اسلام شناسی در کلام شهید بهشتی

بسم رب الشهدا والصدیقین

«جاودانه‌های تاریخ» مجموعه‌ای است که آشنایی با افکار و اندیشه‌های شهید مظلوم آیت الله بهشتی را مدنظر دارد. پنج جلد از مجموعه مذکور که قبلا از سوی انتشارات روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شده است، گفتارهای شهید مظلوم آیت الله بهشتی را در بردارد. در این جا بخش‌هایی از گفتار « خط امام و خط سازش » که در جلد سوم « گفتارها » آمده است جهت بهره برداری خوانندگان نقل می‌کنیم:

ما در تاریخ 14 قرن اسلاممان سه جور اسلام شناسی داریم، یک جور اسلام شناسی کسانی که اسیر ظاهر الفاظ کتاب و سنت هستند و از حد مفهوم ظواهر الفاظ اندیشه‌شان فراتر نمی‌رود، خیلی متحجر فکر می‌کنند، متحجرانه می‌فهمند. برد فهم و اندیشه‌شان در برخورد با نصوص کتاب و سنت کوتاه است . به اینها در تاریخ اسلام بر حسب قرون مختلف عناوین مختلفی داده شده . ظاهریون، اخباریون، شاید خیلی از این نوجوان‌های ما اصطلاح اخباری را نشنیده باشند اما آن میانسال‌های این شهر باید یادشان بیاید که همین 20 ، 30 سال قبل هم در اینجا مسئله اخباری و غیر اخباری مطرح بود. اینها کسانی هستند که می‌گویند باید متعبد باشیم به ظواهر قرآن و حدیث و در فهم قرآن و حدیث همچنان ملا لغتی باشیم که مبادا یک ذره از اصل اسلام تخلف کنیم.

گروه‌های مسلمان مآب

چون می‌خواهیم با تمام این گروه‌های مسلمان مآب برخورد کنیم و منصفانه برخورد کنیم . زشت و زیبای هر گروه را بگوئیم، فقط زشتش را نگوئیم . یا فقط تعریفش را نکنیم . باید منصفانه بگویم که بسیاری از افراد این گروه واقعا از اعماق جان و قلبشان به اسلام عشق می‌ورزند. این مقید بودن آنها به این که از ظواهر قرآن و حدیث یک سر مو آن طرف نروند، این از روی احساس تعهد دینی است. ولی عیب کارشان این است که برداشتی که اینها از اسلام دارند، اینها هرگز نمی‌تواند پاسخگوی مسائل فرد و جامعه در طول قرن‌ها و در عرض جغرافیائی بشری باشد. برای پاسخ بسیاری از مسائل در می‌مانند، برای این که ظواهر قرآن و حدیث برای دادن پاسخ به همه این سئوال‌ها هرگز کافی نیست بنابر این مسلمان‌هایی هستند کاملا پاک نیت . متعبد با ایمان قوی، حتی تجلی اسلام در عمل آنها گاهی بسیار عالی و والا و ارزنده است و جاذبه دارد. ولی به محض این که با مسائل پیچیده پیشرفت بشر در طول تاریخ برخورد کنند یا مسائلی که در اماکن مختلف جغرافیائی گسترده بشر، امروز انسان با آن برخورد می‌کند، می‌بینید کُمیتشان لنگ است.