مقالات آب و خاك (علوم و صنايع كشاورزي)

به طور کلي در خاک هاي درشت بافت به علت وجود منافذ درشت فراوان، ظرفيت نگهداري آب و عناصر غذايي پايين است. هدف از اين پژوهش بررسي اثرات پلي آکريل آميد (PAM)، کود گاوي، ورمي کمپوست و لجن بيولوژيکي بر پارامترهاي هيدروليکي و انتقال املاح در يک خاک لوم شني بود. پلي آکريل آميد (0.25 و 0.5 گرم بر کيلوگرم خاک هواخشک)، کود دامي (12.5 و 25 گرم بر کيلوگرم خاک هواخشک)، ورمي کمپوست (2.5 و 5 گرم بر کيلوگرم خاک هواخشک) و لجن بيولوژيکي (1.7 و 3.4 گرم بر کيلوگرم خاک هواخشک) با خاک مخلوط و به طور يکنواخت در تشت هاي پلاستيکي (قطر 50 و ارتفاع 25 سانتي متر) و لوله هاي پوليکا (قطر 15 و ارتفاع 25 سانتي متر) پر شده و سپس در گلخانه با شرايط رطوبتي (0.7-0.8) FC و دماي 4±22 درجه سانتي گراد به مدت 6 ماه انکوبه شدند. اندازه گيري منحني هاي رطوبتي در تشت ها و اندازه گيري هدايت هيدروليکي اشباع (K_s) و منحني هاي رخنه در لوله ها در زمان هاي 7، 30، 60، 120 و 180 روز پس از شروع انکوباسيون انجام گرفت. پارامتر ) aآلفا) از طريق برازش داده هاي منحني رطوبتي به مدل وان گنوختن و پارامتر انتشارپذيري (l) از طريق برازش داده هاي منحني رخنه به مدل انتقال-انتشار (CDE) به دست آمدند. پارامتر a وان گنوختن در هر دو سطح PAM و سطح دوم کود دامي و ورمي کمپوست، به طور معني دار (P<0.05) کاهش يافت. در هر دو سطح مصرفي PAM، K_s در مقايسه با شاهد و ساير اصلاح کننده ها بعد از 60 روز انکوباسيون نسبت به زمان هاي قبلي تغيير نيافت. همه اصلاح کننده ها پارامتر انتشارپذيري (l) در مدل CDE را کاهش دادند. نتايج اين پژوهش نشان داد که PAM و کود دامي نسبت به ساير اصلاح کننده ها در سطوح مصرفي به کار رفته، به ميزان بيش تري در بهبود شرايط فيزيکي خاک موثر بودند.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش به منظور ارزيابي کارايي تخمين گرهاي مكاني عكس فاصله و كريجينگ (معمولي و لاگ نرمال كريجينگ) در برآورد كربن آلي و جرم مخصوص ظاهري خاك در اراضي شاليزاري موسسه تحقيقات برنج كشور واقع در شهرستان رشت، انجام گرديد. براي تعيين مشخصه هاي تغييرات مكاني متغيرها در محدوده مورد بررسي، از نيم تغييرنما به عنوان يك تابع آماري ويژه تجزيه و تحليل ساختار مكاني متغيرهاي ناحيه اي استفاده شد. تخمين از طريق كريجينگ با استفاده از 40-6 نقطه همسايگي در 70 درصد دامنه تاثير به عنوان شعاع جستجو انجام شد. براي تخمين متغيرها به روش وزن دادن عكس فاصله از پارامترهاي توان 5-1 استفاده شد. بهترين مدل نيم تغييرنما براي مدل برازش داده شده بر كربن آلي و جرم مخصوص ظاهري مدل كروي بود. براي مقايسه دقت تخمين گرها از آماره هاي ارزشيابي ميانگين خطا، جذر ميانگين مربعات خطاي تخمين، واريانس تعديل شده يا نسبت ميانگين مربعات خطا و درصد خطا استفاده شد. در تخمين عكس فاصله، پارامتر توان 1 براي كربن آلي و 4 براي جرم مخصوص ظاهري بهترين جواب را داد. هر 4 آماره ارزيابي نشان دادند كه تخمين به روش كريجينگ نسبت به تخمين عكس فاصله از دقت بالاتري برخوردار است. از سوي ديگر كريجينگ معمولي براي كربن آلي و لاگ گريجينگ براي جرم مخصوص ظاهري بهترين تخمين گر مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

براي تحليل و تفسير مشخصه هاي كيفي آب، روش هاي مختلف رياضي وجود دارد كه از ميان آن ها، روش شاخص هاي كيفي آب يكي از ساده ترين روش ها با كاربرد فراوان است. به منظور بررسي وضعيت کيفي بخشي از آب رودخانه اترک واقع در استان گلستان، تعداد 6 ايستگاه نمونه برداري بر روي اين رودخانه انتخاب، و تعداد 3 نوبت نمونه برداري در فصل هاي مختلف انجام شد. پهنه بندي يا طبقه بندي کيفي آب اين رودخانه بر اساس روش شاخص هاي NSFWQI،BCWQI  و همچنين روش شاخص ساده مديريتي سيد بررسي گرديد. شاخص هاي کيفي نشان مي دهد به جز ايستگاه قازانقايه (اولين ايستگاه بالادست) که در تمامي فصل ها از وضعيت به نسبت خوبي برخوردار است، ساير ايستگاه ها در شرايط متوسط تا بد مي باشد. روش NSFWQI شرايط را به نسبت مناسب و روش سيد به طور عمده با تغيير جزيي سياست هاي مديريتي نتيجه مي دهد، بنابراين نتايج اين دو روش در اين منطقه يکسان به نظر مي رسد ولي نتايج روش BCWQI که شرايط را مناسب تا ضعيف نتيجه مي دهد، کمي محافظه کارانه تر از دو روش ديگر مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

داده ‌هاي ناقص دبي يكي از مشكلات پيش ‌روي متخصصان و طراحان پروژه ‌هاي منابع آب است و باعث بروز خطا در نتايج مطالعات طرح‌ ها شده و اجراي پروژه‌ ها را دچار مشكل مي ‌نمايد. در مناطقي كه ايستگاه ‌هاي هيدرومتري از نظر تعداد محدود مي ‌باشند اين مساله حادتر مي ‌باشد. بنابراين لازم است اين نواقص آماري به طريقي بر طرف گردد. روش ‌هاي متعددي براي تخمين داده‌ هاي گمشده وجود دارد. در اين پژوهش کارايي روش رگرسيون خطي فازي در مقايسه با روش ‌هاي رگرسيون خطي ساده، رگرسيون چند متغيره و روش محور مختصاتي و نسبت نرمال در مورد بازسازي دبي سالانه ايستگاه ‌هاي هيدرومتري حوضه آبريز کارون بزرگ مورد ارزيابي قرار گرفته است. در اين پژوهش با استفاده از روش حذف اعتباري در 27 ايستگاه هيدرومتري حوضه كارون بزرگ در قالب 11 گروه بازسازي پس از حذف عمدي داده ‌هاي مشاهده ‌اي دبي ايستگاه ‌ها، مقادير آنها از طريق روش ‌هاي ذكر شده برآورد گرديد و آماره جذر ميانگين مجذور مربعات خطا به ‌ترتيب براي روش ‌هاي ذكر شده برابر با 17.41، 16.05، 21.0، 119.6 و 17.6 به ‌دست آمد. بنابراين روش رگرسيون خطي ساده به ‌عنوان روش برتر در بازسازي داده ‌هاي دبي سالانه تشخيص داده شد. همچنين روش رگرسيون خطي فازي به‌ عنوان اولويت دوم جهت بازسازي داده ‌هاي دبي در اين حوضه شناخته شد.

 نسخه قابل چاپ

تبخير - تعرق يکي از مهمترين مولفه‌ هاي چرخه آب در طبيعت است اما اندازه ‌گيري ميزان واقعي آن (توسط لايسيمتر به ‌عنوان دقيق ‌ترين ابزار اندازه ‌گيري) بسيار مشکل و در عمل غيرقابل اجراست، بنابراين به ‌کارگيري رابطه‌ هايي که تنها با استفاده از داده ‌هاي هواشناسي موجود، تخمين قابل ‌قبولي از آن ارايه دهند، ضروري به ‌نظر مي ‌رسد. در اين مطالعه 4 روش مختلف برآورد تبخير - تعرق شامل: پنمن - مانتيث - فائو 56 (PMF56)، پنمن - مانتيث - فائو با تابش ايرماک (PMFI)، جنسن - هيز شماره 1 (JH1) و جنسن - هيز شماره 2 (JH2) براي تخمين تبخير - تعرق مرجع روزانه چمن (ET_o) در يک اقليم نيمه‌ خشک، مورد ارزيابي قرار گرفتند. بررسي ‌ها نشان داد که در ازاي افزايش و کاهش 5 و 10 درصد در مقدار پارامترهاي تابش، درجه حرارت و باد، حساسيت مدل‌ هاي برآورد تبخير - تعرق به عامل تابش بيشتر مي ‌باشد، بنابراين براي برآورد ميزان تابش خورشيدي رسيده به سطح زمين از مدل‌ هاي تابش آنگستروم، صباغ، گلور - مک‌ کالور و بلک استفاده شد. واسنجي نتايج به ‌دست آمده با داده‌ هاي 3 ميکرولايسيمتر وزني در طول دوره رشد (مي - اکتبر) در طي 95 روز و توسط معيارهاي آماري مختلف از جمله ضريب تعيين (R²)، ريشه ميانگين مربعات خطا (RMSE)، ميانگين خطاي اريب (MBE) و آزمون t نشان داد که مدل پنمن - مانتيث - فائو 56 با مدل تابش آنگستروم که مقادير معيارهاي آماري ذکر شده براي آن به ‌ترتيب برابر 0.625، 0.781، 0.038 و 0.468 مي‌ باشند، مناسب‌ ترين مدل براي برآورد تبخير - تعرق گياه مرجع در اين اقليم بوده و مدل‌ هاي جنسن - هيز شماره 1 و پنمن - مانتيث - فائو با تابش ايرماک، دقت پاييني دارند. به ‌طور کلي در همه مدل ‌هاي برآورد تبخير - تعرق، مدل ‌هايي که از تابش آنگستروم استفاده مي ‌کنند دقت بهتري دارند که تاييدي بر پيشنهاد فائو است. همچنين مدل ‌هاي تابش گلور - مک ‌کالور، صباغ و بلک در رده‌ هاي بعدي قرار دارند.

 نسخه قابل چاپ

اعمال روش ‌هاي غيراصولي آماده ‌سازي زمين و به ‌کار نگرفتن ادوات مناسب خاک ‌ورزي موجب تخريب فيزيکي خاک و کاهش بازدهي آن مي ‌شود. به‌ منظور تعيين اثرات روش ‌هاي مختلف خاک ‌ورزي بر روي خصوصيات فيزيكي خاک در تناوب آيش - گندم، پژوهشي در يک قطعه زمين ديم نيمه ‌گرمسيري در گچساران به ‌صورت آزمايش فاکتوريل و طرح پايه بلوک ‌هاي كامل تصادفي با 5 تيمار در 4 تكرار به ‌مدت 3 سال اجرا گرديد. تيمارهاي خاک ‌ورزي عبارت بودند از: A (گاوآهن قلمي + هرس بشقابي + خطي ‌كار)، B (گاوآهن بدون صفحه برگردان + هرس بشقابي + خطي‌ كار)، C (هرس دوار + خطي ‌كار)، D (پنجه ‌غازي + هرس بشقابي + خطي ‌كار) و E (تيمار شاهد؛ گاوآهن برگردان ‌دار + دست ‌پاشي كود و بذر + پنجه ‌غازي). نتايج به ‌دست آمده نشان داد که اختلاف معني ‌داري در سطح 1 درصد از نظر جرم مخصوص ظاهري خاک، نوع تيمارها و عمق خاک ‌ورزي و اثر متقابل آنها، وجود دارد. همچنين از نظر درصد رطوبت خاک در مراحل گل ‌دهي و پرشدن دانه، اثر عمق در هر دو مرحله و اثر تيمارها و اثر متقابل عمق × تيمار در مرحله گل ‌دهي در سطح 5 درصد معني ‌دار بود. در مقايسه ميانگين مقادير جرم مخصوص ظاهري خاک، اگر چه تيمارهاي D و E (با ميانگين 1.49 گرم بر سانتي ‌متر مکعب) کمترين مقدار را داشتند، اما با گاوآهن قلمي در عمق 1-0 سانتي ‌متر کمترين ميزان فشردگي خاک (1.37 گرم بر سانتي ‌متر مکعب) مشاهده شد. بررسي اثر تيمار بر درصد رطوبت خاک نشان داد که در مرحله گل‌ دهي گندم، بيشترين مقدار مربوط به تيمار شاهد و کمترين مقدار مربوط به تيمار پنجه ‌غازي است. اما در ادامه فصل زراعي، در مرحله پرشدن دانه، بيشترين مقدار رطوبت (8.8 درصد) مربوط به تيمار A (گاوآهن قلمي + هرس بشقابي + خطي ‌کار) و کمترين مقدار (8.2 درصد) مربوط به تيمار شاهد (گاوآهن برگردان ‌دار + دست‌ پاشي کود و بذر + پنجه‌ غازي) است. با توجه به نتايج به ‌دست آمده مي ‌توان اذعان کرد كه تيمار گاوآهن قلمي موجب ذخيره شدن رطوبت بيشتري در خاک مي ‌شود. بر اساس نتايج اين پژوهش، اعمال تيمار خاک ‌ورزي با گاوآهن قلمي + هرس بشقابي موجب افزايش نسبي رطوبت خاک در عمق ‌هاي مختلف نمونه ‌برداري به ‌ميزان 7.3 درصد نسبت به تيمار شاهد گرديد. بنابراين، براي اقليم نيمه ‌گرمسيري کشور و مناطق مشابه قابل ‌توصيه مي ‌باشد.

 نسخه قابل چاپ

تاثير نوع کاربري اراضي بر نحوه عملکرد خاک در اکوسيستم، از طريق مطالعه و ارزيابي تغييرات شاخص ‌هاي کيفيت خاک امکان ‌پذير مي ‌باشد. اين ‌گونه مطالعات که با هدف حفظ و بهبود کيفيت منابع اراضي انجام مي ‌گيرد، امکان شناسايي مديريت ‌هاي پايدار و به ‌دنبال آن پيش‌ گيري از تخريب فزاينده خاک را فراهم مي ‌سازد. به ‌منظور مطالعه تاثير کاربري ‌هاي مختلف بر شاخص‌ هاي کيفيت خاک، اراضي لسي شرق استان گلستان منطقه آق‌ سو انتخاب شد. تعداد 4 پروفيل در کاربري ‌هاي مرتع، جنگل طبيعي بلوط، جنگل مصنوعي سرو و زراعي حفر، و مورد مطالعه قرار گرفت. خصوصيات فيزيکي، شيميايي و بيولوژيکي به‌ عنوان شاخص ‌هاي کيفيت خاک مانند وزن مخصوص ظاهري، ميانگين وزني قطر خاک‌ دانه، کربن آلي، ظرفيت تبادل کاتيوني، فسفر قابل دسترس، کربن توده زنده ميکروبي و تنفس ميکروبي در کاربري ‌ها مقايسه شد. تشريح نيم ‌رخ ‌هاي خاک منطقه نشان داد که خاک ‌هاي مناطق جنگل طبيعي تحت عنوان کلسيک آرجي زرالز، خاک ‌هاي زراعي تيپيک کلسي‌ زرپتز و خاک‌ هاي جنگل مصنوعي سرو و مرتع نيز تحت عنوان تيپيک کلسي زرالز طبقه‌ بندي شدند. نتايج نشان دادند که کشت و زرع منجر به کاهش کيفيت خاک مورد مطالعه شده است. کربن آلي، ظرفيت تبادل کاتيوني و ميانگين وزني قطر خاک ‌دانه در منطقه جنگلي و مرتعي به ‌طور معني ‌داري بيشتر از اراضي زراعي بودند. بيشترين مقدار ميانگين وزني قطر خاک ‌دانه در کاربري جنگل طبيعي بلوط 2.36 ميلي‌ متر و کمترين مقدار آن در کاربري زراعي 0.62 ميلي ‌متر بود. اين نتايج نشان ‌دهنده كارآيي مطالعات كيفيت خاک در تعيين وضعيت كنوني اراضي در عرصه‌ هاي كشاورزي و منابع طبيعي است.

 نسخه قابل چاپ

تبخير از جمله مسايل مهم در هيدرولوژي و مهندسي منابع آب مي ‌باشد که مورد توجه محققان قرار دارد. تبخير آب از ذخاير سطحي علاوه‌ بر اتلاف آبي که مي ‌تواند مورد مصرف کشاورزي و شهري قرار گيرد، موجب افزايش غلظت املاح و کاهش کيفيت آب آبياري نيز مي ‌شود. استفاده از الکل ‌هاي سنگين و پوشش ‌هاي شناور مي ‌تواند موجب کاهش شدت تبخير و کاهش غلظت نمک آب، در فصول خشک گردد. در اين پژوهش و به ‌عنوان روش‌ هاي شيميايي از ستيل و استريل الکل و ترکيبي از اين الکل ‌ها که در اتانول حل شده استفاده شد. به اين منظور از غلظت‌ هاي معادل 20 و 40 گرم در ليتر، که هر دو روز يک بار روي سطح تشت ‌هاي تبخير کلاس A اسپري شدند استفاده گرديد. همچنين در اين پژوهش به‌ عنوان روش فيزيکي از پلي ‌استيرن با ضخامت ‌هاي 1.5 و 5 سانتي متر و با درصد پوشش 40، 60 و 80 و اثر مغناطيس کردن آب استفاده شد. عمق آب داخل تشت ‌ها، طي مدت 38 روز اندازه‌ گيري گرديد. سپس تبخير روزانه محاسبه شده و مقادير آن با نمونه شاهد (بدون الکل) با استفاده از نرم ‌افزار آماري SPSS مقايسه شد. بر اساس آزمون مقايسه ميانگين دانکن، هر دو روش به لحاظ تغييرات مقدار تبخير، با تيمار شاهد اختلاف معني ‌داري در سطح 5 درصد دارند. نتايج نشان مي ‌دهد با استفاده از روش ‌هاي فيزيکي، 55-30 درصد و با استفاده از روش ‌هاي شيميايي 55-40 درصد از ميزان تبخير را مي ‌توان کاهش داد.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش، ميزان چرخش تک ‌ذره رسوبي در خلال حرکت جهشي خود در يک جريان آشفته با استفاده از سيستم تصويربرداري سرعت بالا اندازه ‌گيري شده ‌است. اين مشخصه در 5 مرحله از يک گام جهش با تغيير در شرايط هيدروليکي جريان، قطر و چگالي ذره و با سرعت 250 فريم بر ثانيه به ‌دست ‌آمده است. نتايج اين پژوهش نشان ‌مي‌ دهد که با افزايش آشفتگي جريان سرعت زاويه ‌اي ذره روند افزايشي را طي خواهد نمود و براي شرايط هيدروليکي يکسان، ذرات با اندازه بزرگ ‌تر و چگالي ويژه بيشتر، سريع ‌تر خواهند چرخيد.

 نسخه قابل چاپ

انجام عمليات خاک‌ ورزي طي چندين سال سبب ناهمواري سطح خاک مزرعه مي ‌گردد. در حال حاضر در بيشتر نقاط کشور عمليات تسطيح توسط لولرهاي (تسطيح‌ کننده‌ هاي) مرسوم انجام مي ‌شود که اين روش تسطيح از دقت بالايي برخوردار نمي ‌باشد. در اين مطالعه براي اولين بار در شهرستان اهواز لولر ليزري ميسکين و لولر مرسوم (لولر دقت کشت شيراز) مورد مقايسه فني قرار گرفتند. اين پژوهش در سال زراعي 88-1387 در مزرعه ‌اي با بافت خاک لوم رسي در روستاي الباجي واقع در 10 کيلومتري شمال شهرستان اهواز در استان خوزستان انجام گرفت. فاکتورهاي مورد اندازه ‌گيري عبارت بودند از: حجم آب مصرفي، شاخص تسطيح (LI) و ضريب يکنواختي زمين (LUC). پژوهش در زمينه روش‌ هاي تسطيح اراضي نياز به کرت‌ هايي با سطح وسيع دارد تا بتوان دقت ماشين ‌هاي تسطيح را اندازه ‌گيري و با يکديگر مقايسه نمود. مزرعه آزمايشي شامل 14 کرت يک هکتاري بوده و روش آماري به‌ کار برده شده آزمون تي - استيودنت با دو تيمار (تسطيح به ‌وسيله لولر ليزري و مرسوم) و 7 تکرار بود. آناليز آماري توسط نرم ‌افزار SPSS انجام شد. نتيجه مقايسه ميانگين ‌ها نشان داد که اختلاف معني ‌داري در سطح احتمال 1 درصد بين لولرهاي ليزري و مرسوم از نظر حجم آب مصرفي وجود دارد و لولر ليزري در مقايسه با لولر مرسوم 35 درصد زمان آبياري را کاهش داد. به اين ترتيب کاربرد لولر ليزري ميزان حجم آبياري را در حدود 82 ليتر در ثانيه کاهش داده است. شاخص تسطيح به ‌دست آمده در تسطيح ليزري نسبت به تسطيح مرسوم به عدد صفر نزديک ‌تر بود. به ‌عبارت ديگر مقدار اين شاخص در روش تسطيح ليزري قابل ‌قبول ‌تر و مناسب‌ تر از روش تسطيح مرسوم بوده است. ضريب يکنواختي زمين در لولر ليزري به عدد 1 نزديک‌ تر بوده که نشان از ضريب يکواختي بهتر و دقت بيشتر آن نسبت به لولر مرسوم دارد. در کل، با توجه به برتري لولر ليزري از نظر شاخص‌ هاي فني، استفاده از آن قابل توصيه به کشاورزان در شهرستان اهواز مي ‌باشد.

 نسخه قابل چاپ

تفاوت زياد عمق جريان و ضريب زبري دشت ‌هاي سيلابي نسبت به مجراي اصلي رودخانه، باعث ايجاد گراديان عرضي سرعت شده و تنش برشي قابل ملاحظه ‌اي در مرز مشترک مجراي اصلي و دشت سيلابي اتفاق مي ‌افتد. در نتيجه اين فرآيند، افت انرژي اضافه ‌اي به سيستم رودخانه تحميل مي ‌شود. مدل ‌هاي رياضي معمول در محاسبه پروفيل سطح آب رودخانه ‌ها مانند HEC-RAS و MIKE11، اين مكانيسم را در نظر نمي ‌گيرند. براي در نظر گرفتن اين مکانيسم، بايد شيب انرژي و ضريب تصحيح انرژي جنبشي در محاسبات جريان متغير تدريجي اصلاح شود. در اين مقاله، با استفاده از روش تبادل دبي، محاسبات پروفيل سطح آب در مقاطع مرکب اصلاح شده است. مقايسه نتايج روش پيشنهادي با نتايج مدل رياضي HEC-RAS در يک کانال آزمايشگاهي غيرهمگن در حالت پروفيل M₂ نشان مي‌ دهد که دقت اين روش ‌ها به‌ ترتيب 95 و 84.5 درصد است.

 نسخه قابل چاپ

به ‌منظور شناسايي مناطق تخريب‌ يافته، در اين پژوهش تاثير چرا بر کارکرد اکوسيستم با توجه به فاصله از آبشخور مورد بررسي قرار گرفت. در اطراف 3 آبشخور، در 8 جهت اصلي 338 پلات 4 مترمربعي مستقر شد و در هر يک از پلات ‌ها 11 شاخص سطح خاک روش تجزيه و تحليل کارکرد اکوسيستم برآورد گرديد. سپس با استفاده از 11 شاخص سطح خاک سه ويژگي کارکردي پايداري، نفوذپذيري و چرخه مواد غذايي محاسبه شد. آزمون واريانس چندمتغيره و همبستگي نشان داد که سه ويژگي کارکردي ياد شده با جهت ‌هاي هشت ‌گانه ارتباط معني ‌داري ندارند (P<0.01) ولي با فاصله از آبشخور داراي ارتباط مثبت و معني ‌داري مي ‌باشند (P<0.01). به‌ طوري ‌که با فاصله از آبشخور کارکرد اکوسيستم افزايش مي ‌يابد. نتايج آزمون دانکن نيز نشان داد، شدت چراي زياد در نزديک آبشخور، باعث به‌ وجود آمدن يک محدوده ‌اي بحراني به شعاع 200 متري از آبشخور شده است.

 نسخه قابل چاپ

به‌ منظور بررسي وضعيت فرسايش‌ پذيري و توليد رسوب اراضي مرتعي، بخشي از زيرحوضه سجزي - کوهپايه واقع در حوزه آبخيز زاينده‌ رود انتخاب گرديد. در اين واحد کاربري، دستگاه باران ‌ساز مصنوعي جهت توليد رواناب و رسوب و اندازه‌ گيري رسوب ‌زايي به‌ کار گرفته شد. فرسايش ‌پذيري نيز با استفاده از عامل K در مدل USLE برآورد گرديد. به ‌منظور بررسي عوامل موثر در رسوب ‌زايي و فرسايش ‌پذيري، از مجاور هر پلات کوچک نمونه ‌برداري از خاک صورت گرفت و برخي از عوامل فيزيكي و شيميايي در آنها اندازه‌ گيري و آناليز شد. طبق نتايج، براي فرسايش ‌پذيري در اين اراضي مقدار به ‌نسبت کمي به‌ دست آمد (مقدار متوسط K برابر 0.23 t. h/MJ. mm) که اين مساله را مي ‌توان به بافت درشت اين خاک ‌ها نسبت داد. طبق نتايج مدل ‌هاي رگرسيوني و ضرايب همبستگي، پارامترهاي ماسه، سيلت، ماسه خيلي ريز، سيلت + ماسه خيلي ريز، رطوبت و کربنات کلسيم بيشترين تاثير را در توليد رسوب و فرسايش ‌پذيري داشته ‌اند.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش با هدف ارزيابي حساسيت مدل‌ هاي برآورد تبخير و تعرق پنمن - مانتيث - فائو 56 (PMF-56) و هارگريوز(HG)  نسبت به متوسط بيشينه و کمينه دماي هوا در نواحي مرطوب شمال کشور تحت شرايط تغيير اقليم انجام شد. به اين منظور، با به ‌کارگيري داده‌ هاي هواشناسي 50 ساله 6 ايستگاه سينوپتيک بندرانزلي، رشت، رامسر، نوشهر، بابلسر و گرگان، مقادير ET₀ ماهانه با دو مدل بالا برآورد گرديد. سپس مقادير متوسط بيشينه و کمينه دماي هوا تحت سناريوهاي مختلف به‌ ميزان 10-2 درصد تغيير داده شد و تغييرات ET₀ در ازاي اين سناريوها محاسبه گرديد. نتايج نشان داد که بيشترين افزايش ET₀ مربوط به مدل PMF-56 به ‌ميزان 23 درصد، به‌ ازاي افزايش 10 درصد بيشينه دماي هوا، در ماه ‌هاي رشد گياه بوده است. بر عکس، 10 درصد افزايش نسبي در دماي کمينه هوا منجر به 7 درصد کاهش در مقادير ET₀ در ماه‌ هاي تابستان در ايستگاه‌ هاي مورد مطالعه گرديد. به ‌طور کلي حساسيت دو مدل ذكر شده نسبت به بيشينه دماي هوا بيشتر از کمينه دماي هوا بود. نتايج نشان داد در مقادير كم نوسانات دمايي (كمتر از 8 درصد)، رفتار هر دو مدل تقريبا خطي بوده، ولي در نوسانات شديدتر دمايي (بالاي 10 درصد) تغييرات ET₀ غيرخطي مي‌ شود. مقايسه نتايج دو مدل نشان داد كه به ‌دليل لحاظ شدن اثر پس‌ خورد مولفه تابش خالص طول موج بلند و كمبود فشار بخار آب در مدل آيروديناميكي پنمن، اين مدل حساسيت منطقي ‌تري را به نوسانات اقليمي دماي بيشينه و دماي كمينه هوا از خود نشان مي ‌دهد. در ضمن، حساسيت مدل‌ هاي به ‌کار رفته نسبت به كمينه و بيشينه دماي هوا متفاوت بوده و تا حدودي به موقعيت جغرافيايي و فصل سال بستگي دارد. در بررسي اثر پديده ‌هاي فرا اقليمي مانند پديده انسو، نوسانات اطلس شمالي و نوسانات مديترانه ‌اي بر دامنه تبخير و تعرق گياهي، استفاده از مدل ‌هاي ساده مانند مدل هارگريوز توصيه نمي ‌شود.

 نسخه قابل چاپ

به ‌منظور جلوگيري از تخريب اراضي و آلودگي خاک و آب، شناخت فرآيند‌هاي مربوطه و كمي نمودن روابط بين آنها امري اجتناب ‌ناپذير مي ‌باشد. فرآيند نفوذ آب به خاک يکي از مهمترين اجزاي چرخه هيدرولوژي است. از سوي ديگر، اندازه‌ گيري آن دشوار، زمان ‌بر و پرهزينه مي ‌باشد. در اين پژوهش، امکان برآورد نفوذ تجمعي آب به خاک، در زمان ‏هاي مشخصي از آغاز فرآيند نفوذ با استفاده از ويژگي‌ هاي زوديافت خاک و به کمک توابع انتقالي خاک مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور، داده‌ هاي به ‌دست آمده از آزمايش‌ هاي نفوذپذيري به روش استوانه ‌هاي مضاعف در 210 نقطه از مناطق مختلف کشور جمع ‌آوري شد. خاک ‌ها در محدوده بافتي لوم تا رسي قرار داشت. همچنين، با حفر پروفيل در نزديکي نقاط اندازه ‌گيري نفوذ آب به خاک، لايه ‌هاي پدوژنيک خاک مشخص و از دو افق بالايي نمونه‌ برداري و ويژگي ‌هاي رطوبت اوليه، جرم ويژه ظاهري خاک، فراواني نسبي ذرات، ميزان ماده آلي، درصد سنگ ‌ريزه، ميزان آهک، ظرفيت زراعي و رطوبت پژمردگي دايم اندازه‌ گيري شد. سپس با استفاده از اين ويژگي ‌ها و رگرسيون چندگانه گام به گام، توابعي پارامتريک براي برآورد نفوذ تجمعي در زمان ‌هاي 5، 10، 15، 20، 30، 45، 60، 90، 120، 150، 180، 210، 240 و 270 دقيقه از ابتداي آزمايش نفوذپذيري و زمان نفوذ پايه پي‌ ريزي گرديد. نتايج اعتباريابي توابع پي‌ ريزي شده بيانگر آن بود که تمامي توابع پي ‌ريزي شده، نفوذ تجمعي را کم ‌برآورد نموده‌ اند. همچنين، با افزايش زمان از ابتداي آزمايش نفوذپذيري، مقدار آماره ريشه ميانگين مربعات خطا افزايش يافت. مقادير آماره کارآيي مدل در تمامي توابع استخراج شده مقداري مثبت و به ‌طور کلي، با گذشت زمان از ابتداي آزمايش نفوذپذيري، داراي روندي افزايشي بود. اين امر بيانگر آن بود که با افزايش زمان از ابتداي آزمايش نفوذپذيري، کارآيي مدل ‌هاي رگرسيوني پي ‌ريزي شده، بهبود يافته است. همچنين، توابع انتقالي پي‌ ريزي شده منحني نفوذ تجمعي را با ميانگين خطايي برابر با 6.90 سانتي ‌متر برآورد نمودند. نتايج نشان داد که در سطح احتمال 1 درصد، مي ‌توان منحني نفوذ تجمعي برآورد شده را به ‌عنوان يکي از تکرارهاي يک آزمايش نفوذپذيري معتبر پذيرفت.

 نسخه قابل چاپ