درماتریالیسم و جهان بینی مادی، زندگانی انسان محدود به همین دنیا است و لیبرال دمكراسی غربی منهای وحی الهی نیز در همین راه گام برمی‌دارد. بنابر این درنگاه ماتریالیسم شرقی و لیبرالیسم غربی حدود اساسی زندگی هر انسان ولادت و مرگ او است وحیات جزحیات دنیوی نیست. در این نگاه بردنیا، حیات اخروی هیچ جایگاهی ندارد و زندگی هر انسان با مرگ او پایان می‌یابد و دنیا هدف و مقصد نهایی اوست. در این رویكرد به دنیا تسلط بر طبیعت و بهره‌برداری و رفاه و برخورداری هرچه بیشتر و لذت مادی فراوان‌تر و تأمین تمامی تمایلات و شهوات دنیوی و فرمان‌برداری از هوای نفس و شكم پرستی ارزش است. فقر و ظلم و تبعیض و قتل و غارت و جنگ و فساد و خیانت و تباهی دستاورد همین دنیاگرایی است.
در جهان بینی الهی و در منطق قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام، مرگ پایان یك زندگی كوتاه و آغاز زندگانی بی‌پایان است. در اندیشه و اعتقاد اسلامی دنیا مزرعه آخرت است. آن چه در دنیا كاشته شود در آخرت اثر دارد. این اعتقاد دینی به سعی و كوشش انسان‌ها در دنیا جهت و كیفیت می‌دهد. مومن شبانه روز در دنیا برای آخرت كار می‌كند و با كار او هم دنیا آباد می‌گردد و هم آخرت او سامان می‌یابد.
آزمایشگاه دنیا
دراحادیث امام دهم امام هادی(ع) دنیا "آزمایشگاه" و"بازار" نام‌گذاری شده است. براساس این احادیث دنیا وسیله و مقدمه است.
امام هادی علیه السلام فرمودهاند: ان‌الله جعل الدنیا داربلوی و الآخره دارعقبی وجعل بلوی الدنیا لثواب الآخره سببا و ثواب الآخره من بلوی الدنیا عوضا.[1] خداوند دنیا را جای آزمایش و گرفتاری و آخرت را سرای نهایی و پیامد دنیا قرار داده است، و آزمایش و رویدادهای دنیا را سبب پاداش اخروی و ثواب آخرت را عوض آزمایش و گرفتاری دنیا قرار داده است.
در این حدیث دنیا آزمایشگاهی است كه در آن انسان آزمایش می‌شود. هیچ گاه آزمایشگاه هدف و پایان كار نیست این آزمایش‌ها برای پیشرفت و تكامل و تقرب به سوی پروردگار است. در آزمایش‌ها است كه انسان ورزیده و توانمند و با برنامه و دارای اندیشه و آرمان الهی و همت و اراده و كار مضاعف می‌گردد و روز به روزسهم او در رشد و كمال جامعه بیشتر می‌شود. گرچه اجر و پاداش كامل گرفتاری‌ها و آزمون‌های دنیوی در آخرت به انسان‌ها می‌رسد ولی دنیا نیز در پرتو آزمایش‌های بی‌پایان انسان‌ها در تحرك و پویایی و رشد دائمی قرار خواهد داشت. بر اساس جهان بینی اسلامی، جهان ابدی و جاویدان در دنبال این جهان می‌آید و سعادت و شقاوت انسان درآن جهان محصول آزمایش‌ها و كارهای نیك و بد او در این جهان است. در جهان بینی الهی خداوند عادل است و قطعاً اثر آزمایش‌هایی كه انسان‌ها از آن سربلند بیرون می‌آیند و با گرفتاری‌ها و سختی‌های فراوان در صراط مستقیم گام بر می‌دارند، ثواب و پاداش بی‌نظیر الهی و بهره‌برداری از نعمت‌های بی‌پایان اخروی است. هیچ گرفتاری و مصیبت دنیوی بی‌اثر نیست. آن جا كه انسان با حادثه و مصیبت ناگواری آزمایش می‌گردد و در راه حق پایدار می‌ماند عوض آن ثواب اخروی خواهد بود.
بازار دنیا
درحدیث دیگر امام هادی(ع) فرمودهاند: الدنیا سوق ربح فیها قوم وخسرآخرون.[2] دنیا بازاری است كه قومی در آن سود می‌برند و گروهی زیان می‌بینند.
دنیا بر اساس این حدیث "بازار" است. بدیهی است خود بازارهیچ گاه نباید هدف شود. انسان‌ها در بازار در صدد سود و منفعت‌اند. گروهی از بازاریان سود می‌برند و برخی زیان می‌كنند. سود و زیان بازارهای مادی دنیا بستگی به عوامل و شرایط متعددی دارد. دنیا بازاری برای سرای آخرت است و دراین ارتباط دنیا و آخرت؛ تنها آنان كه در بازار دنیا با الگو قرار دادن پیامبرخدا و اهل بیت در راه بندگی خدا گام بردارند و با تدبیر و تلاش بر اساس قوانین و احكام اسلامی كار كنند در دنیا و آخرت به سعادت می‌رسند و در آخرت سود خواهند برد. آنان كه در دنیا اسیر هوای نفس و فرمانبردار شیطان شوند و دنیا هدف آنان گردد با گناهان خویش در بازار دنیا سرانجام ضررمی كنند ودرآخرت به عذاب الهی درجهنم گرفتار خواهند شد.
معیار سنجش در دنیا و آخرت
در حدیث دیگر نیز امام هادی(ع) فرمودهاند: الناس فی الدنیا بالاموال و فی‌الآخره بالاعمال.[3] مردم در دنیا با مال و ثروت خویش و در آخرت با اعمال خویش‌اند و با آن ارزیابی می‌شوند.
دراین رهنمود الهی امام دهم(ع) نیز نظریه اسلام پیرامون دنیا و آخرت تبیین شده است. در عرف دنیاگرایان ملاك و محك ارزیابی و برتری تنها مال و ثروت است و خود "پول" زیربنای محاسبات است و در چشم مادی گرایان، فقط زرداران و سرمایه‌داران در جایگاه برترند. اما در منطق دین گرایان ثروت اگر از راه حلال به دست آید و حق محرومان پرداخت گردد و در راه حلال هزینه شود جهاد در راه خدا و عمل صالح خواهد بود. چون جایگاه انسان‌ها بر اساس اعمال آنان تعیین خواهد شد. "عمل" معیار سنجش است. عمل صالح برتری حقیقی است و عمل فاسد باعث نابودی و سقوط و عذاب الهی است.
در منطق الهی امام هادی(ع)، دنیا نباید هدف شود، دنیا پرستی و وابستگی به دنیا زیان بار است زیرا دنیا پرستی مانع رشد و توسعه اقتصادی است. زیربنای اقتصاد پویا، مزرعه شمردن دنیاست. دنیا می‌تواند تجارت گاه بندگان خدا و بازار اولیای خدا و مسجد و عبادتگاه دوستان خدا و میدان مسابقه برای عمل صالح و خدمت به بندگان خداگردد.
پی نوشتها :
[1]. تحف العقول علی الرسور علیه السلام، ص 362*بحارالانوار الجامعه لدرراخبار الائمه اطهار علیه اسلام،ج78، ص365.
[2]. بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام، ج78، ص366.
[3]. اعلام الدین ص311* بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائه الاطهار (ع)، ج78 ص 369.
