بانک مقالات علوم و فنون دریایی

به منظور تكثير انبوه و جلوگيري از انقراض نسل ماهي شيب (Acipenser nudiventris) بيونرماتيوهاي جديد تكثير مصنوعي اين ماهي در شرايط مركز تكثير و پرورش ماهيان خاوياري شهيد بهشتي تعيين شد. نتايج حاصل از تكثير مصنوعي 9 مولد ماده و 5 مولد نر نشان داد كه ميانگين هم آوري مطلق 414000 عدد و تعداد تخمك در يك گرم برابر 68.2 مي باشد. وزن متوسط تخمكها 12.97mg و قطر متوسط آنها 3.02mm اندازه گيري گرديد. براي القاي تخمريزي و اسپرم دهي از عصاره غده هيپوفيز تاسماهيان، خشك شده در استن به ميزان 70mg در ماده ها و 50mg در نرها در دماي 16.1^oC استفاده شد. ميزان فعاليت و غلظت اسپرماتوزوئيد نيز مورد سنجش قرار گرفت. مدت زمان رسيدگي مولدان ماده بين 27:30 تا 36:40ساعت به طول انجاميد. ميانگين درصد لقاح نيز برابر 85.38 و ميانگين تلفات دوره انكوباسيون 61.75% محاسبه شد. مدت زمان رسيدن به تقسيمات بلاستولايي 4 و 16 تايي در تخمها بررسي و مشخص گرديد. اين مطالعه نشان داد با داشتن نرماتيوهاي دقيق ماهي شيپ، مي توان برنامه ريزي منسجم تري را در تكثير مصنوعي با كارايي بيشتر انجام داد.

 نسخه قابل چاپ

غلظت عناصر سرب، مس، کادميوم، نيکل و واناديوم در سرم خون تاس ماهي ايراني (A. persicus) صيد شده در سواحل جنوبي درياي خزر بررسي شد. نمونه ها از مراکز صيد ماهيان خاوياري در استانهاي گيلان و گلستان در فصول بهار و پاييز جمع آوري شدند. سنجش غلظت عناصر با دستگاه جذب اتمي کوره اي و شعله اي انجام شد. در ميان فلزات مورد سنجش، بيشترين ميزان تجمع مربوط به مس و کمترين ميزان مربوط به کادميوم بود. در اين تحقيق همبستگي بين ميزان تجمع فلزات سنگين و چند ويژگي زيستي اين ماهي (طول، وزن و سن) مورد مطالعه قرار گرفت. تجمع دو عنصر Pb و Ni همبستگي مثبت معناداري با طول چنگالي و وزن داشت (p<0.05)، در حالي که همبستگي معناداري در تجمع هيچ يک از فلزات با سن مشاهده داشت (p<0.05). ميزان تجمع فلزات سنگين بين نمونه هاي بهاره و پاييزه و نيز در جنسهاي نر و ماده تفاوت معناداري نشان نداد (p<0.05). در بررسي تفاوتهاي منطقه اي تجمع فلزات سنگين در اين تحقيق، تنها در مورد واناديوم تفاوت معناداري بين دو ناحيه گيلان و گلستان مشاهده گرديد (p<0.05).

 نسخه قابل چاپ

يكي از متداولترين روشهاي حفاظت در مقابل خوردگي سازه هاي دريايي كه از جنس فولاد مي باشند، به كارگيري پوششهاي آلي و معدني در لايه هاي مختلف با توجه به كارايي هر پوشش است. ميزان چسبندگي لايه اوليه به سطح فلز و سازگاري لايه هاي مختلف اوليه، مياني و رويه با همديگر و نيز مقاومت لايه رويه در برابر محيط خورنده كه تمام موارد مذكور به خواص شيميايي و مكانيكي پوششها مربوط مي شود، لازمه عملكرد مناسب يك پوشش مي باشند. در اين تحقيق به بررسي آزمايشگاهي و ميداني كارايي لايه اوليه زينك اتيل سيليكات روي فولاد ST37 در سه سيستم پوشش -كه از لايه هاي مياني و رويه متفاوت تشكيل شده اند- در ناحيه غوطه وري خليج فارس پرداخته شد. در نهايت علاوه بر نتيجه عملكرد زينك اتيل سيليكات، با توجه به نتايج آزمايشها، سيستم بهينه نيز براي ناحيه غوطه وري خليج فارس پيشنهاد شد. آزمايشهاي انجام شده، در استاندارد NACE RPO 176-64 براي بررسي عملكرد پوششهاي دريايي بود و بررسيهاي ميداني نيز به مدت شش ماه در ناحيه غوطه وري اسكله فولاد واقع در بندرعباس به طور هفتگي انجام شد.

 نسخه قابل چاپ

تجمع احتمالي عناصر سنگين در بخشهاي خوراكي و غيرخوراكي كفال پشت سبز نر، ماده و نابالغ در سه ايستگاه در محدوده سواحل بوشهر تا بندر دير بررسي شد. پس از زيست سنجي و توزين ماهيان صيد شده، هضم شيميايي نمونه ها طبق روش استاندارد بين المللي صورت گرفت. ميزان عناصر سنگين آهن، مس، روي، منيزيم، منگنز، جيوه، سرب و کادميوم در بافتهاي عضله، آبشش و امعا و احشا به وسيله دستگاه جذب اتمي اندازه گيري شد. نتايج حاصل بيانگر غلظت بيشتر اين عناصر در بافتهاي غيرخوراکي نسبت به بافت خوراکي عضله بود. در اغلب موارد در جذب و تجمع عناصر سنگين بين عضله ماهيان نر و ماده تفاوت معناداري مشاهده شد. به علاوه تجمع فلزات سنگين در بافتهاي آبشش و امعا و احشا، از ايستگاه 1 به 3 به دليل دوري از مناطق آلوده کاهش يافت. همچنين بين رده هاي وزني و طولي ماهيان در جذب و تجمع برخي عناصر سنگين اختلاف معناداري مشاهده گرديد (P<0.05).

 نسخه قابل چاپ

جمعيت و صيد در واحد تلاش سياه ماهي، Capoeta capoeta gracilis، از آذر سال 1382 تا آبان 1383 در نهر مادرسو واقع در جنگل گلستان برآورد و نتايج آن با داده هاي به دست آمده قبل از رخداد سيل در سالهاي 1380 و 1381 در همين منطقه مقايسه گرديد. صيد ماهي با استفاده از شوك الكتريكي صورت گرفت. ميانگين صيد در واحد تلاش در اين بررسي 824±579 ماهي به ازاي 0.5 ساعت شوکدهي، ميانگين فراواني مطلق 2.6±2.33 ماهي در مترمربع و تفاوت بين ايستگاههاي نمونه برداري معنا دار بود (p<0.01). بيشترين فراواني سياه ماهي متعلق به ايستگاه گلستان و كمترين آن در سرچشمه بود. ساختار نهر در هر قسمت عامل تغيير فراواني تشخيص داده شد. همچنين، در زمانهاي مختلف نمونه برداري، تغييرات زيادي در فراواني با تغيير سرعت جريان مشاهده گرديد كه با يكديگر نسبت عكس داشتند. داده هاي صيد در واحد تلاش و فراواني مطلق در تحقيق حاضر به طور معناداري بيشتر از داده هاي به دست آمده قبل از سيل در سالهاي 1380 و 1381 بود (p<0.01). اين تفاوت زياد فراواني بين مطالعات سالهاي قبل و بعد از سيل مي تواند به دليل ايجاد بلوم جلبكي در نهر باشد كه به نظر مي رسد عاملي مثبت در افزايش فراواني سياه ماهي است.

 نسخه قابل چاپ

خصوصيات مورفومتريك خرچنگ، tridentatus Rhithropanopeus harrisii، طي 6 ماه از تير تا آذر 1384 در ساحل نور (جنوب درياي خزر) بررسي شد. از مجموع 175 قطعه خرچنگ صيد شده 92 قطعه ماده و 83 قطعه نر بودند (نسبت جنسي 47.52:42.58). طي اين بررسي هيچگونه رشد گنادي و هيچ ماده اسفنجي مشاهده نشد. مقايسه عرض کاراپاس، طول کاراپاس، طول و ارتفاع چنگك بزرگ و وزن تر در نرها و ماده ها اختلاف معناداري را نشان داد (p<0.05)، به طوري که همه موارد ياد شده در نرها بيشتر از ماده ها بودند. حداقل و حداکثر عرض کاراپاس نيز در نرها و ماده ها به ترتيب 15-5.4 و 14mm-4 بود. همچنين ارتباط معناداري بين عرض کاراپاس و ديگر شاخصهاي اندازه گيري شده ديده شد. در مجموع، نتايج اين تحقيق اندازه کوچک تر اين خرچنگ را در درياي خزر نسبت به ديگر مناطق مورد مطالعه نشان داد.

 نسخه قابل چاپ

امکان کاهش ميزان پروتئين جيره در يک وعده غذايي قزل آلاي رنگين کمان با ميانگين وزن 48.85g بررسي شد. دو جيره با سطوح پروتئيني 41.5% و 36.5% با سطح انرژي برابر فرمولبندي و ساخته شدند. با توجه به دو زمان غذادهي و دو سطح پروتئين، چهار رژيم غذايي )تيمار( ايجاد شدند. تيمار 1 در هر دو وعده، غذاي 41.5%، تيمار 2 صبح 41.5% و عصر 36.5%، تيمار (3) و صبح 36.5% و عصر 41.5% و تيمار (4) در هر دو وعده، غذاي داراي 36.5% پروتئين را دريافت کردند. غذادهي در حد اشباع يک ساعت بعد از شروع روشنايي )مصنوعي( و يک ساعت قبل از شروع تاريکي انجام شد. طول مدت روز و شب 12:12 تعيين شد. با کاهش ميزان پروتئين جيره از تيمار اول به تيمار چهارم شاخصهاي مربوط به رشد، بقا کارايي تغذيه و FCR، کاهش نشان دادند. از اين نظر تيمارهاي دوم و سوم حد واسط بودند. ميزان کارايي و ارزش توليدي پروتئين نيز در بين تيمارها اختلاف معناداري نشان نداد (p>0.05). به لحاظ مصرف غذا، به طور معناداري تمام تيمارها در وعده صبح تمايل بيشتري به مصرف غذا و به تبع آن مصرف پروتئين و انرژي دريافتي نشان دادند (p<0.05). نتايج اين آزمايش امکان کاهش پروتئين جيره در يک وعده غذايي را تاييد مي کند.

 نسخه قابل چاپ

توده زنده سپرماهيان در لايه هاي عمقي آبهاي استان هرمزگان (راس نايبند در خليج فارس تا راس ميداني در درياي عمان) در آبان و آذر 1384 برآورد گرديد. توده زنده كل 124?4 تن برآورد شد. اين توده زنده در لايه هاي عمقي 10-20، 20-30 و 30-50 متر به ترتيب 7567، 1966 و  2921تن به دست آمد. توده زنده، صيد در واحد تلاش (CPUE) و صيد در واحد سطح (CPUA) به تفکيک گونه اي در لايه هاي عمقي مختلف نيز محاسبه شد. کمترين مقدار زي توده محاسبه شده به Torpedo sp. با 0.6 تن در لايه عمقي 30-m20 و بيشترين مقدار به Himantura gerrardi با 6065 تن در لايه عمقي 20-m10 تعلق داشت.
ميانگين وزني و صيد بر واحد سطح گونه هاي مورد مطالعه در لايه هاي عمقي مورد آزمون مقايسه ميانگينها در سطح احتمال 95% قرار گرفت. نتايج حاصل از اين آزمون نشان مي دهد كه در لايه عمقي50-m30  و بالاي 50m تعداد در واحد سطح، صيد در واحد سطح و ميانگين وزني Himantura gerrardi داراي تفاوت معنادار است. نتايج حاصل از همين آزمون در مورد شاخصهاي ياد شده براي ساير گونه ها هيچگونه تفاوت معناداري را نشان نداد (p>0.05).

 نسخه قابل چاپ

برخي از ويژگيهاي پويايي جمعيت ماهي موتو (Encrasicholina punctifer) از فروردين تا اسفند 1384 مطالعه شد. شاخصهاي رشد L¥ و K براي اين گونه به ترتيب 110mm و 1.1 (در سال) محاسبه شدند. حداقل و حداکثر طول کل به ترتيب 33 و 108mm ثبت شد. ميزان t_o به مقدار0.19 - بود و معادله رشد وان برتالانفي براي اين گونه به صورتL(t)=110(1-exp(-1.1(t-(-0.19))))  به دست آمد. مرگ و مير کل  (Z)با ضريب اطمينان 93% به طور متوسط 3.56 (در سال) محاسبه گرديد. مرگ و مير طبيعي (M) و مرگ و مير صيادي(F)  به ترتيب 1.29 (در سال) و 2.27 (درسال) و مقدار ضريب بهره برداري اين ماهي 0.64 تعيين شد. تعداد چهار گروه طولي همزاد در طي يک سال تشخيص داده شد. رابطه طول کل-وزن کل به صورت W=0.000009 L^2.9125 به دست آمد.

 نسخه قابل چاپ

پاره اي از ويژگيهاي بيولوژي توليد مثل ماهي حلوا سفيد در آبهاي اطراف بندرعباس بررسي گرديد. نمونه برداري به صورت ماهانه از فروردين ماه تا اسفند ماه 1384 انجام شد. اين ماهي داراي دوره تخمريزي طولاني از اسفند تا شهريور ماه بوده ولي ماهي مولد در اين منطقه بسيار کم ديده شده است و بيشتر شامل مراحل 2، 3 و 5 است.
اين صيدگاه به عنوان منطقه تخمريزي حلوا سفيد نمي باشد. طول ماهي ماده در اولين بلوغ جنسي (FL) 24.8cm است. وضعيت زيستي )ضريب چاقي( برابر 0.00563g/m³ مي باشد. اين ماهي از بهمن ماه تا خرداد ماه در بهترين شرايط رشد قرار دارد. رابطه بين طول و وزن به صورت W=0.00002×F.L^3.0902 است. b=3.0902 با عدد 3 اختلاف معناداري ندارد (p>0.05).

 نسخه قابل چاپ

دو سطح پروتئين و نسبتهاي کربوهيدرات به چربي در جيره غذايي بر شاخصهاي رشد، کارايي غذا، هپاتوسوماتيک و ترکيب لاشه فيلماهي جوان (H. huso) با متوسط وزن 894.41g±9.3 مطالعه شد. اين مطالعه در چهارچوب طرح آماري فاکتوريل 2±4 با هشت جيره غذايي هم انرژي حاوي دو سطح پروتئين 40 و 45%، هر يک با چهار نسبت کربوهيدرات به چربي 1.7، 1.4، 1.1 و 0.8 به مدت 16 هفته اجرا گرديد. ماهيان 4 بار در روز تا حد سيري غذادهي شدند.
با افزايش پروتئين از 40 به 45%، شاخصهاي رشد و بازده غذا بهبود (p³0.05) و نسبت بازده پروتئين به طور معناداري افزايش يافت (p£0.05). در تمام سطوح پروتئين، ماهي تغذيه شده با جيره محتوي نسبت پايين کربوهيدرات به چربي (0.8)، روند رشد کمتري نسبت به بچه ماهي تغذيه شده با جيره محتوي نسبت کربوهيدرات به چربي متعادل (1.1) و بالا (0.7) نشان داد (p£0.05). آناليز شيميايي لاشه نشان داد، چربي لاشه بدون توجه به ميزان پروتئين و کربوهيدرات جيره با مقادير چربي موجود در غذا همبستگي مثبت و با رطوبت لاشه رابطه عکس دارد (p£0.05). بالاترين شاخص هپاتوسوماتيک در ماهيان تغذيه شده از تيمار 1.7 مشاهده شد.
بررسي نتايج شاخصهاي رشد نشان داد، تيمار غذايي حاوي 40% پروتئين، 13 تا 24% کربوهيدرات و 16 تا 17% چربي با نسبت کربوهيدرات به چربي 1.4 براي دستيابي به حداکثر رشد از نظر فيزيولوژيک و اقتصادي براي فيل ماهيان جوان اوزان 800 تا 1900g مناسبت تر بود.

 نسخه قابل چاپ

ترجيح بويايي تاس ماهي ايراني (Acipenser persicus) در محدوده وزني 9-7 گرم نسبت به 20 اسيد آمينه آزاد با دو مشاهد مثبت و شاهد صفر در مجموع 22 تيمار و هر يک در 10 تکرار در سال 1384 انجام شد. در اين تحقيق با استفاده از معيار کيفي از ميان 20 اسيد آمينه، واکنشهاي رفتاري قوي و بارز نسبت به اسيد آمينه آلانين و با درجه اي کمتر نسبت به گليسين مشاهده شد که ارزيابي کمي نيز داده هايي در تاييد آن داشت. با افزودن اسيدهاي آمينه لوسين، هيستيدين، سيستئين، ايزولوسين و پرولين، رفتار ترجيحي ضيف تري در مقايسه با دو اسيد آمينه قبلي در بچه ماهيان ظاهر شد. ارزيابي کمي در مورد پرولين اثر مثبت و قوي نشان داد، اما در چهار اسيد ديگر همخواني بين نتايج کمي و کيفي ديده شد. محلولهاي اسيد آسپارتيک، تيروزين، اسيد گلوتاميک و ترئونين تحريک ضعيف نزديک به صفر بروز دارند. به عبارت ديگر، بچه ماهيان تغيير بارز رفتاري دال بر تمايل نشان ندادند. نتايج ارزيابي کمي تاثير دافع معنادار اسيد گلوتاميک را بر تاس ماهي ايراني نشان داد (p<0.01). تاثير دافع اسيد آمينه بر بويايي ماهيان خاوياري در مطالعات گذشته گزارش نشده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق پويايي جمعيت و زي توده ساليانه کرم پرتار Streblospio gynobranchiata در خليج گرگان )ساحل بندر گز( در سال 1383 به صورت فصلي در اعماق 1، 2 و 3m بررسي شد. نتايج نشان داد که با افزايش عمق، تراکم و زي توده اين کرم افزايش مي يابد. ميانگين تراکم ساليانه اين کرم در عمق 3m، 2894±1137 و در عمق 1m، 1477±796 عدد مترمربع برآورد شد. ميانگين زي توده ساليانه اين کرم در عمق 3m، 0.614±0.20 و در عمق 1m، 0.15±0.310 g/m² به دست آمد. همچنين بررسي فصلي جمعيت اين کرم نشان داد که بيشترين زي توده و تراکم در اعماق 1 و 2 متري در فصل پاييز بود و در عمق 3 متري بيشترين تراکم در فصل تابستان و بيشترين زي توده در فصل تابستان و پاييز وجود داشت. کمترين تراکم و زي توده نيز در همه اعماق در فصل زمستان به دست آمد.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق در سالهاي 1379-1382 براي تعيين هزينه هاي توليد، سهم عوامل مهم هزينه و قيمت تمام شده هر عدد بچه ماهي خاوياري و ارايه راهكارهاي افزايش بهره وري مراكز تكثير و بازسازي ذخاير بچه ماهي خاوياري انجام شد. براي تعيين هزينه هاي توليد، سهم عوامل مهم هزينه و قيمت تمام شده هر عدد بچه ماهي خاوياري در سالهاي 1379-1382، پرسشنامه هايي تهيه گرديد. تيمي متشكل از كارشناسان مرتبط با بازسازي ذخاير به مراكز تكثير و بازسازي ذخاير بچه ماهي خاوياري مراجعه و ضمن مصاحبه حضوري و مراجعه به اسناد هزينه با فرصت كافي پرسشنامه ها را تكميل كردند. براي اطمينان از اطلاعات جمع آوري شده با دفاتر ستادي مرتبط در سازمان شيلات و اداره كل تكثير و بازسازي ذخاير نيز مذاكره و اسناد ملاحظه شد تا اطمينان لازم براي اطلاعات دقيق هزينه اي حاصل شود. نتايج نشان داد هزينه هاي حقوق و دستمزد به طور متوسط با اختصاص 56-38% هزينه توليد، غذا و كود مصرفي با 14-4%، تعمير و نگهداري با متوسط 8-4% و تخم مصرفي با سهم 35-6% در سالهاي مختلف بيشترين سهم هزينه هاي عملياتي را به خود اختصاص دادند. هزينه استهلاك با متوسط 12-10% از عوامل مهم ديگر هزينه در سال مي باشد. نتايج نشان داد قيمت متوسط هر عدد بچه ماهي خاوياري توليدي در سالهاي ذكر شده بين 937 تا 2028 ريال بود، به طوري كه متوسط قيمت هر عدد بچه ماهي خاوياري از 992 ريال در سال 1379 به 2028 ريال در سال 1382 افزايش يافت.
نيروي انساني سهم زيادي از هزينه تكثير و پرورش را در مراكز تكثير و بازسازي ذخاير در بر مي گيرد. سهم بالاي هزينه نيروي انساني به دليل عدم فعاليت مراكز تكثير در حدود 6 ماه از سال است كه در صورت تعريف فعاليتهاي ديگر، بخصوص پرورش مولدان ماهيان خاوياري درياي خزر و پرورش گونه هاي جديد خاوياري با ساير فعاليتهاي مرتبط مي توان سهم هزينه نيروي انساني را كاهش داد. با توجه به افزايش قيمت خاويار در سالهاي اخير سهم هزينه تخم مصرفي در حال افزايش است، به طوري كه در سال 1382 به 35% هزينه تمام شده افزايش يافت. بنابراين با توجه به اقداماتي كه در سالهاي گذشته براي توليد مولدان پرورشي در مراكز مذكور صورت گرفت، مي توان انتظار داشت كمبود مولد از طريق مولدان پرورشي در آينده تامين شود.

 نسخه قابل چاپ

به منظور تعيين وزن مناسب رهاسازي آزاد ماهي خزري (Salmo trutta caspius Kessler, 1877) براي افزايش ضريب بازگشت شيلاني آن،‌ قابليت تنظيم يونهاي Ca²⁺, Mg²⁺, Na⁺ و Cl^- در بچه ماهي اوزان 5، 10، 15 و 20 گرمي در شوريهاي 7 در هزار، شوري طبيعي درياي خزر و آب شيرين (شاهد) بررسي گرديد. خونگيري در فواصل زماني 0، 3، 6، 12، 24، 72، 168 و 240 ساعت با لوله هاي موئينه هپارينه انجام شد. پس از جداسازي پلاسما، يون Na⁺ با Flame photometer و يونهاي Ca²⁺, Mg²⁺ و Cl^- با دستگاه RA-1000 اندازه گيري شدند. تغييرات يوني در محدوده زماني 10 روزه بيانگر قابليت تنظيم يوني همه گروههاي وزني مورد آزمايش در شوري 7 در هزار و گروههاي وزني 10، 15 و 20 گرمي در شوري طبيعي درياي خزر بود.

 نسخه قابل چاپ