بانک مقالات علوم محیطی

ترکيبات سمي آمونياک و نيتريت از سيستم هاي پرورش ماهي بخصوص پرورش متراکم حاصل مي شود. براي ارزيابي کارايي جلبک سبز سندسموس کوادريکوادا در حذف آمونياک و نيتريت از پساب خروجي کارگاه پرورش متراکم ماهي و همچنين کاربرد آن به عنوان يک محيط کشت مناسب براي جلبک سندسموس کوادريکوادا، نمونه هاي آب خروجي از کارگاه پرورش متراکم ماهي قزل آلاي رنگين کمان جمع آوري شد. سپس 6 تيمار شامل پساب رقيق شده همراه و بدون محيط کشت بي بي ام، پساب خام همراه و بدون محيط کشت، پساب غليظ شده همراه و بدون محيط کشت، به عنوان محيط کشت از پساب تهيه شد. نتايج نشان داد که سندسموس کوادريکوادا بخوبي در تمامي تيمارهاي آزمايش شده از پساب خروجي کارگاه رشد كرده و زياد شده و مي تواند آمونياک و نيتريت را به ميزان زيادي (حدودا 90 درصد) کاهش دهد. بيشترين ميزان زيست توده توليدي (0.99 گرم بر ليتر)، تعداد سلول جلبکي (90.4´10⁵ سلول در ميلي ليتر)، ميزان کلروفيل a (2.89 ميلي گرم در ليتر)، درصد حذف آمونياک (89.57 درصد) و نيتريت (89.53 درصد) در تيمار پساب رقيق شده و حاوي محيط کشت حاصل شد. بر اساس نتايج اين تحقيق به نظر مي رسد که اين جلبک مي تواند براي حذف آمونياک و نيتريت و نيز توليد زيست توده جلبکي در سيستم هاي پالايش پساب خروجي کارگاههاي پرورش ماهي قبل از ورود به محيط طبيعي مورد استفاده قرار گيرد. همچنين پساب کارگاه مي تواند به عنوان محيط کشتي مناسب براي توليد انبوه اين جلبک استفاده مي شود.

 نسخه قابل چاپ

تحقيق حاضر با هدف حذف لجن انباشت شده در محوطه تصفيه خانه فاضلاب شهر صنعتي البرز از طريق كاربرد آن در مصالح بتني صورت گرفته است. بر اين اساس، ابتدا لجن خشک مصرفي با كمک روشهاي XRD و XRF به ترتيب از نظر فازهاي كريستالي موجود و تركيب شيميايي تجزيه و تحليل شد. نتايج اين تجزيه و تحليل ها حاكي از وجود بيش از 50 درصد كريستالي كوارتز (SiO₂) و بيش از 20 درصد مواد آلي در لجن بود. وجود مواد آلي در لجن مي تواند به طور بالقوه باعث افت كيفيت بتن شود. از اين رو، فرايند حرارت دهي لجن خشک اوليه و اثر آن بر خصوصيات كريستالي مورد توجه قرار گرفت. نتايج تجزيه و تحليل XRD لجن پخته شده، حاكي از حذف مواد آلْي و تغييراتي در فازهاي كريستالي موجود بود. با توجه به بروز تغييرات كريستالي در اين ماده، احتمال ايجاد فعاليت پوزولاني (واكنش پذيري در محيط سيمان) از طريق تجزيه و تحليل STA بررسي شد. براي بررسي اثر لجن خشک بر خصوصيات بتن، دو طرح اختلاط بر پايه نسبت آب به سيمان 0.45 و 0.55 در نظر گرفته شد و مقادير صفر، 5، 10، 20 و 30 درصد از لجن خشک در آن استفاده شد. براي بررسي اثر لجن بر عملكرد بتن، آزمون مقاومت فشاري به عنوان مشخصه دوام در نظر گرفته شده و آزمونه هاي عمل آوري شده (سه تكرار) طي 3، 7، 28 و 90 روز مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه نمونه هاي 90 روزه بتن حاوي 5 درصد لجن، كاهش حدود 4%، نمونه هاي حاوي 10 درصد لجن، كاهش حدود 8% و نمونه هاي حاوي 20 درصد لجن كاهش حدود 22% مقاومت فشاري را نسبت به نمونه شاهد (بدون لجن) خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

شناخت گروه گونه هاي اكولوژيک گياهي و مطالعه روابط بين پوشش گياهي با عوامل محيطي با هدف اعمال مديريت منطبق با شرايط اكولوژيک در منطقه سرخ ده سمنان صورت گرفت. پس از شناسايي فلور منطقه، نمونه برداري از پوشش گياهي در 230 پلات و به روش طبقه بندي تصادفي مساوي و نمونه برداري از خاک در عمق 0- 15 سانتي متري انجام شد. با روي هم گذاري نقشه نقاط نمونه برداري با نقشه هاي شيب، جهت و ارتفاع و نقشه هاي عوامل اقليمي، اطلاعات مورد نياز توپوگرافيكي و اقليمي استخراج شد. پوشش گياهي با استفاده از تجزيه وتحليل خوشه اي در نرم افزار PC-ORD طبقه بندي و 15 زيراجتماع گياهي تشخيص داده شد. برخي از خصوصيات خاک (هدايت الکتريکي، اسيديته، آهک، کربن آلي، فسفر، پتاسيم، ازت، درصد ماسه، درصد سيلت و درصد رس)، عوامل اقليمي (متوسط بارندگي سالانه، متوسط دماي سالانه و متوسط رطوبت نسبي سالانه) و توپوگرافي (شيب، جهت و ارتفاع) به عنوان عوامل محيطي مورد بررسي قرار گرفتند. اثر عوامل محيطي بر طبقات مختلف پوشش گياهي با استفاده از تجزيه و تحليل واريانس يكطرفه با تکرار نامساوي تعيين شد. مقايسه ميانگين عوامل محيطي که بر 15 طبقه پوشش گياهي تاثيرگذار شدند، به روش دانکن در نرم افزار spss نسخه 16 انجام گرفت. نتايج نشان داد كه تمامي عوامل محيطي مورد مطالعه شامل عوامل خاکي، عوامل اقليمي و عوامل توپوگرافي به استثناي درصد رطوبت اشباع خاک اثر معني دار بر طبقات گياهي داشتند (<0.05) و به طور کلي عوامل محيطي مورد مطالعه نقش عمده اي در تعيين گروه گونه هاي اكولوژيک منطقه داشتند.

 نسخه قابل چاپ

بهبود زندگي انسان هدف غايي برنامه هاي توسعه است. پژوهش حاضر در راستاي نيل به اين هدف با استفاده از تکنيک هاي تحليل عاملي و خوشه اي به سطح بندي فضايي و تحليل ميزان توسعه يافتگي شهرستان هاي استان فارس مبادرت كرده است. روش تحقيق از نوع کمي و تحليلي بوده، جامعه آماري را شهرستان هاي فارس و شاخص هاي مورد بررسي 43 مورد بوده است. نتيجه حاصل از به کارگيري تحليل عاملي، تقليل شاخص هاي پژوهش به شش عامل نهايي است که 73.060 درصد واريانس را توضيح مي دهد. با توجه به شاخص ترکيبي به سطح بندي شهرستان هاي استان فارس در پنج گروه مبادرت شده است: سطح بسيار توسعه يافته: شهرستان شيراز؛ سطح توسعه يافته: شهرستان هاي خرمبيد، آباده و ارسنجان؛ سطح تا حدودي توسعه يافته: شهرستان هاي سپيدان، لامرد، ممسني، اقليد و بوانات؛ سطح کمتر توسعه يافته: شهرستان هاي خنج، لار، جهرم و استهبان؛ سطح محروم: شهرستان هاي نيريز، فيروزآباد، کازرون، مهر، داراب، پاسارگاد، فسا، مرودشت، قير وکارزين، فراشبند و زرين دشت. نتايج سطح بندي ها نشان مي دهد که وضعيت سنجي شاخص هاي مورد بررسي در شهرستان هاي فارس حکايت از نابرابري و عدم تعادل دارد. شهرستان شيراز به دليل داشتن مرکزيت سياسي در استان برتري خود را در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و غيره حفظ كرده است. درنهايت با توجه به سطح توسعه هر يک از شهرستان ها راهکارهايي براي برنامه ريزي شاخص هاي توسعه ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

برش هاي تک گزيني و چوب كشي زميني اغلب منجر به آسيب فيزيکي توده باقيمانده و کاهش کيفيت تنه و ارزش درختان در اثر عمليات قطع و کشيدن مي شود. اين تحقيق صدمات بهره برداري به روش چوب كشي زميني بر درختان باقيمانده و تجديد حيات را در جنگل پهن برگ ناهمسال در منطقه ناو اسالم که به شيوه تک گزيني قطع شد مورد بررسي قرار داده است. براي اين منظور بعد از پايان عمليات بهره برداري تعداد 30 قطعه نمونه دايره اي شکل 10 آري به روش منظم تصادفي در داخل پارسل 238 سري 2 ناو اسالم با وسعت 34 هکتار برداشت شد. مشخصات درختان و تجديد حيات (گونه، قطر برابر سينه، مرحله رويشي، سالم، زخمي، يا نابود شده) و زخم هاي تنه درختان (محل، شدت و اندازه) در داخل قطعات نمونه اندازه گيري شد. نتايج اين تحقيق نشان داد با قطع و خارج کردن 7.5 اصله درخت از هر هکتار، 14.1 درصد از درختان باقيمانده زخمي و 0.63 درصد آنها نابود شده بودند. همچنين 5.6 درصد از تجديد حيات توده زخمي و 8 درصد آنها نابود شده بودند. قطر برابر سينه درختان نابود شده کمتر از 22.5 سانتيمتر و بيشترين فراواني آنها در طبقه قطري 10 سانتيمتر مشاهده شد. 29 درصد از زخم ها در ناحيه تاج، 60 درصد در ناحيه تنه و 11 درصد هم درناحيه تاج و هم در ناحيه تنه درختان باقيمانده ايجاد شده بودند. بيشتر زخم هاي تنه درختان سطحي و در اندازه هاي كوچكتر از 50 سانتيمترمربع و در ارتفاع کمتر از 1 متري سطح زمين ايجاد شده بودند. اصلاح روشهاي قطع و خارج کردن درختان نشانه گذاري شده موجب کاهش صدمات بهره برداري بر توده باقيمانده خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

توسعه پايدار امروزه به يکي از مهمترين موضوعات جوامع معاصر تبديل شده و بيشتر برنامه ها در زمينه ها و رشته هاي گوناگون بايد براي همگرايي اهداف و رويکرد هاي خود با اصول آن تلاش كنند. اما تعيين ميزان پايداري همواره از بحث هاي چالش برانگيز بوده است. با توجه به نسبي بودن اين مفهوم، براي سنجش ميزان پايداري نياز به سنجه ها يا شاخص هايي است تا بتوان در اين زمينه قضاوت بهتري را بدست آورد. براي انجام ارزيابي نيز يکي از بهترين روش ها، تدوين مجموعه اي از سنجه ها، يا شاخص ها است که از طريق مقايسه آنها با يکديگر بتوان وضعيت فعلي يا آينده را مورد ارزيابي قرار داد. در مقاله حاضر، با انجام مرحله فوق بر روي يک نمونه آپارتمان مسکوني در اصفهان با روش HQE (کيفيت بالاي زيست محيطي) که تاكيد آن بر دستيابي به آستانه اي از کيفيات مورد نظر در يک ساختمان است، مجموعه اي از شاخص ها در دو دسته، شامل چهار گروه و چهارده هدف متفاوت تدوين و بررسي شدند. نتايج نشان داد که فقط در گروه اهداف مربوط به بهداشت، اين ساختمان بسختي امتياز ميانگيني بيش از متوسط به دست آورده و در سه گروه اهداف ديگر امتياز مطلوبي را به دست نمي آورد. اين گونه ارزشيابي در نهايت مي تواند در درجه اول آگاهي و حساسيت ما را نسبت به پروژه ها يا طرحهاي موجود بالا برده و در شناخت و سنجش وضعيت فعلي، کمک شاياني كند. همچنين اين سنجش وضعيت مي تواند در تصميم براي مداخله احتمالي بسيار موثر بوده و اولويت ها را براي آينده با توجه به اهداف و وضعيت فعلي مشخص سازد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه حاضر به بررسي اهميت منطقه شکار ممنوع قلعه شاداب در استان خوزستان از ديد ذي نفعان مي پردازد. بدين منظور، تمامي ذي نفعان در سه گروه جوامع محلي، گردشگران و سازمان هاي دولتي- غير دولتي قرار گرفتند. براي بررسي ديدگاههاي گروهها سه نوع فرم نظرسنجي طراحي و در مجموع تعداد 750 پرسشنامه به شيوه سيستماتيک- تصادفي توزيع شد. براي دريافت آرا از روش تكميل پرسشنامه جوابدار به همراه مصاحبه حضوري استفاده شد. آمار توصيفي محاسبه و براي تحليل معني دار بودن ارتباط ميان ديدگاههاي مختلف ذي نفعان آزمون chi-square استفاده شد (0.05). يافته ها نشان داد طيف وسيعي از منابع محيط زيستي منطقه مورد استفاده گروههاي ذي نفعان قرار مي گيرد. مجموعه گردشگراني با رده هاي سني، جنسي، تحصيلاتي و فرهنگي متنوع از بيش از 21 استان کشور به اين منطقه وارد شده اند. مهمترين دلايل جذب طيف وسيع گردشگران، درياچه سد دز، رودخانه ها و چشمه ها، طبيعت بکر و حيات وحش، قلعه تاريخي شاداب و شيوه هاي سنتي زندگي ذکر شده اند. بيش از 80 درصد ساکنان محلي سطح وابستگي خود را به موجوديت منطقه متوسط تا خيلي زياد بيان كرده اند، که در اين ميان وابستگي افراد با مشاغل آزاد به موجوديت منطقه بسيار بالاتر از ديگر گروهها است. بيش از 90 درصد تمامي ذي نفعان منطقه اظهار كرده اند که حفظ موجوديت منطقه براي آنها اهميت بسيار بالايي دارد. همچنين، بيش از 94 درصد ذي نفعان استفاده پايدار و برنامه ريزي شده از منطقه را يادآور شده و آموزش و فرهنگ سازي (>85 درصد افراد) را مهمترين راهکار حفاظت بهتر از منطقه دانسته اند.

 نسخه قابل چاپ

گسترش شبکه حمل و نقل شهري و افزايش جاده ها موجب افزايش دسترسي ها به عنوان عارضه مثبت و افزايش آلودگي هوا به عنوان عارضه منفي مي شود. نظر به نقش حساس آلودگي هوا در سلامت شهري و نيز در رضامندي سطح کيفي زندگي شهري، اين عنصر به عنوان کليد تحقيق برگزيده شده است. هدف تحقيق، طراحي و توسعه مدل رياضي با رويكرد معرفي مناطق قابل توسعه براي توسعه شبکه حمل و نقل شهري و جانمايي مناطق مسکوني با هدف افزايش دسترسي و كاهش آلودگي هواست. اراک به عنوان يک شهر در حال توسعه درايران به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقيق با محوريت تهيه و طراحي مدل شهري با محاسبه فاصله مناسب مناطق مسکوني از جاده ها براي کاهش آلودگي هوا و استقرار درست شبکه حمل و نقل شهري نسبت به مناطق مسکوني بوده است. ابزار GIS با توانايي ارزيابي گزينه هاي مختلف و نيز همپوشاني لايه هاي متفاوت ابزاري كارآمد در اين تحقيق تلقي مي شود. نتايج، مبين كارايي مدل طراحي شده جهت مكان گزيني مناسب شبكه حمل و نقل در مناطق مسكوني است. نقشه هاي مختلف مبين استقرار نامناسب بخشي از مناطق مسكوني در مناطق آلوده تقريبا در اطراف همه جاده هاي اصلي است كه مخاطرات ناشي از آلودگي هاي حمل و نقل را براي سلامت ساكنان به همراه دارد. اين تحقيق بروشني دربردارنده يک رهيافت علمي در تهيه مدل هاي توسعه حال و آتي کاربري مسکوني و شبکه حمل و نقل شهري است که مي تواند در برنامه ريزي شهري در سطوح منطقه اي و کشوري مورد استفاده واقع شود.

 نسخه قابل چاپ

در کشورهاي در حال توسعه مانند ايران، ارجح بودن مسائل اقتصادي نسبت به ملاحظات زيست محيطي، سبب انجام سياستگزاري ها بدون توجه به هزينه هاي زيست محيطي شده است. در حالي که با وارد كردن محاسبات زيست محيطي در مطالعات مربوط به سياستگزاري، مي توان خسارات زيست محيطي حاصل از آن را هم در نظر گرفت. از همين رو در مطالعه حاضر، تلاش شده است تا با استفاده از تکنيک داده-ستانده اقتصادي-زيست محيطي، راهکارهاي مناسب که تامين کننده استاندارهاي زيست محيطي در جريان سياست تجاري توسعه صادرات است، بررسي شود. به همين منظور از مقادير انتشار 5 نوع آلاينده هوا (CO₂, SPM, CH, NOX, SO₂) در 18 بخش اقتصادي و جدول داده-ستانده متداول سال 1378 استفاده شد. يافته هاي تحقيق نشان داد، تبعات منفي زيست محيطي در گسترش صادرات بخشهاي خدمات، بازرگاني، کشاورزي، صنايع غذايي، صنايع چوب و کاغذ و ساختمان، کمتر از پيامدهاي مثبت اقتصادي آن است. همچنين سرانه آلودگي کل ارزش افزوده کل و سرانه آلودگي کل اشتغال کل در اين بخشها کمتر از ساير بخشهاي توليدي است. بخش برق ناکارامدترين بخش در تامين همزمان اهداف اقتصادي و زيست محيطي به هنگام توسعه بخشي صادرات است. با توجه به آلاينده زايي مستقيم بخش برق و نقش آن در توليد و آلاينده زايي غيرمستقيم ساير بخشها، استفاده از جانشين هاي پاک مانند استفاده از جانشين هاي تجديدپذير و تغيير شيوه هاي توليد، ضمن آنکه در تحقق اهداف اقتصادي خللي ايجاد نمي كند، در کاهش انتشار آلاينده ها، تاثير بسزايي خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

ايران با تمدن 2500 ساله خود در طول تاريخ شاهد تغييرات فراواني در عرصه هاي مختلف بوده است. اما آنچه با مطالعه بستر تمدن هاي گوناگون در ايران قابل درک است، اين است که در طول تاريخ با وجود تحولات گوناگون رخ داده در حکومت ها و مذهب ها، ايران داراي پيشينه طولاني در مورد مسائل مذهبي و گراميداشت عناصر طبيعي است که در برخي مواقع اين تقدس منجر به حفاظت گونه ها، آبها و مناظر خاصي شده است. اين مناظر اغلب از ارزش هاي اکولوژيک بالايي نيز برخوردارند و از لحاظ شکل و عناصر فيزيکي منظر، شکل ابتدايي خود را حفظ کرده اند که در تشخيص موزاييک منظر بسيار موثرند. يکي از اين مناظر، «سيدان» از توابع شهرستان مرودشت در استان فارس است که از لحاظ عناصر طبيعي- بيولوژيک بسيار غني بوده و شاخصه هاي بارز فيزيکي طبيعي فراواني را در خود جاي داده است. از سوي ديگر وجود باقيمانده تمدن قديمي هخامنشيان از جمله آتشکده و بازمانده قصري مربوط به آن دوره، اين محدوده را تبديل به منظري خاص با شاخصه هاي معنوي و روحاني فراواني در طول زمان كرده است. در اين مقاله سعي خواهد شد تا با بررسي دقيق معاني معنوي مرتبط با مناظر طبيعي، بازيابي آن در اسناد تاريخي و پيگيري آن در سير خاطره جمعي ساکنان بومي از طريق مصاحبه با آنها، خصوصيات منظر سيدان به عنوان منظري با ارزش از لحاظ شاخصه هاي معنوي، استخراج شود. از سوي ديگر همزمان از طريق مشاهده و تحليل عکس هاي هوايي خصوصيات فيزيکي و طبيعي اين منظر نيز مورد مطالعه قرار مي گيرد. همزماني اين دو روند سبب مي شود تا اين منظر با ارزش با ديدي کل گرا مطالعه شود که منجر به کشف ارتباطات و پيوستگي آن با محيط فرهنگي و طبيعي اطراف آن خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

تهران از گذشته با معضل کم آبي روبرو بوده است و براي تامين آب مورد نياز خود از دست اندازي به حوضه هاي مجاور کوتاهي نکرده است. با توجه به روند رو به رشد تقاضاي آب و محدوديت منابع، در آينده اي نه چندان دور وقوع بحران آب در تهران بسيار محتمل است. با هدف جلوگيري از اين بحران، ابتدا لازم است تا تحليلي دقيق و کاربردي از وضعيت سامانه آب شهر تهران به عمل آيد. در اين تحقيق تلاش شده است تا از منظر «توسعه پايدار شهري» به عنوان ديدگاهي به نسبت جديد در توسعه شهري، مولفه هاي سامانه آب شهري مورد بررسي قرار گرفته و ميزان پايداري سامانه آب کلان شهر تهران تعيين شود. به منظور تعيين سطح پايداري سامانه آب تهران، مي بايد با استفاده ازيک سري معيارها و شاخص هاي کمي وکيفي متناظر، به صورت سيستماتيک پايداري سامانه را در حالت کلي و به تفکيک حوزه هاي مختلف پيشنهادي صاحب نظران، معيارهاي سنجش پايداري استخراج شد. سپس با استفاده از تلفيق روش تحليل سلسه مراتبي و طيف ليکرت نظرات خبرگان از طريق ماتريس ها و پرسشنامه جمع آوري شد و مورد محاسبه و تحليل قرار گرفت. در اين راستا، چه در جهت افزايش سازگاري ماتريس ها و چه در جهت کنترل مطلوبيت نظرات خبرگان در تکميل ماتريس ها و پاسخگويي به سوالات پرسشنامه از يک سري شاخص بهره جويي شد. در نهايت با محاسبات انجام شده مشخص شد وزن مطلق سلسه مراتبي پايداري سامانه آب شهر تهران 0.592 از يک است. بر اين اساس مي توان گفت سامانه آب تهران در حالت نيمه پايدار قرار دارد.

 نسخه قابل چاپ

از هم گسيختگي يکي از مهم ترين فرايندهاي فضايي منجر به بروز تغيير در سيماي سرزمين است که شامل تبديل پوشش يا زيستگاهي خاص به قطعات کوچکتر و داراي ارتباط کمتر و کاهش پايداري و زيست پذيري آنهاست. از مهم ترين عوامل بروز از هم گسيختگي در زيستگاهها و پوشش هاي طبيعي، جاده ها هستند. حضور جاده ها در مناطق حساس زيستي، بخصوص مناطق تحت حفاظت، کاهش ارزش ها و کارکردهاي موثر اين گونه مناطق را به همراه خواهد داشت که از بارزترين نمونه هاي آن در کشور ايران، حضور جاده در پارک ملي گلستان است. اين جاده که به علت موقعيت يابي نادرست (واقع شدن در حريم رودخانه) در اثر سيل هاي اوايل دهه 1380 تخريب شد، مجددا در موقعيت فعلي خود در حال بازسازي و استفاده است. در اين تحقيق سعي بر آن است که شاخصي کمي براي آثار منفي ساختاري ناشي از جاده بر پارک ملي گلستان ارايه شود. يکي از متريک هاي مناسب براي کمي سازي فرايند از هم گسيختگي، انداه موثر شبکه است که نشان دهنده احتمال اتصال بين دو نقطه در سيماي سرزمين و جدا نشدن آنها به وسيله موانع ساختاري بوده و براي بررسي تاثيرات ناشي از جاده ها مناسب است. محاسبه اين متريک در اين واحد فضايي براي دو دوره زماني (1366 و 1387) مبين کاهشي معادل 47.40 درصد در اندازه آن است که نشان دهنده افزايش از هم گسيختگي و کاهش پيوستگي در پوشش مورد نظر (جنگل هاي متراکم) در محدوده اثر جاده در پارک ملي گلستان است. با توجه به حساسيت اکولوژيکي بالاي جنگل هاي محل عبور جاده، لازم است پايش آنها جايگاه خاصي در برنامه مديريتي پارک ملي گلستان داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به رابطه متقابل گياه و خاک به عنوان اجزاي اصلي اکوسيستم هاي مرتعي، تحقيق حاضر به شناخت گونه هاي معرف در شرايط سخت محيطي مناطق خشک و بياباني به عنوان مهم ترين ابزار در مديريت اکولوژيک اين اکوسيستم ها پرداخته است. به اين منظور، مراتع استپي و خشک کوه نمک در استان قم انتخاب شد. پس از تعيين واحدهاي همگن اراضي، نمونه برداري در آنها با استفاده از پلات و به صورت تصادفي صورت گرفت. اندازه و تعداد پلات به ترتيب با استفاده از روشهاي سطح حداقل و آماري تعيين شد. پس از شناسايي گونه هاي گياهي در هر پلات، درصد پوشش تاجي گونه ها و مشخصات توپوگرافي نقطه نمونه برداري ثبت شد. سپس با حفر 10 پروفيل خاک در هر واحد، نمونه برداري در دو عمق 0 تا 20 و 20 تا 50 سانتيمتري خاک صورت گرفته و نمونه ها براي تعيين مشخصه هاي هدايت الکتريکي (EC)، اسيديته خاک (pH) درصد گچ (CaSo₄)، درصد آهک (CaCo₃)، نسبت جذب سديم (SAR) و بافت خاک به آزمايشگاه منتقل شد. در نهايت، داده هاي به دست آمده، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و با استفاده از تکنيک هاي رسته بندي DCA و CCA، روابط گونه هاي گياهي و عوامل خاکي تعيين شد. نتايج نشان داد که شوري و بافت خاک از عوامل اصلي محدودکننده رشد گونه هاي گياهي اين مناطق محسوب مي شوند و فقط دو گونه Stipagrostis plumosa و Tamarix aphylla به ترتيب با شني و شور بودن خاک واکنش مثبت نشان داده اند. همچنين گونه هاي موجود در مناطق تخريب يافته، واکنش مشخصي با عوامل خاکي نداشته و به صورت گروه اکولوژيک جداگانه ظاهر شده اند.

 نسخه قابل چاپ

از آنجا که رشد مناطق شهري يک عامل تاثيرگذار در پديده گرم شدن جهاني است، آگاهي از تغييرات زماني- مکاني درجه حرارت سطح زمين براي انجام مطالعات علوم زمين از قبيل تغييرات آب و هواي شهري، ضروري است. در اين تحقيق، ارتباط آثار تغييرات انواع پوشش- کاربري زمين و تراکم پوشش گياهي، ناشي از توسعه شهري، بر روي درجه حرارت سطح در تهران بررسي و تجزيه و تحليل شد. براي اين هدف، با استفاده از داده هاي ماهواره اي چند زمانه سنجنده ASTER، طبقه بندي پوشش-کاربري زمين با استفاده از روش بيشترين شباهت بر روي مولفه هاي MNF صورت گرفت، مقادير گسيل مندي و درجه حرارت سطح زمين با استفاده از روش TES بر روي داده هاي ماهواره اي تخمين زده شد و مقادير تراکم پوشش گياهي از طريق شاخص هاي NDVI و FVC به دست آمد. نتايج تحقيق نشان داد که طبقه بندي با مولفه هاي MNF دقت بيشتري در مقايسه با طبقه بندي از طريق باندهاي اصلي دارد و نوع پوشش- کاربري زمين داراي تاثير زيادي بر رژيم هاي درجه حرارت سطح زمين است. وابستگي شديد بين درجه حرارت سطح و مقادير NDVI براي کلاس هاي مناطق ساختماني کم تراکم، پوشش گياهي تنک و زمين کشاورزي کشت شده، مشاهده شد و ارتباط درجه حرارت سطح زمين با مقادير FVC نيز مويد اين مطلب است. تجزيه و تحليل رگرسيون صورت گرفته بين مشخصه هاي NDVI و FVCو درجه حرارت سطح نشان مي دهد که در صورت تعيين مقادير NDVI و FVC، درجه حرارت سطح زمين و به تبع آن تغييرات و رشد توسعه شهري را مي توان برآورد کرد.

 نسخه قابل چاپ

در چند دهه اخير با توجه به مساله افزايش جمعيت، رشد صنعت، کمبود منابع، استفاده نامطلوب از سرزمين و ... آمايش سرزمين اهميت زيادي پيدا کرده است. با داشتن سناريوها، اهداف، معيارها و محدوديت هاي متنوع در مدل سازي آمايش سرزمين، استفاده از روشهاي تصميم گيري چند معياره مکاني امري ضروري است. هدف از اين تحقيق توسعه مدلي مبتني برGIS و روشهاي تصميم گيري چند معياره براي ارزيابي و شناخت وضعيت موجود کاربري ها و همچنين تغيير کاربري هاي داراي مشکل به کاربري مناسب است. در اين زمينه، ابتدا مدل مناسبت و سازگاري کاربري ها از طريق استفاده از روشهاي تصميم گيري TOPSIS،ELECTRE  و SAW و توابع GIS توسعه يافته اند. در مرحله دوم مناطقي که از لحاظ مناسبت و سازگاري دچار مشکل هستند، با استفاده از مدل تغيير کاربري ها که از تلفيق شاخص هاي مناسبت، سازگاري، دشواري تغيير و سرانه کاربري ها توسعه يافته است، به کاربري مناسب تغيير مي يابند. اين مدل ها علاوه بر شناخت وضعيت موجود منطقه، امکان استفاده در ارزيابي کاربري هاي پيشنهادي آينده را در اختيار برنامه ريزان قرار مي دهند. تست عملي مدل هاي توسعه داده شده براي بخشي از استان اصفهان شامل شهرستان هاي تيران و کرون، نجف آباد و لنجان حاکي از توانايي مدل هاي مذکور در تعيين ميزان تناسب و سازگاري کاربري ها و ارايه بهترين کاربري براي واحدهاي با کاربري نامطلوب است. نتايج اين تحقيق مبين آن است که در تخصيص کاربري ها، در نظر گرفتن مناسبت و سازگاري کاربري ها به صورت همزمان امري ضروري است.

 نسخه قابل چاپ