مقالات مطالعات و پژوهش هاي شهري منطقه اي

گردشگري به عنوان بزرگترين و پيچيده ترين صنعت دنيا به شمار مي رود. تنوع ابعاد و پيچيدگي هاي صنعت گردشگري متناسب با مناطق جغرافيايي، زمينه هاي ويژه اي براي برنامه ريزي و مديريت گردشگري مي طلبد. در مناطقي که پتانسيل هاي بالقوه فراواني براي توسعه صنعت گردشگري دارند، اما روند مطلوبي را طي ننموده اند، بايد به دنبال عوامل و عناصري گشت، که سبب سرعت بخشيدن به حرکت کند جريان گردشگري هستند. هر چند توسعه گردشگري در مناطق مختلف راه حل کلي براي همه مسايل نيست، اما راهبردهاي نويني پيش روي برنامه-ريزان و تصميم گيران مرتبط مي گذارد، که براي توسعه پايدار و کاهش محروميت مناطق مي تواند موثر باشد. بر اين اساس، هدف مقاله، بررسي وضعيت مناطق نمونه گردشگري در جهت محروميت زدايي از ديدگاه اجتماعات محلي است؛ به گونه اي که سبب توسعه گردشگري و افزايش اشتغال محلي با شيوه هاي مشارکتي گردد. روش تحقيق، توصيفي-تحليلي و مبتني بر مطالعات اسنادي و کتابخانه اي و بررسي هاي ميداني است. مطالعه موردي شامل منطقه نمونه گردشگردي اورامان تخت است. داده ها و اطلاعات به طرق مختلف مراجعه به سازمان ها و مراکز مرتبط و بررسي هاي پيمايشي و پرسشنامه جمع آوري شدند، با استفاده از شيوه ارزيابي مشارکتي (PRA) قابليت ها و توانمندي هاي منطقه اورامان در زمينه ايجاد اشتغال و به تبع آن محروميت زدايي مورد سنجش و ارزيابي قرار گرفت. آثار مولفه هاي قابل انتظار در هفت گروه عمده و 71 زير گروه بر اساس جاذبه هاي گردشگري (9 دسته) منطقه اورامان در جهت محروميت زدايي بر اساس ميانگين نمره (اهميت)، وضعيت CPM مولفه ها، ظرفيت ايجاد شده در منطقه و ميانگين کل ارزشيابي شدند. نتايج نشان مي دهد، با توجه به ويژگي هاي جغرافيايي و ظرفيت تحمل منطقه، ارزيابي CPM حکايت از غلبه همزمان فعاليت هاي بخش گردشگري در منطقه مبتني بر الگوي زنجيره اي و منبع گرا بودن دارد.

 نسخه قابل چاپ

نواحي کلانشهري ايران بر اثر مهاجرت هاي روستايي- شهري رشد سريعي را تجربه کرده است. روند رشد کلانشهر ها موجب جذب جمعيت روستاهاي پيرامون مراکز شهري شده و به ظهور حوزه تازه اي انجاميده است كه تعلق فضايي مشخصي ندارد؛ نه شهر به شمار مي آيد و نه خصوصيات اصيل روستايي دارد. اين پديده به روستا نشيني شهري موسوم است. روستا نشيني شهري به گسترش بحران هاي محيطي، اقتصادي و اجتماعي مي انجامد. هدف اصلي تحقيق حاضر، بررسي روستا نشيني شهري و عواقب آن است. اين عواقب به عنوان بحران محيطي تلقي شده، بعضي از آنها به اين شرح است: - بحران كمي و كيفي آب؛ - تخريب فضاي سبز و اراضي كشاورزي؛ - ايجاد ناامني اجتماعي واقتصادي. ناحيه مورد مطالعه اين تحقيق را روستاهاي شهرستان رباط کريم تشکيل مي دهد. اين شهرستان در جنوب غربي استان تهران واقع شده است. داده هاي مورد نياز از طريق مشاهده پديده هاي محلي، گفتگو با اعضاي شوراهاي اسلامي روستاها? تکميل پرسشنامه در روستاهاي نمونه و مركز بهداشت روستايي و برخي اسناد به دست آمده است. داده هاي جمع آوري شده از طريق مطالعه مقايسه اي، آمار توصيفي و آزمون هاي آماري (رگرسيون? فريدمن? T- student و روش ليكرت) تجزيه و تحليل شده است. نتيجه نشان مي دهد كه در نظام هاي متمركز سياسي، اجتماعي و اقتصادي، مادر شهرهاي ملي به محل جذب جمعيت مهاجر اقصي نقاط كشور تبديل مي شود. در اين شهرها، بر اثر ارايه خدمات و فرصت هاي شغلي جاذبه جمعيتي ايجاد مي‌شود. بر اثر بالا بودن قيمت زمين و هزينه مسكن در مادرشهر و گسترش وسايل حمل و نقل عمومي و خصوصي، روستاهاي پيراموني محل تمركز اقشار كم درآمد اجتماعي مي شود؛ دسترسي آنان به خدمات از نظر كيفي تنزل مي يابد و نا‌امني طبيعي ( بحران آب و زيست- محيطي) ناامني اقتصادي، (بيكاري و تمركز فقر) و نا‌امني اجتماعي (كجرورهاي اجتماعي) به عنوان بحران هاي محيطي بروز مي نمايد.

 نسخه قابل چاپ

سازگاري و ناسازگاري بين كاربريهاي شهري به دليل تاثيرات مثبت و منفي است كه كاربريهاي همسايه بر روي هم دارند. براي چيدمان كاربريها دركنار يكديگر و مكان يابي كاربريها، معيارهاي ويژه اي براي هركاربري در نظرگرفته مي شود؛ به طوري كه قرارگيري دوكاربري در كنار هم بايد با توجه به اين معيارها صورت گيرد. ناكارآمدي تك بعدي نگري و لزوم جامع نگري در اتخاذ بهينه ترين تصميم در مكان يابي كاربري ها، بهره گيري از تخصص هاي مختلف، بر اساس معيارهاي چند گانه كمي و كيفي و استفاده از تكنيك ها و روش هاي (تصميم گيري گروهي) و (چند معياره) را بيش از پيش ضروري نموده است. تعدد عوامل تاثيرگذار برسازگاري لزوم به كارگيري روش هاي تصميم گيري چند معياره را محرز مي نمايد. از طرف ديگر، در نظر گرفتن اين معيارها در قالب سنتي مشكل است، در حالي كه با GIS مي توان معيارهاي مورد نظر را به صورت لايه هاي مختلف در قالب نقشه هاي معيار به كار برد. بنابراين، در ارزيابي سازگاري كاربريهاي شهري، از يك طرف نيازمند استفاده از سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي براي مدل سازي مكاني روابط بين كاربريها و از طرف ديگر، نيازمند سامانه هاي پشتيبان تصميم گيري و مدلهاي تصميم گيري چند معياري هستيم. ابهام و عدم قطعيت ذاتي حاكم بر محيط هاي تصميم گيري از يك سو و ناسازگاري و بي دقتي در نظرها و قضاوت هاي افراد تصميم گيرنده از سويي ديگر، باعث شده است تا نظريه مجموعه فازي و پيرو آن منطق فازي به صورتي كارآمد و مفيد براي مواجهه با ابهام موجود در برنامه ريزي ها و تصميم گيريها در آيد. در مقاله حاضر، با استفاده از تكنيك AHP و مدل هاي تصميم گيري چند معياره در محيط فازي، مدلي براي ارزيابي سازگاري كاربري هاي شهري با در نظر گرفتن كليه عوامل موثر بر آن ارايه مي گردد. در اين مقاله، مراحل مختلف مدل پيشنهادي تشريح و توصيف مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

شهرهاي بسيار بزرگ که بخش عمده اي از جمعيت و فعاليت هاي اقتصادي کشورها در آنها متمرکز شده است و اغلب پايتخت هاي اين کشورها هستند، نخست شهر ناميده مي شوند. در مدل هاي ايستا، نخست شهري بيشتر يا کمتر از حد باعث تخصيص ناکارايي منابع و کاهش بهره وري و توليد مي شود. نخست شهري، توسط حاکميت و دولت ملي کشورها که عمدتا در نخست شهرها مستقر هستند، تشويق مي شود. زيرساخت هاي حمل و نقل (آماده کردن اين زيرساخت ها از وظايف دولت است)، تاثير زيادي بر نخست شهري دارند، بنابراين، تاثير سياست هاي دولت از طريق بخش حمل و نقل شهري، بر الگوي توسعه شهري واضح و آشکار است. در اين مقاله، با استفاده از داده هاي سري زماني 1385- 1347 و تکنيک حداقل مربعات معمولي به بررسي تاثير پرداخت يارانه بنزين بر نخست شهري کل کشور پرداخته شده است. نتايج تحقيق نشان دهنده اين است که پرداخت يارانه بنزين نتوانسته است موجب کاهش نخست شهري در ايران شود. البته اين مساله که نشان دهنده عدم کارايي پرداخت يارانه حمل و نقل است، مساله اي است که اغلب کشورهاي در حال توسعه با آن روبه رو هستند.

 نسخه قابل چاپ

وقوع مخاطرات طبيعي، از جمله زلزله، نه تنها باعث خسارت به زيرساختارهاي کالبدي و فيزيکي در مناطق زلزله زده مي شود، بلکه ساختارهاي اجتماعي آن مناطق را هم تحت تاثير قرار مي دهد. بنابراين، ارزيابي آسيب پذيري شهرها در برابر اين مخاطرات، تنها به عناصر کالبدي و فيزيکي آنها محدود نشده، در اين راستا عناصر اجتماعي اين شهرها را هم بايد مطالعه و بررسي نمود. از آنجايي که مديريت مخاطرات در برنامه ريزي شهري از اهميت و جايگاه ويژه اي براي کاهش حجم آسيب ها و تلفات انساني ناشي از مخاطرات طبيعي و انساني برخوردار است، ارزيابي آسيب پذيري شهرها در برابر اين مخاطرات از ابعاد مختلف، به عنوان يکي از عوامل تعيين کننده ميزان خطر مي تواند به کاهش خسارات کالبدي، اقتصادي و اجتماعي ناشي از وقوع چنين حوادثي منجر شود. با توجه به نقش مسلم عوامل اجتماعي در کاهش و افزايش آثار مخاطرات طبيعي، در اين مقاله تاکيد اصلي بر روي آسيب پذيري اجتماعي به عنوان يکي از ابعاد آسيب پذيري شهرها در برابر زلزله است، که اين امر به دليل نبود آمار و اطلاعات کافي و پيچيدگي هاي عوامل اجتماعي در مطالعات مربوط به آسيب پذيري شهرها در برابر مخاطرات طبيعي کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در اين مقاله، با در نظر گرفتن عواملي، همچون توزيع جمعيت در گروههاي سني مختلف و تراکم آن در مناطق مختلف شهري، کيفيت مسکن، اشتغال، سواد و تعداد معلولان و ... در قالب چهار شاخص جمعيت، مسکن، اقتصادي-اجتماعي و فاصله فيزيکي به کاربريهاي مورد نياز و پرخطر در هنگام بروز زلزله بررسي شده است. همچنين با به کارگيري روش فرايند تحليل سلسله مراتبي(AHP)  براي تعيين ميزان اهميت هرکدام از عوامل به کار رفته و با بهره گيري از امکانات تحليلي و نمايشي سيستم اطلاعات جغرافيايي به ارزيابي آسيب پذيري اجتماعي شهر زنجان در برابر زلزله پرداخته و در نهايت، پهنه ها و مناطق آسيب پذير شهر مشخص شده است. نتايج حاصل نشان مي دهد که در حدود 32.6 درصد از مناطق شهر زنجان داراي آسيب پذيري زياد و 39.8 درصد داراي آسيب پذيري متوسط و تنها 27.5 درصد از آن داراي آسيب پذيري کم در برابر زلزله هستند.

 نسخه قابل چاپ

موج فراگير فناوري هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي که تا نواحي روستايي نفوذ کرده است، شرايط تازه اي را بر اين نواحي حاکم نموده است. پژوهش حاضر، با شيوه توصيفي و تحليلي به بررسي الگوهاي تاثيرپذيري حوزه هاي سه گانه اقتصادي- اجتماعي زندگي روستاييان (آگاهيknowledg ؛ نگرشApproach ؛ مهارت و فعاليت(Skill & activity  از فناوري اطلاعات و ارتباطات پرداخته است. در واقع، اين مطالعه در جستجوي پاسخ به اين سوال است که تاثيرات اقتصادي اجتماعي ICT بر روي کاربران اين فنآوري بر اساس چه الگوهايي صورت مي پذيرد؟ و شيوه دسترسي به اين فناوري ها چه تاثيري بر روي ميزان استفاده از آنها و نيز وضعيت شاخص هاي اقتصادي اجتماعي دارد؟ اين پژوهش که در روستاهاي بخش مرکزي شهرستان گرگان انجام شده، نشان مي دهد که سه حوزه مذکور ضمن تاثيرپذيري از فناوري هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي، داراي مدل خاصي از روابط در درون خود نيز هستند. از سوي ديگر، شيوه هاي دسترسي رابطه مستقيمي با ميزان استفاده از ICT و نيز وضعيت شاخص هاي اقتصادي اجتماعي دارند. براي تحليل داده هاي اين پژوهش، آزمون هاي مختلفي، از جمله آزمون t، تحليل رگرسيون، R² (ضريب تعيين) و آزمون زوجي دانکن به شيوه تحليل مسير انجام شده است.

 نسخه قابل چاپ

عدم تعادل مناطق و بخش هاي مختلف شهري از خدمات و امكانات شهري و توزيع نامناسب كاربري هاي شهري، يكي از زمينه هاي عيني است كه همواره ذهن برنامه ريزان و مديران شهري را به خود مشغول نموده است. در شهر اصفهان نيز با توجه به رشد و گسترش شهرنشيني، مهاجرت هاي شهري و ضعف و كمبود امكانات و خدمات شهري، معضلات شهري بيش از پيش پيچيده تر شده و برنامه ريزي كاربري اراضي شهري را با چالش هاي جدي مواجه ساخته است. در ميان کاربري هاي شهري، کاربري پارکينگ، از جمله کاربري هايي است که کليه کاربري هاي شهري به وجود آن نياز دارند و روشن است که در دنياي وابسته به اتومبيل، پارکينگ ها نيز به اندازه راه ها و پل ها اهميت دارند، زيرا دسترسي آسان به محل کار، سکونت، خريد، تفريح و ... را ميسر ساخته، بخش لاينفکي از تاسيسات زيربنايي هستند. همچنين از آن جا که زمان توقف خودروها در شهرها به مراتب بيشتر از مدت زمان حرکت آنهاست، از اين رو پيش بيني فضاي مناسب پارکينگ براي اتومبيل ها، بويژه در مناطق پرتراکم و مرکزي شهر از اهميت زيادي برخوردار است. اما به رغم همه برنامه ريزي هايي که در راستاي ساماندهي کاربري پارکينگ در سطح شهر اصفهان صورت گرفته و با همه تمهيداتي که توسط مديران شهري انديشيده شده است، وضعيت کاربري پارکينگ در حال حاضر بسيار نگران کننده است و به عنوان يکي از معضلات پيچيده شهري از آن ياد مي شود. از طرف ديگر، حجم ورود اتومبيل به شهر اصفهان، خريد و تملك آسان خودرو و علاقه شهروندان به استفاده از اتومبيل شخصي، به دلايل متعدد و افزايش روزافزون سفرهاي شهري، به واسطه دسترسي نامناسب به خدمات شهري، از جمله علل ديگري است که بر اهميت کاربري پارکينگ مي افزايد. با اين اوصاف، اين مقاله مي کوشد با نگاهي جغرافيايي، وضعيت کاربري پارکينگ را در سطح شهر اصفهان با استفاده از سه مدل کاربردي (تغيير سهم، آزمون موازنه سرانه و روش آزمون همبستگي اسپرمن) تجزيه و تحليل نمايد. نتايج به دست آمده از مدل هاي مذکور، نشان مي دهد که سرانه کاربري پارکينگ در مناطق 1، 3، 4، 5 و 10 پايين تر و در مناطق 2، 6، 7، 8، 9 و 11 بالاتر از سرانه شهر اصفهان است. اما اختلاف ميان مناطق يازده گانه و کل شهر اصفهان، از اين نظر چندان زياد نيست. از طرف ديگر سرانه پيشنهادي طرح تفصيلي مصوب براي اين كاربري، در هيچ يك از مناطق يازده گانه تحقق نيافته، تمام مناطق شهري اصفهان از اين لحاظ داراي کمبود هستند که در مناطق 3، 1 و 5 اين مساله حادتر است. در پايان نيز راهکارها و پيشنهادهايي در راستاي حل اين معضل شهري ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

در قرن حاضر حمل و نقل هوايي در روابط کشورهاي مختلف جهان، تبادل فرهنگ، نمايش قدرت هاي اقتصادي و نظامي و تسريع امور حياتي يک کشور نقش حساسي بر عهده دارد، و در اين بين فرودگاه ها بخش حياتي و مهمي از سيستم حمل و نقل هوايي را تشکيل مي دهند و در واقع زيربنايي ترين بخش در صنعت حمل و نقل هوايي محسوب مي شوند. در حال حاضر با توجه به اهميت فرودگاه ها در جابه جايي مسافران و درگير بودن مسايل اقتصادي، صنعتي و گردشگري و ... در اين صنعت، لازم است به بررسي نقش فرودگاه در تسريع فعاليت هاي فوق پرداخته شود. بدين منظور در اين مقاله فرودگاه مهرآباد، به عنوان مطالعه موردي انتخاب شده است و با استفاده از اطلاعات مربوط به تعداد مسافران هوايي داخلي ورودي و خروجي ماهيانه فرودگاه مهرآباد، (از 20 شهر)، طي سال هاي 85-1380، رتبه بندي فعاليت هاي اقتصادي و صنعتي شهرهاي مذکور، تعداد گردشگران وارد شده به مهرآباد و با کاربرد مدل هاي جاذبه، رگرسيون و سري هاي زماني و نرم افزار Spss و Itsm به تحليل نقش عامل فاصله در تقاضاي سفر هوايي به تهران (مدل جاذبه)، تاثير فعاليت هاي اقتصادي، صنعتي و گردشگري در تقاضاي سفر هوايي به تهران (مدل رگرسيون)، و پيش بيني تعداد مسافران ورودي و خروجي مهرآباد طي سال هاي 90- 1388 (مدل سري هاي زماني) پرداخته شده است. نتيجه تحليل فوق مشخص مي کند عامل فاصله ساير شهرهاي کشور تا تهران در تقاضاي سفرهاي هوايي به تهران طي سال هاي فوق 17% دخالت دارد (R2=%17) و بين عوامل اقتصادي، صنعتي و گردشگري، عامل فاصله و فعاليت صنعتي بيشترين تاثير را در تقاضاي سفرهاي هوايي به فرودگاه مهرآباد داشته است. همچنين تعداد مسافران ورودي و خروجي فرودگاه مهرآباد در سال هاي آينده رو به افزايش است.

 نسخه قابل چاپ

شاخص هاي توسعه، عمده ترين معيار براي هدفگذاري، برنامه ريزي و ارزشيابي طرح هاي توسعه روستايي به شمار مي آيند. با بهره گيري از اين معيارها مي توان ميزان پيشرفت و يا تاثير طرح ها و پروژه هاي توسعه روستايي را در رسيدن به اهداف ارزيابي نمود. خلا موجود در اين زمينه باعث گرديده است تا تدوين برنامه هاي توسعه به  دور از شاخص هاي دقيق و مناسب انجام گيرد و هدفگذاري برنامه ها و ارزيابي آنها با مشکل مواجه شوند. از اين رو، اين مقاله در صدد است به تدوين و اعتبار سنجي شاخص هاي توسعه پايدار روستايي در ايران بپردازد تا برنامه ريزان و محققان توسعه روستايي بتوانند در مطالعات مسايل روستايي يا ارزيابي پروژه هاي روستايي از اين شاخص ها که به تاييد کارشناسان مسايل روستايي رسيده است، استفاده کنند. از اين رو، 112 شاخص در سه بعد اجتماعي- زيرساختي (55 شاخص)، اقتصادي (33 شاخص) و زيست- محيطي (24 شاخص) تدوين و از طريق پرسشنامه در معرض قضاوت و داوري 63 نفر از متخصصان دانشگاهي و سازمان هاي اجرايي قرار گرفت. براي اعتبار سنجي و دستيابي به اجماع نظر متخصصان علاوه بر آماره هاي ميانگين و انحراف معيار از آزمون هاي ضريب تغييرات و من ويتني استفاده شد. نتايج مطالعه نشان داد که از مجموع 112 شاخص مورد بررسي، 98 شاخص از نظر کارشناسان به عنوان شاخص هاي مناسب براي برنامه ريزي روستايي در شرايط ايران شناسايي شدند که از اين تعداد 45 شاخص به بعد اجتماعي و زيرساختي، 31 شاخص به بعد اقتصادي و 22 شاخص نيز به بعد زيست محيطي توسعه روستايي تعلق دارند. 

 نسخه قابل چاپ

يكي از موضوع هايي كه بيشتر شهرهاي جهان با آن دست به گريبانند، موضوع سوانح طبيعي است. سوانح طبيعي (بويژه زلزله) كه اغلب خاموش و در عين  حال بالقوه مستعد ايجاد آسيب هستند، به طور متوسط سالانه بيش از 150000 نفر تلفات جاني و بيش از 140 ميليارد دلار خسارت مالي در كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه به بار مي آورند. در اين ميان، كشور ايران از كشورهاي حادثه خيز دنيا بوده چنانكه در چند دهه قبل (زلزله بوئين زهرا، 1342 تا زلزله بم، 1382) به موجب وقوع اين دست حوادث متحمل خسارات (جاني و مالي) وسيعي شده است.
هدف اين مقاله، بررسي و تحليل ابعاد پيشگيري از بحران زلزله درچارچوب مناطق هفده گانه شهر بابل است. در اين راستا، از روش معياري - تحليلي براي تحليل ابعاد كالبدي و خصوصيات جمعيتي شهر بابل از نظر آسيب پذيري زلزله استفاده و به تحليل تجهيزات امدادرساني و آتش نشاني پرداخته شده است و در كنار آن از روش مقايسه اي براي جمع بندي يافته ها و تعيين سلسله مراتب آسيب پذيري مناطق مختلف شهري استفاده شده است. ابزارهاي اين تحقيق شامل: مشاهده، پرسشنامه، پژوهش ميداني، منابع كتابخانه اي و اينترنتي، بوده است. در اين پژوهش، از تکنيک تحليل SWOT براي ارايه راهبردها و اقدامات ضروري استفاده شده و جدول زمان بندي اقدامات و سازمان هاي مسوول به عنوان برنامه عمل ارايه شده است. بر مبناي يافته هاي تحقيق، مناطق 2، 9، 4، 15 و 10 داراي بالاترين آسيب پذيري از مجموع معيارها و مناطق 7 و 8 از بعد کالبدي آسيب پذيرتر از ساير مناطق است. بازنگري در طرح تفصيلي، بهسازي مساکن، تخصيص دو سايت امداد و نجات و نيز دسترسي سريع به عنوان بخشي از راهبردهاي پيشنهادي براي پيشگيري ازاز تلفات جاني و مالي است.

 نسخه قابل چاپ

هدف مقاله حاضر، بررسي و تحليل ميزان تاثير امنيت تصرف زمين، برانگيزه مشارکت خانوارهاي ساکن در سکونتگاههاي غيررسمي است. به همين منظور، محله غيررسمي اسلام آباد تهران به عنوان نمونه موردي انتخاب شده است. روش تحقيق دراين مقاله از نوع توصيفي و تحليلي بوده و در آن از روش پيمايش و ابزار پرسشنامه براي جمع آوري اطلاعات استفاده شده است. از تکنيک هاي آماري آلفاي کرونباخ، همبستگي پيرسون و جزيي، و تکنيک آماري رگرسيون چند متغيره براي تجزيه و تحليل داده هاي خام پرسشنامه استفاده شده است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که بين شاخص قانوني نوع مالکيت خانوارها و انگيزه مشارکت آنها در طرح هاي بهسازي رابطه معناداري وجود ندارد. اين بدان معناست که همه خانوارهاي نمونه آماري (سنددار، قولنامه اي و غيره) تقريبا به يک اندازه تمايل به مشارکت با سازمان هاي محلي و دولتي دارند. در عين حال، نتايج تحقيق نشان داد که بين شاخص هاي فراقانوني و متغير وابسته، انگيزه مشارکت خانوارها در طرح هاي بهسازي رابطه معني دار مثبتي وجود دارد، به طوري که بالا بودن شاخصهاي فوق، منجر به بالا رفتن انگيزه مشارکت خانوارها در طرح هاي بهسازي مي شود. همچنين نتايج تحقيق نشان دادکه بين شاخص ميزان درآمد خانوار و شاخصهاي امنيت تصرف زمين و انگيزه مشارکت خانوارها رابطه معنادار مثبت وجود دارد و بالا بودن آن، به افزايش ميزان امنيت تصرف ادراکي خانوارها و همچنين افزايش ميزان همکاري خانوارها با سازمان هاي دولتي، محلي و غيره منجر مي شود.

 نسخه قابل چاپ

در حال حاضر، گردشگري و اقتصاد گردشگري به يکي از ارکان اصلي تجاري جهان تبديل شده است. در کنار گردشگري که نقش موثري در توسعه ملي و تنوع بخشي به اقتصاد ملي و منطقه اي دارد، صنايع دستي نيز مي تواند مکمل بعضي از جاذبه هاي تاريخي و گردشگري باشد. هدف از انجام اين تحقيق، بررسي وضعيت گردشگري روستايي و نقش آن در رونق صنايع دستي است، که در دهستان استرآباد جنوبي شهرستان گرگان انجام شد. روش تحقيق به کار رفته، توصيفي – تحليلي و از نوع پيمايشي و روش جمع آوري اطلاعات روش کتابخانه اي و ميداني بوده است. جامعه آماري اين تحقيق را 57 نفر صنعتگر منطقه مورد مطالعه بودند که باروش تمام شماري انتخاب گرديدند. همچنين، براي بررسي نقش گردشگري حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 228 نفر مشخص گرديد که به روش طبقه بندي و تصادفي ساده به نمونه ها مراجعه شد و از آزمون کاي اسکوئر براي تجزيه و تحليل استفاده گرديد. نتايج حاصل از بررسي نشان مي دهد که 76.6 در صد نمونه مورد مطالعه نقش گردشگري را در توسعه صنايع دستي در حد زياد و خيلي زياد، 19.7 درصد کم و 507 درصد بي تاثير دانسته اند.

 نسخه قابل چاپ

ديدگاه هاي استفاده كنندگان درباره فضاي فراغتي، در زمره مهم ترين معيارهاي نياز سنجي و مكان يابي اين فضاها است. برنامه ريزي براي اين نياز شهروندان در شهر تهران تنها با بررسي امكانات و محدوديت ها ميسر نيست و نظر شهروندان – كه برنامه ريزي براي آنها صورت مي گيرد – نقشي اساسي در آن ايفا مي كند. شرايط متفاوت مردم و گروه هاي اجتماعي ساكن در شهر خواسته هاي متفاوتي را به وجود مي آورد كه بايد در هر برنامه ريزي مد نظر قرار گيرد. شناخت ديدگاه ها، ويژگي ها و نيازهاي شهروندان مي تواند در برنامه ريزي فضاهاي فراغتي و تفريحي به برنامه ريزان شهري كمك كند. به نظر مي رسد در برنامه ريزي براي ايجاد فضاي گذران اوقات فراغت در شهر تهران، به عوامل موثر بر ديدگاه ها و نگرش هاي شهروندان در اين باره توجه نمي شود. اين عدم توجه را مي توان بعد پنهان و ياحلقه مفقوده برنامه ريزي، طراحي و اجراي فضاي فراغتي ناميد كه يا كاملا به فراموشي سپرده مي شود و يا به شكلي صوري به آن پرداخته مي شود. در مقاله پيوست، ديدگاه هاي گروهي از شهروندان تهراني درباره نوع، توزيع، تنوع، نحوه دسترسي و مشكلات استفاده از فضاي فراغتي در مناطق نمونه شهر ارزيابي شده است. شايان ذکر است كه الگوها و مدل هاي پيچيده فراواني براي ارزيابي ديدگاه هاي شهروندان وجود دارد كه پرداختن به آنها هدف اين پژوهش نبوده است. مدل ورودي اين بررسي مدل رابرتز است. با استفاده از اين مدل، در اين ارزيابي تاثير سن، تحصيلات، جنس، ميانگين اوقات فراغت و كيفيت خدمات ارائه شده در فضاهاي فراغتي در ميزان نياز به اين فضاها سنجيده و تلاش شده است نقش «تمايل شهروندان به برقراري ارتباطات اجتماعي » از طريق حضور در اين فضاها را در«ميزان نياز به اين فضاها» ارزيابي نمايد. در پايان نيز مدل جديدي بر اساس يافته هاي پژوهش ارايه شده است. پژوهش از نوع پيمايشي است که در سه منطقه شهر تهران انجام شده و در آن از روش ها و پارامترهاي متداول رياضي استفاده براي سنجش عوامل تاثير گذار بر ديدگاه هاي شهر وندان درباره فضاهاي فراغتي استفاده شده است. همچنين، از پرسشنامه به عنوان ابزار جمع آوري ديدگاه هاي شهروندان بهره گرفته شده است. نتايج و يافته هاي اين پژوهش حكايت از آن دارد كه فضاهاي فراغتي مناطق نمونه در سطح نسبتا قابل قبولي قرار ندارند و شهروندان تهراني، صرف نظر از پايگاه اقتصادي و اجتماعي، براي بهره برداري از امكانات موجود فراغتي شهر با مشكلاتي (از قبيل دشواري دسترسي، گراني و...) مواجه هستند. بر اين اساس، به نظر مي رسد مسولان شهري بايد براي ارتقا، توزيع مناسب و ايجاد فضاهاي جديد اقدامات موثري را در برنامه كار خود قرار دهند.

شهر کرمانشاه با جمعيتي معادل 766706 نفر در سال 1385، روزانه 500 تا 600 تن زباله توليد مي کند. اين زباله ها در بخش جنوبي شهر کرمانشاه و به فاصله حدود 15 کيلومتري از آن روي دامنه شمالي کوه سفيد انباشته مي شوند. آلودگي زيست-محيطي، آلودگي آب سراب قنبر و هزينه زياد حمل زباله، از جمله مشکلات ناشي از مکان گزيني نادرست اين محل به شمار مي رود. در اين پژوهش، سعي شده است تا به کمک GIS و با توجه به ويژگي هاي ژئومرفولوژي منطقه، مکان بهتري براي دفن بهداشتي زباله هاي شهر کرمانشاه در نظر گرفته شود. براي اين کار، ابتدا نقشه ژئومرفولوژي محدوده شهرستان کرمانشاه با شناسايي هشت پهنه لندفرم، شامل: دشت سيلابي، دشت تراکمي، دشت فرسايشي هموار، دشت فرسايشي ناهموار، مخروط افکنه آبرفتي، دامنه منظم، دامنه لغزشي و دامنه نامنظم تهيه گرديده است. طبق اين بررسي و با غربال شدن چهار معيار حذفي در اين گونه مکان يابي ها، مانند: آب زير زميني، خاک، شيب و جنس زمين، دشت فرسايشي ناهموار نيمه جنوبي شهر کرمانشاه، پهنه مناسبي براي دفن بهداشتي زباله تشخيص داده شده است. سپس با استفاده از يازده متغير: شيب، زمين شناسي، خاک، فاصله از راه، فاصله از رودخانه، کاربري اراضي، بارش، فاصله از سکونتگاه ها، جهت باد، فاصله از چاه و واحد هاي ژئومورفولوژي، به روش همپوشاني در محيط GIS مبادرت به انتخاب سه مکان مناسب در سطح دشت فرسايشي ناهموار بخش جنوب شرق شهر کرمانشاه و به فاصله حدود 3 کيلومتري از مرکز شهر گرديد. سرانجام از طريق بررسي هاي ميداني، ويژگي هاي اين سه مکان از نظر شش معيار: چشم انداز، اکولوژي، مالکيت زمين، ارزش ملک، فاصله از مراکز گردشگري، فراهم بودن خاک لازم براي دفن زباله، مشخص شدند و با توجه به معيارهاي موجود در انتخاب مکان، امتياز نهايي براي هر سايت محاسبه گرديد و به ترتيب اولويت براي دفن بهداشتي زباله معرفي شدند.

 نسخه قابل چاپ

يکي از مشکلات اساسي حادث شده در شهرهاي کشور، عدم جهت دهي مناسب و علم توسعه کالبدي آنها بوده است، که آثاري، همچون: تخريب زمين هاي کشاورزي، رشد و گسترش شهرها در ارتفاعات با شيب هاي زياد، ادغام روستاها در کالبد شهرها، مشکلات زيست-محيطي و مخاطرات طبيعي، افزايش هزينه زيرساخت ها و خدمات شهري و عدم استفاده بهينه از زمين و ... را به دنبال داشته است. رعايت نکردن اصول شهرسازي يا ناتواني در به کارگيري اصول، عدم بهره مندي مشاوران از ابزارهاي قوي تحليل مناسبت محيطي و مسايل اجتماعي، اقتصادي و حقوقي، از اهم عوامل موثر در اين زمينه بوده است. هدف اين مقاله، تعيين الگوي مناسب براي جهت دهي توسعه کالبدي شهرهاي کشور است که به صورت موردي، بر روي شهر سردشت انجام شده است. نوع تحقيق توسعه اي-کاربردي و روش بررسي آن توصيفي-تحليلي است. جامعه آماري تحقيق محدوده 670 هکتاري اطراف شهر سردشت (جهات مختلف) بوده که با تشخيص ضرورت توسعه افقي شهر به دليل نبود فضاهاي کافي، در محيط GIS و با استفاده از روش تصميم گيري دلفي و منطق بولين اقدام به تعيين جهت توسعه افقي شهر در آينده شده است. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد که بستر و فضاي جغرافيايي شهر به لحاظ شرايط طبيعي-محيطي، پتانسيل اسکان جمعيت با توجه به رشد پيش بيني شده جمعيت (1.4) تا افق 1400 را نخواهد داشت. از يک طرف، محاط بودن شهر به وسيله عوارض طبيعي و ژئومورفولوژيک محيط پيرامون و از طرف ديگر، کمبودهاي شديد شهر به لحاظ سرانه کاربري ها، تجهيزات، تاسيسات و امکانات و خدمات و مهمتر از همه، سرپناه (مسکن) تا افق 1400، شهر را با محدويت هاي جدي رو به رو مي سازد.

 نسخه قابل چاپ