بانک مقالات زنان

تحقق عدالت در رويکرد سياسي اسلام که همواره بر اساس قابليت ها و توانمندي هاي ذاتي هر يک از دو جنس، در ضمن يکتا انگاري هر دو جنس در عرصه حقوق انساني، تکاليف و وظايف متناسب با آن را بر دوش زن و مرد مي گذارد، اقتضاي آن دارد تا در شرايطي که ويژگي هاي انساني در معادلات سياسي تاثيرگذار است، هر دو جنس يکسان و فارغ از تفاوت هاي موجود در عرصه عمومي و سياست حضوري فعال داشته باشند. اين نوشتار در راستاي تبيين محوريت مقوله عدالت در تامين پيوند جنسيت با عرصه سياست، نخست معنا و مفهوم عدالت در رويکرد جنسيتي و در ادامه مسووليت هاي فردي و اجتماعي زنان را تبيين نموده و برخي از شبهات پيرامون عـدم حضور سياسي اجتماعي زنان را بيان و پاسخ هاي مستدل به آن داده شده است. به نظر مي رسد، بهترين راه براي تحقق عدالت جنسيتي، پذيرش نقش اجتماعي زن در کنار توانمندي هاي سرشار وي در عرصه خصوصي است که زمينه ساز تعامل جنسيت با سياست مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

در مذاهب اسلامي، نظرات زيادي مبني بر امكان يا عدم امكان ازدواج دختر باكره رشيده بدون اجازه ولي قهري وجود دارد. در ماده 1043 قانون مدني لزوم اذن ولي براي نكاح دختر باكره به صورت صريح مطرح شده است. برخي از فقها قائل به تفصيل بين نكاح موقت و دايم مي باشند، عده زيادي احتياط كرده و بسياري از فقهاي مشهور و برخي مراجع فعلي، اذن پدر در نكاح دختر باكره رشيده را لازم نمي دانند. لذا، اين ماده، با نظر برخي از فقهاي شيعه كه مرجع عده اي از مردم مي باشند؛ مغاير است. حال اگر دختري كه مقلد يكي از اين مراجع است، بدون اذن پدر عقد نكاحي منعقد كند؛ قانون آن عقد را صحيح ندانسته و آثار نكاح صحيح را براي آن درنظر نمي گيرد. اين نوشتار در پي بررسي اين مشكل است. از اين رو نظرات فقهاي متقدم و متاخر و مقايسه ميان نظرات فقها و مراجع تقليد با اين ماده و آثار حقوقي و كيفري ناشي از عمل مقلد به نظر فقهاي مزبور در مخالفت با اين ماده بيان و در انتها پيشنهاد حقوقي در راستاي حل اين مشكل ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله، تفاوت ها و تغييرات بين نسلي در ارزش ها و نگرش هاي مرتبط با ازدواج و تشکيل خانواده را در بين دو نسل مادران و دختران مقايسه و تحليل مي کند. داده هاي تحقيق، از طريق پيمايش، در شهر يزد جمع آوري و اطلاعات مربوط به 155 نفر از نسل مادران و 155 نفر از نسل دختران مورد تحليل قرار گرفته است. نتايج بيانگر اجماع و توافق نظر هر دو نسل در مورد سن مناسب ازدواج و همچنين مخالفت با چندهمسري مردان است که ثبات زياد اين ابعاد نگرشي را نشان مي دهد. از سوي ديگر، تفاوت هاي بين نسلي معناداري در ايده ها و نگرش هاي دختران و مادران در ابعادي نظير زمان بندي فرزند اول، ازدواج خويشاوندي، نحوه انتخاب همسر و مجرد ماندن وجود دارد و دختران از ايده ها و نگرش هاي مدرن تري در اين ابعاد برخوردارند. چنين تفاوت هاي بين نسلي در نگرش هاي ازدواج مي تواند هم ناشي از تغييرات ايده ايي و هم ناشي از تفاوت هاي نسلي در مشخصه هاي اقتصادي- اجتماعي از جمله آموزش، اشتغال و خاستگاه شهري باشد که بررسي هاي بيشتري را مي طلبد. هرچند دامنه تغييرات نسلي در محيط مورد مطالعه گسترده نيست، ولي نتايج بيانگر تغييراتي آرام در ويژگي هاي خانواده در ايران مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

رواج معاشرت هاي دختران و پسران قبل از ازدواج در کنار تغيير ساختار جنسيتي دانشگاه ها دو پديده اجتماعي و فرهنگي نوظهور سال هاي اخير در جامعه ايران مي باشد كه اين مقاله نقطه تلاقي اين دو را مورد كنكاش قرار مي دهد. بر اساس نظريه بلاو، نويسندگان استدلال مي کنند که هرچه ناهمگوني جنسيتي در کلاس ها بيشتر باشد، فرصت هاي تماس اعضاي گروه اقليت با يکديگر کاهش يافته و در نتيجــه دوستي هاي بين گروهي افزايش مي يابد. در كنار ناهمگوني جنسيتي نقش نگرش افراد نيز مورد بررسي قرار گرفته است. نتايج اين مطالعه پيمايشي كه با 425 نفر پاسخگو در دانشگاه شيراز انجام شده حاکي از آن است که ناهمگوني جنسيتي در کلاس ها باعث ايجاد فرصت بيشتر براي تماس و در نتيجه دوستي بين دو جنس شده است. بنابراين، ميزان دوستي هاي بين جنسيتي تابعي معکوس از اندازه گروه جنسيتي در کلاس بوده است؛ اما اين نتيجه را براي دختران بايد با احتياط بيشتري عنوان کرد. نتايج مربوط به نگرش افراد نشان مي دهد كه اين متغير همبستگي بالاتري به نسبت متغير ناهمگوني جنسيتي با تجربه اينگونه معاشرت ها داشته است، بنابراين بايد در تبيين روابط بين جنسيتي، نقش ساختارهاي عيني و ذهني را در كنار هم مورد ملاحظه قرار داد.

 نسخه قابل چاپ

ادله متعدد نقلي و عقلي دلالت مي كند؛ ازدواج با زن شوهردار و در عده اعم از دايم يا موقت مجاز نيست. ازدواج در عده و ازدواج زن شوهردار داراي اقسام مختلفي است كه مبناي اين تقسيم، علم يا جهل به موضوع و حكم مي باشد كه در هر صورت احكام جداگانه اي دارد. حكم اين ازدواج در صورت علم، حرمت ابدي و در صورت جهل و عدم نزديكي عقد باطل مي باشد. فرزند متولد از آنان در صورت علم، ولدالزنا و در صورت جهل، ولد شبهه محسوب مي شود. در اين مقاله ادله حرمت چنين ازدواجي و احكام صور مختلف آن با استفاده از ادله شرعي و قوانين موضوعه بررسي شده و پيشنهاد اصلاح 3 ماده از قانون مدني و 2 ماده از قانون مجازات اسلامي به جهت رفع ابهام و اجمال ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

سن مسووليت كيفري از ديرباز جزو موضوعات مهم و پرچالش حقوق كيفري محسوب مي شود. از جمله اين چالش ها مساله تدريجي يا دفعي بودن مسووليت كيفري است. طبق نظر مشهور فقهاي شيعه سن مسووليت كيفري در قانون مجازات اسلامي براساس سن بلوغ شرعي، 9 سال تمام قمري در دختران و 15 سال تمام قمري در پسران تعيين شده است. حال سوال اين است كه آيا ابتناي سن مسووليت كيفري بر سن بلوغ شرعي صحيح است؟ آيا سن بلوغ امري تعبدي يا تكويني است؟ تدريجي يا دفعي است؟ در اين نوشتار با بررسي موضوع سن مسووليت كيفري دختران از ابعاد مختلف و نقد قوانين موجود، پيشنهاد تغيير و تدريجي بودن سن مسووليت كيفري دختران متناسب با رشد عقلي و قوه تمييز آنها داده شده؛ زيرا دختران به ندرت در 9 سالگي به سن رشد مي رسند.

 نسخه قابل چاپ

حدود دو دهه است که روند افزايش ورود دختران به دانشگاه سير صعودي داشته است. محققان و صاحب نظران در علل اين فزوني و نيز پيامدهاي مثبت و يا منفي آن ديدگاه هاي متفاوت و گاه متضادي را بيان کرده اند. در مقاله حاضر با موضوع چرايي فزوني نسبي ورود دختران به دانشگاه، علل اين افزايش در يک مطالعه موردي بررسي شده است. پرسش اصلي اين است که در برابر علل فزوني ورود دختران به دانشگاه با توجه به گفتمان توسعه دانايي محور، رويکرد برگزيده، نقادانه و عملياتي چيست و چگونه مي توان اين فزوني را تحليل کرد؟ براي بررسي اين پرسش هفت فرضيه مطرح گرديد. يافته هاي ميداني پژوهش که با استفاده از طيف ليکرت در يک نمونه 364 نفري از دانشجويان دختر دانشگاه اهواز در سال تحصيلي 86- 1385 با روش پيمايشي به ثمر رسيده است، تمامي هفت فرضيه پژوهش را تاييد کرد و نشان داد که عوامل فزوني ورود دختران به دانشگاه را بايد با رويکردي تلفيقي از مجموعه اي از علل چندگانه جست وجو کرد. اين عوامل چندگانه که در واقع صورت بندي فرضيات پژوهش را نيز تشکيل مي دهد، عبارتند از: تغيير نگرش جامعه نسبت به مشارکت زنان، افزايش آگاهي زنان نسبت به حقوقشان، دستيابي به شغل، کسب منزلت اجتماعي، گسترش دامنه انتخاب همسر، جاذبه هاي دانشگاه، افزايش توقعات زنان.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر، با هدف ارزشيابي اثربخشي برنامه اوقات فراغت دانش آموزان دختر اجرا گرديده است. روش اصلي، ارزشيابي با استفاده از طرح آزمايش شبه پانل است. جامعه آماري شامل کليه دانش آموزان دختر مقاطع تحصيلي ابتدايي (سوم تا پنجم) و راهنمايي و متوسطه شرکت کننده در برنامه اوقات فراغت تابستان 1387 در استان خراسان شمالي است. حجم نمونه 583 نفر است. داده هاي بدست آمده از اجراي پرسشنامه با استفاده از نرم افزار آماري SPSS و تحت آزمون معناداري ويلکاکسون مورد تحليل قرار گرفته است. يافته ها نشان مي‌ دهد که ميزان دينداري، مشارکت اجتماعي، شادابي و نشاط، آشنايي با انديشه هاي امام خميني (ره) و انقلاب اسلامي در ميان دانش آموزان دختر در قبل و بعد از اجراي برنامه تفاوت داشته است طوري که مي‌ توان گفت برنامه اوقات فراغت اثربخش بوده است. جهت اين تاثير نيز مثبت است.

 نسخه قابل چاپ

مشكلات اقتصادي يكي از عوامل افزاينده طلاق است. وظيفه تامين مالي مخارج زندگي بر عهده زوج بوده كه اين وظيفه در قالب نفقه بيان شده و شرط پرداخت آن تمكين زوجه در برابر زوج است. اما دامنه شمول اين وظيفه تا كجاست؟ چه تعداد از طلاق ها ناشي از عدم پرداخت نفقه هستند؟ براي پيشگيري از اين گونه طلاق ها چه مي توان كرد؟ در اين نوشتار در پاسخ به اين سوالات، به مفهوم نفقه، نيازهاي امروز جامعه در رابطه با مصاديق نفقه، ارتباط نفقه با طلاق، عوامل موثر در عدم پرداخت نفقه، تقسيم بندي گروه هاي فاقد توان مالي، قابليت بيمه در حمايت از اين گروه ها، مطالعه تطبيقي با كشور تونس و مصر پرداخته شده است و در انتها اصلاح «قانون تامين زنان و كودكان بي سرپرست» براي كاهش طلاق هاي ناشي از تاديه نفقه پيشنهاد شده است.

 نسخه قابل چاپ

هدف تحقيق توصيفي حاضر بررسي تساوي جنسيتي در دسترسي به آموزش دوره راهنمايي تحصيلي مناطق شهري و روستايي استان هاي كشور بوده است، به اين منظور تعداد جمعيت واجب التعليم (از سرشماري) و جمعيت دانش آموزي (از آمارنامه وزارت آموزش و پرورش) سال 1385 پايه هاي دوره راهنمايي تحصيلي استخراج و نرخ ثبت نام ناخالص دختران و پسران هريك از پايه هاي دوره مذكور محاسبه و از تقسيم نرخ ثبت نام ناخالص دختران بر پسران، ميزان شاخص تساوي جنسيتي در دسترسي به آموزش هر پايه محاسبه گرديد؛ عمده ترين نتايج حاكي از آن است كه در پايه اول در شهرها 74% به ضرر دختران، 7% به ضرر پسران و در 19% تساوي ديده مي‌ شود و در روستاها 100% به ضرر دختران و در مجموع شهر و روستا 97% به ضرر دختران و 3% تساوي وجود داشته است. در پايه دوم در شهرها 17% به ضرر دختران، 14% به ضرر پسران و در 69% تساوي ديده مي‌ شود و در روستاها 90% به ضرر دختران و 10% تساوي ديده مي‌ شود و در مجموع شهر و روستا 77% به ضرر دختران و 23% تساوي وجود داشته است. در پايه سوم در شهرها30% به ضرر دختران، 7% به ضرر پسران و در 63% تساوي ديده مي‌ شود و در روستاها 90% به ضرر دختران، 7%  به ضرر پسران و 3% تساوي ديده مي‌ شود و در مجموع شهر و روستا 78% به ضرر دختران و 3% به ضرر پسران و 19% تساوي وجود داشته است. در كل دوره راهنمايي در شهرها 39% به ضرر دختران، 3% به ضرر پسران و در 58% تساوي ديده مي‌ شود و در روستاها 93% به ضرر دختران و 7% تساوي ديده مي‌ شود و در مجموع شهر و روستا 84% به ضرر دختران و 16% تساوي وجود داشته است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

وجود اختلاف بين زوجين به دليل تفاوت هاي فردي آنها امري طبيعي است، ‌اما اين امر طبيعي نبايد چنان پيشرفت نمايد كه بنياد خانواده دچار تزلزل شود. لذا بنا به توصيه قرآن در سوره نسا، با بروز نشانه هاي اختلاف لازم است با تشكيل يك محكمه صلح خانوادگي، ماده نزاع را قلع و بين زوجين صلح ايجاد نمود. در حقوق ايران به اين نهاد، داوري اطلاق مي شود كه مورد توجه قانون گذار مي باشد؛ اگرچه نواقصي در قوانين آن موجود است. در اين مقاله مباني داوري، سير تحول قانونگذاري در امر داوري، بررسي قانون كنوني داوري و تبيين ايرادات قانوني در حقوق ايران پرداخته شده و داوري در كشور مصر، عراق و سوريه مورد توجه قرار گرفته است. در انتها پيشنهاد شده كه قوه قضائيه در كنار دادگاه هاي خانواده، به تعداد لازم شعب داوري متشكل از كارشناسان حقوقي و مشاورين خانواده و روان شناس براي كمك به دادگاه جهت حل اختلافات خانوادگي تشكيل دهد.

 نسخه قابل چاپ

گستره ارتباط معنايي آيات، بسيار وسيع است، ولي اهداف، روش هاي علوم و تفكيك مرزهاي دانش، سبب شده در هر دانشي به برخي از ابعاد ارتباط بين آيات توجه شود؛ براي دستيابي به نگرشي همه جانبه در مساله طلاق بايد ارتباط معنايي‌ آيات در تمام جهات پنهان و آشكار مورد ملاحظه قرار گيرد. در اين مقاله ضمن تبيين تعامل معاني آيات در سه حوزه دانش اصول فقه، تفسير و زبان شناسي سعي شده مقولاتي نظير عام و خاص، مطلق و مقيد، ناسخ و منسوخ، مجمل و مفصل، ارتباط آيات با شان نزول، انحاء ارتباط سياقي و وحدت سوره ها و تلفيق مفهومي در آيات طلاق مورد بررسي قرار گيرد و در هر مورد نمونه هاي عيني ارايه شود. لذا ضرورت نگرش هاي فرافقهي در مساله طلاق براي حسن اجرا و حسن تفسير قوانين مبتني بر فقه اثبات مي شود.

 نسخه قابل چاپ

مطابق دستورالعمل ش 1385/11/7-1/34/53958 سازمان ثبت اسناد و املاك،‌ سردفتران دفاتر رسمي ازدواج مكلف اند مفاد دو شرط ضمن عقد مهريه عندالمطالبه با مهريه عندالاستطاعه را براي زوجين تفهيم نموده تا يكي از آنها انتخاب شود و بدين وسيله فرض «ممتنع بودن زوج»، موجود در ماده 2 قانون نحوه اجراي محكوميت هاي مالي در خصوص مهريه تغيير كند و تعداد زندانيان مهريه كاهش يابد. به نظر مي رسد قسيم يكديگر قرار دادن شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دستورالعمل سازمان ثبت غيرمنطقي است و از نظر حقوقي نيز وصول مهريه را مشكل مي نمايد و احتمال اضرار از طرف زوج را افزايش مي دهد. در اين نوشتار، اين دو شرط از نظر فقهي و حقوقي بررسي گرديد و معلوم شد رويكرد اين دستورالعمل بر خلاف روح بند 3 ماده 148 ق.ا.ا.م. 1356 و ماده 58 ق.ت.ا.و. 1318 مي باشد. همچنين عدم امكان صدور اجراييه و وصول مهريه از طريق اجراي ثبت به واسطه مشروط بودن مهريه به استطاعت،‌ محدوديتي ناموجه براي زن مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

تحولات و دگرگـوني هاي اجتماعي، گروه هاي اجتماعي را به تناسب منابع، قابليت ها و ظرفيت هاي آن ها از خود متاثر مي سازند. هر گروه اجتماعي در شرايط خاص هر جامعه از جايگاه، منزلت و توان مشخصي براي واكنش به تغييرات و تطابق خود با وضعيت جديد برخوردار است. اين مقاله بر اساس بازخواني زمينه هاي درك يك وضعيت به عنوان مساله اجتماعي، به بررسي آن شرايطي مي پردازد كه رفتارها و كنش ها، باورها و پنداشت ها، و قضاوت ها و جهت گيري هاي گروه جوانان، آنان را به عنوان حامل مسايل اجتماعي معرفي مي كند. هدف اين نوشتار، توجه به اين مهم است كه چگونه در شرايط ويژه جامعه ايران، دختران، مستعد نگريسته شدن به عنوان گروهي مساله آفرينند. با تمركز بر مولفه ها و اجزاي مختلفي كه نقش محول دختران جوان را به لحاظ ذهني عموميت مي بخشند و نيز عوامل موثر بر فاصله گرفتن نقش محقق دختران از آن، مقاله به ارايه يك گونه شناسي از مسايل اجتماعي دختران مي پردازد. روش اين مقاله، كتابخانه اي است.

 نسخه قابل چاپ