اصلا می‌دانید بادگیر چیست؟ بادگیر برجكی بلند، معمولا چهارضلی یا چندضلعی است كه سال‌ها قبل كویرنشینان آن را به خانه‌هایشان اضافه می‌كردند تا نسیم‌های بیابانگرد را شكار كند، قورت بدهد و هل‌شان بدهد توی خانه‌های خشتی و زیبای كویری و به این ترتیب خانه‌ها خنك شوند و ساكنانشان را از گرمای هولناك كویر مصون نگه دارند و به خورشیدی كه بیرحم و بی‌وقفه می‌تابید و زمین را گرم می‌كرد، دهان كجی كنند.
چرا اینها را گفتیم؟ دلیلش پیشنهاد سفری است که برایتان داریم. توصیه ما خانه آقازاده ابركوه یزد است كه شمار زیادی از عناصر معماری سنتی ایران را در خود جای داده است و از آن جمله می‌شود به بادگیر اشاره كرد كه جزو تفكیك‌ناپذیر خانه‌های كویری سنتی به حساب می‌آید.
خانه آقازاده یك بنای قاجاری 820 مترمربعی است كه صاحبش سیدحسین ابرقویی از ثروتمندان این منطقه بوده است. این بنا كه به دلیل زیبایی و اصالتش جزو آثار ملی كشورمان به ثبت رسیده است در بافت قدیم دروازه میدان ابركوه قرار دارد.
سید حسین ابرقویی اتاق جنوبی خانه را به صورت صلیبی و شكم دریده ساخته و حیاطی مركزی با حوضی سنگی و بزرگی در وسطش برای آن در نظر گرفته است. در متون میراث فرهنگی معتبر نوشته شده است كه خانه در 3 جبهه ساخته شده تا ساكنانش بسته به شرایط آب و هوایی فصل‌های مختلف سال، در بخش‌های مختلف آن ساكن شوند.
در یک جبهه تالار، پنج دری، خیشخان و بادگیر و در جبهه دیگر، اتاق های سه دری و پنج دری قرار دارد. مجاور کوچه کلیاس نیز ورودی، راهروها و تعدادی اتاق سه دری واقع شده است. مصالح ساختمان خشت، گل و آجر است. کف حیاط به صورت سنگ فرش (قلوه سنگ) بوده که بخش هایی از آن هنوز باقی مانده است.
بادگیر این خانه 18 متر طول دارد و مساحت آن 18 متر مربع است. در دهانه بادگیر 19 دریچه تنظیم هوا وجود دارد كه با بادگیر دومی هماهنگی و ارتباط دارد. بادگیر کار خنك كردن (كولر) فضای زیرین و تالار خانه را انجام می دهد.
علاوه بر بادگیرها، خانه یك كلاه‌فرنگی مقرنس‌كاری شده نیز دارد و معمارش، آن را مثل بادگیرها با هدفی هوشمندانه طراحی كرده است. در واقع این كلاه‌فرنگی علاوه بر آن كه فرصتی به معمار داده است تا جلوه‌ای از هنر را در معرض دید هر تازه‌واردی بگذارد، به شكلی طراحی شده است كه نور آسان‌تر وارد خانه شود و فضای داخل آن را روشن كند.
