بانک مقالات علوم محیطی

متريک هاي سيماي سرزمين ابزارهاي کمي ساز وضعيت سيماي سرزمين هستند که گوناگوني فراوان آنها باعث کاربرد گسترده آنها در برنامه ريزي محيط زيستي سيماي سرزمين مي شود. يکي از کاربرد متريک ها ارزيابي سريع پيامد فعاليت هاي انسان در مقياس سيماي سرزمين است که به کمک آن در کوتاه ترين زمان ممکن شدت تخريب سرزمين را مي توان مشخص کرد. در اين مقاله، براي کمي سازي وضعيت سيماي سرزمين ابتدا متريک هاي توزيع فضايي لکه ها در سيماي سرزمين (مانند: SDI; Shannon Diversity Index) و ترکيب بندي لکه ها (مانند:TE; Total Edge) در نظر گرفته شدند. سپس، با استفاده از مدلي تخريب و درجه قرمزي در حوزه آبخيز سفيدرود در استان گيلان مشخص شد که از 8 واحد کاري (زير حوزه) واحدهاي 5، 1 و 3 دچار بيشترين تخريب در مقياس سيماي سرزمين شده اند. برخوردار بوده اند از ميان هشت متريک سيماي سرزمين استفاده شده در اين تحقيق، متريک SDI (شاخص تنوع شانون)، ED (ميزان محيط به مساحت) و NumP (مجموع تعداد لکه) داراي بيشترين درجه همبستگي (R² به ترتيب 0.85، 0.75 و 0.8) با ميزان درجه قرمزي تصوير ماهواره اي در محدوده مورد مطالعه بوده اند.

 نسخه قابل چاپ

در مطالعات به روش سنتي و بررسي هاي خاکشناسي براي اندازه گيري و تخمين پارامترهاي مختلف خاک از قبيل فلزات سنگين موجود در خاک، تبديل اطلاعات نقطه اي به سطح، امري اجتناب ناپذير است. اما امروزه بکارگيري تکنيکهاي GIS که از جمله آنها، روشهاي درون يابي مي باشد. در تحقيق حاضر از روش Ordinary Kriging، براي برآورد مقدار کادميوم موجود در خاک هاي منطقه مرکزي ايران واقع در استان اصفهان استفاده شد. سپس با استفاده از قابليتهاي GIS نقشه تخمين توزيع مکاني کادميوم کل در ناحيه مورد مطالعه ترسيم و جهت تعيين مناطق آلوده از نظر ميزان کادميوم، طبقه بندي شد. نتايج آناليز واريانس نشان داد که کاربري تاثير مهمي بر روي کادميوم کل موجود در خاک دارد. بطوريکه در کاربري شهري و صنعتي، ميانگين اين فلز سنگين به طور معني داري بيشتر از ميانگينش در ساير کاربريها بود. اين امر مويد اين مطلب است که فعاليتهاي انساني به عنوان عمده ترين عامل افزايش دهنده فلزات سنگين موجود در خاک مي باشد. بررسي نتايج آمار توصيفي کادميوم کل و مقايسه آن با مقادير پيشنهادي استانداردهاي مجاز ديگر نشان داد که خاک منطقه از لحاظ مقدار کادميوم موجود در آن داراي آلودگي غير مجاز است. با استفاده از تصوير سنجيده ETM⁺ و بهره گيري از تکنيک بسيار برجسته Spectral unmixing پوشش گياهي منطقه به روز و استخراج گرديد و با انطباق نقشه آلودگي خاک و پوشش گياهي ميزان گسترش آلودگي در مناطق مختلف پوشش گياهي مشخص گرديد.

 نسخه قابل چاپ

حوضه آبخيز زاخرد با وسعتي معادل 82.23 کيلومتر مربع در قسمت شمال غرب شهرستان شيراز و شرق شهرستان کازرون در استان فارس واقع گرديده است. ارزيابي توان اکولوژيکي سرزمين به عنوان هسته مطالعات محيط زيست و به عنوان پيشگيري و حتي درمان بحران هاي زيست محيطي به شمار مي رود. از اين رو پيش از اجراي توسعه، تعيين توان اکولوژيک سرزمين براي کاربري هاي مختلف ضروري است. در ارزيابي حوضه زاخرد از روش مک هارگ (Mc Harg)، مدل اکولوژيکي توسعه روستايي مخدوم 1380 و ابزار GIS استفاده شده است. در قالب اين فرآيند، ابتدا منابع محيط زيستي منطقه شناسايي گرديد. سپس با تلفيق و رويهم گذاري لايه هاي اطلاعاتي در سامانه Arcview نقشه يگان هاي اکولوژيکي منطقه به همراه جدول ويژگي هاي واحد، ايجاد و نسبت به ارزيابي توان منطقه اقدام و مناطق مستعد براي توسعه روستايي مشخص گرديد. نتيجه بررسي نشان مي دهد که با در نظر گرفتن تمامي پارامترهاي اکولوژيکي تمامي منطقه براي توسعه روستايي نامناسب است ولي با حذف پارامتر ارتفاع که آخرين اولويت را در مدل اکولوژيکي مخدوم به خود اختصاص داده، حدود %8.49 اراضي براي توسعه روستايي داراي توان مناسب (درجه 2) و %91.51 ديگر از توان نامناسب براي کاربري روستايي برخوردار مي باشند. به منظور تکميل ارزيابي اکولوژيکي، ارزشگذاري نيازها، امکانات و شاخص هاي اقتصادي - اجتماعي موجود منطقه انجام شد. در اين راستا سه پهنه زاخرد، الياس آباد و همت آباد براي تعين الويت توسعه روستايي مشخص گرديد. نتايج بدست آمده آشکار مي سازند که پهنه همت آباد از اولويت بالاتري برخوردار مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين تحقيق ايجاد روشي جهت بررسي ظرفيت برد محيط زيست اکوسيستم شهري با هدف لحاظ نمودن کنترل و پايش فضايي سلامت اکوسيستم شهري در فرايند برنامه ريزي و مديريت پايدار کلانشهرها مي باشد. بدين منظور، روشي جهت بررسي شاخصهاي فضايي ظرفيت برد توليد زباله در کلانشهرها معرفي شده و سپس در زونهاي (نواحي) کلانشهر تهران براي سال 1382 مورد بررسي و آزمون قرار گرفته است. يافته هاي حاصل از اين تحقيق حاکي از آن است که در 35 ناحيه (%30) ميزان درجه ظرفيت برد نهايي شاخص هاي توليد زباله از حد آستانه گذشته و در وضعيت بحراني است (DCC=5). در 23 ناحيه (%20 نواحي) ميزان در حد بسيار زياد تا بحراني (4-5) و در 48 ناحيه (%42) در حد متوسط تا زياد (4-3) مي باشد که غالبا در نواحي حاشيه اي شهر تهران واقع شده اند. تعداد 9 ناحيه (%8) نيز داراي درجه ظرفيت برد کم تا متوسط (3-2) مي باشند. در هيچ ناحيه ايي ميزان ظرفيت برد نهايي شاخص هاي توليد زباله در حد مطلوب نيست.

 نسخه قابل چاپ

يکي از ويژگي هاي خاص اکولوژي سيماي سرزمين که آن را از ساير شاخه هاي علم اکولوژي جدا مي سازد استفاده از مفاهيم فضايي به عنوان اصول پايه در برنامه ريزي محيط است. در اين مقاله سعي شده تا کاربرد اين علم که از جوانترين شاخه هاي علم اکولوژي است در جهت حفاظت از رودخانه هاي شهري و کاهش ناپايداري آنها مورد بررسي قرار گيرد تا از تخريب و ساده شدن اين الگوي پيچيده طبيعي در توسعه هاي کالبدي شهر جلوگيري گردد. عدم توجه به ملاحظات و نگرشهاي محيطي در برنامه ريزيهاي شهري و ساده سازي الگوهاي طبيعي در بستر شهري از جمله الگوي دره ها، رودخانه ها، لبه هاي جنگلي، حاشيه سواحل سبب تغيير فرايندهاي شکل دهنده آنها و در نهايت آسيب جدي به سامانه هاي طبيعيشان مي شود. روش مطالعه در اين تحقيق در بخش مباني نظري تحليلي - تفسيري است که از طريق تفسير مباني نظري در رابطه با موضوع تحقيق سعي در تعيين شاخص هاي گسترش فعاليتهاي انساني و واحدهاي بيوفيزيکي در مقياس شهري دارد. روي مطالعه در بررسي خصوصيات سيماي سرزمين در موضوع خاص مورد مطالعه يعني رودخانه خشک شيراز بر مبناي ارزيابي کيفي است. در انتها راهبردهايي جهت حفاظت و مرمت حاشيه رودخانه ارايه شده است. اين رهيافت اگر چه بر رودخانه و حواشي آن تمرکز دارد ولي در حقيقت روشي در اصلاح ساختار سيماي سرزمين شهر مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

دفن بهداشتي پسماندهاي شهري مثل هر پروژه مهندسي ديگر، به اطلاعات پايه و برنامه ريزي دقيق نيازمند است. انتخاب فاکتورهاي متعدد سبب تعدد لايه هاي اطلاعاتي شده و کوششها براي يافتن راه حلي مناسب براي تحليل بر روي تعداد زياد لايه هاي اطلاعاتي و اخذ نتيجه صحيح، تصميم گيران را به طور ناخود آگاه به سمت و سوي استفاده از سيستمي سوق ميدهد که علاوه بر دقت بالا از نظر سرعت عمل و سهولت انجام عمليات در حد بالايي قرار داشته باشد. امروزه سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي، به طور گسترده قابليت بکارگيري در برنامه ريزيهاي زيست محيطي و مسايل مهندسي را دارا ميباشند. در اين تحقيق ضمن استفاده از تصاوير ماهواره اي SPOT از لايه هاي متعدد اطلاعاتي نظير نقشه شيب منطقه، نقشه کاربري اراضي، نقشه زمين لغزش، نقشه خطوط ارتباطي، لايه فاصله از مراکز شهري و فرودگاه و ديگر مناطق مهم حاشيه شهر، نقشه خاک منطقه، نقشه شبکه هيدرو گرافي و آبهاي زيرزميني، جهت باد غالب و ... براي مکانيابي محل دفن پسماند شهر تبريز استفاده شده است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که شرايط اعمال شده در روش بولين، از عدم اطمينان کمتري برخوردار ميباشد و با توجه به محدوديتهاي قطعي که در آن اعمال مي شود، مناطق مکانيابي شده نسبت به روشهاي مبتني بر منطق فازي، داراي تعداد پارامتر کمتري ميباشند اما در بررسي دو روش فازي اعمال شده در اين تحقيق (OWA , WLC) مشخص گرديد که روش (Weighted Linear Combination (WLC عليرغم سادگي آن، داراي معايبي ميباشد، از جمله اينکه با بيش برآورد همراه است در حالي که الگوريتم (Ordered Weight Analysis (OWA با استفاده از وزنهاي درجه اي اين قدرت را به تصميم گير ميدهد که عوامل مهمتري را که از نظر او مساله مکانيابي را بيشتر تحت تاثير قرار مي دهند با همان اهميت در مساله قرار دهد. در اثر اين برتري، نتيجه حاصل از مکانيابي به روش OWA داراي قدرت تفکيک بهتري ميباشد.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به مزاياي چند سازه چوب - پلاستيک و گسترش توليد و مصرف اين فراورده در کشورهاي در حال توسعه، تحقيق حاضر با هدف بررسي امکان ساخت اين چند سازه با خواص فيزيکي و مکانيکي مورد نظر استاندارد ملي ايران، با استفاده از ماده پليمري پلي اتيلن ترفتالات ضايعاتي به انجام رسيده است. نمونه هاي آزمايشي در ابعاد سطح 450 × 450 و با ضخامت هاي 5 و 10 ميلي متر ساخته و آزمايش شدند. با توجه به استفاده از ماده پلي اتيلن ترفتالات (پت) ضايعاتي براي اولين بار در ترکيب چوب - پلاستيک و در نتيجه نبود هيچ گونه اطلاعات اوليه در اين زمينه، ابتدا به ساخت و آزمايش نمونه هايي با ضخامت هاي 5، 10 و 16 ميلي متر و ذرات چوبي متفاوت از نظر ابعاد، پرداخته شد؛ پس از مشخص شدن خواص مناسب نمونه هايي با ضخامت 5 ميلي متر که در آنها از خاک اره استفاده شده بود، در قالب فراوري هايي اثر سطوح مختلف متغيرهاي ميزان پت، پلي اتيلن، زمان پرس و لايه اي بودن، برخواص فيزيکي و مکانيکي نمونه ها بصورت مستقل و متقابل بررسي و فراوري هاي در نظر گرفته شده نيز از نظر خواص مذکور با يکديگر مقايسه شدند. تکرار در نظر گرفته شده براي هر فراوري پنج بار، آزمايش هاي خواص فيزيکي شامل جذب آب نمونه ها و واکشيدگي ضخامت پس از 2 و 24 ساعت و آزمايش هاي خواص مکانيکي شامل مقاومت خمشي و چسبندگي داخلي مي باشند. بر اساس نتايج به دست  آمده، بهترين خواص فيزيکي و مکانيکي در نمونه هاي لايه اي با ضخامت 5 ميلي متر و ترکيب %10 پلي اتيلن در لايه مياني، %20 پت ضايعاتي در لايه هاي سطحي و %70 خاک اره، در دماي پرس 200?C و زمان 180 ثانيه مشاهده شد. اين ترکيب شامل %90 مواد ضايعاتي و %10 مواد دست اول مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

اکثر شهرهاي بزرگ هزينه هاي سنگين اجتماعي، اقتصادي، آموزشي و ... را در اثر دگرگوني هاي ناشي از مهاجرت روستاييان به شهر ها متحمل مي شوند و اغلب ساکنين به علت عدم وجود محيط زيست سالم (محيطي منطبق بر امکانات - نيازها و اهداف جامعه سالم) و عدم مديريت مناسب در رنج و زحمت به سر مي برند. در اثر تحولاتي چون صنعتي شدن جوامع، و به خصوص در کشور ما در اثر برنامه هايي در زمينه سياسي- اقتصادي و اجتماعي، اغلب باعث حرکت هاي جمعيت و رشد قطب هاي شهري و تمرکزهاي ناشي از آن شده است که نتيجه آن ايجاد و احداث مجموعه هاي جديد زيست محيطي به صورت هاي مختلف برنامه ريزي شده و خودرو بوده است. چگونگي استفاده از اراضي شهري موضوعي کالبدي و اداري نيست، بلکه داراي ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي، محيطي و فرهنگي نيز مي باشد و لذا به مطالعات همه جانبه و برنامه ريزي آگاهانه و سنجيده اي نياز دارد. جديدترين نسل طرح هاي کاربري زمين که امروزه بيشتر کوشش ها بر روي تهيه و تدوين آنها متمرکز است، طرح هايي هستند که مضمون اصلي و کليدي آنها ايجاد پيوند ميان فرآيندهاي طراحي کاربري زمين و سياست گذاري براي انواع کاربري هاي شهري است.

 نسخه قابل چاپ

«تخريب گرايي» يا ونداليسم به معناي تخريب اموال عمومي در سطح شهر، نوعي پديده بيمار گونه مي باشد. اين پديده در سطح جوامع بشري از رشدي شتابان برخوردار گرديده است و برخورد با آن از جهات متفاوتي امکان پذير مي باشد. دانش هاي طراحي محيطي و طراحي شهري با رويکرد طراحي مجدد عرصه هاي همگاني و ارتقاي کيفيات محيطي در آنها به عنوان دانش هاي کليدي در حل اين معضل مطرح هستند. هدف از نوشتار حاضر، شناخت مفهوم تخريب گرايي و تعيين مهمترين کيفيات هنجاري محيطي وابسته به آن است. روش تحقيق بر مبناي «تحليل محتواي» ادبيات طراحي محيطي و طراحي شهري و علوم مرتبط همچون روانشناسي و جامعه شناسي محيطي، استوار است. در اين ارتباط برخي مشاهدات محيطي در شرايط ايران و در جهت کشف و بازشناسي مظاهر وقوع تخريب گرايي صورت پذيرفته است تا بدين ترتيب نتايج عيني و ملموس قابل استخراج باشد. يافته هاي اين نوشتار بر اين امر دلالت مي نمايد که فلسفه استفاده از طراحي براي کاهش تخريب گرايي، کاهش فرصت ها و قابليت ها براي وقوع جرم است. شيوه ها و ابزارهايي همچون: «طراحي فضاهاي قابل دفاع»، «طراحي محيطي براي جلوگيري از تخريب گرايي»، «ايجاد حس تعلق خاطر از طريق مالکيت، مشارکت و مسووليت در فضا» و «مجموعه اقداماتي که منجر به زيباسازي محيط و فضاي شهري» مي شوند، مي توانند به ميزان قابل توجهي مانع از بروز اين پديده در سطح شهر و فضا هاي همگاني آن شوند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

برنامه ريزي و توسعه صنعت گردشگري و اکوتوريسم موضوع مهمي است که طرف هاي متفاوتي در آن وجود دارد. برقرار کردن تعادل بين نيازهاي هر طرف و برنامه ريزي توسعه اقتصادي پايدار براي گردشگري و اکوتوريسم محلي يک وظيفه بسيار مهم مي باشد. اين مقاله قصد دارد به بررسي برنامه ريزي و توسعه گردشگري و اکوتوريسم به نحوي بپردازد که فراهم کننده حداکثر منافع و حداقل تاثيرات منفي را داشته باشد. در مطالعه موردي، مقاله به بررسي نقاط قوت و ضعف برنامه ريزي گردشگري و به ميزان کمتري به برنامه ريزي اکوتوريسم در ايران مي پردازد و سعي مي کند تا بهترين راه کارهاي توسعه گردشگري و اکوتوريسم با توجه به توان بالقوه ايران را توصيه نمايد. اين مطالعه شامل قسمت هاي زير: برنامه ريزي گردشگري، برنامه ريزي اکوتوريسم، ظرفيت سازي پايدار بعنوان مهمترين ابزار برنامه ريزي و مطالعه موردي ايران مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

راسته بال غشائيان، با بيش از 115000 گونه توصيف شده، در برگيرنده حدود %10 از تنوع زيستي سياره مي باشد. Vespidae يکي از خانواده هاي مهم اين راسته بوده که نقش مهمي را در کنترل بيولوژيک آفات گياهي بازي مي کند. در مطالعه حاضر، بررسي فونستيک زنبورهاي Vespidae به همراه تخمين برخي شاخصهاي اکولوژيک همبستگي بين گونه اي در نيمه شمالي استان زنجان (شمال غرب ايران) صورت گرفته است. نمونه ها با استفاده از کليدهاي شناسايي موجود شناسايي شده و توسط دکتر Gusenleitner از اتريش مورد تاييد قرار گرفت. 23 گونه ذيل مورد شناسايي قرار گرفت:

Subfamily: Eumeninae
Ancistrocerus auctus, Antepipona deflenda, Antepipona vagabunda, Eumenes dubius crimensis, Eumenes mediterraneus, Eumenes papillarius, Euodynerus disconotatus sulfuripes, Euodynerus fastidiosus, Euodynerus posticus, Eustenancistrocerus amadanensis, Eustenancistrocerus israelensis, Katamenes dimidiatus, Knemodynerus excellens, Parodontodynerus ephippium, Stenodynerus chevrieranus, Stenodynerus chitgarensis
Subfamily: Polistinae
Polistes dominula, Polistes dominulus bucharensis, Polistes gallicus, Polistes iranus, Polistes nimpha irakensis
Subfamily: Vespinae
Vespa orientalis, Vespula germanica

تمام گونه هاي مذکور براي اولين بار از استان زنجان معرفي مي شوند و تاکسون هاي ستاره دار رکورد جديد براي ايران محسوب مي شوند. شاخصهاي همبستگي بين گونه اي بين تمام گونه ها تعيين شد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ