چند وقت است که يک کتاب کاغذي در دست نگرفته‌ايد که مطالعه کنيد؟ تا به حال پيش آمده است که شرايط حال حاضر را با 10 سال قبل مقايسه کنيد؟ اگر همه همسن و سالان من در اين زمينه همانند من باشند بايد گفت که ما در اين مورد بسيار تغيير کرده‌ايم و شايد بتوان گفت که دوراني که به کتاب فروشي‌ها رفته و کتاب کاغذي مي‌خريديم گذشته است. اکنون شرايط به گونه‌اي تغيير پيدا کرده است که تمامي متن‌ها و نوشته‌ها نسخه‌اي هم ديجيتالي دارند و اگر نسخه ابتدايي آن‌ها ديجيتالي نباشد به طور حتم در کنار نسخه چاپي هر کتاب يک نسخه ديجيتالي از آن هم وجود دارد. دليل اين موضوع اين است که در حال حاضر جهان وب به شدت گسترده شده است و هر کسي که به دنبال کتاب، مقاله يا يک نوشته خاص باشد ترجيح مي‌دهد که قبل از اين که پاي خود را از منزل بيرون گذاشته و به کتاب فروشي‌ها مراجعه کند، در جهان وب به جست‌وجو پرداخته و يک نسخه ديجيتالي از آن چه که نياز دارد براي خود تهيه کند. اگر تمامي مواردي که منجر به صرفه جويي در زمان مي‌شود را ناديده بگيريم اين اقدام از نظر ميزان هزينه‌اي که مي‌کنيم هم براي ما به صرفه‌تر است. زيرا عموما کتاب‌هاي ديجيتالي يا به صورت رايگان در اينترنت گذاشته مي‌شوند يا اين که با هزينه‌اي بسيار کمتر از نسخه چاپي‌شان به فروش مي‌رسند. ضمن اين که اگر از نرم افزارهاي تخصصي استفاده کنيم مطالعه کتاب‌هاي ديجيتالي تا حدودي آسان‌تر از مطالعه کتاب‌هاي چاپي است.خلاصه اين که اگر کمي با دقت به دور و بر خود نگاه کنيم مي‌بينيم که اسناد کاغذي و کتاب‌هاي چاپي در حال محو شدن هستند و چاره‌اي ندارند جز آن که جاي خود را به نسخه‌هاي ديجيتالي خود بدهند. در کشورهاي پيشرفته اين موضوع بسيار بيشتر حس مي‌شود زيرا کشورهايي مانند کره جنوبي سعي دارند که به نوعي کودکان را از همان سنين پايين با اين شيوه آشنا کنند و به همين خاطر کتاب‌ها و دفترهاي کاغذي در مدارس را با وسايل ديجيتالي چون کتابخوان‌ها و تبلت‌ها جايگزين کرده‌اند و به اين ترتيب به صورت خودکار اين اتفاق رخ مي‌دهد که نسل‌هاي بعدي کمتر با کتاب‌هاي چاپي در ارتباط باشند و در آينده بيشتر مطالعاتي که انجام مي‌شود از طريق کتابخوان‌ها و ابزارهاي ديجيتالي خواهد بود و شايد بتوان گفت که نسل کتاب‌هاي چاپي به نوعي در حال منقرض شدن است. کتاب‌ها چاره‌اي ندارند جز اين که ديجيتالي شوند و به تبع آن کتابخانه‌هاي ديجيتالي هم در حال شکل گيري هستند. در موضوع ويژه اين هفته تصميم داريم که به مقوله کتاب‌ها و کتابخانه‌هاي ديجيتالي بپردازيم و نقش فناوري را در اين زمينه بررسي کرده و نگاهي به آينده داشته باشيم. اگر به اين موضوع علاقه داريد موضوع ويژه اين هفته را دنبال کنيد.
همان طوري که شما هم شاهد اين موضوع هستيد، روز به روز از تعداد افرادي که به کتابخانه‌ها يا کتاب فروشي‌ها مي‌روند، کاسته مي‌شود. اين موضوع در رابطه با دانشجويان و دانشگاه‌ها بسيار بيشتر از ديگر شاخه‌ها قابل لمس است زيرا اکنون شرايطي به وجود آمده است که در آن دانشجويان بسيار کمتر از گذشته در کتابخانه‌هاي دانشگاه‌ها ديده شده و از اين مکان‌ها استفاده مي‌کنند. شايد بتوان گفت دليل اصلي موفقيت پايگاه اينترنتي آمازون هم همين باشد که سعي کرده است که بهترين شکل مصرف کنندگان را از رفت و آمد به کتاب‌فروشي‌ها نجات دهد و اين سايت در حال حاضر به معتبرترين و بزرگترين پايگاه ديجيتال سفارش و تحويل کتاب تبديل شده است و البته در کنار کتاب محصولات ديگري را نيز به کاربران و اعضاي خود معرفي کرده و امکان سفارش آن‌ها را نيز فراهم مي‌آورد. يکي از بزرگترين مشکلاتي که معمولا محققان و دانشجويان با آن سرو کله مي‌زنند اين است که ممکن است براي خريد يک کتاب به چند کتاب فروشي مراجعه کرده و نتوانند که کتاب مورد نظر خود را پيدا کنند و مجبور باشند که زمان بيشتري را براي جست‌وجوي خواسته خود صرف کنند اما پايگاه‌هاي اينترنتي و کتابخانه‌هاي ديجيتال اين مشکل را به راحتي از سر راه مردم برداشته‌اند و شما امروزه به آساني قادر خواهيد بود که هر کتابي که دوست داريد را از طريق اينترنت سفارش داده و نسخه چاپي يا ديجيتال آن را دريافت کنيد. بسياري از افراد اعتقاد دارند که تنها مزيتي که کتاب فروشي‌هاي حقيقي نسبت به مراکز مجازي دارند اين است که شما مي‌توانيد در کتاب فروشي، کتاب مورد علاقه خود را لمس کرده و صفحات آن را ورق بزنيد که البته با ديجيتالي شدن کتاب‌ها اين مشکل هم زياد جدي نخواهد بود و به طور حتم در آينده اين امکان براي کاربران به وجود خواهد آمد که بتوانند کتاب ديجيتالي مورد نظرشان را قبل از خريد ورق زده و صفحات آن را به صورت ديجيتالي تماشا کنند. کتاب فروشي‌هاي ديجيتالي امروزي بسيار هوشمندتر از آن چيزي هستند که ما تصور مي‌کنيم و بايد بدانيد که برنامه ريزي ويژه‌اي براي گسترش اين دسته از کتاب فروشي‌ها انجام گرفته است. مسلما در آينده يکي از نقاط قوت کتابخانه‌هاي ديجيتالي نسبت به کتابخانه‌هاي حقيقي اين خواهد بود که با استفاده از تکنيک‌هاي هوش مصنوعي مي‌توان به نوعي کاربران را شگفت زده کرد و به عنوان نمونه به آن‌ها هميشه کتاب‌هايي را پيشنهاد داد که دوست داشته و يا به دنبال آن هستند. بسياري از کارشناساني که در اين زمينه فعاليت دارند معتقد هستند که سايت‌هايي مانند آمازون باعث شده‌اند که صنعت کتاب فروشي حقيقي در جهان با يک مشکل جدي مواجه شود و بسياري از کتاب فروشي‌هاي بزرگ و معتبر مانند Borders در حال ورشکستگي هستند. با اين که بعضي از کتاب فروشي‌ها هنوز هم به صورت تخصصي فعاليت دارند و براي قشر خاصي کتاب‌هاي چاپي منتشر مي‌کنند اما باز هم اينترنت و پايگاه‌هاي مجازي به يک رقيب قدرتمند براي آن‌ها تبديل شده است و مي‌توان گفت که تمامي افرادي که در اين زمينه فعاليت دارند، به نوعي از آينده کاري خود نگران هستند و اعتقاد دارند که دير يا زود اين شرايط به وجود مي‌آيد که تمامي کتاب فروشي‌ها به پايگاه‌هاي ديجيتالي تبديل شده و ديگر کسي براي خريد کتاب به محيط‌هاي فروش حقيقي نخواهد رفت. در يک مقايسه کلي مي‌توان گفت که کتاب‌هاي ديجيتالي مزيت‌هاي بيشتري به نسبت کتاب‌هاي چاپي دارند و همين موضوع باعث شده است که وابستگي افراد کتابخوان به کتاب‌هاي چاپي از بين رفته و به دنبال فناوري‌هاي جديدي که در اين راستا عرضه مي‌شوند، باشند.
محققان معتقدند که مهم‌ترين عاملي که باعث شده است تا کتابخانه‌هاي دانشگاه‌ها و دانشکده‌هاي مختلف خالي از دانشجويان شود اين است که براي هر کتاب چاپي، نسخه‌اي ديجيتالي هم وجود دارد و با وجود اين که کتاب‌هايي که حق تاليف دارند به صورت کامل در دسترس نيستند اما باز هم تعداد کتاب‌هاي ديجيتالي که به صورت غير مجاز در اينترنت به صورت رايگان براي دانلود گذاشته مي‌شود به قدري زياد بوده است که دانشجويان به اين نتيجه رسيده‌اند که ديگر هيچ ضرورتي وجود ندارد تا براي خواندن مقالات دانشگاهي يا مطالب تحقيقاتي ديگري که به صورت آنلاين وجود دارند به کتابخانه بروند و زمان خود را به اين صورت هدر بدهند. اين موضوع به طريقي ناشران را دچار مشکل کرده است و کار و کسب آن‌ها را مختل کرده است. البته اگر جنبه ديگري را در نظر بگيريم اين تغييرات به نفع نويسنده کتاب خواهد بود زيرا پس از نوشتن کتاب اين اختيار را پيدا خواهد کرد که کتاب خود را به صورت مستقيم در اينترنت براي فروش يا دانلود بگذارد و به اين ترتيب ديگر به ناشران نيازي نداشته و از شر هزينه‌هاي سنگين چاپ آسوده خواهد شد. در حال حاضر پايگاه اينترنتي آمازون بازار کتاب ديجيتال را به صورت انحصاري در دست گرفته است و تا به حال توانسته است که تمامي هزينه‌هايي که به اين صورت صرفه جويي مي‌شود را براي خود بر دارد. هم اکنون تمامي اطلاعات و متن‌هايي که با هدف سرگرمي منتشر مي‌شوند هم به صورت ديجيتالي هستند و اين موضوع تنها به کتاب‌ها اختصاص ندارد اما انقلاب نشر ديجيتال در کنار تمامي مزايايي که داشته است براي ناشران و نويسندگان يک خطر بزرگ و جدي را نيز به همراه خود داشته است. اين که در اين شرايط به آساني امکان گسترش و نشر غير قانوني کتاب‌ها وجود دارد قانون حق نشر را نقض خواهد کرد که شايد بتوان گفت مي‌توان جلوي اين کار را به نوعي با قوانين کپي رايت گرفت. اگر تا به حال نويسندگان با اين شيوه نشر آثارشان مشکلي نداشته‌اند اين موضوع نشان دهنده اين امر است که اگر هم آثارشان به صورت غير قانوني تکثير شده‌اند اما اين موضوع باعث نشده است تا درآمدشان به شکل قابل توجهي کاهش پيدا کند و هنوز هم اين ارزش برايشان وجود داشته است که هزينه‌هاي اضافي که مربوط به ناشران و چاپ کتاب مي‌شده است را پرداخت نکنند. به اين ترتيب اگر نويسندگان بر اين موضوع اصرار داشته باشند که کتاب‌هايشان را به صورت ديجيتالي انتشار دهند ديگر کتاب چاپي در آينده باقي نخواهد ماند تا در کتاب فروشي‌هاي حقيقي به فروش برسد يا در کتابخانه‌ها براي خواندن وجود داشته باشد. اين گونه است که کتابخانه‌هاي حقيقي خالي خواهند شد و کتابخانه‌هاي ديجيتال با اقتدار جاي آن‌ها را اشغال خواهند کرد.
در مورد نشر ديجيتال بايد بگوييم که با استفاده از اين فناوري هر کاربر قادر خواهد بود که مطالب مورد نظر خود را در قالب خاصي دريافت کند و به تازگي با استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته اين امکان به صورتي فراهم شده است که شما مي‌توانيد نشرياتي مانند روزنامه، کاتالوگ، آلبوم‌هاي عکس، کتاب‌هاي درسي يا کتاب‌هاي داستان را ورق زده و احساس خواندن يک مجله يا کتاب چاپي را داشته باشيد. به اين گونه از انتشارات، نشر ديجيتالي سه بعدي مي‌گويند زيرا هر خواننده قادر خواهد بود همان گونه که در جهان حقيقي کتاب را در دست مي‌گيرد با کتاب ديجيتال خود رفتار کند و حتي امکاني فراهم شده است که شما بتوانيد در حواشي کتاب ديجيتال خود يادداشت گذاري کرده يا زير مطالبي که از نظرتان مهم‌تر است، خط بکشيد. نشر ديجيتال سه بعدي توسط کارشناسان به همه خوانندگان توصيه شده است و اين اعتقاد وجود دارد که اين سبک از نشر مزاياي بسيار زيادي در مقايسه با انتشارات سنتي دارد. از جمله آن‌ها مي‌توان به اين مورد اشاره کرد که در نشر ديجيتال حجم بسيار زيادي از زمان و هزينه‌هايي که به چاپ، توزيع و انبار اختصاص پيدا مي‌کند، کاسته خواهد شد. در مورد تعداد مخاطبان هم بايد گفت که در نشر ديجيتال شما به عنوان نويسنده با قشر وسيع‌تري از مخاطب سرو کار خواهيد داشت و درآمد حاصل از فروش و تبليغات براي شما بسيار بيشتر از وقتي خواهد بود که نوشته‌هاي خود را به صورت سنتي منتشر مي‌کنيد. گذشته از اين موارد در نشر ديجيتال ميزان انعطاف پذيري بسيار بيشتر خواهد بود زيرا شما قادر هستيد در اين نوع از هر نشر هر صفحه دلخواهي که دوست داشتيد را به يک صفحه اينترنتي دلخواه لينک دهيد و اين موضوع به شما امکان خواهد داد که تمامي لينک‌ها و صفحات ديگر وب را که با موضوع شما ارتباط دارند به خواننده معرفي کرده و او را به وب سايت‌هاي مفيد راهنمايي کنيد يا اين که به عنوان نمونه با قرار دادن دکمه‌اي مانند « الان بخريد» امکاني را براي خواننده مهيا کنيد تا با استفاده از آن بتواند مستقيما به صفحه خريد اينترنتي رفته و کتاب مورد نظر خود را خريداري کند. از مزاياي ديگر نشر ديجيتال مي‌توان به اين مورد اشاره کرد که اين نوع از نشر به حفظ سلامت محيط زيست هم کمک خواهد کرد. شايد تا به حال اين جنبه ماجرا را در نظر نگرفته باشيد که هر سال ميلياردها درخت به منظور توليد کاغذ از بين خواهند رفت و با استفاده از نشر ديجيتال ديگر نيازي به اين کار نخواهد بود زيرا ديگر لزومي به چاپ مطالب روي کاغذ نخواهيم داشت و با پايين آمدن مصرف کاغذ، تعداد بيشتري از
شرکت‌هاي زيادي در زمينه توليد کتابخوان‌ها و نشريات الکترونيکي فعاليت دارند و در اين زمينه بازار رقابتي داغي به وجود آمده است. درست است که زماني که صحبت از کتاب‌هاي ديجيتال و کتابخوان‌هاي الکترونيکي مي‌شود، قبل از هر چيز نام شرکت آمازون در ذهن ما نقش مي‌بندد اما بايد بدانيد که جدا از اين شرکت، شرکت‌هاي بزرگ ديگري هم هستند که در حال حاضر در زمينه نشريات الکترونيک فعاليت کرده و سعي بر اين دارند که باعث پيشرفت اين صنعت شوند. از جمله اين شرکت‌ها مي‌توان به شرکت بزرگ و معتبر اپل اشاره کرده که در همه جا حرفي براي گفتن دارد و هيچ محدوديتي براي فعاليت‌هايي که انجام مي‌دهد در نظر نگرفته است. اين شرکت با ناشران معتبري از قبيل مک گراهيل، هاست و هرست گفتگو کرده است تا تمامي کتب و نشريات آن‌ها ديجيتالي کند و اين نشريات را در رايانه‌هاي لوحي خود عرضه کند. همچنين مديران شرکت اپل تصميم گرفته‌اند که سيستم‌هاي سخت افزاري جديدي را در حوزه آموزش الکترونيک و استفاده از نشريات ديجيتال طراحي کنند و اين رايانه‌هاي لوحي به صورت اختصاصي براي نمايش ويدئو، کتاب‌هاي ديجيتال و نشرهاي الکترونيک باشد. مديران اين شرکت با توجه به اين که در حال حاضر بيشتر مشتريان به دنبال خدمات نشر الکترونيک هستند، تمايل دارند تا در آينده بر حوزه رسانه‌ها و محتواهاي ديجيتال تمرکز بيشتري داشته باشند. به طور حتم با ورود شرکت‌هاي بزرگي مانند اپل به اين عرصه پاي شرکت‌هاي معتبر ديگر هم بر اين ميدان رقابتي باز خواهد شد و به اين ترتيب در آينده‌اي بسيار نزديک شاهد پيشرفت بيشتري در زمينه نشر ديجيتال خواهيم بود.
درختان مي‌توانند به زندگي خود ادامه دهند. در نشر ديجيتال شما قادر خواهيد بود که مواردي مانند انيميشن، ويدئو و فايل‌هاي صوتي و تصويري با فرمت‌هاي متفاوتي را داخل کتاب يا مجله ديجيتالي خود قرار دهيد و حتي از اين دسته از فايل‌ها مي‌توانيد براي روي جلد کتاب مورد نظر خود استفاده کنيد. از ديگر خوبي‌هاي نشر ديجيتال اين است که مواردي مانند رنگ پس زمينه، قابليت بزرگنمايي، اندازه صفحات و حتي فونتي که براي متون انتخاب مي‌شود، همه توسط خواننده قابل تغيير بوده و ثابت نمي‌باشند. به اين ترتيب ديگر شما يک کتاب خسته کننده با صفحات طولاني را به يک نشر ديجيتال پيشرفته و با امکانات تبديل خواهيد کرد. شايد لازم باشد که هر کسي حداقل يک بار اين نوع از نشر را امتحان کند تا بتواند به صحت مزايايي که در بالا به آن‌ها اشاره کرديم پي ببرد و نشر سنتي را به کناري گذاشته و از فايده‌هاي نشر ديجيتال کمال بهره را ببرد.
آيا واقعا در آينده تمامي کتاب‌هاي چاپي از بين خواهند رفت و با همه گير شدن اينترنت، کتاب فروشي‌ها يا کتابخانه‌ها در جهان حقيقي ديگر وجود نخواهند داشت؟ در اين مورد بايد گفت که پس از يک دهه که از واقعيت نشر ديجيتال مي‌گذرد، در حال حاضر کارشناسان به اين موضوع اطمينان دارند که شيوه‌هاي سنتي چاپ در حال فنا هستند و ديگر در آينده خيلي کم پيش مي‌آيد که شما يک کتاب فروشي سنتي را در سطح شهر خود ببينيد و تمامي نويسنده‌ها هم به اين سمت پيش خواهند رفت که آثار خود را به صورت ديجيتالي منتشر کنند. اگر بخواهيم عملکرد کشور پيشرفته‌اي مانند ايالات متحده آمريکا را در نظر گرفته و بررسي کنيم بايد بگوييم که در عرض چند سال اخير تعداد مرسولات پستي درجه يکي که در اين کشور توزيع شده بيش از 25 درصد کاهش داشته است و اين امر نشان دهنده اين است که نسل نسخه‌هاي چاپي نشريات و هر نوشته‌اي در حال انقراض است. گذشته از نسخه‌هاي چاپي کتاب‌ها بسياري از افراد پيش‌بيني مي‌کنند که روزنامه‌ها و حتي فيلم‌ها هم به همان سمتي خواهند رفت که کتاب فروشي‌ها و سالن‌هاي سينما مي‌روند. در حال حاضر ميليون‌ها کتاب و فيلم به صورت آنلاين و به صورت نامحدود از طريق اينترنت در دسترس هستند و تعداد نامحدودي کاربر را به سمت خود جذب کرده‌اند و همين تعداد زياد کاربران باعث خواهد شد که نشر ديجيتالي در آينده انقلابي را در اين زمينه به پا کرده و افول شديدي را در کسب و کار افرادي که در زمينه سنتي فعاليت مي‌کنند، به وجود آورد. آمار و گزارشات ارائه شده حاکي از آن است که هر روز به تعداد زنان و مرداني که ترجيح مي‌دهند که به صورت آنلاين به کتاب، اخبار، موسيقي، فيلم و ديگر اطلاعات مورد نيازشان از طريق اينترنت دسترسي پيدا کنند، افزوده خواهد شد و حتي گرايش آدم‌هاي مسن‌تر که به خواندن کتاب‌ها و روزنامه‌هاي چاپي عادت کرده و به اين شيوه بزرگ شده‌اند، هم تغيير پيدا خواهد کرد و اين دسته از افراد هم به سمت قالب‌هاي ديجيتالي گرايش پيدا خواهند کرد. شايد بتوان گفت تنها افرادي که به اين روند اعتراض دارند، موسسات انتشاراتي هستند که تا به حال دچار ضرر و زيان بسياري شده‌اند اما آن‌ها هم راه حل‌هايي براي کاهش اين زيان‌ها خواهند داشت و قادر خواهند بود که با تغيير رويه خود در جهان ديجيتال سودي را عايد خود کرده و به انتشار کتاب‌هاي ديجيتالي بپردازند. با همه اين اوصاف بازار نشر و ديجيتال بازاري جديد و نوپاست و هنوز جاي زيادي براي پيشرفت و رشد دارد و همه مطمئن هستند که در آينده اين صنعت جايگزين بسياري از صنعت‌هاي سنتي امروزه خواهد شد و حرف‌هاي زيادي براي گفتن در اين زمينه وجود خواهد داشت.
