان اقتصادي، منابع آب و كشاورزي و رفاه اجتماعي را كاهش داده و باعث توسعه ناپايدار كشت پسته در ايران شده است. نتايج مدل شبيه سازي نمايان ساخت كه سياستهاي انگيزه اي براي حفظ منابع آب (مانند ماليات بر آب) تنها در صورتي موفق هستند كه نرخ تنزيل پايين بوده و ثبات اقتصادي وجود داشته باشد؛ لذا در شرايط نرخ تنزيل بالا بايد از ابزارهاي ديگري مانند كنترل قانوني استفاده كرد. همچنين افزايش قيمت پسته بر اثر سياستهاي تشويق صادرات غيرنفتي در بخش كشاورزي تنها هنگامي رفاه اجتماعي را افزايش داده و باعث توسعه پايدار شده كه همزمان با آن سياستهاي حفاظت از منابع آب تشديد گرديده است. بنابراين، سياستگذاري در هر يك از بخشها، بدون توجه به ديگري، رفاه اجتماعي را كاهش داده و باعث ناپايداري در توسعه كشت پسته شده است. شرايط موجود در مناطق پسته كاري ايران حاكي از نوعي ناهماهنگي در سياستگذاري و ناپايداري در توسعه كشت پسته بوده است. براي ارايه راه حل و تعيين سطح بهينه هر سياست، در پايان مطالعه الگوي برنامه ريزي مصالحه اي معرفي گرديد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه تلاش شده است تا عوامل موثر بر پذيرش بيمه گندم در استان زنجان مورد شناسايي و تجزيه و تحليل قرار گيرد و راهكارهاي مناسب در جهت گسترش اين فناوري و ايجاد امنيت در توليد اين محصول راهبردي فراروي سياستگذاران و برنامه ريزان بخش كشاورزي كشور قرار داده شود. در اين راستا تحقيق حاضر در شهرستان خدابنده استان زنجان با جمع آوري داده هاي مقطعي از طريق مصاحبه با 43 گندمكار و تكميل پرسشنامه، در سال 1382 انجام گرديد. براي تجزيه و تحليل داده ها از مدل لاجيت و نرم افزار ShazamWin8 استفاده شد.
نتايج تجزيه و تحليل داده ها نشان داد كه داشتن زمين بيشتر و بالا بودن ميزان تحصيلات كشاورزان مهمترين عوامل پذيرش بيمه از سوي آنهاست، در حالي كه عواملي نظير سن، شركت در كلاسهاي ترويجي، داشتن شغل غيركشاورزي و دريافت تسهيلات از نهادهاي كشاورزي نتوانسته اند در پذيرش بيمه از سوي گندمكاران تاثير قابل توجهي داشته باشند. بنابراين به منظور افزايش ميزان مشاركت كشاورزان در پذيرش بيمه محصولات كشاورزي توصيه مي گردد كه بر اساس ميزان تحصيلات و دانش آنها و همچنين با استفاده از تجربيات كشاورزان بزرگ مالك در منطقه راهكارهايي تدوين و به مرحله اجرا گذاشته شود.

 نسخه قابل چاپ

تنوع آب و هوايي، وجود مخاطرات جدي طبيعي و کثرت بهره برداران خرده پا، ضرورت وجود نظام بيمه محصولات کشاورزي را اجتناب ناپذير مي سازد. بيمه محصولات کشاورزي زماني مي تواند به گونه اي اثر بخش تحقق و استمرار يابد که سازه هاي اثرگذار بر فرآيند پذيرش و ادامه آن شناخته شوند. هدف اين پژوهش تبيين سازه هاي تعيين کننده ادامه بيمه توسط کشاورزان و تعيين مدلهاي پيش بيني کننده رفتار ادامه پذيرش است. داده هاي لازم براي انجام اين پژوهش پيمايشي در سال 1383، از طريق روش نمونه گيري طبقه بندي شده چند مرحله اي و تکميل پرسشنامه از 1241 نفر از کشاورزان کشور به دست آمده است. يافته هاي حاصل از نظريه هاي نشر، ساختار مزرعه، و چند بعدي نشان مي دهد که ميزان رضايت از بيمه، ايستار نسبت به بيمه، پاسخگويي بانک به شکايات، ميزان غرامت دريافتي، وجهه ظاهري بانک و ميزان آگاهي از بيمه، مهمترين سازه هاي اثرگذار بر ادامه بيمه به شمار مي آيند. در نهايت با توجه به يافته ها، توصيه هايي براي اصلاح نظام بيمه و استمرار پذيرش آن از سوي کشاورزان ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

زعفران به علت اشتغالزايي بالا، صادرات، ارزآوري زياد و نياز آبي اندک جايگاه ويژه اي در بين محصولات کشاورزي دارد، از اين رو در تحقيق حاضر تابع عرضه و تقاضاي صادرات اين محصول به روش FIML برآورد و کششهاي جزيي توابع عرضه و تقاضاي صادرات در کوتاه مدت و بلند مدت محاسبه شده است. آمار و اطلاعات به کار رفته در تحقيق اسنادي بوده و از منابع کتابخانه اي مربوط به دوره زماني سالهاي 1360-83 گردآوري شده است.
نتايج نشان مي دهد که کشش قيمتي تقاضاي کوتاه مدت زعفران اندک است و ايران در کوتاه مدت مي تواند براي افزايش درآمد خود در بازارهاي جهاني، قيمت را افزايش دهد؛ اما کشش قيمتي بلند مدت زعفران بيشتر از يک است و لذا بايد سياستهاي مناسب مرتبط با آن اعمال گردد. همچنين نتايج حاصل از برآورد تابع عرضه نشاندهنده پايين بودن کشش قيمتي عرضه در کوتاه مدت است؛ ولي در بلند مدت کشش قيمتي عرضه صادرات بزرگتر از يک است و از اين رو مي توان گفت ارايه و اجراي ابزارهاي سياستي مناسب در کوتاه مدت و بلند مدت مي تواند در برقراري تعادل بين عرضه و تقاضا مفيد باشد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه ابتدا تاثير عوامل اقتصادي - اجتماعي در گرايش به ريسک و همچنين مصرف نهاده هاي مختلف با استفاده از قاعده اول اطمينان تجزيه و تحليل شد. سپس تابع توليد تصادفي تعميم يافته با استفاده از روش سه مرحله اي حداقل مربعات غير خطي برآورد و تاثير عوامل توليد در واريانس توليد (ريسک) بررسي گرديد. داده هاي مورد استفاده در اين تحقيق شامل آمار رسمي به دست آمده از آمار نامه کشاورزي سازمان جهاد کشاورزي استان خوزستان و همچنين آمارهاي مقطعي 147 کشاورز گوجه فرنگي کار شهرستان دزفول در سال 1385 مي باشد که دومي به صورت تصادفي با روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي با استفاده از پرسشنامه و مراجعه حضوري به دست آمده است.
نتايج نشان داد که بيشتر گوجه فرنگي کاران مورد مطالعه ريسک گريزند. همچنين با توجه به تاثير نهاده هاي کود شيميايي، بذر مصرفي و ماشين آلات، پيشنهاد مي شود نهاده هاي کود حيواني جانشين کود شيميايي و نيروي کار جايگزين ماشين آلات شوند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مطالعه انواع کارايي شامل فني، تخصيصي، اقتصادي، مديريتي و کارايي مقياس براي پسته کاران شهرستان زرند، با استفاده از روش تحليل فراگير داده ها اندازه گيري شد. سطح زير کشت پسته در اين شهرستان در دو دشت زرند و سيريز تمرکز يافته است. به دليل سال آوري درخت پسته، داده هاي مورد نياز با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي به صورت ميانگين براي سالهاي 1383 و 1384 جمع آوري گرديد. کارايي فني در دو حالت شرايط بازده ثابت و متغير نسبت به مقياس محاسبه و مقايسه شد. در حالت بازده متغير نسبت به مقياس، کارايي فني به دو کارايي مديريتي و کارايي مقياس تجزيه شد. علاوه بر اين، ميانگين مصرف واقعي نهاده ها در دو دشت با ميانگين مصرف مطلوب نهاده ها - که از مدل استخراج شد - مقايسه گرديد.
نتايج نشان داد که ميانگين کارايي فني براي دشتهاي زرند و سيريز به ترتيب حدود 52 و 62 درصد مي باشد. ميانگين کارايي فني خالص يا کارايي مديريتي و ميانگين کارايي مقياس براي دشت زرند به ترتيب حدود 75 و 71 درصد و براي دشت سيريز به ترتيب حدود 87 و 70 درصد است. همچنين ميانگين کارايي تخصيصي و کارايي اقتصادي براي دشت زرند به ترتيب حدود 54 و 38 درصد و براي دشت سيريز به ترتيب حدود 65 و 57 درصد مي باشد. بنابراين مي توان گفت پسته کاران دشت سيريز از پسته کاران دشت زرند کاراترند و پسته کاران هر دو دشت پتانسيل زيادي براي افزايش انواع کارايي خود دارند.

 نسخه قابل چاپ

يکي از مهمترين داده هاي آماري در تخمين توابع توليد بخش کشاورزي و همچنين محاسبه شاخصهاي بهره وري بخش و زير بخش کشاورزي، ارزش موجودي سرمايه است که با استفاده از روشهاي مختلف، از داده هاي تشکيل سرمايه - که هر سال از سوي بانک مرکزي منتشر مي شود - محاسبه مي شود و مورد استفاده قرار مي گيرد. با توجه به اهميت اندازه گيري بهره وري در بخش کشاورزي، به خصوص در برنامه پنجساله چهارم توسعه، در اين مطالعه با استفاده از روش PIM، ارزش موجودي سرمايه، هزينه استهلاک و نرخ استهلاک براي بخش کشاورزي طي دوره 1338-83 محاسبه شده است. در پايان از ارزش موجودي سرمايه، نهاده سرمايه استخراج گرديده است. نتايج نشان مي دهد که متوسط نرخ سالانه استهلاک سرمايه در بخش کشاورزي طي دوره 1338-83 حدود ?.?? درصد است که با نتايج مطالعات ديگران سازگاري دارد.

 نسخه قابل چاپ

امروزه با توجه به کميابي منابع توليد، بهبود بهره وري بهترين و موثرترين روش دستيابي به رشد اقتصادي است. در اين تحقيق به بررسي عوامل موثر بر بهره وري موجودي سرمايه در بخش کشاورزي طي دوره زماني 1355-82 پرداخته شد. به منظور محاسبه بهره وري متوسط موجودي سرمايه، از روش بهره وري متوسط تعميم يافته (GAP) استفاده گرديد. به کارگيري اين روش نيازمند برآورد تابع توليد بخش کشاورزي است، لذا ابتدا تابع توليد بخش کشاورزي با روش ARDL برارود و سپس GAP_k در بخش کشاورزي محاسبه شد. در نهايت تاثير متغيرهاي نيروي کار مورد استفاده به ازاي هر واحد سرمايه (L/K)، متوسط سرمايه انساني به ازاي هر واحد سرمايه (H/K) و فاصله توليد بالفعل از توليد بالقوه (EXC) بر GAP_k بررسي شد. بدين منظور از روش ARDL براي تخمين روابط بين GAP_k و ساير متغيرهاي مورد مطالعه استفاده گرديد. نتايج نشان داد که متغيرهاي L/K و H/K تاثير مثبت و متغير EXC تاثير منفي در بهره وري موجودي سرمايه در بخش کشاورزي دارند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي مطالعه حاضر طراحي يک مدل برنامه ريزي خطي چند بخشي براي فعاليتهاي گلخانه اي و زراعت متعارف در 70 واحد مجزا واقع در شرق مازندران براي سال 1383 به منظور حداکثر سازي درآمد خالص است. نتايج نشان مي دهد که تخصيص بهينه منابع، براي هر يک از فعاليتهاي گلخانه اي و زراعي در مقايسه با شرايط موجود (مدلهاي کاليبره) سودآوري را بين 24 تا 81 درصد افزايش مي دهد. همچنين وقتي که فعاليتهاي گلخانه اي و توليد زراعي متعارف به شکل چند بخشي براي هر يک از واحدهاي زراعي مورد توجه قرار گيرد، سود درمقايسه با مدلهاي کاليبره 23 درصد افزايش مي يابد. به طور کلي وقتي که فعاليتهاي همه کشاورزان به صورت يکپارچه مورد توجه قرار گيرد، مدلهاي تلفيقي برنامه ريزي چند بخشي قادر به پيش بيني نوسانهاي توليد محصولات زراعي و گلخانه اي به واسطه تخصيص منابع مشترک است.

 نسخه قابل چاپ

در مطالعه حاضر با استفاده از شاخص FGT، وضعيت فقر و ناامني غذايي مناطق شهري و روستايي استانهاي مختلف ايران در سال 1382 بررسي شده است. نتايج نشان داد که در مناطق روستايي ايران درصد فقرا کمتر از مناطق شهري است، در حالي که وضعيت امنيت غذايي با توجه به سه شاخص محاسبه شده (براي کمبود کالري، پروتئين و کربوهيدرات مورد نياز بدن)، در مناطق شهري وضعيت مناسبتري نسبت به مناطق روستايي دارد، لذا مي توان گفت استانهايي که فقيرند، الزاما در ناامني غذايي قرار ندارند. با توجه به محاسبه شاخصهاي مورد نظر براي ناامني غذايي، شکاف کمبود کربوهيدرات نسبت به شکاف کمبود کالري و پروتئين بسيار کوچکتر و نشاندهنده مصرف زياد و بالاتر از ميزان حداقل نياز روزانه است. شکاف کمبود پروتئين نيز نسبت به ساير شکافها بسيار بزرگتر و نشاندهنده مصرف کمتر از ميزان حداقل نياز روزانه است. اين مساله حاکي از پايين بودن قدرت خريد و نبود فرهنگ صحيح تغذيه و جايگزين شدن مواد خوراکي با ارزش غذايي پايين توسط خانوارهاي مورد مطالعه مي باشد. با توجه به نتايج مطالعه حاضر پيشنهاد مي شود در برنامه هاي مبارزه با فقر و ناراحتي غذايي جهت گيري هاي منطقه اي و جغرافيايي مد نظر قرار گيرد همچنين با توچه به سوء تغذيه ناشي از کمبود پروتئين جهت گيري يارانه ها به سمت حمايت از مواد پروتييني و اصلاح الگوهاي تغذيه خانوارها باشد.

 نسخه قابل چاپ

يکي از مباحثي که در سالهاي اخير ذهن سياستگذاران کشاورزي را به خود مشغول داشته است، تعيين راهبرد توليد محصولات کشاورزي يا همان انتخاب ميان مزيت نسبي يا خودکفايي است. اين مقاله مي کوشد با کنار هم قرار دادن شاخصهاي مزيت نسبي و خودکفايي براي محصول گندم، راهبرد توليد مناسب را براي اين محصول پيشنهاد کنند.
در اين تحقيق براي محاسبه مزيت نسبي از روش ماتريس تحليل سياستي استفاده شده و پس از بررسي وضعيت گندم از لحاظ خودکفايي و محاسبه ضريب خودکفايي، راهبرد مناسب براي کشت اين محصول ارايه گرديده است.
در اين تحقيق شاخص DRC محاسبه شده براي گندم آبي برابر 0.73 و براي گندم ديم 0.72 به دست آمد که حاکي از وجود مزيت نسبي براي توليد گندم در کشور است. نتايج شاخصهاي حمايتي نيز حمايت دولت از توليد اين محصول را نشان مي دهد.
نتايج ضريب خودکفايي نيز نمايان مي سازد که در سالهاي اخير حمايت از محصول گندم باعث افزايش ضريب خودکفايي اين محصول و رسيدن به مرز خودکفايي شده است.
بنابراين در خصوص توليد گندم سياست خودکفايي و مزيت نسبي در تقابل با يکديگر نيستند و توسعه توليد گندم در صورت امکان تا مرز خودکفايي و همچنين صادرات محصول پيشنهاد مي شود.

 نسخه قابل چاپ

ضروري بودن وجود انواع گوشت در سبد مصرفي از يک طرف و از طرف ديگر کاهش درآمد واقعي خانوار (که معلول افزايش شديد شاخص قيمت است)، لزوم توجه خاص به اين کالا و بررسي دلايل انحراف قيمتي آن را نمايان ساخته است. از اين رو مطالعه حاضر به اندازه گيري ميزان تمرکز در صنعت کشتار گوسفند، گاو و گوساله استان فارس و اندازه گيري اثر قدرت بازار و کارايي هزينه در اين صنعت پرداخته است. به اين منظور از روش سازمان صنعتي تجربي نو (NEIO) استفاده شده است.
نتايج محاسبه شاخص هرفيندال براي صنعت کشتار گوسفند، گاو و گوساله نشان مي دهد که تمرکز بازار گوشت گوسفند، گاو و گوساله در طي زمان با روندي کاهنده همراه بوده است. همچنين نتايج اندازه گيري قدرت بازار در بازار خريد دام زنده حاکي از پايين بودن آن است. بنابراين واحدهاي کشتار دام قادر به تعيين قدرت در اين بازار نبوده و يا به اصطلاح قيمت پذيرند. در اين حالت هزينه هاي ناشي از وجود قدرت بازار به طور کامل به وسيه منافع حاصل از کارايي هزينه خنثي و منجر به ايجاد منفعت اجتماعي مي شود.

 نسخه قابل چاپ

شناسايي رفتار تعيين قيمت در بازار محصولات کشاورزي، از مباحث اساسي در بازاريابي است؛ زيرا نوع ساختار بازار (رقابتي و غيررقابتي) بر مقدار توليد و قيمت محصولات کشاورزي و در نتيجه، بر منافع گروه هاي مختلف جامعه اثرگذار است. اين پژوهش با استفاده از داده هاي ماهانه سالهاي 1377-1383 ضمن برآورد الگوي حاشيه بازاريابي گوشت قرمز (گوشت گاو و گوسفند)، به سنجش و برآورد قدرت بازاري در سطوح مزرعه و خرده فروشي اين محصولات پرداخته است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که رفتار تعيين قيمت در بازار سطوح مزرعه و خرده فروشي گوشت گاو و گوسفند ايران رقابتي است و شواهدي از قدرت بازاري در اين سطوح بازاريابي براي اين محصولات در دست نيست.

 نسخه قابل چاپ

گوجه فرنگي يکي از صيفي جات عمده در شهرستان مرودشت است، ولي فرآيند بازار رساني اين محصول همواره با مشکلات فراواني مواجه بوده است. در پژوهش حاضر ضمن شناسايي مسيرهاي مختلف بازار رساني گوجه فرنگي اين شهرستان - شامل شش مسير تازه خوري و تبديلي - به ارزيابي اقتصادي هر يک از مسيرهاي ياد شده پرداخته مي شود. بدين منظور حاشيه هاي مختلف بازاريابي، سهم عوامل بازار رساني از قيمت نهايي محصول، ضريب هزينه بازاريابي و کارايي بازاريابي در هر يک از مسيرهاي بازار رساني محصول محاسبه شده است. داده ها و اطلاعات مورد استفاده در اين تحقيق به صورت مقطعي و مربوط به سال 1385 مي باشد. اين اطلاعات از طريق 147 پرسشنامه (شامل پنج نوع پرسشنامه) و به روش نمونه گيري تصادفي ساده جمع آوري گرديده است. نتايج مطالعه حاضر نشان داد که بيشترين ميزان هزينه و حاشيه بازاريابي (به ترتيب 1345 و 1870 ريال) مربوط به مسير تبديلي مي باشد. همچنين سهم توليد کننده از قيمت محصول نهايي در اين مسير، کمترين ميزان يعني حدود يک چهارم است. در مسير تازه خوري نيز با کوتاهتر شدن طول مسير، هزينه هاي بازاريابي، ميزان حاشيه بازاريابي و مجموع سهم عوامل واسطه اي از قيمت نهايي محصول (ضريب هزينه بازاريابي) کاهش و به تبع آن سهم توليد کننده از قيمت نهايي محصول افزايش يافته است. همچنين مسير تبديلي بالاترين ميزان کارايي فني (0.985) و کارايي کل (0.265) را داشته در حالي که داراي کارايي قيمتي پاييني (0.28) بوده است. در مسير تازه خوري نيز با کاهش طول مسير بازار رساني، کارايي قيمتي و فني و کل به ترتيب کاهش، افزايش و کاهش داشته است. در کل مي توان گفت براي تمامي مسيرهاي بازار رساني مورد نظر ميزان کارايي قيمتي به طور چشمگيري از کارايي فني پايين تر مي باشد و کارايي کل بازاريابي نيز در سطح پاييني قرار دارد.

 نسخه قابل چاپ