امامزاده علی صالح : بقعه امامزاده صالح (ع) فرزند عبید الله الاعرج فرزند حسین، فرزند امام سجاد(ع) است. امامزاده علی صالح از معاصرین حضرت امام موسی کاظم (ع) بوده اند که همزمان با طغیان خلفای عباسی به ایران هجرت نموده و در زمان امام رضا (ع) در محل صالح آباد به شهادت رسیدند. در زمان هلاکو خان مغول ساختمانی کوچک بر روی مقبره آن احداث گردید ولی این ساختمان در زمان قاجار به دستور والی ابوقداره تجدید بنا شده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به طور کلی تجدید بنا گردید همچنین وجود مزار شهدای جنگ تحمیلی استان به اهمیت زیارتی آن افزوده و شاخص ترین مکان زیارتی استان بشمار می آید . این بقعه در شهر صالح آبادواقع در شهرستان مهران قرار دارد.
امامزاده سید ابراهیم : در فاصله هفت کیلومتری پهله زرین آباد و مسیر سیاحتی قلعه شیاخ امامزاده سید ابراهیم (ع) از نوادگان امام باقر (ع) قرار دارد که فاصله آن تا مرکز استان 180 کیلومتر است. ساختمان این امامزاده به دوران سلجوقی مربوط است که به شکل مخروط و هندسی خاصی بنا گردیده است.
امامزاده سید صلاح الدین محمد : این امامزاده در جنوب شرقی شهر آبدانان در انتهای شهر و برروی تپه ای ساخته شده.در اطراف آن قبرستان عمومی شهر واقع شده است همچنین این بقعه هم اکنون یکی از زیارتگاههای شهر و منطقه می باشد.
امامزاده سید فخرالدین : طبق شجره نامه موجود، این امامزاده (ع) از نوادگان امام هفتم شیعیان حضرت امام موسی کاظم(ع) است که در روستای زرآب بخش زرین آباد شهرستان دهلران در کنار جاده ایلام به میمه زرین آباد قرار دارد.بنای آن دارای گنبدی ساده است که بیشتر مصالح بکار رفته در آن از سنگ ساخته شده است. این بنا در نهایت سادگی ساخته شده است.
امامزاده سید صلاح الدین محمد : این امامزاده در جنوب شرقی شهر آبدانان در انتهای شهر و برروی تپه ای ساخته شده است. در اطراف آن قبرستان عمومی شهر واقع شده، همچنین این بقعه هم اکنون یکی از زیارتگاههای شهر و منطقه می باشد.
كاخ فلاحتي ايلام : تنگ ارغوان در فاصله سه كيلومتري شمال خاوري شهر ايلام قرار دارد، این مکان در فصل بهار زيبايي وصف ناپذيري با گل هاي ارغواني رنگ خود دارد. اين دره‌ي خوش آب و هوا همواره مورد استفاده مردم به منظور گذراندن اوقات فراغت و تفريح قرار مي گيرد، گفتنی است اين كاخ، باغ زيبا با سردرب هاي منقوش، آجركاري و سرستون هاي زيبا مربوط به دوران قاجاریه است.
حمام قلعه پور اشرف : در ضلع غربی قلعه پور اشرف در روستای شیخ مکان در شهرستان دره شهر قرار دارد. این حمام دارای پلان مربع شکل است و شامل اماکن تودرتو با سالن و دالانهای رختکن، حوضچه های آب سرد و گرم، دستشویی و انبار سوخت می باشد. مصالح ساخت آن هم شامل قلوه سنگهای نتراشیده و گچ به عنوان ملات می باشد، این بنامربوط به دوران قاجاریه است.
حمام قلعه کنجانچم : در پشت اتاقهای ضلع جنوبی قلعه کنجانچم حمام ساخته شده است. این بخش از بنا شامل سه اتاق، یک راهرو اختصاصی و خرینه می باشد که از طریق کانال و تنبوشه های سفالی آب آن تأمین می شده است. مصالح بکار رفته در ساخت این حمام سنگ و گچ می باشد. این حمام و قلعه مربوط به دوره والیان ایلام است.
آرامگاه بابا سیف الدین : در شمال شرقی دره شهر، در دامنه تپه ای موسوم به "چهار طاق " قرار دارد. در داخل مقبره، دو قبر است که روی آن ها سنگ نبشته ای وجود ندارد. مصالح به كار رفته در مقبره از سنگ، گچ و آجر است و روی بقعه را نیز با گچ سفید کاری کرده اند. در اطراف این آرامگاه درختان چند صد ساله تاریخی نیز وجود دارند.
 |
پل گاوميشان: بر روي رودخانه سيمره پس از تلاقي با رود كشكان ساخته شده است. محمد علي ساكي وجه تسميه آن را برگرفته از كلمه"گو ميشه" يعني محل پرورش گاوميش مي‌داند و سراورل استين نام اوليه اين پل را "گاماسا" مي‌نويسد. گاماس از دو كلمة "گا" به معني "گاو" و "ماس" به معني ماهي تشكیل شده است. گاوميش یا گاوميشو نام‌هاي ديگر اين پل هستند. بعضي بر اين باورند كه گاوميش نر در قديم جفت خود را گم مي‌كند و در پي يافتن آن تمامي دره‌ها و غارها را در هم مي‌نوردد و سرانجام آن را در غاري در اين محدوده مي‌يابد. از آن پس اين منطقه را "گاوميشو "ناميده‌اند. قوس‌هاي جناقي آجري و ساير تعميرات سنگي نماي فعلي پل، نشانگر مرمت آن در دوره‌هاي بعدي و بخصوص در دوره اتابكان لر كوچك است. اين پل از پنج چشمه بزرگ تشكيل شده بود، که در حال حاضر فقط يک چشمه سالم از آن باقي مانده است، ارتباط چشمه‌ها با مسير حركت آب و طغيان آن محرز مي‌باشد. اين پل بسيار فني و پيچيده ساخته شده به طوري كه رقيبي جدي براي پل‌هاي مهم به شمار مي‌آيد. اين پل شباهت زيادي نيز به پل شادروان در شوشتر دارد و در همان دوران ساخته شده است. پايه‌ها و تكيه‌گاه‌هاي اصلي پل، مدور و قطور و مصالح آن سنگ‌هاي مكعبي بزرگ و تراشيده هستند. در ابعاد تقريباً مساوي به صورت رگ‌چين به روي هم چيده شده و پايه‌هاي اصلي پل را به وجود آورده‌اند، داخل اين پايه‌ها با قلوه سنگ و ساروج پر شده لازم به ذکر است مصالح اصلي پل سنگ و ساروج بوده و در سقف طاق‌ها از آجر استفاده شده است. طاق‌هاي جناقي، دالان‌ها و راهروها همگي از آجرهايي به ابعاد 25 * 20 سانتي‌متر ساخته شده‌اند و نماي داخلي پل بوسيله ملات گچ مزين شده است.اين پل طاقچه‌هاي مسدود و باز و موج‌شكن‌هايي دارد كه به وسيله راهروها با چند پله به هم متصل مي‌شوند. وجود پله‌ها در ميان دالان ستون مياني، بيانگر اين امر است كه اين پل فقط يک پل ارتباطي نبوده و با توجه به راهروهاي داخلي، پلكان كاروانسرا از آن به عنوان سرپناه به هنگام عبور استفاده مي‌كرده‌اند. به اعتقاد بعضي از مورخان اين پل در سال 334 هـ . ق بر اثر زلزله از بين رفته است. جدا شدن پل از هم و پراكندگي آن شايد دليلي بر وقوع زلزله باشد.
پل جم نمشت دره شهر : اين پل در مسير رود سيمره در چهار كيلومتري شمال دره شهر در مقابل روستاي چم كلان ساخته شده است. مصالح ساختماني آن را قلوه سنگ و ساروج تشكيل مي داده كه در حال حاضر بقاياي پايه هاي بيروني و موج شكن هاي آن باقي مانده است . كيفيت معماري پل، نوع مصالح به كار رفته و روش ساخت ان با آثار تاريخي دره شهر مطابقت دارد و قدمت آن به دوره ساساني مي رسد. اين پل كه ظاهراً تاسده هاي اخير مورد استفاده بوده است با خطي مستقيم به دهليز ورودي آثار دوران ساساني شهر مربوط مي شود. پل جم نمشت در زمان احداث 18 چشمه داشته و فاصله بين دو پايه، 15 متر و طول تمام پل بيش از 270 متر بود.
پل ساساني دره شهر : اين پل در انتهاي جنوبي دره شهر و در ابتداي تنگه اي به همين نام در دامنه كبيركوه واقع شده است. بناي اوليه پل داراي سه چشمه طاق دار بوده است كه 5/5 متر از هم فاصله داشته اند،در طول زمان دو طاق اصلي آن ويران شده بود كه در سال هاي اخير مرمت شده است .
پل كروييت (پسر و دختر) شيروان و چرداول : پل تاريخي كروييت (پسر و دختر) كه قدمت آن به دوره ساساني مي رسد؛ در روستاي چم بور از توابع چرداول واقع شده و توسط سازمان ميراث فرهنگي كشور مورد شناسايي قرار گرفته است.
 |
کتيبه و نقش برجسته گل گل ملکشاهی : يادگاری از حمله و تصرف اين منطقه توسط سلسله آشوری در هزاره های قبل از ميلاد است که در ضلع شمالی روستای گل گل بخش ملکشاهی و بر نمای شرقی صخره و به ارتفاع حدود سه متر از زمين قرار دارد. شکل کلی کتيبه يک مستطيل به ارتفاع 135 سانتی متر و عرض 90 سانتی متر است که در وسط آن نقش نيم رخ و تمام قد پادشاه آشوری بصورت برجسته قرار دارد که کلاهی مخروطی و ردايی بلند تا روی پاها بر تن داشته و شمشيری حمايل به نماد قدرت به دست دارد که به علت تخريب شکل آن به درستی معلوم نيست. نزديک پيشانی نيز تصويری تخريب شده قرار دارد که به همراه نماد ديگری در پشت سر پادشاه هلال ماه احتمالاً نمادهای خدايان و الهه های آسمانی باشند که به حمايت از پادشاه آشوری برخاسته و به او کمک نموده اند تا در جنگ پيروز شود. متن کتيبه ابتدا به عمق متوسط 5/2 سانتی متر تراش خورده و طی آن نقش برجسته پادشاه را فراهم ساخته اند و سپس به نقر خطوط ميخی آشوری در سطرهای افقی بر تمام سطح کتيبه و نقش برجسته پرداخته اند و هر سطر را با خطی کنده و به شکل افقی از سطر بعدی مجزا نموده اند.عده ای آن را متعلق به آشور بانی پال که سرزمين ايلام قديم را متصرف و در نهايت موجب انقراض آنها گرديد، دانسته و عده ای آن را مربوط به سارگن دوم پادشاه آشوری می دانند که وی نيز نواحی شمال غرب و قسمتهايی از غرب ايران تا درياچه اروميه را به تصرف درآورد. آنچه از متن سنگ نوشته دریافت می گردد اين است که آشوريها همواره چشم طمع به نواحی شرقی حکومت خود يعنی سرزمين ايلاميها داشته و هر زمان که زمينه فراهم می شد حمله را آغاز می نمودند و اين روند به صورت فرهنگ ستيزه گری به فرزندان شاهان منتقل می شد و چهره پادشاه آشوری که رو به سرزمين ايلام حکاکی و نقر شده خوی جنگجويی و طمع هميشگی آنان به اين ديار را به نمايش می گذارد.
 |
سنگ نوشته تخت خاتون ( تخت خان ) : منطقه ای خوش آب و هوا در مسيرايلام به مهران و در منطقه ي عمومی صالح آباد است. اين مکان علاوه بر داشتن چشمه ي آب سرد و زلال به علت قرار داشتن در دامنه ي غربی کوه نخجير از نظر دسترسی به شکار انواع حيوانات وحشی و هِيزم درختان بلوط از شرايط و مزيتهای بسيار مطلوبی برای استراحت برخوردار بوده و به نوعی تفريحگاه واليان ايلام بوده است. تداوم استقرار خان والی و همراهانش هر سال به مدت طولانی در اين مکان تخت خاتون (که به احتمال زياد به لحاظ تعلق خاطر زياد خان به يکی از همسرانش آنجا را " تخت خاتون " ناميد) و بعدها به تخت خان تبديل شد، باعث گرديد که غلامرضا خان والی از فرصت استفاده کرده و دستور به نگارش کتيبه ی بزرگ و به ياد ماندنی خود در اين مکان بدهد. ارزش و اهميت اين سنگ نوشته علاوه بر زيبايی خط و متن آن دارای اطلاعات فراوانی است که از گذشته والی و کارهای عمرانی وی دست می دهد.
سنگ‌نوشته حسينقليخان والي: حسينقليخان والي پدر غلامرضا‌خان، آخرين والي منطقه ايلام و پشتكوه است. اين سنگ‌نوشته تنها سنگ‌نوشته‌اي است كه حسينقليخان به سال 1294 ه. ق به يادگار گذاشته و متن آن درباره ساختن قلعه و باغ حسين‌آباد و حسينيه است.سنگ‌نوشته مذكور در شمال شهر ايلام، و رو به روي پارک آزادي اين شهر، بر نماي جنوبي تخته سنگ بزرگي به ابعاد حدود 260 سانتي‌متر ارتفاع و 320 سانتي‌متر عرض و 3 متر قطر حكاكي شده است.
سنگ‌نوشته نخچير: كتيبه مذكور در دامنه غربي كوه نخچير شهرستان مهران، بخش صالح‌آباد و در محلي موسوم به سرتزن قرار گرفته است اين سنگ‌نوشته به فرمان غلامرضا خان والي در سال 1327 ه. ق (به يادبود خريد باغي بزرگ و با صفا در صالح‌آباد) بر روي نماي غربي تخته سنگي بزرگ به ابعاد حدود 450 *220 *400 سانتي‌متر و به خط نستعليق برجسته حكاكي گرديده است.
سنگ نوشته ميمه ( بخش زرين آباد ) : در ضلع شمال شهر ميمه و محلی موسوم به سراب تعدادی تخته سنگ بسيار حجيم، مشرف بر ضلع شرقی رودخانه ميمه قرار دارند. بر روی نمای شمالغرب يکی از اين سنگهای حجيم که حدود سه متر ارتفاع و 5/2 متر عرض دارد، سنگ نوشته والی نمايانگر است که به شکل مخروطی معکوس تا عمق اندکی تراش خورده و سپس کلمات را با نقر خطوط کناری نمايان ساخته اند. کتيبه در 13 سطر حکاکی و هر سطر با سطر ديگر با خطی افقی مجزا شده است. نوع خط نستعليق برجسته و با تداخل حروف به لحاظ فضای محدود کتيبه می باشد و شباهت فراوانی با سنگ نوشته حسين قلی خان والی واقع در شمال شهر ايلام دارد و به احتمال بسيار زياد هر دو کتيبه بوسيله يک نفر حکاکی شده باشند . در ابتدای سنگ نوشته آيه " بسم الله الرحمن الرحيم " و سپس شعری با چهار مصرع آمده است.
