پاسخ به:مقالات اقتصاد کشاورزی و توسعه
هدف اصلي اين مطالعه بررسي عوامل محيطي و غيرمحيطي موثر بر توسعه و پذيرش آبياري باراني در ميان كشاورزان استان خراسان رضوي با استفاده از مدل لاجيت در مقطع زماني 1386 است. نتايج اين مطالعه نشان مي دهد كه متغيرهاي سن كشاورز، تعداد نيروي كار خانوادگي، تعداد قطعات زمين، تعداد محصولات و وضعيت دسترسي به آب در پذيرش آبياري باراني تاثير منفي دارند. همچنين مشخص گرديد متغيرهاي مساحت مزرعه، سطح سواد، شغل كشاورز به عنوان شغل اصلي، شيب زمين، ناهمگوني خاك و دسترسي به اعتبارات و تسهيلات تاثير مثبت و معنيداري در پذيرش آبياري باراني دارند. با توجه به يافته هاي مطالعه، ارتقاي دانش كشاورزان، ايجاد زمينه هاي لازم براي پرداخت اعتبارات و افزايش اندازه مزرعه از طريق يكپارچگي اراضي به عنوان موارد پيشنهادي جهت بهبود پذيرش فناوري آبياري باراني ارايه شدند.
نسخه قابل چاپ
با توجه به قابليت سرمايه در تبديل شدن به ساير عوامل توليد در تركيب با ديگر نهاده ها، به كارگيري صحيح سرمايه مي تواند موجب افزايش توليد و درآمد شود. همچنين با توجه به اينكه تزريق اين نهاده به جريان توليد همراه با به كارگيري فناوري و روشهاي جديد موجب افزايش كارايي عوامل توليد مي شود، لذا در اين تحقيق با بررسي 54 بهره بردار بخش شيلات در استان سيستان و بلوچستان در سال 84-1383 كارايي فني بهره برداران اين بخش با استفاده از تابع توليد مرزي و بسته نرم افزاري Frontier 4.1 بررسي شده است. نتايج تحقيق نشان داد كه وام تاثير مثبتي در كارايي فني صاحبان لنج و صيادان دارد و در تابع توليد نيز بهره برداران اين گروه در استفاده از اين نهاده در ناحيه دوم توليد قرار گرفته اند. در پايان نيز با توجه به نتايج تحقيق رهنمودهايي در راستاي بهبود و تسهيل سياستهاي اعتباري ارايه شده است.
زمين از عوامل مهم توليد در كشاورزي است. با وجود پيشرفتهاي فناورانه و افزايش بهره وري زمين، به دليل رشد زياد جمعيت، اهميت اين نهاده روبه فزوني است. تعيين ارزش زمين با توجه به ويژگيهاي منحصر به فرد آن، مثل ناهمگني و غيرمنقول بودن، اهميت دارد و بايد از روشهاي ويژه اي براي غلبه بر مشكلات تعيين ارزش بازاري زمين كشاورزي استفاده شود. در مطالعه حاضر ارزش زمينهاي كشاورزي با استفاده از روش هدانيك تعيين شده است. بدين منظور اطلاعات مختلفي در مورد زمينهاي كشاورزي در منطقه مورد مطالعه از قبيل فاصله آن تا شهر و جاده اصلي، ميزان حاصلخيزي خاك، ميزان استفاده از زمين كشاورزي، در بهار 1386 جمع آوري گرديده است. نتايج نشان داد كه فاصله زمين كشاورزي تا جاده اصلي و شهر تاثير منفي در قيمت زمين كشاورزي و ميزان حاصلخيزي خاك تاثير مثبت در آن دارد. همچنين بين قيمت زمين و فاصله آن تا بازار مصرف رابطه معكوس وجود دارد. در اين باره متغيرهاي مساحت زمين (بر حسب هكتار)، ميزان استفاده از زمين كشاورزي و ميزان زمين نكاشت اثر معنيداري نشان نداده اند.
با توجه به اهميت توليد گندم در تامين امنيت غذايي و ضرورت آگاهي از درجه تاثيرگذاري خشكسالي بر عملكرد محصول در مديريت خشكسالي، پژوهش حاضر با استفاده از داده هاي زراعي 90 نمونه از مزارع گندم استان گلستان، شبيه سازي داده ها و بهره گيري از تابع زيست- اقتصادي، كاهش عملكرد و هزينه هاي درون مزرعه اي (خسارت اقتصادي) ناشي از خشكسالي را برآورد كرده است. نتايج اين مطالعه نشان داد كه با كاهش يك درصدي رطوبت خاك، عملكرد محصول گندم كاهش جدي (130 كيلوگرم در هكتار) داشته است. در مجموع ارزش افت عملكرد ناشي از خشكسالي معادل 312 هزار ريال در هكتار و 65 ميليارد ريال براي كل استان ارزيابي گرديد. بر اساس يافته ها، ايجاد مركز شبيه سازي و پايش اقتصادي آثار خشكسالي بر بخش كشاورزي و استفاده از الگوي توليد محصول كم نهاده بر (آب) براي كاهش آثار خشكسالي بر بخش كشاورزي پيشنهاد شد.
در پژوهش حاضر به كمك مدلهاي برنامه ريزي تصادفي- كه قادر به دخالت دادن شرايط ريسك و نبود قاطعيت در جوابهاي نهايي مساله است- مناسبترين الگوي بهينه كشت محصولات زراعي شامل گندم، جو، ذرت، چغندرقند، سيب زميني و دانه هاي روغني در استان همدان با استفاده از داده هاي دوره زماني 1378 تا 1383 تعيين و در نهايت جوابهاي به دست آمده از اين تكنيكها مقايسه شده است. تكنيكهاي مورد استفاده در اين پژوهش برنامه ريزي خطي معمولي، برنامه ريزي غيرخطي و برنامه ريزي موتاد هستند. نتايج حاكي است كه محصولات گندم آبي، چغندرقند و سيب زميني پرريسك ترين و آفتابگردان كم ريسك ترين محصول زراعي استانند. همچنين گندم ديم محصولي است كه نسبت به ريسك واكنشي نشان نمي دهد. به بيان ديگر بايد گفت كه اين محصول، محصولي با درجه ريسك پذيري خنثي است. ذرت و جو نيز محصولاتي هستند كه كشت آنها در بخش زراعي استان توصيه نمي گردد. همچنين جوابهاي مدل برنامه ريزي درجه دوم (غيرخطي) و موتاد مشابه يكديگر مي باشد.
هدف مطالعه حاضر مقايسه روشهاي كمي مختلفي چون روشهاي رگرسيوني و غيررگرسيوني جهت پيش بيني واردات ادويه جات شامل دارچين، هل و زردچوبه در ايران است. آمار و اطلاعات مورد نياز طي دوره زماني 83-1360 از سالنامه هاي آمار بازرگاني خارجي جمهوري اسلامي ايران گردآوري شده است. بر اساس نتايج آزمون تصادفي بودن واليس - مور، واردات زردچوبه تصادفي و پيش بيني ناپذير است. به علاوه نتايج مقايسه روشهاي مختلف حاكي از برتري روش ARMA در پيش بيني واردات دارچين و هل مي باشد. همچنين نتايج پيش بيني نشان مي دهد كه واردات دارچين نوسانهاي بيشتري نسبت به انواع هل دارد. نتايج پيش بيني واردات در مطالعه حاضر در برنامه ريزي و تصميم سازي ها مي تواند مورد استفاده ارگانهاي مربوط، به خصوص گمرك ايران، وزارت بازرگاني و وزارت كشاورزي قرار گيرد.
كارايي و بهره وري مفاهيم تعيين كننده نسبتهاي ورودي و خروجي يك سيستم اقتصادي اند. رهيافت تحليل پوششي داده ها (DEA) ابزاري مناسب براي محاسبه كارايي يك بنگاه است، اما يكي از اشكالات آن ناتواني تصميم گيرنده در دخالت دادن شرايط ريسك و نبود قطعيت و همچنين عامل زمان در نتايج به دست آمده است. از سويي در پژوهشهايي كه در بخش كشاورزي صورت مي گيرد، تصميم گيرنده به شدت با مساله بهره وري و شرايط ريسك و نبود قطعيت روبه روست. در اين راستا روش تحليل پوششي داده هاي بازه اي (IDEA) ابزاري مفيد در سنجش كارايي چندين بنگاه با در نظرگرفتن شرايط ريسك و نبود قطعيت و داده هاي غيردقيق و روش DEA پويا (تحليل پنجره اي) روشي است كه امكان محاسبه كارايي در طول زمان و در نتيجه، بهره وري را براي مديران فراهم مي آورد. در اين تحقيق با استفاده از دو مدل ذكر شده، كارايي 8 استان بزرگ كشور در توليد محصول گندم (آبي) بررسي شده است. نتايج نشان مي دهد كه استان خوزستان داراي بالاترين و استانهاي همدان و آذربايجان شرقي داراي پايين ترين بهره وري اند. همچنين با در نظر گرفتن شرايط ريسك، استان فارس داراي بالاترين و استان كردستان داراي پايين ترين كارايي در توليد گندم است. يادآور مي شود دوره مورد بررسي در اين مطالعه 6 سال و آمارهاي مورد استفاده مربوط به سالهاي زراعي 1383-1378 است.
با توجه به اهميت نهاده نيروي كار در امر توليد، در اين پژوهش عوامل موثر بر نرخ رشد بهره وري نيروي كار در بخش كشاورزي ايران طي دوره 1379-1349 بررسي شده است. در اين تحقيق نرخ رشد بهره وري نيروي كار به دو قسمت اثر جانشيني كل و اثر TFP تجزيه شده است كه اولي ناشي از تغييرات در قيمت عوامل و تغييرات فناوري و دومي نتيجه صرفه هاي مقياس و اثر غيرهمگني مي باشد. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد اثر بهره وري كل عوامل توليد بيشتر از اثر جانشيني كل در دوره مورد بررسي و اثر جانشيني كل نيز بعد از انقلاب اسلامي نسبت به اثر بهره وري كل عوامل توليد، داراي روند صعودي بيشتري بوده است. همچنين اثر بهره وري كل عوامل توليد و اثر جانشيني كل براي بعد از انقلاب اسلامي افزايش سريعتري داشته است. بنابراين، دليل اصلي افزايش در نرخ رشد بهره وري نيروي كار را مي توان افزايش نسبي در اثر بهره وري كل عوامل توليد و اثر جانشيني كل ذكر كرد.
اين مطالعه با اهداف تعيين آثار نهاده ها بر ريسك و ميانگين توليد، مقايسه اين دو اثر با يكديگر و محاسبه پارامتر ريسك گريزي براي توليد كنندگان پسته شهرستان زرند طي سالهاي 1383 و 1384 انجام گرفت. براي بررسي نوع اثر نهاده ها بر ريسك توليد از روش ارايه شده جاست و پوپ (Jost & Pope, 1978) و براي بررسي خصوصيات ريسك گريزي و ريسك پذيري از روش موسكاردي و دي جنوري (Moscardi & Dejanvry, 1997) استفاده شده است. نتايج مطالعه نشان مي دهد كه نهاده هاي نيروي كار، سطح زير كشت، كار ماشيني و سموم دفع آفات داراي اثر مثبت بر ريسك توليدند كه اين اثر فقط براي نيروي كار معنيدار است. نهاده هاي كودشيميايي، آب و كود حيواني نيز داراي اثر منفي بر ريسك توليدند كه اين اثر براي هر سه نهاده در سطح يك درصد معنيدار است. همچنين به استثناي نهاده كار ماشيني، اثر بقيه نهاده ها بر ميانگين توليد مثبت و اين اثر به جز براي سطح زير كشت، براي بقيه نهاده ها در سطح يك درصد معنيدار است. البته تاثير منفي كار ماشيني معنيدار نيست. در بخش پاياني اين مطالعه به تعيين پارامترهاي موثر بر ريسك گريزي پرداخته و معلوم شد كه متغير سن اثر مثبت و متغيرهاي سابقه، سطح زير كشت و درآمد سالانه اثر منفي بر ريسك گريزي دارند.
عموما سطح توسعه يافتگي بخش كشاورزي يك كشور در مناطق مختلف آن يكسان نيست و در واقع در اين زمينه يك عدم تجانس و ناهمگني به چشم مي خورد و اين امر ضرورت مطالعه روند توسعه يافتگي را در ميان استانهاي يك كشور اجتناب ناپذير مي سازد. در اين مقاله درجه توسعه يافتگي استانهاي كشور در بخش كشاورزي در دو مقطع زماني 1373 و 1383 مطالعه و به اين سوال پاسخ داده مي شود كه آيا دوگانگي كشاورزي بين استانهاي ايران طي سالهاي مورد مطالعه كاهش يا افزايش يافته است؟ نتايج تحقيق نشان مي دهد كه سطح توسعه كشاورزي استانهاي كشور طي سالهاي مورد مطالعه تغيير چنداني نداشته است، اما ضريب شدت نابرابري به ميزان 18.7 درصد افزايش يافته است.
با توجه به نقش بخش كشاورزي در اقتصاد ايران و ارتباط اين بخش با ساير بخشهاي اقتصادي، بررسي ارتباطات بين بخشي از اهميت زيادي برخوردار است. در اين مطالعه با تقسيم اقتصاد ايران به چهار بخش كشاورزي، صنعت، خدمات و نفت و گاز آثار متقابل بين بخشهاي اقتصادي بررسي گرديده است. به اين منظور معادلاتي براي سرمايه گذاري در بخش غيركشاورزي، عرضه صادرات غيرنفتي، تقاضاي واردات و رابطه مبادله شهري - روستايي تدوين شده است. آمار و اطلاعات لازم در اين تحقيق از آمار نامه هاي برنامه و بودجه، سالنامه آماري مركز آمار ايران، نشريات بانك مركزي و سايتهاي معتبر آماري براي دوره 82-1350 گردآوري شدند. با تخمين معادلات در قالب يك سيستم و با استفاده از روش حداقل مربعات سه مرحله اي (3SLS) نتيجه گيري شد كه بخش صنعت تاثير مثبتي در رشد توليد ناخالص داخلي بخش كشاورزي دارد، اما بخشهاي نفت و گاز و خدمات بر بخش كشاورزي اثر منفي و بخش خدمات بر بخش صنعت اثر مثبت دارد.
بررسي وضعيت تغذيه و شاخصهاي تبيين گر امنيت و آسيب پذيري غذايي ايران و تعيين جايگاه و رتبه جمهوري اسلامي ايران در ميان كشورهاي آسياي جنوب غربي (كشورهاي همسايه و خاورميانه) در سالهاي پايه تدوين چشم انداز ملي، اهداف اصلي اين مقاله اند. جهت تعيين جايگاه جمهوري اسلامي ايران ابتدا شاخصهاي تبيين گر امنيت و آسيب پذيري از اسناد فائو و همچنين برخي منابع داخلي تدوين و تلخيص شد و سپس اطلاعات عددي مورد نياز (سنجش شاخصها) از منابع آماري فائو، بانك جهاني، سازمان بين المللي كار، سازمان جهاني بهداشت، يونيسف و يونسكو تهيه گرديد. براي رتبه بندي و تعيين جايگاه كشورها از شاخصهاي انفرادي و شاخصهاي تركيبي - كه از طريق جمع جبري شاخصهاي انفرادي پس از رفع اختلاف مقياس و وزن دهي حاصل شده است - استفاده شد. نتايج نشان مي دهد كه ايران از نظر مصرف سرانه انرژي غذايي در رتبه ششم، از نظر شاخص تركيبي تغذيه و امنيت غذايي رتبه دوازدهم، از نظر شاخص دسترسي اقتصادي رتبه چهاردهم، از نظر شاخص كلان كشاورزي رتبه پنجم، از نظر شاخص موجود بودن غذا رتبه پانزدهم، از نظر شاخص فرهنگي - بهداشتي رتبه دهم و از نظر شاخص كل آسيب پذيري رتبه نهم (رتبه 1= كم آسيب پذيرترين) را در ميان 20 كشور منطقه به خود اختصاص داده است.
اهداف عمده مطالعه حاضر تعيين كارايي فني زيره كاران شهرستان سبزوار، ترسيم مسير بازاريابي زيره در اين شهرستان و محاسبه شاخصهاي بازاريابي زيره سبز است. داده ها و اطلاعات مورد نياز از طريق تكميل پرسشنامه و مصاحبه حضوري با توليدكنندگان زيره در شهرستان سبزوار در سال 1385 حاصل گرديد. تخمين كارايي فني توليد كنندگان زيره با استفاده از تابع توليد مرزي تصادفي انجام شد. همچنين به منظور تحليل بازار زيره، شاخصهاي بازار محاسبه و مسير بازاريابي ترسيم گرديد. نتايج مطالعه نشان داد كه كارايي فني توليدكنندگان زيره قابل افزايش است. حاشيه هاي بازاريابي، خرده فروشي، عمده فروشي يك كيلوگرم زيره به ترتيب معادل 7000، 3700 و 3300 ريال محاسبه شد. همچنين مشخص گرديد توليد كنندگان زيره سهم عمده اي در تعيين قيمت خرده فروشي زيره دارند. محاسبه كارايي بازار زيره سبز نيز مبين كارا نبودن بازار اين محصول بوده است.
در اين پژوهش تلاش شده است با استفاده از داده هاي مقطع زماني سال زراعي 1384-85 براي استان خراسان شمالي و همچنين برنامه ريزي فازي کسري با اهداف چندگانه، الگوي کشت همسو با کشاورزي پايدار تعيين و با الگوي بهينه برنامه ريزي خطي ساده و الگوي کشت فعلي منطقه مقايسه شود. اطلاعات مورد نياز اين پژوهش با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي دو مرحله اي از طريق تکميل 627 پرسشنامه از سطح 55 روستاي خراسان شمالي به دست آمد. يافته هاي اين بررسي در سطح بهره برداري هاي بزرگ نشان داد که الگوي حاصل برنامه ريزي خطي ساده بسيار به الگوي کشت فعلي منطقه نزديک است، در حالي که الگوي حاصل برنامه ريزي فازي کسري براي دستيابي به پايداري با الگوي حاصل برنامه ريزي خطي ساده و الگوي کشت فعلي منطقه اختلاف چشمگيري دارد، به گونه اي که با ملاک قرار دادن برنامه ريزي فازي کسري از تنوع کشت کاسته مي شود و الگوي کشت در اراضي آبي بزرگ مقياس استان به سمت گندم و در اراضي ديم به سمت گندم و عدس تغيير مي يابد. با در نظر گرفتن اين الگوي کشت، ميزان بازده برنامه اي نسبت به الگوي کشت فعلي 51 درصد کاهش نشان مي دهد. اين نتيجه در مورد بهره برداري هاي کوچک مقياس تا حدودي متفاوت است و الگوي کشت فعلي براي همسويي با اهداف پايداري کمتر دستخوش تغيير مي شود، به گونه اي که الگوي کشت اراضي آبي در برنامه ريزي فازي کسري به سمت محصولات گندم، جو و پنبه و در اراضي ديم به سمت گندم، جو و عدس تغيير مي يابد. در اين حالت ميزان بازده برنامه اي نسبت به الگوي کشت فعلي تنها 19 درصد کاهش مي يابد.
اتکاي صادرات کشاورزي به شرايط توليد داخلي و بازارهاي بين المللي و از سويي وجود موانع متعدد از مرحله توليد تا بازارهاي هدف، دستيابي به اهداف صادرات کشاورزي را با مشکلاتي رو به رو ساخته است. صادرات موفق سه الزام اساسي دارد: توليد رقابتي، شناسايي بازارها و انتقال بهنگام و درست محصولات. در دوره مورد بررسي (1370-84) اين الزامات براي صادرات محصولات کشاورزي به صورت مناسب فراهم نگرديد. موانع و مشکلات متعددي در اين امر دخيل بوده اند که شناسايي و رفع آنها براي تحقق توسعه صادرات کشاورزي ضروري است. براي اين منظور در اين مطالعه به صورت تحليلي و توصيفي، پس از بررسي جايگاه کشاورزي در اقتصاد ملي و مروري بر وضعيت صادرات کشاورزي به تفکيک بخشي، زير بخشي و کالايي و نيز سياستهاي توسعه صادرات، از طريق دريافت نظرات کارشناسان، اقدام به تعيين ضعفها و قوتهاي صادرات کشاورزي و معرفي تهديدها و فرصتهاي موجود گرديد. در انتها نيز پيشنهادهايي سياستي جهت توسعه صادرات کشاورزي ارايه شده است. همچنين نتايج اين مطالعه نشان داده است که ضعفها و تهديدهاي صادرات کشاورزي بيشتر از فرصتها و قوتهاي آن است. همچنين توليدات کشاورزي، رقابتي و مشتري پسند نيستند و صادرات کشاروزي فاقد راهبرد معيني است.
