مقالات مطالعات برنامه درسی

زيبايي شناسي را مي توان سازهايي فرض کرد که مانند تحول شناختي با گذراندن مراحلي رشد مي کند. در کشور ايران پژوهشي در زمينه مراحل تحول زيبايي شناسي انجام نشده است؛ بنابراين در پژوهش حاضر مي کوشيم تا با استفاده از تحقيقي تحولي، مراحل تحول زيبايي شناسي دانش آموزان شهر تهران را شناسايي کنيم و با تهيه ابزاري مناسب، توانايي تشخيص آثار زيباشناسانه از غير زيباشناسانه را در دانش آموزان رده هاي سني گوناگون مورد بررسي و مقايسه قرار دهيم. جامعه آماري پژوهش 156 دانش آموز سال تحصيلي 85-1384 در مدارس روزانه دولتي شهر تهران بود که 78 نفر آنها دختر و 78 نفرشان پسر بودند. دانش آموزان به پنج گروه سني 7 تا 9 سال، 9 تا 11 سال، 11 تا 13 سال، 13 تا 15 سال و 15 تا 17 سال تقسيم شدند. از ميان دختران و پسران هر يک از اين گروه هاي سني، 15 نفر به صورت تصادفي انتخاب شدند. نتايج تحقيق نشان دادکه در تحول زيبايي شناسي دانش آموزان شهر تهران سه مرحله وجود دارد: 1- عينيگرايي (در دوره هاي سني 7 تا 9، 9 تا 11 و 11 تا 13 سال)، 2- داستان سرايي - عاطفه گرايي (در دوره سني 13 تا 15 سال)، 3- ارزيابي - نمادگرايي (در دوره سني 15 تا 17 سال). اطلاعات پژوهش نشان داد توانايي تشخيص آثار زيباشناسانه از غير زيباشناسانه با افزايش سن بهبود مي يابد و اين توانايي در دختران به طور معناداري بيشتر از پسران است.

 نسخه قابل چاپ

امروزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، نقشي اساسي در حوزه هاي گوناگون بازي مي کند. يکي از حوزه هايي که با ورود فناوري اطلاعات، دچار تحول اساسي شده، حوزه آموزش است. در اين پژوهش، کاربردهاي فناوري اطلاعات در فرآيند ياددهي- يادگيري، در يکي از حوزه هاي بزرگ آموزشي يعني آموزش و پرورش مورد بررسي قرار گرفته است. با مطالعات تجارب کشورهاي گوناگون در زمينه کاربردهاي گوناگون فناوري اطلاعات در فرآيند ياددهي- يادگيري، اين کاربردها در قالب 23 روش متفاوت استخراج شدند. سپس با بهره گيري از کسب نظر خبرگان فناوري اطلاعات در آموزش و پرورش و براساس ده شاخص متفاوت براي سه مقطع تحصيلي عمومي، متوسطه نظري و هنرستان اين روش ها ارزيابي شدند. در پايان با بهره گيري از تکنيک تصميم گيري گروهي (تاپسيس)، داده هاي به دست آمده مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند و بهترين روشهاي نوآورانه براي مقاطع مختلف تحصيلي ارايه و تشريح شدند.

 نسخه قابل چاپ

به دليل فوايد فردي، اجتماعي و فرهنگي قابل توجه نماز، مدارس سعي کرده اند آن را در برنامه خود نهادينه سازند و از اين رو پژوهشهايي در اين زمينه انجام داده اند. هدف پژوهش حاضر آن است که با استفاده از روش فرا تحليل، مجموعه اي از عوامل موثر بر جذب و شرکت دانش آموزان در نماز جماعت مدارس را ارايه نمايد. براي انجام اين پژوهش کليه پژوهشهاي انجام شده در سراسر کشور گردآوري و بررسي شد. در مجموع 15 مورد آن پژوهش ها داراي ويژگيهاي مشمول در سنجش قرار تحليل به خصوص ويژگي محاسبه سنجش اندازه اثر بودند. براي فرا تحليل از رويکرد هدجس و براي تفسير يافته ها از رويکرد کوهن استفاده شد. يافته هاي پژوهش در قالب 26 عامل که در 7 مقوله دسته بندي شده، ارايه گرديده است. مقوله هاي هفتگانه عبارت اند از: عوامل فردي، خانوادگي، انساني درون مدرسه اي، فيزيکي درون مدرسه اي، ساير عوامل مدرسه اي، همسالان و محيط.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش تاثير فعاليت هاي بدني و بازي بر رشد تواناييهاي ذهني پسران پيش دبستاني مورد بررسي قرار گرفته است. شرکت کنندگان در اين پژوهش، 60 کودک مهد کودکي و دوره آمادگي بودند که در سال تحصيلي 86-85 در آموزش و پرورش منطقه 2 شهر تهران نگهداري مي شدند. شرکت کنندگان پژوهش بر حسب سن به دو گروه 4 سال و 3 ماهه تا 4 سال و 9 ماهه و 5 سال و 3 ماهه تا 5 سال و 9 ماهه تقسيم شدند. ابتدا از کل شرکت کنندگان پيش آزمون به عمل آمد. سپس شرکت کنندگان برحسب سن تعيين شده به صورت تصادفي در مهدهاي مجزا به دو گروه کنترل (N=30) و آزمايش (N=30) تقسيم شدند. گروه آزمايش به مدت 2 ماه به فعاليت بدني و بازي هاي آموزشي سازمان يافته به منظور پاسخ گويي به اين سوال که آيا فعاليتهاي بدني و بازي مي توانند بر رشد تواناييهاي ذهني (ادراک فضا و طرح بدني پسران پيش دبستاني موثر باشند، پرداختند. پس از طي اين دوره آموزشي، از هر دو گروه کنترل و آزمايشي پس آزمون به عمل آمد. شرکت کنندگان با استفاده از 3 آزمون ترسيم آدمک و اشکال تجمعي کپي و اشکال تجمعي از حفظ مورد مطالعه قرار گرفتند. نتيجه تحقيق نشانگر رشد تواناييهاي ذهني کودکان گروه آزمايشي نسبت به کودکان گروه کنترل به طور معنادار است. از يافته هاي اين تحقيق مي توان استنباط کرد که بازيها و فعاليتهاي بدني سبب تسريع رشد تواناييهاي ذهني کودکان مي شوند.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي پژوهش حاضر، ارايه يک مقياس اندازه گيري نگرش نسبت به کاربرد تکنولوژي در آموزش است. به همين منظور از ميان جامعه آماري که کليه معلمان مقطع متوسطه شهر اصفهان را شامل مي شد، 311 نفر (160 زن و 151 مرد) به روش نمونه گيري خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شدند. ابزار پژوهش ترجمه (فرم) فارسي مقياس نگرش نسبت به کاربرد تکنولوژي در آموزش بود. پس از گردآوري داده ها به وسيله نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. ضريب اعتماد (پايايي) آلفا با حذف گويه هايي که همبستگي پاييني با کل مقياس داشتند، 0.84 محاسبه شد که در روش بازآزمايي دقت اين ضريب تاييد شد. تحليل عاملي گويه هاي مقياس بيانگر اين بود که بيش از 61 درصد واريانس نمرات کل با اين مقياس تبين مي شد. پس از چرخش عوامل، همبستگي ميان هر گويه با هر عامل در بهترين حالت مشخص گرديد که بر اساس آن پنج عامل نامگذاري شدند، و نشان داد که مقياس چند بعدي است. انجام آزمون تي مستقل روي داده ها نشان داد که ميان جنسيت معلمان و نگرش آنها تفاوت معنادار موجود نيست، ولي معلمان هنرستان نگرش بهتري نسبت به همکاران دبيرستاني خود داشتند. در مجموع نگرش معلمان مثبت ارزيابي شد. از اين مقياس به عنوان ابزاري دقيق در ديگر پژوهشها مي توان بهره برد.

 نسخه قابل چاپ

برنامه درسي مجموعه فرصتهايي براي يادگيري است؛ اما آنچه واقعيت يادگيري است در حال تغيير است. بدين نحو که تلقي ما از يادگيري بر فرصتهايي که براي دانش آموزان فراهم مي آوريم، تاثير خواهد گذاشت. يکي از زمينه هايي که بر مفهوم يادگيري تاثير مي گذارد، پژوهشهاي مربوط به مغز است. در اين ديدگاه مغز کليتي بي نظير است که در نظامهاي آموزشي تکه تکه شده و تفاوت ميان آنها غفلت قرار گرفته است. از اين رو آگاهي ما درباره مغز ممکن است دانش برنامه درسي را متاثر سازد. به عنوان مثال اين که ما بدانيم واقعيت يادگيري حاکي از فرآيند برقراري مجدد شبکه عصبي است، به اين پرسش منتهي خواهد شد که آيا برنامه درسي چنين فرصتي را فراهم مي آورد. در اين مقاله کوشش شده است که ديدگاه مطالعات مغز را نسبت به عناصر برنامه درسي آشکار سازد.
نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهد که اهداف برنامه درسي بايد با زندگي واقعي دانش آموزان مرتبط گردد. در اين برنامه درگير ساختن تمام قسمتهاي مغز از اهميت ويژه برخوردار است، ضمن آنکه بر نقش هنر و موسيقي تاکيد مي شود. ارزشيابي به فرآيند يادگيري معطوف است و خود ارزيابي دانش آموزان را ارج مي نهد. از آنجا که مغز شبکه اي منحصر به فرد و آهنگ رشد کودکان متفاوت است، بنابراين برنامه درسي را صرفا متناسب با سن زماني دانش آموزان نمي توان تهيه کرد. اين نوع برنامه به غني سازي محيط يادگيري تمايل دارد و بر فضاي عاطفي مناسب تاکيد مي کند. همچنين اين برنامه زندگي اجتماعي در مدرسه را پشتيباني مي کند و تفاوت سبکها و ترجيحات دانش آموزان را مورد توجه قرار مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مقاله بررسي نظريه انتشار نوآوري در حوزه آموزش است. براي دستيابي به اين هدف، نخست خاستگاه و تعريف جامع نظريه انتشار نوآوري با تاکيد بر چهار عنصر اساسي آن (1. نوآوري 2. کانالهاي ارتباطي 3. زمان 4. نظام اجتماعي) سپس ويژگيهاي ضروري براي گسترش نوآوريها (1. مزيت نسبي 2. سازگاري نسبي 3. سادگي استفاده 4. قابل امتحان بودن 5. قابل مشاهده بودن) و افراد در معرض (1. نوآوران 2. پذيرندگان اوليه 3. اکثريت اوليه 4. اکثري ثانويه 5. شکاکان) با ارايه راهبردهايي در حوزه آموزش بررسي شده اند. سپس به تاثير نوآوريها بر مهمترين فاکتورهاي نظام آموزش (1. مدارس 2. عامل انساني، بويژه معلمان 3. موارد و روشها) پرداخته شده و در پايان براي تشويق و گسترش فرهنگ نوآوري در نظام آموزشي، پيشنهاداتي ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مقاله، شناخت شباهت ها و تفاوت هاي ميان شيوه هاي انتخاب و سازماندهي محتواي برنامه درسي مطالعات اجتماعي و نحوه آموزش شهروندي در مقطع آموزش ابتدايي ايران با سوئد، به منظور ارايه پيشنهادهاي کاربردي در زمينه اصلاح برنامه درسي ايران است. براي نيل به اين هدف، طرح تحقيق به صورت توصيفي-تحليلي (اسنادي) بر پايه روش تطبيقي انتخاب گرديد. به استناد منابع و مباحث موجود مي توان گفت که در ايران شيوه انتخاب و سازماندهي محتوا بر اساس "رويکرد موضوعات درسي" (رشته اي مجزا) بوده و محتواي برنامه درسي از "علوم اجتماعي" گرفته مي شود و بر آن چه که مراجع تصميم گيري براي يادگيري بچه ها مهم مي دانند، مبتني است در حالي که در سوئد مبتني بر موضوع و بر اساس "رويکرد تلفيقي بين رشته اي" انجام مي پذيرد و جهت سازماندهي تلفيقي برنامه درسي علوم اجتماعي همه رشته هاي درگير در اين برنامه درسي با مطالعه موضوع معيني در برنامه واحدي به نام "مطالعات اجتماعي" با هم پيوند مي خورند. از ويژگي هاي آموزش شهروندي در ايران وجود مديريت و برنامه ريزي متمرکز سيستم آموزشي؛ عدم مشارکت دادن کليه ذي نفعان در تهيه، اجرا و ارزيابي برنامه ها؛ استفاده ناکافي از روش ها و شيوه هاي فعال و مشارکت جويانه و تکيه بر کتاب و جزوه محوري؛ و عدم توجه به موضوع ها و مفاهيم مرتبط با تربيت شهروندي و جهاني در کتاب هاي درسي و برنامه هاي آموزشي مدارس ابتدايي است. در حالي که آموزش شهروندي در سوئد به شيوه تلفيقي و مبتني بر رويکرد ميان رشته اي، مشارکتي و تعاملي است که با زندگي افراد در ارتباط بوده و در محيطي آزادانه حاکي از احترام متقابل و مبتني بر اصول انساني، اخلاقي و جهاني انجام مي گيرد و از چالش هاي تنوع اجتماعي آگاه بوده و علاوه بر مدرسه با همکاري والدين، جامعه و سازمان هاي غيردولتي در راستاي تربيت شهروند جهاني جهت زندگي در دهکده جهاني صورت مي پذيرد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

با هدف بررسي و سير تحول سيالي واژگان کلامي و مقوله اي در دانش آموزان يک زبانه فارس، تعداد 600 دانش آموز (300 دختر و 300 پسر) با روش نمونه گيري طبقه اي نسبتي از ميان دانش آموزان دوره ابتدايي شهر تهران انتخاب شدند. جهت اندازه گيري فراواني و سيالي کلمات دانش آموزان، از آزمون کلمه سازي با نشانه حروف اوليه و کلمه سازي با نشانه هاي مقوله ها استفاده شد. نتايج نشان داد در مجموع پايه هاي پنجگانه، دانش آموزان دختر و پسر در ميانگين تعداد کلمات ارايه شده به آزمون مقوله ها از هم تفاوت معني داري ندارند. اين تفاوت به نفع دختران است، بدين معنا که دختران توانسته اند کلمات بيشتري در مقايسه با پسران به آزمون مقوله ها ارايه کنند؛ ولي چنين تفاوتي بين دانش آموزان دختر و پسر در ميانگين تعداد کلمات ارايه شده به آزمون حروف ديده نشد. همچنين نتايج نشان دهنده تفاوت ميانگين پايه هاي تحصيلي هم در آزمون مقوله ها و هم حروف است؛ که اين امر نشان دهنده تحول و گسترش خزانه واژگان مقوله اي وحروف کودکان، در ضمن افزايش سن و بالا رفتن در پايه هاي تحصيلي است. بنابراين مي توان گفت که آزمون مقوله ها در مقايسه با آزمون حروف از کفايت بيشتري براي نشان دادن تفاوت هاي تحولي و جنسيتي براي اين گروه سني برخوردار است.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر به منظور تعيين رابطه و سهم نسبي انواع رفتارهاي معلم در تبيين سرزندگي و انگيزش دروني دانش آموزان انجام شده است. جامعه آماري اين پژوهش، دانش آموزان دوره متوسطه دبيرستانهاي شهر اصفهان بودند که از ميان آنان سيصد دانش آموز به روش نمونه گيري تصادفي ساده انتخاب شده و به پرسشنامه هاي رفتارهاي معلم، سرزندگي و انگيزش دروني پاسخ داده اند. بخشي از يافته هاي اين پژوهش نشان داده است که از ميان رفتارهاي مرتبط با سرزندگي معلم، اشتياق معلم (0.31)، حمايت استقلالي (0.27) و دانش زيربنايي (0.21)، و از ميان رفتارهاي مرتبط با انگيزش دروني معلم، اشتياق معلم (0.41) و تنوع روش (0.29)، بيش از ديگر رفتارهاي معلم تبيين کننده سرزندگي و انگيزش دروني دانش آموزان هستند.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اجراي اين پژوهش بررسي مقايسه اي تاثير شيوه هاي جرات ورزي (رد قاطعانه، بيان قاطعانه و درخواست قاطعانه) بر سازگاري اجتماعي دانش آموزان پسر و دختر دوره راهنمايي شهر شهرضا در سال تحصيلي 85-1384 بوده است. بدين منظور، 240 دانش آموز (120 دانش آموز پسر و 120 دانش آموز دختر) پايه سوم به شيوه تصادفي طبقه اي از بين دانش آموزان دوره راهنمايي شهر شهرضا به عنوان آزمودني هاي پژوهش انتخاب شدند و به طور تصادفي به گروه هاي آزمايشي و گروه کنترل اختصاص يافتند. پيش از مداخله آموزشي، گروه هاي آزمايشي و گواه با مقياس رفتار سازشي واينلند مورد ارزيابي قرار گرفتند. گروه هاي آزمايشي در ده جلسه آموزش جرات ورزي به شيوه گروهي شرکت نمودند. آزمودني هاي گروه کنترل هيچ گونه مداخله اي دريافت نکردند. در پايان مداخله آموزشي، گروه هاي آزمايشي و گروه کنترل بار ديگر با همان آزمون مورد ارزيابي قرار گرفتند. داده هاي به دست آمده با استفاده از تحليل کواريانس تجزيه و تحليل شدند. نتايج حاکي از آن بود که متغير جنس (F=12.64, P<0.05) و شيوه هاي جرات ورزي (F=77.96, P<0.05) و تعامل جنس آزمودني ها با شيوه هاي جرات ورزي (F=3.17, P<0.05) به لحاظ آماري معني داري هستند.

 نسخه قابل چاپ

در دهه هاي اخير با ايجاد تغيير و تحولات عظيم در نظام هاي آموزشي، اهميت فضاهاي آموزشي در کشورهاي پيشرفته دنيا بيش از پيش مورد توجه صاحب نظران تعليم و تربيت قرار گرفته است و براي هر چه جذاب تر کردن اين فضاها تدابير گوناگون انديشيده اند. پژوهش حاضر براي کسب اطلاع از چگونگي فضاهاي آموزشي چهار کشور پيشرفته، انجام شده است.
روش تحقيقي کيفي است و اطلاعات تحقيقي از طريق بررسي مدارک و شواهد، منابع و اسناد کتابخانه اي، اطلاعات شبکه هاي اينترنتي و مصاحبه با والدين و دانش آموزان گردآوري شده است. جامعه آماري پژوهش، دانش آموزاني هستند که حداقل سه سال از دوره ابتدايي را در مدارس کشورهايي مانند آمريکا، کانادا، استراليا و انگلستان تحصيل کرده اند و اکنون در مدارس ايران تحصيل مي کنند. مصاحبه با والدين آنها هم بخشي ديگر از اطلاعات را تشکيل مي دهد.
روش تجزيه و تحليل کيفي و با کدگذاري، مقوله بندي و سازماندهي داده ها انجام گرفته است. يافته هاي پژوهش در دو بخش تجهيزات فيزيکي مدرسه و شرايط فرهنگي حاکم بر فضاهاي آموزشي ارايه خواهد شد. در بخش ويژگي هاي فيزيکي، نتايج پژوهش نشان داده است که اکثر مدارس از فضاهاي آموزشي مناسب بهره مندند و الگوي کلاس ها متناسب با روش هاي جديد تدريس طراحي شده است. يافته هاي مربوط به جو و فضاي فرهنگي نشان داده است که شش عامل حس همدلي و همدردي، تعهد و مسووليت شناسي، احترام، جو اعتماد، علاقه و انگيزه، و جو شادي و نشاط بر مدرسه حاکم است.

 نسخه قابل چاپ

ارزشيابي توصيفي، يکي از نوآوري هاي آموزشي در دهه حاضر در نظام آموزشي دوره ابتدايي کشور است. اين نوآوري در بسياري از عناصر و اجزاي خود، با ارزشيابي سنتي و رايج در تضاد است. از اين رو اشاعه اين الگوي جديد ارزشيابي در بدنه نظام آموزشي نيازمند تمهيدات و دورانديشي هايي است. لذا مساله اساسي پژوهش اين است که بر اساس شرايط موجود نظام آموزشي دوره ابتدايي شهر تهران، چه شيوه اي براي اشاعه ارزشيابي کيفي - توصيفي مناسب است. اين پژوهش با استفاده از نظريه راجرز و شوميکر در اشاعه نوآوري، به بررسي عوامل زمينه اي اشاعه نوآوري پرداخته است و بر اساس اطلاعات حاصله از 36 مدرسه در 11 منطقه و 410 نفر از کارکنان اين مدارس و 15 مدرسه مجري طرح ارزشيابي کيفي - توصيفي و 56 نفر از مجريان طرح، از طريق دو پرسشنامه و يک فرم مصاحبه به توصيف وضع موجود پرداخته است. از اين بررسي بر مي آيد که گرايش نسبي افراد جامعه به نوآوري، نگرش مثبت به ارزشيابي توصيفي، اطلاعات گسترده معلمان از اين طرح، ويژگي هايي مثبت الگوي ارزشيابي توصيفي، سطح سواد نسبتا مناسب معلمان از زمينه هاي مثبت براي اشاعه اين طرح است و نگرش مثبت معلمان به ارزشيابي سنتي از عوامل منفي در اشاعه الگوي ارزشيابي توصيفي در سطح شهر تهران مي باشد. سپس بر اساس تصوير به دست آمده از وضع موجود و مباحث نظري مرتبط، شيوه تقاضا محور براي اشاعه ارزشيابي کيفي - توصيفي پيشنهاد شده است.

 نسخه قابل چاپ

در سالهاي اخير علاقه به کار فلسفي با کودکان به اين دليل که کار فلسفي هم مهارتهايي نظير خواندن و تفکر کودکان را تقويت مي کند و هم استقلال فکري آنها را افزايش مي دهد، افزايش يافته است. با عنايت به توجه نظامهاي آموزشي کشورهاي گوناگون به اين امر از يک سو و مشکلات نظام آموزشي کشور از سوي ديگر پژوهشگران بر آن شدند تا با روش آزمايشي اثرات کار فلسفي با کودکان را در مدارس ابتدايي شهر اصفهان بررسي نمايند. با توجه به اينکه کار آزمايشي بود، يک دبستان پسرانه در ناحيه 3 اصفهان انتخاب شد و محققان به مدت 8 ماه به اجراي اين پژوهش در پايه هاي دوم تا پنجم دبستان پسرانه پرداختند. آزمودنيهاي اين پژوهش 102 دانش آموز پايه هاي دوم تا پنجم دبستان بودند. ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته 35 سوالي بود که با بهره گيري از مقياس درجه بندي ليکرت از 1 تا 5 نمره گذاري شده بود و تاثير اين کار روي دانش آموزان را از نظر خودشان مي سنجيد. روايي پرسشنامه در چند مرحله بررسي و مورد تاييد کارشناسان حوزه تعليم و تربيت قرار گرفت و پايايي آن نيز 0.91 محاسبه گرديد. جهت تجزيه و تحليل داده ها از دو روش آمار توصيفي و استنباطي استفاده شد. براي بررسي نظرات دانش آموزان در زمينه اثربخشي طرح کار فلسفي، از آزمون T تک نمونه اي، خي دو، ضريب همبستگي پيرسون و V کرامر استفاده گرديد. نتايج پژوهش نشان داد که دانش آموزان در زمينه رعايت بيشتر نظم در کلاس، احترام به بزرگترها، روابط صحيح با کودکان، درک و فهم بهتر مطالب درسي، مسووليت پذيري، حس اعتماد به نفس، عزت نفس و خلاقيت رشد کرده و برنامه کار فلسفي با آنان در زمينه پيشرفت تحصيلي آنان موثر بوده است.

 نسخه قابل چاپ