بانک مقالات زنان

تابعيت رابطه سياسي بين فرد و دولت متبوع بوده و داراي آثار حقوقي خاصي است. يکي از عوامل تعيين و تغيير تابعيت اشخاص نسبت به خود، همسر و فرزندان، ازدواج مي باشد. مهمترين اثر ازدواج در تابعيت فرزندان، زماني آشکار مي شود که در تابعيت پدر و مادر طفل اختلاف باشد. اين نوشـتار به تحـليل آثار حقوقي حاصـله از ازدواج زنان ايراني با مردان غير ايراني مي پردازد. نتيجه آنکه بندهاي 5ـ-4 ماده 976 ق.م. مشکل ناشي از تابعيت فرزندان زنان ايراني با مردان غيرايراني را مرتفع نکرده و مشکل مربوط به تابعيت اين اطفال تا رسيدن به سن 18 سالگي همچنان باقي است. اگرچه اين قانون در سال 1385 اصلاح شد، اما فقط تسهيلاتي را براي فرزندان زنان ايراني كه با مردان خارجي ازدواج مي كنند از جهت اقامت در ايران و صدور پروانه ازدواج، فراهم نمود. لذا پيشنهاد اصلاح ماده 976 ق.م. داده شده است.

 نسخه قابل چاپ

نکاح معاطاتي در فقه و حقوق به معاني مختلفي آمده است. يکي از معاني رايج آن عدم اجراي صيغه ايجاب و قبول است. سوال مهم اين است که آيا عقد نکاح را مي توان بدون اجراي صيغه ايجاب و قبول انشا نمود؟ مشهور فقها، لفظي بودن ايجاب و قبول را در عقد نکاح شرط مي دانند و معتقدند نکاح معاطاتي باطل است، بلکه در اين مورد ادعاي اجماع شده. قانون مدني نيز بر لفظي بودن ايجاب و قبول در عقد نکاح صراحت دارد. اما برخي با توجه به دلايلي مدعي صحت نکاح معاطاتي شده اند؛ اين نوشتار به بررسي مفهوم معاطات در عقد نکاح، ارزيابي ادله بطلان و صحت نکاح معاطاتي و نقش طريقي يا موضوعي لفظ در عقد نکاح پرداخته و به اين سوال پاسخ مي دهد که آيا جايگزيني براي صيغه در عقد نکاح مي باشد؟

 نسخه قابل چاپ

در سال هاي اخير سوالاتي درباره چند همسري در اسلام افكار عمومي را به خود جلب كرده است، مانند: آيا تعدد زوجات مي تواند موضوع قانونگذاري قرار گيرد يا ازدواج مجدد يك امر خصوصي است كه دخالت حاكميت و دادگاه خانواده در آن ضرورتي ندارد؟ اگر اين موضوع منوط به اجازه دادگاه باشد، چه شرايطي بايد مورد توجه قرار گيرد و در چه مواردي اجازه ازدواج مجدد صادر و در چه پرونده هايي چنين ازدواجي مجاز نخواهد بود؟?در اين? نوشتار ضمن بررسي مقررات قبل از انقلاب، ماده 23 لايحه حمايت از خانواده پيشنهادي دولت، مقررات ازدواج مجدد در ساير كشورهاي اسلامي، شرايط ازدواج مجدد و اجازه دادگاه مورد بررسي قرار گرفته است. به نظر مي رسد علاوه بر توانايي مالي مرد و اجراي عدالت، تهيه مسكن علي حده، تاديه حقوق مالي زوجه قبلي، اعطاي وكالت مطلق و بلاعزل به زوجه به عنوان ضمانت اجرا، ضروري است تا در صورت خروج مرد از عدالت و ناتواني مالي، زوجه بتواند بدون اثبات عسر و حرج خود را مطلقه نمايد.

 نسخه قابل چاپ

شخصيت فاطمه زهرا (س)، در روايات اهل تسنن به عنوان بانويي جامع فضايل انساني ترسيم شده است. روايات اهل سنت در فضايل فاطمه زهرا (س) اعم از روايات تفسيري و غيرتفسيري است. روايات تفسيري جايگاه آن حضرت را از منظر قرآن نشان داده و بيانگر شخصيت فاطمه زهرا (س) در تعابير الهي است. در روايات غيرتفسيري ابعاد ديگري از شخصيت حضرت فاطمه با نقل رسول خدا (ص)، آشكار مي شود. جمع بندي هر دو دسته از روايات آن كه حضرت زهرا (س) در كانون اهل بيت پيامبر (ص) قرار داشته، معصوم از هر خطا، ضامن تداوم نسل پيامبر (ص)، آگاه به حقايق ديني، قاطع در دفاع از حق در دوران رسالت، مدافع حريم ولايت پس از رحلت پدر، محبوبترين شخص نزد رسول خدا (ص)، سرور زنان دو عالم و...  مي باشند.

 نسخه قابل چاپ

پيدايش جريان ها و مكتب هاي عرفاني نوظهور آييني ـ غير ديني و برخي فرق صوفيانه و سوالات و شبهات عصري ملازم آن، ضرورت تبيين همه جانبه عرفان جامع و كامل اسلامي را اجتناب ناپذير مي نمايد. مقاله حاضر با تبيين معنا و مفهوم عرفان ناب از حيث علمي و عملي با رويكردي بر آموزه ها و ادعيه حضرت زهرا (س)، به توصيف و تحليل برخي اصول عرفان اسلامي مي پردازد؛ سپس مولفه هاي محوري و عناصر بنيادين عرفان متخذ از سنت و سيره حضرت زهرا سلام اله عليها و اصطياد شده از نيايش هاي فاطمي چون شريعت محوري، جامع نگري، مسووليت پذيري، سياست ورزي، زندگي سازي و... را با دو بعد معرفت و معنويت بر پايه عقلانيت و عدالت مورد كنكاش و كاوش قرار مي دهد. نوشتار حاضر بر اين فرضيه تاكيد دارد كه عرفان اصيل، سعادت آفرين و كمال بخش تنها در اسلام نبوت و امامت يا عرفان قرآن و عترت، قابل ادراك و وصول و حصول است.

 نسخه قابل چاپ

هرچه انسان در اتصاف به كمالات واجب الوجود قويتر باشد، به مبدا واجب الوجود نزديكتر و آثار وجودي او بيشتر است؛ چنانكه انسان كامل مجمع اسما و صفات خداوند است. از منظر قرآن كريم منصب هدايتگري از آن انسان هاي كاملي است كه از عيوب اخلاقي و نفساني مبرا بوده و از «ظلم» به معناي عام آن معصوم باشند. قول و فعل و تقرير چنين انساني حجيت ديني داشته و او به اقتضاي وظيفه ديني به امر اقامه دين و اجراي حدود و دفاع از حريم دين خدا مي پردازد. حضرت زهرا (س) مصداق بارز «تطهير الهي» است كه به دور از هرگونه تمايل فردي و با دو شيوه اقامه ادله و وصيت سياسي، به حراست از دين و حمايت از وصي بلافصل رسول خدا پرداخته است و در همه اقوال و اعمال و تقريراتش، جانب دين را لحاظ نموده و خيرخواه امت بوده است؛ فلذا پيروي از سيره متعالي ايشان مي تواند راهگشا و كارساز باشد.

 نسخه قابل چاپ

تبلور شخصيت و هويت انساني به عوامل گوناگوني از جمله امکان تاثيرگذاري از رهگذر حضور در عرصه اجتماعي وابسته است. از اين رو، در حرکت احياگرانه پيامبران الهي و از جمله پيامبر اعظم (ص) توجه ويژه اي به اين موضوع مبذول گرديد تا آنجا که با هدف پاسداشت هويت و کرامت انساني زن، با در نظر گرفتن حقوق متناسب با توانمندي هاي او به همراه انتظار انجام تکاليف و وظايفي در شان وي، از کهتري مقام زن در برابر مرد کاسته شد و از اين طريق امکان تحقق استقلال شخصيتي و رفتاري براي جنس زن فراهم آمد. رسالت پيامبر صلي‏ اله‏ عليه‏ و‏ آله در زدودن خرافات جاهليت و معرفي جايگاه شامخ زن در حيات اجتماعي - سياسي، در رفتار آن بزرگوار با فاطمه زهرا عليه السلام تجلي يافت. به رغم همه اين اقدامات? در پي وفات آن حضرت (ص)، بار ديگر بيم آن مي رفت که با تقويت تفکيک عرصه خصوصي از عمومي، جنسيت بر هويت غلبه يابد و انسانيت زن در پيشگاه مردانگي مرد ذبح گردد. از اين رو، اقدامي قاطع لازم مي آمد که با گرامي داشت مقام زن، کرامت انسانيت را پاس نهد و اين مهم جز از رهگذرخاندان نبوت و آن هم به دست تربيت شده بلافصل نبي، شدني نبود.

 نسخه قابل چاپ

قول، فعل و تقريرات حضرت زهرا (س) به عنوان شخصيت بانوي نمونه اسلام، ملاك عمل و نظر محسوب شده و حجيت ديني دارد. از جمله اين اقوال، سخنان استوار و قدسي آن حضرت در دفاع از دين خدا و وصي بلافصل حضرت پيامبر (ص) است كه به عنوان نخستين باورهاي شيعي مورد تاييد اهل بيت پيامبر (ص) واقع شده و توسط آنان تكميل و به عنوان بخشي از عقايد شيعه در آمده است. در واقع مساله جانشيني پيامبر (ص)، ادله اثبات امامت اميرالمومنان (ع) و امامت امامان شيعه، ويژگي هاي امام، فلسفه امامت و امامت امام دوازدهم از رئوس سخنان گهربار و راهگشاي آن حضرت (س) به شمار مي رود. اين سخنان و تعاليم ارزشمند منظومه اي سياسي و اعتقادي را ترسيم مي نمايد كه مي تواند بيانگر بسياري از باورها و خطوط فكري كلي شيعه بوده و ملاك نظر و عمل متبعان قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

جايگاه زن در عالم وجود از منظر عرفان اسلامي به عنوان شاهكار خلقت و مظهر قابليت و فاعليت خداوند مطرح شده است. در اين ميان سيده زنان عالم، صديقه كبري (س)، مظهر اتم و اكمل قابليت و فاعليت الهي است. تعينات علمي و استعدادها توسط نور وجودي ايشان، تحقق و ظهور پيدا كرده و به فعليت مي ‌رسد. لذا محور اصلي سير كمالي عبودي، در رضاي فاطمه (س) و محبت به او و اهل بيت (ع) است و وصول به مقام توحيد و سير صحيح الي ا... بدون ولايت ايشان ممكن نيست و اين همه راز الگوپذيري شيعه است.

 نسخه قابل چاپ

خطبه فدك، سخنراني حضرت فاطمه زهرا سلام اله عليها است كه ايشان پس از رحلت پيامبر اكرم (ص) و غصب خلافت علي (ع)، در مسجد مدينه ايراد فرمود. هدف حضرت (س) از ايراد اين خطبه كه سند مظلوميت شيعـه و مادر ائمه عليـهم السلام است، ظاهرا باز پس گـرفتن «فدك» ـ هديه و ارث پيامبر (ص) به ايشان ـ بود، اما در واقع تبيين بسياري از حقايق و معارف ناب الهي بود. اين خطبه شامل معارف توحيدي مانند توصيف وحدانيت خداوند و معارف نبوي مانند بعثت رسول اكرم (ص) و تلاش هاي وي در دعوت بر توحيد و اقامه دين مي باشد كه با سندهاي متعددي از معصوم يا تالي معصوم نقل شده و لذا مفاد آن بر ما حجت است.

 نسخه قابل چاپ

از مسايل بحث برانگيز پيرامون مساله حجاب، چگونگي مواجهه حكومت با اين امر است. به طور كلي از منظر فلسفه سياسي، حكومت ها مي توانند اتباعشان را ملزم به انجام يا ترك فعلي نمايند. دامنه الزامات يك حكومت نيز با قلمروي اختيارات آن برابر است. از منظر شارع مقدس نيز حاكم اسلامي از آنجا كه ولايت بر مردم دارد مي تواند بر مبناي قانون و شريعت اسلامي افراد جامعه را (چه بدان آن امر اعتقاد داشته باشند چه نداشته باشد) به عمل يا ترك آن الزام كند، چنانكه مستندات ديني شاهد درستي اين مدعاست. همچنين از آنجا كه مصالح جمعي اعمال فردي بر مصالح فردي رجحان دارد و نيز تامين سعادت اخروي افراد جامعه، غايت اساسي حكومت اسلامي است. حاكم اسلامي مي تواند فرد را ملزم به انجام تكاليف عبادي نمايد. رعايت حجاب نيز از آنجا كه بر هر زن و مرد مسلمان واجب است، حاكم اسلامي مي تواند اتباعش را بر آن الزام نمايد و هر آنچه فلسفه حجاب اسلامي را تبيين مي كند، در واقع توجيه عقلاني الزام حكومت اسلامي به حجاب به شمار مي آيد.

 نسخه قابل چاپ

قرآن كريم تمايل به پوشيده بودن را از امور فطري و دروني انسان مي داند كه از آغاز خلقت آدم و حوا در نهاد انسان به وديعه گذاشته شده است. خداوند در قرآن به پيامبر اسلام (ص) خطاب مي كند كه به مردان زنان باايمان فرمان دهد تا براي پاسداشت پاكي ها و فضايل و رسيدن به كمال، نگاه هاي خويش را از نامحرم فروكاهند و دامان (عورت) خويش را بپوشانند و به زنان باايمان فرمان دهد كه اندام ها و زينت هايشان را در برابر نامحرمان آشكار نسازند و خود را با مقنعه ها و چادرهايشان بپوشانند و با حفظ حريم در برابر مردان نامحرم و پرهيز از هرگونه رفتار تحريك آميز، سلامت جامعه را پاس داشته و خود را نيز از آزارها و مزاحمت هاي هوس رانان مصون و محفوظ دارند. روايات منقول از معصومان (ع) در تفسير آيات حجاب و همچنين شان نزول اين آيات نيز مويد و مكمل همين معناست.

 نسخه قابل چاپ

از فضايل اخلاقي مورد تاكيد در اسلام «عفاف» است كه در اصطلاح به نيروي دروني تعديل كننده شهوات و غرايز انسان اطلاق مي شود. توجه بسيار آيات و روايات نشان از اهميت بي حد و حصر اين مساله در اسلام دارد؛ چرا كه بدون آن انسان در مسير اعتدال قرار نگرفته و به سعادت حقيقي خود نايل نخواهد شد. گويش صحيح عفاف به فتح عين است و نبايد آن را مترادف حجاب دانست؛ بلكه عفاف از ابعاد وسيعي برخوردار است كه حجاب يكي از مصاديق آن مي باشد و استعمال عفاف در معناي حجاب از قبيل استعمال لفظ كل در جزء آن است. همچنين عفاف صفت مشترك ميان نوع انسان است لذا اختصاص به زمان و مكان خاصي ندارد و ميان مرد و زن مشترك است. ابعاد عفاف نيز جنبه هاي مختلف زندگي بشر را در برگرفته و انسان هم در كردار، هم در گفتار و هم افكار دعوت به رعايت عفاف و خويشتن داري شده است. اهميت اين امر موجب گرديده كه قسمت عظيمي از دستورات اخلاقي اسلام بدان اختصاص داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

«حجاب» از مفاهيمي است كه كثرت استعمال آن در مباحث مختلف، تبيين معناي دقيق آن را ايجاب مي كند. اين واژه در اصطلاح عرفان به معناي فاصله ميان خالق و مخلوق است كه سالك بايد در رفع و ازاله آن به جد بكوشد تا به مقام لقاء اله نايل گردد. در علم فقه مراد از حجاب، پوشش خاص زنان است كه همه بدن را به جز صورت و كف دو دست تا مچ شامل مي شود. اين واژه در آيات و روايات نيز به كار رفته، اما معناي لغوي آن (مانع و حايل) مراد بوده است. لذا استفاده از اين لفظ در معناي پوشش زنان نسبتا جديد است. حجاب فقهي را نمي توان دقيقا مترادف واژه پوشش دانست؛ زيرا هر پوششي، حجاب نيست. همچنين عفاف به عنوان يك بايد اخلاقي با حجاب به عنوان حكمي شرعي تفاوت هايي دارد. تبرج نيز در معناي آشكار نمودن زينت به قصد تحريك شهوت مردان، متضاد عفاف و از رذايل اخلاقي مورد نهي اسلام مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

پوشش زن از احكام مشترك ميان همه اديان ابراهيمي (يهوديت، مسيحيت و اسلام) است كه هر كدام جداگانه اهميت و جايگاه آن را مورد تاكيد قرار داده اند؛ تنها تفاوت در حدود حجاب و گاه فلسفه آن مي باشد. در آيين يهود، بر استفاده از پوشش سراسري براي اندام و پوشش سر تاكيد شده است؛ البته در مورد دختران مجرد، موي سر به شرط سادگي مي تواند مشخص باشد. به عبارت ديگر در يهوديت، رعايت حجاب متلازم با تاهل است؛ حال آن كه در آيين مسيحيت، تجرد مقدس شمرده مي شود، لذا رعايت پوشش كامل و پرهيز از آرايش و جلوه گري براي از بين بردن زمينه تحريك در جامعه، به صورت شديدتري دنبال شده است؛ چرا كه رهبانيت و ترك لذايذ دنيوي از اصول اين دين بوده و فلسفه پوشش هم به همين امر برمي گردد. در اسلام رعايت حجاب به منظور حفظ پاكي و قداست زن و اجتماع مورد توجه خاص قرار گرفته و حدود آن با توجه به آيات و روايات، پوشاندن همه بدن به جز وجه و كفين معرفي شده است.

 نسخه قابل چاپ