بانک مقالات بلورشناسي و كاني شناسي

سنگهاي آهکي تخت سليمان متشکل از مرمرها و کالک - سيليکاتها در شمال غرب ايران به همراه انواع سنگهاي دگرگون شامل آمفيبوليت، سنگهاي متا - اولترامافيک، گنيس گرانيت و شيست هاي پليتي رخنمون دارند. سنگهاي کالک - سيليکات کامينگتونيت دار در منطقه مورد مطالعه حاصل فرايندهاي دگرگوني پسرونده به دليل بالا آمدگي سنگها در شرايط کاهش فشار و دما هستند. مجموعه کانيهاي دگرگوني پسرونده در اين سنگها عبارتند از پلاژيوکلاز + گارنت + آمفيبول کلسيک + آمفيبول فرومنيزين + کوارتز + کلسيت ± تيتانيت ± اپيدوت. ترکيب شيميايي انواع کانيهاي آمفيبول در سنگهاي کالک - سيليکات مورد مطالعه با استفاده از تجزيه EMPA مشخص شد. هورنبلند و کامينگتونيت به ترتيب ترکيب اصلي کانيهاي آمفيبول کلسيک و آمفيبول فرومنيزين را تشکيل مي دهند. کامينگتونيت آمفيبول فقير از کلسيم است و همزيستي آن با کلسيت و هورنبلند غني از کلسيم در سنگهاي کالک - سيليکات منطقه تخت سليمان از پديده هاي نادر و بسيار جالب در مطالعات سنگ شناختي در زمين شناسي است. دما سنجي بر اساس ترکيب شيميايي کانيهاي کامينگتونيت همزيست با گارنت دماي تشکيل 550-600^oC را نشان مي دهد. فشار دگرگوني با استفاده از مقدار Al در ترکيب هورنبلند در حدود 6.5±0.6 کيلوبار محاسبه شد. دما و فشار به دست آمده با شرايط رخساره آمفيبوليت با فشار متوسط سازگاري دارد.

 نسخه قابل چاپ

توده خارانماي (گرانيتوئيدي) اينچه در شرق هريس در استان آذربايجان شرقي واقع شده است. اين توده به درون واحدهاي سنگي قديمي تر از جمله استوک نيمه آتشفشاني سوناجيل (ائوسن فوقاني – اليگوسن زيرين) با ترکيب ميکروديوريت پورفيري نفوذ کرده است. ترکيب توده نفوذي اينچه از ديوريت، سينوديوريت تا کوارتز ديوريت بوده و در نمودار هاي سنگ شناسي در گستره ديوريت، سينوديوريت و کوارتز ديوريت قرار مي گيرد. کاني هاي اصلي آن شامل پلاژيوکلاز، هورنبلند و پيروکسن است و به صورت فرعي بيوتيت، فلدسپار قليايي، کوارتز، اليوين، اپيدوت و تورمالين در آن ديده مي شود. بافت غالب اين سنگ ها پورفيري است، ولي بافت هاي دانه اي، تراکيتوئيدي و افيتيک نيز به صورت فرعي ديده مي شوند. توده اينچه تحت تاثير تفريق، تبلور بخشي و هضم و آلايش متحول شده است. تجزيه هاي شيميايي نشان مي دهند که سنگ هاي اين توده غالبا متاآلومينوس بوده و به سري ماگمائي قليايي - آهكي با پتاسيم بالا تا شوشونيتي تعلق دارند. از نظر محيط زمين ساختي، اين توده در موقعيت قوس آتشفشاني پس برخوردي و حواشي فعال قاره اي جايگيري كرده است.

 نسخه قابل چاپ

توده نفوذي چاه ترش جزيي كوچك از ماگماتيسم گسترده اليگوميوسن در پهنه ماگمايي اروميه - دختر است. اين توده گسترده ترين رخنمون نفوذي وابسته به مجموعه نفوذي جنوب باختري ندوشن است كه با قطع واحدهاي آتشفشاني ائوسن، رخنمون دارند. توده چاه ترش متشكل از دو فاز نفوذي با بافتهاي موزاييکي و دانه اي است كه به دليل تشابه ژئوشيميايي دو فاز از نظر محتوا، و تغييرات عناصر نادر خاكي بر در نمودارهاي عنكبوتي و هاركر، به نظر مي رسد که ماگماي مادر آنها يكسان بوده است. پايين تر بودن ميزان سيليس و نسبت Rb/K در فاز دانه اي نسبت به فاز پورفيري همراه با بالا بودن ميزان عناصرHFSE  مانندTi, Ta, Th, Zr, Y  نشان مي دهد كه فاز دانه اي تفاله اي كم سيليس، باقيمانده تبلور بخشي مونزوگرانيتهاي فاز موزاييکي بوده است. در ماگماي مادر توده چاه ترش، بالا بودن ميزانREE  و پتاسيم موجب كاهش چشمگير حل شدن فسفر در آبگون دانه دار شده و جدايش سريع كاني آپاتيت را فراهم کرده است.

 نسخه قابل چاپ

منطقه مورد مطالعه در حدود 110 کيلومتري جنوب شاهرود و در شمال زون ساختاري ايران مرکزي واقع شده است. برونبومهاي کوموليتي زيادي با ترکيب فروپارگازيت گابرويي در ميان سنگ هاي آتشفشاني بازيک ائوسن مياني منطقه مورد مطالعه وجود دارند. آمفيبول ها يکي از کاني هاي مهم اين انباشته هاي گابرويي و بازالت هاي ميزبانند. بر پايه نتايج حاصل از ريزپردازنده الكتروني، آمفيبول هاي موجود در انباشته هاي مورد مطالعه، بر پايه تقسيم بندي ليک و همکاران، در گروه كلسيك قرار مي گيرند و از نوع فروپارگازيتند. پلاژيوکلازها به صورت چشمگيري ترکيب غني از کلسيم نشان مي دهند، و منطقه بندي عادي از آنورتيت در مرکز تا بايتونيت در حاشيه دارند. ترکيب کلينوپيروکسن ها بين کلسيک اوژيت و ديوپسيد تغيير مي کند. بنابر نتايج حاصل از زمين فشار سنج آمفيبول اشميت، آمفيبول ها در اين انباشته هاي گابرويي در فشار حدود 7.5 کيلو بار، در عمق حدود 26 کيلومتري متبلور شده اند. زمين دماسنجي آمفيبول هاي اين سنگ ها نيز با دماسنج هاي مختلف، تغييرات دمايي بين 830 تا 860 درجه سانتي گراد را نشان مي دهند. مقادير پايين HREE و نسبت هاي La/Yb و Dy/Yb انباشته هاي گابرويي نشان مي دهد که ماگماي مادر آنها احتمالا در درجه هاي ذوب بخشي نسبتا بالا (16 تا 18 درصد) از يک خاستگاه گوشته اي ريشه گرفته است.

 نسخه قابل چاپ

نتايج تجزيه هاي ژئوشيميايي مگنتيت موجود در کانسار سنگان خواف، نشان داد که عنصر طلا در بخشهاي کاني ساخته به مقادير بسيار اندك وجود دارد، (با بيشينه 32ppb) با رسم نمودارهاي مختلف مشخص شد كه ارتباط مستقيمي بين ميزان طلا، سولفور و آرسن وجود دارد، ولي چنين ارتباطي بين عنصر مس و طلا ديده نشد كه نشان دهنده عدم حضور طلا همراه با سولفيدهاي مس دار است. همچنين عناصر LREE نسبت به عناصر HREE در ماده معدني، غني شدگي نشان مي دهد. پيروتيت در دونسل کاني سازي، همراه با مگنتيت و پس از تشکيل آن در محيط بر جاي گذاشته شده است. همچنين با استفاده از بررسيهاي دقيق پرتو X و مطالعات بعدي مشخص شد كه اين دو نسل از لحاظ ميزان آهن و سولفور متفاوتند.

 نسخه قابل چاپ

نهشته بوکسيت آغاجري در 15 کيلومتري جنوب شاهين دژ، استان آذربايجان غربي واقع شده است. اين نهشته به صورت عدسيهاي چينه سان در مرز بين سازندهاي کربناتي روته و اليکا گسترش يافته است. فرايندهاي بوکسيتي شدن منجر به تشکيل کانيهاي بوهميت، دياسپور، کائولينيت، پيروفيليت، ايليت، هماتيت، گوتيت، آناتاز، روتيل، و کوارتز در اين نهشته شده اند. ساز و کار هاي  آهن زايي و آهن زدايي، دو فاکتور مهم توزيع عناصر در اين نهشته هستند. سنگهاي آذرين مافيک پروتوليت نهشته احتمالي مي باشند. يافته هاي بدست آمده نشان مي دهند که عناصر Al، Ti، Fe، Zr، Hf، REE، و Nb از افقهاي بالايي به بخش هاي پاييني سيستم بازمانده با کمپلکس هاي آلي طي فرايندهاي کائولينيتي شدن منتقل شده اند. سنگهاي بستر کربناتي نقش دوگانه اي در توزيع عناصر در اين نهشته ايفا کرده اند. اين سنگها با خنثي سازي آبگونهاي هوازده اسيدي، موجب افزايش ته نشستي اکسيدها و هيدروکسيدهاي آهن شده که به نوبه خود بواسطه جذب سطحي، باعث تمرکز قابل ملاحظه Cr،Co  و LREE در بخشهاي پاييني افق بوکسيتي شده اند. از طرف ديگر کربناتها با تشکيل کمپلکسهاي يوني پايدار با HREE باعث زهکشي اين عناصر از سيستم بازماندي شده اند.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به مطالعات ريزبافتي، مشخص شده است که متاپليتهاي هسته دگرگون شرق شاهيندژ (SMC) دستخوش چند دگرگوني شده و حداقل دو فاز دگرگوني ناحيه اي (RM1, RM2) و يک فاز دگرگوني مجاورتي (CM) را تجربه کرده اند. طي فاز دگرگوني ناحيه اي نهايي (RM2) پورفيروبلاستهاي شکل دار کيانيت، آندالوزيت، استاروليت، کرديريت، گارنت، و رشته هاي فيبروليت در ميکاشيستها به وجود آمده اند. دما- فشار سنجي اين فاز با استفاده از روشهاي مختلف تعيين دما و فشار براي سنگهاي رسي انجام شده است. دماسنج کاتيوني گارنت - بيوتيت و گارنت - کلريت دماي بيشينه650-700 ^oC  را براي دگرگوني اين سنگها نشان مي دهد. همچنين با استفاده از دما- فشار سنجي از طريق قطع واکنشهاي چندگانه تعادلي با استفاده از برنامه THERMOCALC، ميانگين دما و فشار دگرگوني براي شيستهاي کيانيت - استاروليت – کرديريت دار650±50 ^oC  و 5-7±1.5 کيلوبار محاسبه شد. چنين دما و فشاري نشان دهنده شيب زمين گرمايي^oC  40 در هر کيلومتر است که از سرشتهاي محيطهاي برخورد قاره – قاره اي است.

 نسخه قابل چاپ

لايه هاي نازک بسبلور تيتانات استرانسيم با نشاندن سه لايه متوالي TiO₂/SrO/TiO₂ به روش پايروليز تهيه شدند. پارامترهاي لايه نشاني، از جمله مواد اوليه، دماي بستر، آهنگ شارش محلول و شرايط بازپخت براي بدست آوردن لايه هايي همگن و شفاف، تعيين و بهينه شدند. لايه هاي نازک تهيه شده داراي ريزساختار دانه اي هستند. طيفهاي اپتيکي تراگسيلي و در آشامي نشان دادند که لايه ها امواج فرابنفش را جذب مي کنند و در برابر امواج مرئي شفاف اند. بازپخت لايه ها موجب بهبود شفافيت آنها و رشد بلوركها مي شود. گاف نواري اپتيكي لايه ها پس از بازپخت (3.38eV) اندازه گيري شد که با داده هاي موجود همخواني خوبي دارد.

 نسخه قابل چاپ

نفلين سينيت آهن زدايي شده منطقه کليبر آذربايجان شرقي نشان دهنده ترکيب كانيايي و شيميايي نزديک به فلدسپات هاي وارداتي مورد مصرف در صنايع سراميک کشور است. مطالعه فرآوري و پارامترهاي رفتاري و کاربردي نفلين سينيت کليبر در مقايسه با فلدسپات هندي در توليد انگوب کاشي مونو کوتورا با هدف جايگزيني نفلين سينيت بجاي فلدسپات هندي انجام شد. رفتار برتر نفلين سينيت ضمن آماده سازي، به علت نداشتن خواص تيکسوتروپي و نياز به آب کمتر در فرايند حبه سازي و به اندازه ذرات، مناسب تر از فلدسپات است. ضمن تفجوشي انگوب فرمولبندي شده با فلدسپات فازهاي اورتوکلاز، آنورتيت، مولايت، و سيليکات زيرکونيوم حاصل مي شود. در حالي که در انگوب فرمولبندي شده با نفلين سينيت فازهاي اورتوکلاز، آنورتيت، سيليکات زيرکونيوم، لويست، و نفلين به دست مي آيد. البته سيليکات زيرکونيوم به خاطر فراهم شدن خواص رنگي به هر دو فرمول اضافه شده است. اثر نبود فاز مولايت و حضور فازهاي نفلين، لويست در انگوب، نفلين سينيت در رفتارهاي مختلف گرمايي آن در مقايسه با فلدسپات، مصرف نفلين سينيت را به علت ايحاد فازهاي متفاوت پس ار تفجوشي، در انگوب دچار ترديد مي كند. مطالعه رفتار گرمايي از نظر تغييرات انرژي، وزني و حجمي ضمن تفجوشي دو نوع انگوب ياد شده نشان دهنده نزديکي رفتار گرمايي اين دو انگوب با هم است و مطالعه اقتصادي مصرف نفلين سينيت بجاي فلدسپات هندي نيز بيانگر توجيه اقتصادي خوبي است.

 نسخه قابل چاپ

در اين کار پژوهشي به بررسي خواص و سرشتيهاي خاك بوكسيت ديرگداز حاصل از معدن بيگلر قزوين پرداخته شده است. اين بررسي ها در دو حالت خام و نيز پس از تكليس در دماهاي مختلف صورت گرفت که شامل آناليز خواص مختلف فيزيكي، شيميايي، فازي، و ريزساختاري خاك بوكسيت معادن بيگلر و مقايسه آن با دو نمونه بوكسيت مرغوب ايراني و چيني بوده است. پس از آناليزهاي ياد شده، معلوم شد كه اين خاك كه در حدود 66 درصد آلومينا دارد، در حالت خام شامل فازهاي كائولينيت، دياسپور، و آناتاز است و پس از تكليس، فازهاي كوراندوم، مولايت، تياليت و روتيل، ساختار آن را تشكيل مي دهند. با توجه به اينكه اين نوع خاك ديرگداز بوكسيتي داراي مقادير قابل توجهي آلومينا بوده و نيز حضور ناخالصي هاي زيانبار اندك، به نظر مي رسد كه پس از تكليس در دماهاي بالا، براي استفاده در ساخت انواع محصولات ديرگداز شكل دار و بي شكل با آلوميناي بالا مناسب باشد. همچنين نمونه هاي آجر ديرگداز ساخته شده از آن، در مقايسه با نمونه هاي ساخته شده از بوكسيت هاي صنعتي ايراني و چيني، داراي خواص مناسب فيزيكي، مكانيكي و ترمومكانيكي است. در نهايت اين دستاوردها با آناليزهاي ريزساختاري با ميكروسكوپ الكتروني مورد بررسي و تحليل قرار گرفتند.

 نسخه قابل چاپ

لايه هاي نازک اکسيد اينديم آلاييده به قلع ITO)) با ضخامتهاي مختلف 130-620 nm بر زيرلايه هاي شيشه نازک به شيوه کندوپاش RF و با استفاده از هدف سراميکي ITO (%90 wt. In₂O₃ و (%10 wt. SnO₂ لايه نشاني و سپس در محيط خلا گرمادهي شد ند. سرشتيهاي الکتريکي و اپتيکي نمونه هاي ITO، پيش و پس از گرمادهي در دماهاي مختلف به وسيله يك سيستم اندازه گيري مقاومت چارسوزني و طيف سنج UV/VIS/IR بررسي و مقايسه شدند. ساختار بلوري لايه هاي گرمادهي شده در دماي بهينه ^oC  400با آناليز پراش پرتو ايکس XRD مورد مطالعه قرار گرفت. از آناليز SEM نيز براي بررسي ساختار سطحي لايه بهينه بهره گرفته شد. بررسي نتايج حاصل از آناليزها نشان مي دهد که با افزايش ضخامت لايه ها و تغيير ساختار بلوري، سرشتيهاي الکتريکي و اپتيکي ماده، نظير مقاومت سطحي، مقاومت ويژه، و شفافيت لايه ها تغيير مي کند، به طوريکه لايه 130 nm با ضخامت کمتر در دماي ^oC 400، داراي شفافيت 83.71%، و مقاومت ويژه2.34×10^-4 Wmc  است. لايه 620 nm با شفافيت 79.7%، در ^oC  400کمترين مقاومت ويژه 1×10^-4 Wmc » را نشان مي دهد که مي توان آن را به عنوان لايه بهينه ضخيم با مقاومت سطحي 1.6 W/? براي کاربردهاي مختلف معرفي کرد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله روي داده هاي پراش پرتو X (XRD) حاصل از آناليز تركيبات سيستم Mo - Si - Al سنتز شده به روش SHS بحث شده است. تا به حال فناوري SHS يا سنتز گرمايي براي تهيه انواع سراميك ها، اينترمتاليك ها و مواد كامپوزيتي استفاده شده است. در اين كار پژوهشي واكنش گرمايي بين Mo و Si به عنوان اجزاي اصلي گرما و Al به عنوان افزودني، مورد بررسي قرار گرفته است. مخلوط استوكيومتري پودرهاي مواد اوليه مطابق فرمول؛ Mo+2 (1 - x) Si + 2xAl اگر 0.5 £ 0.2 £ x، انتخاب شده است. در x = 0.2 فاز اصلي Mo(Si, Al)₂ با ساختار ششگوشي رديابي شد، ولي با افزايش آلومينيم به مقادير 0.5 £ 0.3 £ x فاز اصلي به فاز ناشناخته اي تغيير كرد. با معرفي اين فاز به مرجع شناسايي فازهاي جديد (ICDD) اين فاز با فرمول Mo_2.85Al_1.91Si_4.81 و داراي ساختار ششگوشي به عنوان يك فاز جديد مورد تاييد قرار گرفت.

 نسخه قابل چاپ

تزريق توده هاي گرانيتوئيدي (توده نفوذي حوش) نوع I و با گرايش کالکوآلکالن به درون سنگ آهکهاي کرتاسه زيرين (سازند تفت) منجر به تشکيل مرمرهاي کالک سيليکات دار، و انواع اسکارن شده است. اسکارنهاي تشکيل شده را مي توان به چهار دسته اسكارنهاي کلينوپيروکسن- پلاژيوکلاز، اسكارنهاي کلينوپيروکسن، اسكارنهاي کلينوپيروکسن- وزوويانيت و اسكارنهاي گارنت تقسيم بندي كرد. علاوه بر اين مرمرها نيز داراي مجموعه کانيايي مشتمل براليوين، کلينوپيروکسن، گارنت و وزوويانيت هستند. بر اساس مطالعات ژئوشيميايي دو نوع گارنت قابل تشخيص اند: نخست گارنت هايي با ترکيب گراسولر که همراه با مجموعه هاي کالک سيليکاته موجود در اسکارنها ديده شده، و دوم گارنت هايي با ترکيب آندراديت که در گارنت اسکارنها يافت مي شوند. کلينوپيروکسن هاي موجود در اين اسکارنها داراي ترکيب ديوپسيدهاي غني از کلسيم، ساليت، و فاسائيت هستند. ترکيب شيميايي سنگ هاي نفوذي مورد مطالعه از يک طرف، و ترکيب کلينوپيروکسن ها و گارنت ها از طرف ديگر نشان دهنده اين است که اسکارنهاي همراه گرانيتوئيدهاي حوش قرابت نزديکي با اسکارنهاي مس و تا حدودي اسکارنهاي روي را نشان مي دهند.

 نسخه قابل چاپ

مجموعه افيوليتي شرق بيرجند شامل سنگ هاي مختلف يك همبافت افيوليتي است. به استثناي بازالتهاي بالشي كه دستخوش دگرگوني شده و به متابازيتهاي مختلف از جمله اكلوژيت ها و شيست هاي آبي تبديل شده اند، تمامي سنگ هاي متعلق به مجموعه هاي افيوليتي، در اين همبافت افيوليتي مشاهده مي شوند. شيمي گارنت ها و الگوهاي منطقه بندي آنها، مويد فرايند فرورانش در منطقه مورد مطالعه است. همچنين با توجه به وجود اكلوژيتهاي با دماي پايين و متوسط در منطقه مورد مطالعه، پس از فرايند فرورانش ياد شده، برخورد دو صفحه بلوك لوت و بلوك افغان نيز احتمالا رخ داده است؛ كه منجر به افزايش دما و تشكيل اكلوژيتهاي با دماي متوسط و سپس بالا آمدن سنگهاي ياد شده طي جايگيري افيوليت منطقه در محل جوش خوردگي دو صفحه بلوك لوت و افغان (هلمند) شده است.

 نسخه قابل چاپ

براساس نتايج حاصل از گرما- فشارسنجي آمفيبول هاي موجود در سنگ هاي آتشفشاني و نيمه عميق حاصل از آتشفشاني ژوراسيك فوقاني در بخش مركزي زون سنندج- سيرجان، واقع در شمال شهركرد به روش هاي هاماراستروم، اشميت- جانسون- رادرفورد و هاليستر، اين كاني ها در دماهايي بين 635 تا 715 درجه سانتيگراد و فشارهاي 3.52 تا 7.5 كيلوبار و معادل 20 تا 25 كيلومتر عمق تشكيل شده اند. نتايج محاسبات به دست آمده در تعيين فشار حاكم بر تشكيل آمفيبول ها از دقت متوسطي برخوردار بوده اند. پايين بودن ميزان Fe_t/(Fe_t+Mg) در آمفيبول هاي ياد شده و به طور كلي پايين بودن نرخ افزايش پارامتر مورد نظر از ويژگي بارز مجموعه هاي ماگمايي آهكي- قليايي است. دما، فشار و عمق به دست آمده براي آمفيبول هاي مورد بررسي كه غالبا هستنگزيت تا منيزيو هستنگزيت اند، با شرايط پايداري هورنبلند سبز سازگار بوده و مويد شكل گيري اين گروه از آمفيبول ها در يك زون فرورانش همراه با ماگماتيسم آهكي- قليايي است، به طوري كه عمق بيشينه ي تشكيل آمفيبول ها روي قطعه ي فرورانده، 25 كيلومتر و با توجه به فاصله ي مجموعه سنگ هاي آتشفشاني و نيمه عميق در بردارنده اين كاني ها تا گسل زاگرس كه حدود 35 كيلومتر است، زاويه ي فرورانش كمتر از 45 درجه ارزيابي مي شود. با توجه به مقادير Al^iv>1.5 در آمفيبول هاي مورد بررسي، سنگ هاي حامل اين كاني ها در قلمرو جزائر قوسي قرار مي گيرند. اين مجموعه سنگ هاي آذرين يكي از جزاير قوسي ژوراسيك مورد انتظار و گمنامي است كه در كمربند كوهزاد زاگرس حضور آن پيش بيني شده است.

 نسخه قابل چاپ