بانک مقالات علوم محیطی

محيط روستايي، بازتاب ماهيت فعاليت / سكونت انسان در بستر زمان، بهره مند از كيفيت زيباشناسانه وكاركردهاي زيست محيطي است. از طرف ديگر متاثر از دانش مكاني و فرهنگ بومي است. رشد سريع اقتصاد مصرفي و تاكيد بر كاركرد، كم توجهي به ابعاد مختلف محيط روستايي، منجر به شكل گيري الگوهاي ناتوان از باز توليد ويژگي هاي حاكم بر آن شده كه ناپايداري ارمغان آن است. گسترش اين وضعيت منجر به طرح ابعاد ناپايداري در ادبيات توسعه پايدار همراه با ارايه راه مقابله با آن شده است. اما كمتر به چگونگي انجام اقدامات براي دستيابي به پايداري پرداخته شده است. با توجه به ماهيت طراحي محيطي مبتني بر اصولي مانند نگرش علمي پيوند نظام طبيعي و اجتماعي، كل گرايي و مانند آن، نمي توان محيط پايداري را بدون توجه به نقش گروههاي ذي نفع در اين فرايند طراحي كرد. بديهي است كه اين نقش زماني به كمال مطلوب خواهد رسيد كه بستر مناسب براي مداخله معنادار هدفمند و سودمند مردم فراهم شود. دستيابي به اين مهم فقط در قالب طراحي مشاركتي امكان پذير خواهد بود. مشاركت پاسخي به چگونگي اجراي اقدامات مورد توجه توسعه پايدار و ابزار بازتاب ويژگي هاي فرهنگي اجتماعي و اقتصادي در طراحي است. به همين دليل مشاركت ضرورتي انكار ناپذير در دستيابي به محيطي پايدار به شمار مي آيد. اما اين بدان معنا نيست كه كمال غايي در گرو طراحي مشاركتي است. مشاركت ضمن برخورداري از پيامدهاي مثبت متضمن آثار منفي و تعارضاتي است كه بايد مديريت شوند. در اين مختصر تلاش مي شود بر اساس نتايج يك ارزيابي نقش مشاركت در تعالي طراحي محيط روستايي تبيين، پيامدها و تعارضات حاكم بر آن مطرح و نمونه هايي از آن ارايه شود.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين تحقيق بررسي امكان تصفيه پساب هاي احياي رزين هاي تعويض يوني يكي از مجتمع هاي پتروشيمي كشور با استفاده از روش اسمز معكوس است. در حال حاضر اين پساب بعد از خنثي سازي به حوضچه هاي تبخيري ارسال مي شود. براي انجام آزمايش ها، پايلوتي طراحي و ساخته شد كه كارايي سه نوع غشا را به وسيله قطعه كوچكي از غشا بررسي كند. در اين تحقيق، از سه نوع غشاي اسمز معكوس مخصوص آب دريا به نامهاي تجاري Toray،CSM  و FILMTEC استفاده شد. با تغيير دادن فشار و ميزان ريكاوري (سرعت افقي عبور جريان از روي سطح غشا) سعي در كسب بالاترين ميزان دفع نمك و بهترين ميزان فلاكس شد. براي متغير فشار سه سطح 20، 25 و 30 بار در نظر گرفته شد و براي ريكاوري يا مقدار سرعت افقي عبور سيال، مقادير 0.27، 0.54 و 0.81 متر بر ثانيه انتخاب شد كه در مجموع براي سه نوع غشاي مورد استفاده 27 حالت هر كدام حداقل به مدت 5 ساعت مورد بررسي و آزمايش قرار گرفت. نتايج نشان داد غشاي FILMTEC بالاترين ميزان پس دهي نمك را نشان مي دهد همچنين فشار 25 بار و سرعت افقي 0.54 متر بر ثانيه به عنوان بهترين حالت انتخاب شد. در اين شرايط هدايت الكتريكي پساب تصفيه شده از مقدار اوليه 14420ms/cm به 470ms/cm رسيد و فلاكس پرميت، يا آب توليدي برابر  39.1 l/m².hr، همچنين آناليز پساب تصفيه شده حاكي از بازده حذف بالاي %97 براي اكثر كاتيون ها و آنيون هاست. ضمن اين كه تصفيه پذيري اين پساب بخوبي قابل انجام است، امكان استفاده مجدد از پساب تصفيه شده با بررسي هاي دقيق تر در ساير بخش ها از جمله آبياري فضاي سبز وجود دارد.

 نسخه قابل چاپ

روزانه مقادير زيادي زباله از اجتماعات انساني به روش هاي مختلف دفع مي شود. بخش چشمگيري از اين زباله ها را مواد آلي تشكيل مي دهند كه بازيافت اين مواد و بهره گيري از آنها به روش هاي مختلف به علت جلوگيري از آسيب به محيط زيست و حفظ منابع و انرژي مورد توجه انسان قرار دارد. يكي از روش هاي مناسب بازيافت اين مواد، توليد كود آلي با استفاده از روش ورمي كمپوست است كه با بهره گيري از خصوصيات كرم هاي خاكي به تغيير و تبديل مواد زايد آلي به كود آلي مناسب كمك مي كند. هدف از اين مطالعه تعيين تاثير تراكم كرم ها بر مقادير pH و نسبت C/N كه از شاخص هاي مهم كيفي كمپوست هستند و همچنين سرعت پيشرفت فرايند است. در اين مطالعه از كرم خاكي گونه Eisenia Foetida استفاده شد و 5 محيط شامل 1 محيط شاهد و 4 محيط با تعداد كرم هاي متفاوت ايجاد شده و مقادير pH، نسبت C/N و سرعت فرايند بررسي شد. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان دهنده تاثير معني دار افزايش تعداد كرم بر pH نيست (p-value>0.05). اين مساله نشان مي دهد كه افزايش تراكم كرم از 0 تا 24 تاثير چنداني در تغييرات pH نداشته است. ولي ميانگين pH در محيط هاي با كرم بيشتر، پايين تر است. بين تراكم كرم ها و نسبت  C/Nرابطه معني داري به دست آمد. در تاثير بر نسبت C/N، تراكم 0 و 6 كرم تفاوت معني داري نشان ندادند ولي بين 0 كرم و ساير محيط ها با تعداد كرم بيشتر، تفاوت معني داري در نسبتC/N  وجود داشت. كمترين مقدار نسبت C/N در محيط با تراكم 18 كرم به دست آمده كه آن را در حد استاندارد كلاس B كمپوست طي 1 ماه فرايند شدن، قرار مي دهد. همچنين بيشترين سرعت فرايند در تراكم 18 كرم در 70 گرم پسماند غذايي به دست آمد.

 نسخه قابل چاپ

تركيب گازهاي اتمسفر (CO₂، CH₄، N₂O، ...) به علت فعاليت هاي بشر با شتاب زيادي در حال تغيير است. عوامل مختلفي باعث افزايش بعضي از آلاينده هاي خطرناك مثل دي اكسيد كربن در محيط مي شوند. بررسي عوامل موثر بر افزايش آلاينده هاي مذكور مي تواند در برنامه ريزي براي كنترل و مديريت آلاينده ها موثر واقع شود. بنابراين هدف اصلي اين مطالعه، بررسي عوامل موثر بر ميزان انتشار دي اكسيد كربن  (CO₂)در ايران در فاصله زماني 1353 الي 1382 است. با اين هدف، علاوه بر بررسي عوامل موثر بر انتشار، نظريه زيست محيطي كوزنتس نيز با توجه به رابطه بين ميزان انتشار و درآمد سرانه مورد بررسي قرار گرفت. منحني زيست محيطي كوزنتس نشان دهنده رابطه بلندمدتي بين ميزان آلودگي (انتشار دي اكسيد كربن) و رشد اقتصادي (درآمد سرانه) است. اين مدل بر اين فرض استوار است كه در مراحل اوليه رشد اقتصادي كشور، كيفيت محيط زيست بدتر مي شود وليكن بعد از رسيدن به نقطه اي با عنوان نقطه چرخش، اين وضعيت همراه با رشد اقتصادي بهبود خواهد يافت. مدل انتخابي براي بررسي عوامل موثر بر انتشار CO₂، با استفاده از الگوي خود توضيح با وقفه هاي گسترده براي دوره مورد مطالعه تخمين زده شد. نتايج مطالعه نشان داد كه دو متغير سهم ارزش افزوده بخش صنعت از GDP و تغييرات دما، اثر معني داري بر ميزان انتشار دارند. همچنين نتايج حاكي از وجود رابطه درجه دوم بين درآمد سرانه و ميزان انتشار است. به عبارت ديگر نظريه زيست محيطي كوزنتس در ارتباط با انتشار CO₂ در ايران صادق است.

 نسخه قابل چاپ

زيست رديابي يكي از راههاي ارزان و ساده بررسي كيفيت محيط زيست است و به روندي گفته مي شود كه در آن از طريق موجودات زنده، يا اجزاي تشكيل دهنده آنها مي توان به اطلاعاتي كمي پيرامون كيفيت محيط دست يافت. فعاليت هاي صنعتي باعث ورود مقادير فراواني از عناصر سنگين به اتمسفر مي شود و استفاده از پتانسيل زيست رديابي گياهان رشد يافته در مجاورت مناطق صنعتي مي تواند در ارزيابي آلودگي هوا با اين فلزات راهگشا باشد. هدف از اين تحقيق، بررسي امكان رديابي آلودگي هوا با فلزات آهن، نيكل و سرب در مجاورت منطقه صنعتي فولاد مباركه اصفهان با استفاده از پتانسيل زيست رديابي در گياهان است. بدين منظور سه گونه درختي (سرونقره اي، كاج و بلوط) و سه گونه درختچه اي (خرزهره، زرشك و نوش) انتخاب شد و غلظت فلزات مذكور در خاك و اندام هوايي گياهان در دو بخش برگ و پوست به وسيله دستگاه ICP-AES اندازه گيري شد. در خاكهاي مورد مطالعه به واسطه pH بالا (8.02)، وجود بيش از 60 درصد آهك و كمتر از 0.5 درصد مواد آلي، درصد ناچيزي ازاين سه فلز در اختيار گياه قرار گرفته است، اين در حالي است كه غلظت اندازه گيري شده آهن و نيكل در اندام هوايي گياهان مورد مطالعه حاكي از وجود آلودگي اتمسفري با اين فلزات بوده است. در اكثر موارد، درختان بهتر از درختچه ها و گياهان هميشه سبز بهتر از گياهان خزان شونده سطوح آلودگي هاي فلزي را نشان دادند و پوست گونه هاي مورد مطالعه واجد توانايي بالاتري از برگ بوده است. بيشترين ميزان آهن و نيكل در برگ سرو و پوست كاج مشاهده شد كه براي آهن با كليه گياهان و براي نيكل با بيشتر گياهان اختلاف معني دار نشان داد. محتواي سرب در گياهان پايين تر از حد آستانه آلودگي اين عنصر در گياهان قرار داشت. همچنين نتايج نشان داد كه گياه خرزهره براي ارزيابي آلودگي آهن در منطقه مورد مطالعه شاخص مناسبي نبوده است.

 نسخه قابل چاپ

ميزان مصرف نفت خام به وسيله دو سويه باكتريايي نفت خوار توليد كننده بيوسورفاكتانت PG01 و PG02، جداشده از رسوبات خليج فارس، در غلظت هاي مختلف ازت و فسفات معدني و دماهاي متفاوت مورد بررسي قرار گرفت. به منظور تعيين غلظت هاي بهينه ازت و فسفات و دماي بهينه تجزيه نفت خام، باكتري ها درمحيط پايه معدني كه به آن به عنوان تنها منبع كربن و انرژي، نفت خام به ميزان 10 گرم در ليتراضافه شده بود، و با غلظت هاي مختلف كلريد آمونيوم (منبع ازت) و دي- سديم فسفات (منبع فسفات) كشت داده شدند. ميزان پروتئين كل توليد شده، به عنوان شاخص مصرف نفت، نشان داد كه حداقل غلظت هاي بهينه ازت و فسفات براي تجزيه يك گرم نفت خام توسط سويه PG01 به ترتيب معادل 0.146 گرم كلريد آمونيوم و 0.024 گرم دي- سديم فسفات و براي سويه PG02 معادل 0.195 گرم كلريد آمونيوم و 0.024 گرم دي- سديم فسفات بود. دماي بهينه براي هر دو سويه 35 درجه سانتيگراد بود. تس وزن سنجي نشان داد كه اجزاي اشباع شده، آروماتيك، رزين و آسفالتن نفت خام مورد استفاده به ترتيب 70.90، 22.31، 3.99 و 2.80 درصد را تشكيل مي دهند، و مقادير باقيمانده اين اجزاي پس از رشد 5 روزه باكتري PG01، به ترتيب 12.56، 10.71، 3.03 و 2.89 درصد و در مورد باكتري PG02، به ترتيب 4.70، 6.32، 2.09 و 2.95 درصد بود. زماني كه مخلوط دو باكتري همزمان تلقيح شدند اين مقادير به ترتيب 2.32، 4.97، 13.2 و 2.97 به دست آمد. سويه هاي PG01، PG02 و مخلوط اين دو باكتري، طي اين دوره 5 روزه در مجموع به ترتيب 70.81، 83.94 و 87.61 درصد نفت خام موجود را مينراليزه كردند. نتايج تست هاي مرفولوژي، فيزيولوژي و تعيين درصد مولي گوانين + سيتوزين DNA نشان داد كه هر دو سويه بيشترين شباهت را به گونه Mycobacterium obuense دارا هستند.

 نسخه قابل چاپ

محيط زيست درياي خزر در اثر بهره برداري عظيم انساني و تخليه مقادير زيادي از فاضلاب هاي شهري، صنعتي و كشاورزي تحت فشار بسيار زياد است. مواد زايد ناشي از فعاليت انساني از طريق ورودي رودخانه ها، و يا ورود مستقيم به درياي خزر ريخته شده و محيط زيست دريايي و اكوسيستم درياي خزر را تهديد مي كنند. ورود مقادير عظيم آلاينده ها به درياي خزر به لزوم شناخت فيزيكي شيميايي آب اين دريا اهميت خاصي مي دهد و اين در حالي است كه اندازه گيري ها خصوصيات فيزيكي شيميايي در درياي خزر، بخصوص در سواحل ايران بسيار كم هستند. در اين مقاله خصوصيات pH در مجاورت ايران و در آبهاي منطقه جنوبي درياي خزر، در تابستان 1382 و بهار و پاييز 1383، با اندازه گيري هاي انجام شده بررسي و ارايه شده است. اين نتايج به عنوان اطلاعات پايه در ارزيابي محيط زيستي سواحل جنوبي درياي خزر از اهميت برخوردار هستند. در تابستان، زماني كه حداكثر درجه حرارت آب و شدت ترموكلاين فصلي بالاترين درجه را نشان مي دهد. مقادير pH مشاهده شد و pH در سطح آب بيشتر 8.35 تا 8.4 بوده و در عمق 80 متر و بيشتر برابر با 8.2 مشاهده شد. در پاييز و در زمان عميق شدن لايه سطحي و فرسايش ترموكلاين فصلي،‌ مقادير pH مشاهده شده نسبت به تابستان كاهش نشان داد و در سطح آب در خارج از فلات قاره بيشتر 8.25 بوده و در روي فلات قاره در منطقه مورد مطالعه بين 8.3 تا 8.35 مشاهده شد و با افزايش عمق بتدريج كاهش يافت. در بهار، در زمان تشكيل مجدد ترموكلاين فصلي (پس از بين رفتن آن در زمستان)، درجه حرارت كم و بيشترين ورودي آب روخانه هاي محلي، pH در سطح آب بيشتر 8.25 بوده،‌ و در 30 متر عمق به 8.2 كاهش يافت. نتايج ارايه شده نشان دهنده تغييرات فصلي pH در فلات قاره و مناطق ساحلي خزر در اثر تغييرات فصلي درجه حرارت و ساختار حرارتي ستون آب، خصوصيات ترموكلاين فصلي، خصوصيات و ميزان آب ورودي رودخانه هاي محلي و شدت پروسه هاي توليد، يا تجزيه است.

 نسخه قابل چاپ

استان يزد يكي از مناطق خشك كشور از نظر منابع آب است. بهره برداري مجدد از پساب هاي صنعتي در كشاورزي مي تواند تا حدودي كمبود آب را جبران كند. از طرف ديگر آثار منفي استفاده از اين آبها نيز براي جلوگيري از آلودگي محيط زيست بايد در نظر گرفته شود. در تحقيق حاضر ابتدا با بررسي اطلاعات جمع آوري شده و نتايج تحقيقات قبلي صورت گرفته، طبقه بندي صنايع استان بر حسب ميزان آلايندگي انجام و مهم ترين منبع آلاينده آب و خاك و گياه پساب صنعتي و مهم ترين صنعت توليد كننده پساب صنعت نساجي تعيين شد. سه واحد مهم صنعتي نساجي افشار، سلك باف و يزدباف انتخاب و طي دو سال كيفيت پساب و آثار آن بر خاك،‌ گياه و آب زير زميني بررسي شد. نتايج نشان داد در واحدهاي صنعتي مورد بررسي براي تخليه پساب به آب سطحي از نظر pH، TDS، TSS، سولفات، كلر، روي و كادميم، براي تخليه پساب به چاه جاذب از نظر TDS، سولفات، كلر،‌ روي و كادميم و براي آبياري اراضي كشاورزي با پساب از نظر pH، شوري، TDS، TSS، سولفات، كلر، بي كربنات، مس، روي و كادميم پساب محدود كننده بود. چاههاي آب از نظر عناصر سنگين مورد بررسي، غلظت كمتر از حد مجاز بود و هيچ گونه محدوديتي از اين نظر نداشتند اما از نظر مشخصه هاي pH، شوري، TDS، سولفات، كلر و بي كربنات داراي محدوديت بودند. در خاكهاي مورد بررسي غلظت عناصر سنگين روي و كادميم در محدوده غلظت بحراني قرار داشت و خاكها از نظر مواد نظر آلي، ازت كل، فسفر قابل جذب و پتاسيم قابل جذب مقادير بالاتري را نسبت به شاهد دارا بودند. گياهان مورد بررسي از نظر عناصر سنگين روي و مس داراي آلودگي بودند. در كليه مناطق غلظت كليه عناصر سنگين مورد بررسي در خاك نسبت به شاهد بالاتر بود. همچنين غلظت برخي از عناصر سنگين در خاك و گياه فراتر از حد مجاز قرار داشت كه مبين آلودگي خاكها و گياهان توسط پساب صنعتي مورد استفاده بود.

 نسخه قابل چاپ

يكي از اهداف گردشگري و رفتن به دل طبيعت، رسيدن به آرامش درون و جست و جوي انرژي هاي طبيعي است. مكان هاي پرانرژي و مقدس زمين، محلي براي تجربه اين آرامش هستند. از سال 1384 گردشگري با هدف دريافت انرژي، يا به نوعي گردشگري معنوي در ايران رايج شده است. مكان هايي در ايران وجود دارند كه داراي نوعي از انرژي به نامه انرژي هاي لطيف هستند كه در ارتقاي سلامت و آگاهي شخصي موثرند. از نظر پايداري گردشگري اين مناطق نيز داراي محدوديت هايي هستند كه برآورد ظرفيت برد آنها لازم است. عدد ظرفيت برد به عنوان عددي شاخص مي تواند در تعيين خط مشي هاي مديريتي مكان هاي گردشگري، مورد استناد قرار گيرد. تخت سليمان (آذرگشنسب) ايران به عنوان مكاني باستاني ثبت شده در فهرست ميراث جهاني يونسكو در فهرست مكان هاي پرانرژي جهاني نيز قرار گرفته است. سالانه گردشگران زيادي با هدف دريافت انرژي به اين مكان سفر مي كنند. در اين تحقيق ظرفيت برد اجتماعي- رواني گردشگري تخت سليمان به عنوان مكاني مقدس، مورد بررسي قرار گرفت. به اين منظور شاخص هاي مديريتي موثر در برآورد ظرفيت برد اجتماعي- رواني تعيين و با توجه به اين شاخص ها پرسشنامه هايي تهيه شد. از تعداد 150 نفر گردشگر انرژي مورد مطالعه، 140 نفر به پرسشنامه پاسخ گفتند. پس از تجزيه و تحليل آماري پرسشنامه ها، عدد ظرفيت برد اجتماعي- رواني كه ميزان تراكم پيش بيني شده و عدد رويارويي را مشخص مي ساخت در روزهاي هدف گردشگران انرژي، تعداد حداكثر 150 نفر در فصل بازديد (تابستان)، برآورد شد. اين عدد بويژه در كنار درياچه تراكم پيش بيني شده را مشخص ساخت.

 نسخه قابل چاپ

روش هاي مختلفي براي كنترل، يا كاهش خسارات سيلاب وجود دارد. يكي از اين روش ها پهنه بندي سيل است كه با شبيه سازي بستر و دشت سيلابي رودخانه و رفتار هيدروليكي آن، پهنه هاي سيلاب را در دوره بازگشت هاي متفاوت مشخص مي كند. يكي از عوامل اصلي تاثيرگذار در سرعت، عمق و گستره سيلاب در اين روش، ضريب زبري مانينگ است. از سوي ديگر، پوشش خاك، بويژه پوشش گياهي از تعيين كننده ترين عوامل ميزان ضريب زبري مانينگ به حساب مي آيد. بنابراين انتظار مي رود تغييرات فصلي پوشش گياهي منطقه در مدار محاسباتي ضريب زبري مانينگ و در نهايت بر پيش بيني رفتار هيدروليكي سيلاب ها نقش بسزايي داشته باشد. در اين تحقيق سعي شده به بررسي تاثير تغييرات فصلي ضريب زبري مانينگ، متناسب با تغييرات حاصل در وضعيت پوشش گياهي بازه اي تز رودخانه هراز با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (الحاقيه (HEC-GeoRAS، نرم افزار HEC-RAS و نقشه هاي پلان رودخانه با مقياس 1:500 استفاده شده و ضريب زبري مانينگ با روش كاون در دو فصل زمستان و تابستان به پيش بيني رفتار هيدروليكي سيلاب هاي اين مسير پرداخته شود. نتايج حاكي از آن است كه زمان تعيين ضريب زبري، به دليل تغييرات در وضعيت پوشش گياهي منطقه در مقادير محاسباتي ضريب زبري براي سواحل رودخانه و دشت سيلابي آن موثر بوده و در نتيجه موجب تغييراتي در پهنه هاي سيلاب، سرعت و عمق آب، نيروي تنش برشي و توزيع حجم سيلاب در سطح دشت سيلابي در دوره بازگشت هاي مختلف مي شود. افزايش پوشش گياهي و به تبع آن ازدياد ضريب زبري مانينگ در فصل تابستان سبب مي شود در سواحل و دشت سيلابي تمامي مقاطع مورد مطالعه سرعت، قدرت و دبي جريان به مقدار زيادي نسبت به شرايط مشابه در فصل زمستان كاهش يابد. اين امر در پيش بيني رفتار هيدروليكي رودخانه در بازه هاي زماني متفاوت، بخصوص در طرح هاي سازه اي و هيدروليكي موثر و حايز اهميت است.

 نسخه قابل چاپ

افت كيفيت محيط زيست شهر تهران در چند دهه اخير باعث شده است اين شهر همواره در صدر آلوده ترين كلانشهرهاي دنيا قرار گيرد. رشد سريع جمعيت، گسترش شهرنشيني و در نتيجه زياد كاربري ها و پوشش اراضي سبب تخريب شديد بنيان هاي اكولوژيكي سرزمين، كاهش ظرفيت جذب آلودگي ها و در نتيجه تشديد آلودگي ها در اين شهر شده است. در اين تحقيق، با استفاده از رهيافتي جامع نگر و فرايندگرا كه تمركز اصلي آن بر روابط ساختار سيماي سرزمين و كاركردهاي اكولوژيكي است، تلاش شده تا با روش آسيب شناسي باليني، ساختار معيوب موجود به صورت كمي مورد شناسايي قرار گيرد و اقدامات اصلاحي براي بهبود فرايندهاي اكولوژيكي، بويژه فرايندهاي مرتبط با آب و هوا ارايه شود. براي شناسايي عناصر تشكيل دهنده سيماي سرزمين شهر تهران از نقشه پوشش اراضي حاصل از تصوير ماهواره اي لندست 2002 و نقشه كاربري اراضي با مقياس 1:2000 استفاده شد و به كمك متريك هاي سيماي سرزمين (شامل (NP, MPS, MNN, CAP وضعيت تركيب و توزيع فضايي عناصر سيماي سرزمين در دو مقياس كلان و خرد به صورت كمي ارزيابي و مورد پهنه بندي قرار گرفت. نتايج حاصل از بررسي متريك هاي سيماي سرزمين در سطح شهر تهران نشان داده است كه عناصر ساختاري اكولوژيكي در اين شهر، از بين رفته اند، و يا در حال نابودي هستند. بنابراين پيشنهاد مي شود براي بهبود فرايندهاي اكولوژيكي كه موجب خدمات محيط زيستي به شهر مي شوند، فضاهاي باز و سبز موجود حفاظت و احيا شوند و با استفاده از عناصر ساختاري مانند رود دره ها و تپه ها به صورت شبكه اي پيوسته به بستر طبيعي پيرامون شهر متصل شوند.

 نسخه قابل چاپ

روش هاي ارزيابي پيامد فعاليت هاي سريع متعددي معرفي شده اند، ولي هيچ كدام از اين روش ها به طور تخصصي به ارزيابي تخريب ناشي از فعاليت هاي انسان در مقياس سيماي سرزمين نمي پردازند. مطالعات در پاسخ بالا از تحليل وضعيت تخريب محيط زيست در سطح سيماي سرزمين سبب ناديده گرفتن بسياري از مشخصه هاي مطرح در ارزيابي محيط مي شوند. هدف اين مقاله ارايه روش تخصصي براي ارزيابي پيامد فعاليت هاي انسان در تخريب سيماي سرزمين جنگل هاي شفارود در استان گيلان است. به طوري كه در اين مقاله 39000 هكتار از جنگل هاي اين منطقه ارزيابي شدند. اين مقاله به صورت مطالعه موردي در 28 واحد كاري در حوزه آبخيزشفارود در استان گيلان انجام شد. الگوي تخريب سيماي سرزمين به صورت زير معرفي شد: L_D=?kI/Vi كه در آن L_D ضريب فروافت واحدهاي كاري سيماي سرزمين، و ?kI نمايه شدت فعاليت هاي انسان در تخريب سيماي سرزمين در هر واحد كاري (I متريك و k شدت آن)، و V آسيب پذيري اكولوژيك است. ميزان سالخوردگي جنگل ها براساس تيره تر بودن رنگ قرمز بر روي تصويرهاي ماهواره اي قابل اندازه گيري است. براي اعتبارسنجي نتايج الگوي تخريب سيماي سرزمين، بين عددهاي تخريب با داده هاي استخراج شده از تصوير ماهواره اي در واحدهاي كاري رگرسيون گرفته شد. بنابراين، به دست آوردن R² معادل 061 مي تواند علامت وجود رابطه قابل قبول بين ميزان تيرگي رنگ قرمز و مدل تخريب سيماي سرزمين در واحدهاي كاري باشد. با الگوسازي تخريب، با استفاده از متريك هاي سيماي سرزمين، مي توان از وضعيت و ميزان شدت تخريب در سيماي سرزمين جنگل در كمترين زمان ممكن و با كمك حداقل داده رقومي و هزينه به وضعيت تخريب، يا طبيعي بودن اكوسيستم هاي جنگلي پي برد.

 نسخه قابل چاپ

ارزش اقتصادي و بازاري كالاها و خدمات زيست محيطي دست كم در ظاهر پنهان است. در ميان روش هاي مرسوم براي تعيين بها، يا ارزشگذاري اقتصادي براي محيط زيست، روش تعيين بهاي محيط زيست شهري براساس اصل رفاه گرايي معروف به روش هدونيك، يا التذاذي (HPM) است كه از نظر اقتصادي بر پايه اين فرضيه استوار است كه افراد غالبا با انتخاب مكان مسكوني و منازل خويش سطح تقاضاي خود را نسبت به كيفيت محيط زيست نشان مي دهند. بنابراين در تصميم گيري براي خريد يك خانه، بازار نهفته اي وجود دارد كه در آن كيفيت محيط زيست نيز ارزيابي مي شود و ميزان تقاضا براي مصرف يا استفاده از كالاها و خدمات زيست محيطي غيربازاري همچون وجود، يا فقدان آلودگي هوا، يا صدا، با قيمت كالاها مرتبط است. روش هدونيك با استفاده از تكنيك هاي كمي و آماري و ساير روش ها به برآورد ارزش اقتصادي مكان ها از نظر زيست محيطي مي پردازد. اين مقاله با تحليل بها و ارزش مساكن در نقاط مختلف انتخابي شهر تبريز، با بهره گيري از روش التذاذي در تلاش براي برقراري ارتباط در بين اين عوامل و ويژگي هاي زيست محيطي و نيز عوامل ديگر است. نتايج تحقيق مبين معني دار بودن همبستگي هاي مورد نظر است كه به عنوان شاخص هايي مهم، اما اندازه گيري نشده براي ارزش بالاي محيط زيست و مواهب زيست محيطي در تصميم گيري هاي مردم براي خريد خانه به شمار مي رود كه مي توان اين عامل نهفته را ميزان تمايل و اشتياق مردم به پرداخت بيشتر براي زيستن در محيط بهتر و بدون آلودگي تلقي كرد.

 نسخه قابل چاپ

جنگل ها فراهم كننده خدمات اكوسيستمي مهمي هستند كه اغلب بازاري براي تعيين ارزش اين خدمات وجود ندارد. در ميان خدمات غيربازاري ارايه شده به وسيله اكوسيستم هاي جنگلي، خدمت تنظيم گازهاي اتسمفري و بويژه جذب و ذخيره سازي دي اكسيد كربن از اهميت ويژه اي برخوردار است، زيرا گياهان با جذب دي اكسيدكربن و استفاده از آن در فرايند فتوسنتز، علاوه بر توليد زيست توده گياهي و رهاسازي اكسيژن، يكي از مهم ترين ذخيره گاههاي كربن در زمين به شمار آمده و نقش موثري در كاهش آثار ناشي از پديده گلخانه اي دارند. نكته قابل توجه در اين رابطه با آن است كه تفاوت موجود در ميزان تراكم زيست توده گياهي، وضعيت توپوگرافيك منطقه، نوع گونه ها و ميزان رويش در هكتار موجب شده تا جذب دي اكسيدكربن در مناطق جنگلي به گونه اي غيرهمگن صورت پذيرفته و از توزيع مكاني يكساني برخوردار نباشد. ناديده پنداشتن اين تفاوت ها و انجام برآوردهاي ميانگين از ارزش اين خدمت مي تواند منجر به بروز خطا در محاسبات و بالطبع برنامه ريزي هاي مبتني بر آنها شود. در اين مطالعه، الگويي براي دستيابي به توزيع مكاني ارزش خدمت اكوسيستمي جذب دي اكسيدكربن توسط درختان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي ارايه شده است. در اين روش با استفاده از تيپ جنگل، نوع گونه ها، ميزان تراكم پوشش گياهي و ميزان رويش سالانه در هكتار ابتدا نقشه ميزان رويش سالانه در هكتار تهيه شده و سپس با استفاده از رابطه ميان ميزان توليد زيست توده گياهي و ميزان جذب دي اكسيد كربن نقشه ميزان دي اكسيد كربن جذب شده توسط اكوسيستم جنگلي تدوين مي شود. در ادامه به منظور ارزشگذاري اين خدمت اكوسيستمي از روش هزينه جايگزين كه يكي از روش هاي مبتني بر هزينه در اقتصاد محيط زيست محسوب مي شود، استفاده شده و بدين ترتيب دستيابي به نقشه توزيع مكاني ارزش جذب دي اكسيد كربن توسط درختان جنگلي ميسر شده است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد عرصه 20582 هكتاري از منطقه مورد مطالعه، سالانه از ارزشي بالغ بر 80 ميليارد ريال در رابطه با جذب گاز دي اكسيدكربن برخوردار است.

 نسخه قابل چاپ

نظريه تجارت آلودگي رويكرد جديدي در كنترل منابع آلاينده با حفظ سطح استانداردهاي كيفي آب و استفاده از راهكارهاي كم هزينه است. تجارت آلودگي به روش انتشار مجوزهاي تخليه قابل خريد و فروش مبتني بر ضريب انتقال آلودگي در رودخانه در پنج مرحله شامل ناحيه بندي محدوده مورد مطالعه، تعيين كل بار مجاز خروجي هر ناحيه براساس مدل خودپالايي رودخانه، تعيين ضرايب انتقال آلودگي بين منابع آلاينده و بين ناحيه ها با استفاده از مدل، تعيين مقادير مجاز تخليه قابل مبادله براي هر ناحيه و هر منبع آلاينده اجرا مي شود. در اين تحقيق كاربرد روش تجارت آلودگي براي حوزه آبريز رودخانه در مورد بررسي قرار گرفته و براي هر منبع آلاينده هزينه هاي كنترل آلودگي به روش تكنولوژيك (احداث تصفيه خانه) و غيرتكنولوژيك (روش مبادله) محاسبه شده و نسبت هزينه كنترل تكنولوژيك به كنترل غيرتكنولوژيك به عنوان معيار كارايي هزينه روش مبادله آلودگي بررسي شده است. با توجه به اين معيار، براي برخي منابع آلاينده كه كارايي هزينه برايشان بالاست روش كنترل تكنولوژيك و احداث تصفيه خانه فاضلاب به صرفه بوده و ديگر منابع آلاينده كه احداث تصفيه خانه فاضلاب به دليل كارايي كم برايشان اقتصادي نيست، مجبور به خريد مجوزهاي تخليه از منابع آلاينده اي كه آلودگي خود را به كمتر از حد تعيين شده رسانده اند، خواهند بود.

 نسخه قابل چاپ