مقالات مطالعات برنامه درسی

لطفا براي مشاهده چکيده به متن کامل (PDF) مراجعه فرماييد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

هدف اين پژوهش، بررسي رابطه نيمرخ سبک هاي يادگيري جکسون )تکانش پذيري، استقلال هيجاني، مسووليت پذيري، عملگرايي( در دانش آموزان دوره راهنمايي با عملکرد تحصيلي آن ها در دروس رياضي و علوم است. جامعه آماري اين پژوهش را دانش آموزان سال تحصيلي 88-87 دوره راهنمايي شهر اصفهان تشکيل مي دادند. بدين منظور، 120 دانش آموز دختر و پسر سال سوم راهنمايي، به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي چند مرحله اي، انتخاب شدند. روش تحقيق همبستگي و نوع تحقيق کاربردي بود. براي جمع آوري داده ها از پرسشنامه نيمرخ سبک هاي يادگيري جکسون(LSP)  استفاده شد. داده ها با روش تحليل عاملي تاييدي، همبستگي پيرسون، و آزمون فيشر تجزيه و تحليل شدند. نتايج پژوهش نشان داد که بين سبک يادگيري استقلال هيجاني و عملکرد تحصيلي دانش آموزان دختر و پسر در درس رياضي و بين سبک يادگيري عملگرايي و عملکرد تحصيلي دانش آموزان دختر و پسر در درس علوم رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين پژوهش بررسي تاثير آزمون سازي مشاركتي بر يادگيري دانش آموزان ايراني در درس زبان انگليسي و چگونگي برداشت آن ها از اين شيوه اطلاعاتي و ديدگاهشان نسبت به آن است. شركت كنندگان اين تحقيق دانش آموزان دختر سال اول دبيرستان شهر ري بودند که براي هم سطح سازي آن ها آزمون بسندگي اجرا شد. از ميان90  دانش آموز، 60 دانش آموز هم سطح انتخاب و به طور تصادفي در دو گروه آزمايش و شاهد قرار داده شدند. هر دو گروه در طول دوره آموزش يكساني ديدند، با اين تفاوت که دانش آموزان گروه آزمايش به صورت همياري آزمون سازي نيمي از سوال هاي امتحاني خود را طرح کردند. براي مقايسه دو گروه و اطمينان از پايايي و روايي محتواي آزمون، قبل از اجراي آزمون معلم ساخته، اين آزمون براي گروه ديگري که هم سطح دو گروه آزمايش و شاهد بود اجرا شد. پس از اطمينان يافتن از مناسب بودن سوال ها، آزمون معلم ساخته براي دو گروه آزمايش و شاهد اجرا و نتايج بررسي شد. يافته ها نشان دادند كه از نظر آماري ميان دانش دستور زبان (گرامري) دانش آموزان دو گروه تفاوت معناداري وجود دارد. ديدگاه دانش آموزان گروه آزمايش درباره آزمون سازي مشاركتي، دو هفته بعد از اجراي آزمون، با استفاده از پرسشنامه معتبري كه محقق تهيه کرده بود بررسي شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از مجذور كاي تجزيه و تحليل شد. نتايج واكنش مثبت دانش آموزان گروه آزمايش را به شيوه آزمون سازي مشاركتي نشان داد. براي آشنايي بيشتر با آراي دانش آموزان گروه آزمايش درباره مشاركت آن ها در طرح سوال هاي امتحاني خود، با 12 دانش آموز مصاحبه شد كه نتايج حاکي از رضايتشان بود و همگي خواستند که اين شيوه در مقاطع بالاتر نيز اجرا شود. ذکر اين نکته لازم است که اين مقاله برگرفته از طرح پژوهشي اي است که در سال 1386 براي سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي اجرا شده است.

 نسخه قابل چاپ

هدف پژوهش حاضر، بررسي تاثير آموزش يادگيري مغزمحور بر درک مطلب و سرعت يادگيري دانش آموزان سوم دبستان است. در اين پژوهش از روش نيمه آزمايشي و طرح کنترل گروه نابرابر استفاده شد. آزمودني ها 40 دانش آموز پسر سوم دبستاني بودند که پژوهشگر آن ها را انتخاب کرده و سپس در دو گروه آزمايش و کنترل جاي داده بود. به معلم گروه آزمايش طي پنج جلسه و به اولياي آن ها طي يک جلسه آموزش هاي مغزمحور داده شد. محيط يادگيري بر اساس مولفه هاي تاثيرگذار بر مغز (نور، تغذيه، اکسيژن، رنگ، موسيقي و آب) تغيير يافت. سپس، معلم گروه آزمايش دروس خود را بر اساس اصول يادگيري مغزمحور در مدت سه ماه آموزش داد. براي هر دو گروه )آزمايش و کنترل) پيش آزمون و پس آزمون درک مطلب و سرعت يادگيري اجرا شد. يافته ها حاکي از آن بود که آموزش يادگيري مغزمحور بر ميزان درک مطلب و سرعت يادگيري دانش آموزان افزوده و بر افزايش کيفيت يادگيري آن ها تاثير قابل توجهي گذاشته است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين پژوهش بررسي حس مسووليت پذيري، رضايت از زندگي، روحيه همکاري، سلامت عمومي و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مدارس شبانه روزي در دو مقطع راهنمايي و متوسطه و مقايسه آن با دانش آموزان مدارس روزانه است. بدين منظور با نمونه گيري خوشه اي چند مرحله اي،375  دانش آموز شبانه روزي و گروهي از دانش آموزان مدارس روزانه (به عنوان گروه همتا) از دو مقطع راهنمايي و متوسطه انتخاب شدند. براي سنجش متغيرهاي مورد نظر از خرده مقياس مسووليت پذيري آزمون شخصيت کاليفرنيا، آزمون سلامت عمومي (GHQ-28)، مقياس چند وجهي رضايت از زندگي ويژه دانش آموزان و آزمون روحيه همکاري مارتين استفاده شد. براي تجزيه و تحليل يافته ها آمار توصيفي و آزمون t به کار رفت. نتايج نشان دادند که ميانگين نمره دانش آموزان مدارس شبانه روزي در متغيرهاي مسووليت پذيري، روحيه همکاري و پيشرفت تحصيلي بيشتر از دانش آموزان مدارس روزانه بوده و اين تفاوت معنادار است. اما در متغير مشکلات جسماني، سلامت عمومي و رضايت از دوستان، مدرسه و محل زندگي وضعيت دانش آموزان مدارس روزانه بهتر بوده است.

 نسخه قابل چاپ

اين پژوهش به منظور ارائه الگويي ساختاري از اثر سبک رهبري تحولي مديران بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان با ميانجي گري عدالت رويه اي، اعتماد به مدير، رضايت شغلي دروني، تعهد سازماني و رفتار شهروندي سازماني معلمان اجرا شد. بدين منظور، از مدارس ابتدايي پسرانه دولتي در 10 منطقه شهر تهران، نمونه اي متشکل از 449 معلم پايه پنجم و 166 مدير انتخاب شد. مديران به پرسشنامه رفتار شهروندي سازماني و معلمان به پرسشنامه هاي ديگر پاسخ دادند. پيشرفت تحصيلي دانش آموزان بر اساس معدل کتبي دروس رياضي و علوم آن ها در امتحانات نهايي اندازه گيري شد. تحليل عاملي تاييدي الگوي اندازه گيري متغيرهاي نهفته را تاييد کرد. سپس اثر سبک رهبري تحولي و متغيرهاي ميانجي گر بر پيشرفت تحصيلي، در قالب الگوي مفروض و پنج الگوي بديل و همچنين شاخص هاي نيکويي برازش تحليل شد. نتايج نشان داد که الگوي مفروض و سه الگوي بديل برازش خوبي با داده ها ندارند. پس از ارائه الگوي نهايي، تمام تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم و کل بر آن معنادار بود. اين الگو برازش خوبي با داده ها نشان داد و 0.32 از واريانس پيشرفت تحصيلي را تبيين کرد. در مجموع، نتايج پژوهش اثر غيرمستقيم و معنادار سبک رهبري تحولي را بر پيشرفت تحصيلي و نيز اهميت توجه به نقش متغيرهاي ميانجي گر را نشان مي دهد. در پايان درباره نتايج سبک رهبري تحولي، کاربرد آن براي مديران و نيز پژوهش هاي آتي بحث شده است.

 نسخه قابل چاپ

ميزان موفقيت سازمان ها در رسيدن به اهدافشان ارتباط مستقيم با عملکرد کارکنانشان دارد، از اين رو جايگاه کارکنان و عملکردشان براي سازمان مهم است و در همين راستا ارزش يابي عيني آن ها نيز اعتبار زيادي دارد. براي گريز از ارزش يابي ذهني ضروري است در کنار توجه به معيارهاي کاري، اخلاقي و ارزش يابي، عوامل موثر بر عملکرد نيز مطالعه شوند. در اين تحقيق که از پنج مهارت معرفي شده در تحقيقات پيشين استفاده شد، مهارت چنين تعريف شد: «ظرفيت آموخته شده که باعث مي شود يک کار در کوتاه ترين زمان و با صرف کم ترين انرژي انجام داده شود. به نظر خبرگان مهارت ها به عنوان عوامل مياني موثر بر عملکرد قابل طرح هستند.» اين مهارت ها عبارت اند از: سازماندهي، رهبري، برقراري ارتباطات گروهي، استفاده از روابط انساني و ارزش يابي.
در اين پژوهش، عوامل موثر بر عملکرد به صورت 15 عامل منشعب از پنج مهارت شناسايي و درخت تصميم گيري به شکل سلسله مراتبي تشکيل شد. ابتدا به وسيله تجزيه و تحليل سلسله مراتبي گروهي GAHP))،15  عامل الويت بندي شدند. سپس با فن تصميم گيري گروهي تخصيص خطي، که به روش بردا معروف است، ترتيب الويت پنج مهارت از نظر تاثير بر عملکرد مشخص شد و با روش تجزيه و تحليل سلسله مراتبي گروهي وزن نهايي يا ضريب تاثير هر کدام تعيين گرديد. نتيجه اين بود که مهارت رهبري مهم ترين بعد موثر بر عملکرد است.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر، ضرورت و جهت تغيير در برنامه درسي رياضي مدرسه اي را براي بهبود عملکرد دانش آموزان ايراني در حل مسائل زمينه مدار و ايجاد سواد رياضي، از ديدگاه معلمان درس رياضي در ايران مورد بررسي قرار مي دهد. در اين پژوهش از پرسش هايي که در مطالعه پيزا (PISA) در سال هاي2000  و 2003 منتشر شده است، براي انتخاب پرسش هاي رياضي زمينه مدار که با زمينه هاي فرهنگي ايران همخواني بيش تري داشتند، بهره گرفتيم. مسائل منتخبي از پيزا، ترجمه شد و براي مطالعه در اختيار 14 معلم رياضي قرار گرفت. سپس نظر معلمان از طريق پرسش نامه اي شامل 6 سوال و مصاحبه هاي پاره ساختاري، مورد مطالعه قرار گرفت.
نتايج پژوهش نشان داد معلمان رياضي، عملکرد دانش آموزان نوعي ايراني را در حل مسائلي مشابه مسائل پيزا که ويژگي آن ها زمينه مدار بودن و مدل سازي مسائل واقعي است، ضعيف پيش بيني کردند. معلمان رياضي ايراني، دليل اصلي پيش بيني چنين پديده اي را در تاکيد نداشتن کتاب هاي درسي رياضي ايران بر جنبه هاي سوادآموزي رياضي و بهره نگرفتن از زمينه هاي معنادار واقعي و اثر ارزشيابي هاي بيروني بر تدريس رياضي برشمردند.

 نسخه قابل چاپ

در سالهاي اخير دانش فيزيک در بخش اخترفيزيک و نجوم پيشرفت هاي بسيار شگرفي کرده که به تحولات اساسي و نوآوري هاي زياد در علوم هوافضا، صنايع نظامي، مهندسي مواد، انرژي، محيط زيست و ... منجر شده است. ايران اسلامي يکي از کشورهاي بنيان گذار علم نجوم در جهان بوده و هم اينک نيز در اين عرصه مطرح است. از اين رو، پرداختن به آموزش نجوم مي تواند سرعت رشد علمي کشور را در حوزه هاي مختلف تسريع کند. در اين مقاله که برگرفته از يک طرح پژوهشي است، الزامات و امکانات لازم براي آموزش قابل قبول نجوم مطالعه و سپس امکانات آموزشي بخش هاي مختلف آموزش و پرورش از قبيل پژوهشکده هاي دانش آموزي و مراکز کانون پرورش فکري کودکان بررسي شده است. نتيجه مطالعه حاضر تبيين عوامل مربوط به پياده سازي، منابع و امکانات، عوامل تسهيل کننده و محدودکننده آموزش نجوم در برنامه آموزش رسمي و غيررسمي در دو بخش عمومي و متوسطه است. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد که در بخش هاي مختلف آموزش و پرورش استعدادها و توانمندي هاي قابل توجهي براي آموزش نجوم دارد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهشي از نوع ارزشيابي و کيفي، در فرآيندي چندمرحله اي، براي ارزيابي برنامه درسي فارسي دوره ابتدايي )بخوانيم و بنويسيم( بر اساس معيارهاي تشکيل دهنده رويکرد کل نگر، در طول سه سال صورت گرفت. از آن جا که توجه و تاکيد بر رويکرد کلي و کل نگري، در ميان رويکردهاي مطرح شده در اسناد برنامه درسي جديد فارسي دوره ابتدايي، بارها ذکر شده است، در نتيجه اين پژوهش به تحليل و ارزيابي برنامه درسي فارسي دوره ابتدايي (بخوانيم و بنويسيم) در سه مرحله اساسي برنامه درسي طراحي شده، برنامه درسي تدوين شده و برنامه درسي اجرا شده، بر اساس معيارهاي توجه به کل نگري در برنامه درسي و آموزش توانايي هاي زباني، پرداخته است.
مراحل مختلف پژوهش با توجه به هدف ها و سوالات تحقيق، از روش هاي متنوعي در قالب ارزشيابي و سنجش موقعيتي بهره گرفته است. در مرحله اول، يعني بررسي بنيان نظري و پيشينه زبان آموزي با تاکيد بر معيارهاي توجه به کل نگري در آموزش زبان، از روش بررسي کتابخانه اي و تحليل اسنادي استفاده مي کند و با توجه به معيارهاي به دست آمده، برنامه درسي طراحي شده فارسي ابتدايي را مورد شناسايي اوليه قرار مي دهد.
توصيف و ارزيابي برنامه درسي طراحي شده و محتواي تدوين شده فارسي دوره ابتدايي از نظر کل نگري، در مرحله دوم، بر اساس 2 دسته معيارها، يکي برگرفته از مبناي نظري حوزه کل نگري و ديگري معيارهاي برگرفته از برنامه درسي طراحي شده فارسي دوره ابتدايي، انجام گرفته است.
مرحله سوم، برنامه درسي اجرا شده فارسي دوره ابتدايي را از طريق اجراي دو مرحله آزمون هاي کل نگري در ابتدا و انتهاي سال تحصيلي 1388-1387 (پايه هاي دوم تا پنجم) و 4 مرحله مشاهده با فاصله حداقل يک ماه در طول سال تحصيلي از همه کلاس هاي موجود در نمونه آماري، شامل 3 مدرسه دخترانه و 3 مدرسه پسرانه در مناطق 5، 6 و 16 تهران و در مجموع 24 کلاس درس، شامل 6 کلاس از هر يک از پايه هاي دوم، سوم، چهارم و پنجم ابتدايي با جمعيتي بالغ بر 772 نفر در پايه هاي دوم تا پنجم و در ميان 186 تا 206 نفر، به تفاوت در پايه هاي مختلف ارزيابي مي کند.
مرحله چهارم، از طريق مقايسه و تحليل و تفسير يافته هاي به دست آمده از ارزيابي برنامه آموزش زبان فارسي دوره ابتدايي (بخوانيم و بنويسيم) در مراحل طراحي، تدوين و اجراي برنامه درسي، ضمن مشخص کردن تغييرات و فروکاستي هاي برنامه درسي در مراحل گوناگون، چارچوب تغييرات و اصلاحات مورد نياز را که با حوزه کل نگري ارتباط دارند و در راستاي توجه و تقويت آن در برنامه درسي فارسي دوره ابتدايي هستند، پيشنهاد مي دهد.
در مجموع، يافته هاي به دست آمده از برنامه درسي طراحي و تدوين شده فارسي دوره ابتدايي، از توجه محدود و کم به کل نگري با توجه به معيارهاي برگرفته از مبناي نظري کل نگري و همچنين معيارهاي در نظر گرفته شده در برنامه درسي طراحي شده فارسي دوره ابتدايي، حکايت مي کند. برداشت از کل نگري در اين برنامه درسي تدوين شده و کتاب هاي درسي تاليف شده، برداشتي محدود در حوزه کل نگري است. آموزش ها در طول سال تحصيلي، با توجه به محدوديت هاي روشي و آموزشي موجود، تاثير قابل توجهي در تقويت کل نگري دانش آموزان ايجاد نمي کنند. يافته هاي تفصيلي در اين مقاله، تصوير به نسبت دقيقي از کاستي ها و فروکاستي هاي برنامه درسي و آموزش هاي موجود، و چارچوب اصلاحات و تغييرات مورد نياز برنامه درسي فارسي دوره ابتدايي ارائه مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر با بهره گيري از آراي دريدا و تاکيد بر ادعاي او مبني بر برتري نداشتن گفتار بر نوشتار، مي کوشد اصول و روش هايي براي بهبود فرآيند ارتباط کلامي در آموزش و پرورش استخراج کند. در نگاه اول چنين به نظر ميرسد که برقراري رابطه اي منطقي ميان نظر دريدا و فرآيند ارتباط کلامي، ناممکن است، اما تاثيرهاي نهاني اين دو بر يکديگر مي توانند، حلال بسياري از مشکلات ارتباطي باشند. به اين منظور و در راستاي وضوح بخشي به اين ارتباطات، دوره هاي گوناگون تحصيلي با توجه به اهميتي که مي توانند نوشتار و گفتار در هر يک داشته باشند، مورد بررسي قرار خواهند گرفت. بر اين اساس چنين استنباط شده است که هرچه از دوره هاي ابتدايي آموزش به سمت دوره هاي بالاتر پيش مي رويم، جنبه هاي پيچيده تر نوشتار مورد استفاده قرار مي گيرند، به نحوي که در دوره دبستان، از جنبه هاي نمادين و تصويري نوشتار استفاده مي شود و در دوره هاي راهنمايي و دبيرستان، توانايي هاي نوشتاري دانش آموزان و قابليت هاي خاص نوشتار، هم چون امکان تفکر بيش تر در آن، چند وجهي بودن آن و قابليت مورد تفسير قرار گرفتن و ساختارشکني نوشتارها، مورد استفاده قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر از منظري درون تعليم و تربيتي، موضوع جهاني شدن و بومي ماندن برنامه درسي را مورد بحث و بررسي قرار مي دهد. نگاه درون تعليم و تربيتي در صدد پاسخ با اين پرسش است که آيا مي توان به طور مستقل از برنامه هاي درسي جهاني، مانند اقتصاد جهاني، سخن گفت؟ اين پرسش با تمسک به نظريه کثرت شناختي، پاسخ داده شده است و اين پاسخ از اين حقيقت حکايت دارد که برنامه هاي درسي مي توانند و يا بايد، به نقشه معرفتي جامع و واحدي متکي باشند، به طوري که با تبعيت از اين نقشه، ويژگي هاي بومي و حساسيت هاي فرهنگي از ميان نروند و برنامه درسي هم چنان بتواند به صورت محلي ارزيابي شود.
جنبه هاي محلي برنامه درسي ناظر به ابعاد محتوايي و همچنين روش و فرصت هاي يادگيري است که شايد جوهر برنامه درسي را تشکيل دهد. براي نيل به اين پاسخ، نگارنده خود را ملزم مي داند طبقه بندي هاي گوناگون را تشريح نمايد و شبهات و پاسخ به آن ها را نيز مطرح مي کند.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر، با هدف بررسي رابطه ميان شكل هاي متفاوت سوال (تشريحي-چندگزينه اي( با فرآيندهاي فراشناخت (خودبازبيني و راهبرد شناختي) و عاطفه (تلاش و نگراني) در ارزشيابي درس رياضي انجام گرفته است. بدين منظور، 380 دانش آموز پايه اول متوسطه (190 دختر، 190 پسر) به روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي چندمرحله اي، از ميان دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان انتخاب شدند و مورد بررسي قرار گرفتند. در اين پژوهش از پرسشنامه اندازه گيري فرآيندهاي فراشناخت و عاطفه اونيل و براون و آزمون سنجش عملكرد رياضي استفاده شد. مهم ترين نتايج پژوهش نشان داد ميان عملكرد رياضي دانش آموزان با توجه به شكل سوال چندگزينه اي و رفتار خودبازبيني، سوال تشريحي و راهبرد شناختي، و همچنين سوال هاي تشريحي و فرآيندهاي عاطفي (تلاش و نگراني)، همبستگي مثبت و معناداري وجود داشت.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي اين پژوهش، تحليل محتواي کتاب هاي درسي دوره ابتدايي، بر اساس مولفه هاي آموزش سلامت از قبيل بهداشت پوست، بهداشت دهان و دندان، ورزش و تحرک بدني، تغذيه، توجه به بيماري ها )ايدز) و مساله سيگار و مواد مخدر است. روش تحليل محتواي پژوهش حاضر، آنتروپيشانون و واحد تحليل نيز صفحات (متون، پرسش ها، تمرين ها و تصاوير) بودند که در مجموع سه هزار و 467 صفحه مي شد. جامعه آماري اين پژوهش همه کتاب هاي دوره ابتدايي سال تحصيلي 1388-36) 1387 جلد کتاب) بود که شامل هشت عنوان فارسي (بخوانيم)، فارسي (بنويسيم)، علوم، هديه هاي آسماني، هديه هاي آسماني )کتاب کار) قرآن، رياضي و تعليمات اجتماعي مي شود. نمونه آماري اين پژوهش را هفت عنوان فارسي (بخوانيم)، فارسي (بنويسيم)، علوم، هديه هاي آسماني، هديه هاي آسماني (کتاب کار(، قرآن و تعليمات اجتماعي تشکيل مي داد. نتايج تجزيه و تحليل داده ها نشان مي دهد که به مولفه ورزش و تحرک بدني بيش ازساير مولفه ها توجه شده و کمترين ميزان توجه به مساله بيماري ها مربوط بوده است؛ ضمن اينکه هر يک ازشاخص هاي مولفه هاي مذکور به صورت متوازن مورد توجه قرار نگرفته و کتاب هاي درسي به يک نسبت مولفه هاي آموزش سلامت را پوشش نداده اند.

 نسخه قابل چاپ