بانک مقالات زنان

فمينيسم جنبشي اجتماعي بود که با ورود به عرصه هاي مختلف، در نهايت هنر را نيز در برگرفت. هنرمندان اين جنبش با اعتراض به تسلط همه جانبه مردان بر عرصه هنر، پا در راه نهادند. يکي از اين هنرمندان جودي شيکاگو (متولد 1939 در شيکاگو) بود. او نيز همگام با ديگر هنرمندان فمينيسم به هنرآفريني در اين راستا پرداخت و با چيدمان «ضيافت شام» خود هنر فمينيست را به جهانيان عرضه کرد. ويژگي هاي خاص اين اثر را مي توان راز ماندگاري و تمايزش از ديگر آثار اين جنبش دانست. چرا که، نه تنها نشان داد تاريخ از زنان هنرمند خالي نبوده بلکه تعداد زيادي از آن ها را نيز در خود جاي داده است. ضيافت شام نمونه تمام عيار يک اثر فمينيستي است و تلاش مي کند تا نقش مهم زنان را در هنر و جامعه مورد توجه قرار دهد. معرفي و شناخت اين اثر بي نظير و برخي از زنان شاخص آن، از علل اصلي شکل گيري اين مقاله است.

 نسخه قابل چاپ

تمجيد و پاسخ به آن جزو زوج هاي هم جوار تلقي مي گردند که دربرگيرنده جفت نوبت ها مي شوند. با توجه به اين که پاسخ به تمجيد در بسياري از زبان ها حالتي کليشه اي پيدا کرده است و با توجه به اين که زنان در کاربرد زبان و تبعيت از هنجارهاي زباني حساسيت بيشتري دارند مقاله حاضر به بررسي و مقايسه پاسخ زنان و کودکان به تمجيد مي پردازد. نتايج بررسي ها نشان مي دهد که کودکان استفاده کاملا خلاقانه و غيرتکراري از زبان دارند و توضيح، بارزترين پاسخ در برابر تمجيد در آن هاست. اما زنان که در طبقه بزرگسالان قرار مي گيرند، کاملا وابسته به قواعد اجتماعي هستند و از عبارات کليشه اي مخصوصا تشکر در پاسخ به تعريف و تمجيد استفاده مي کنند. در اين ميان الگوهاي زباني کودکان دختر نزديکي بيشتري با الگوهاي زباني زنان داشت.

 نسخه قابل چاپ

آغاز جنبش فمينيستي زنان در ايران، مصادف با سال هاي انقلاب مشروطه و دوره پهلوي اول است. زنان روشن فکر اهل قلم ايران، با تاسيس مدارس دخترانه و انجمن هاي زنان و نشر نشريات ويژه بانوان نخستين گام هاي خود را به سوي آزادي جامعه زنان برداشتند. البته ناديده نبايد انگاشت که عده اي از ايشان با سروده هاي خود در اين دوران پيش گام آزادي خواهي و استيفاي حقوق زنان بودند. در ميان شاعران نام آشناي اين دوران، پروين اعتصامي از جمله بهترين هاست. وي که از مرتبه اي بالا در شاعري برخوردار است، اشعاري در حمايت از حقوق زنان و حفظ حرمت و اهميت ايشان سروده است. ديوان اين بانوي شعر ايران مملو از اشعاري است که در آن همواره به طرف داري از زنان و دختران و مادران پرداخته و گاه در اشعاري برعليه نظام مردسالار حاکم قد علم کرده است. موضوع بسياري از اين اشعار اعتراضات انتقادي وي بر جامعه زنان و نظام حکومتي مردانه ايران است. موضوع مقاله حاضر اثبات انتساب يکي از اشعار فمنيستي اين شاعر است که در سال 1300 هجري شمسي در نشريه عالم نسوان چاپ مي شود. اين قصيده کوتاه متأسفانه تاکنون از چشم خوانندگان ديوان پروين دور مانده بود. نويسنده در مقاله حاضر تلاش مي کند تا ضمن ذکر اين قصيده و بررسي صحت انتساب آن به پروين اعتصامي با به کارگيري دلايل سبک-شناسي، به نگرش هاي فمينيستي اين شاعر برجسته ايران که نتيجه تربيت پدر بزرگوار وي، يوسف اعتصام الملک و تحصيل و تعليم مدرسي است اشاره کند و ضمن يادکرد ديگر شعرهاي زنانه پروين، و يژگي هاي فمنيستي اين قصيده نويافته را نيز بيان کند.

 نسخه قابل چاپ

اين مطالعه در پي بررسي متون ادبي اخلاق مدار با محوريت زنان است، براي دست يابي به اين منظور محققان به تحليل محتوي نمايش نامه عروسک خانه بر مبناي تعدادي از نظريات اخلاقي و قضاوت در مورد پاسخ نهايي قهرمان زن اين اثر يعني نورا بر بنياد اين نظريه ها پرداخته اند، از اين رو قسمت هاي از نمايش نامه که بيشترين تناسب را با هدف اين پژوهش داشتند براي تحليل محتوي با توجه به محتوي اين نظريات انتخاب شد. براي پايايي سنجي درصد توافق بين 20 نفر از دانشجويان که در مورد صحنه هاي منتخب قضاوت کرده بودند حاصل شد و براي اعتبار از تحليل گفتار?، محتوي استدلال دانشجويان مورد بررسي قرار گرفت. نتايج حاصل از تحليل محتوي نشان داد که هر چند بين سه نظريه رشد اخلاقي کلبرگ، پيامدگرايي اخلاقي و اخلاق مراقبت هم بستگي وجود دارد، اما روي کرد شناختي (رشد اخلاقي کلبرگ) و عملگرا (پيامدگرايي) براي تبين کافي نبوده و روي کرد مراقبت که به نقش عواطف و احساسات در موقعيت هاي اخلاقي مي پردازد، در تفسير موقعيت ها اهميت مي يابد. هم چنين اين نظريه ها در درک تحول قهرمان زن اثر مساعدت مي کنند.

 نسخه قابل چاپ

يكي از موضوعات مهم در جامعه امروزي موضوع جنسيت است كه بايد آن را به مثابه موضوعي ميان رشته اي مطرح كرد. از اين رو براي درك تفاوت ها و يا حتي اشتراكات رفتار زباني در بين زنان و مردان در جوامع و شرايط فرهنگي متفاوت مي توان از نتايج تحقيقات رشته هاي متفاوتي چون انسان شناسي، روان شناسي، جامعه شناسي، تعليم و تربيت و غيره استفاده نمود. به نظر مي رسد كه بحث درباره موضوع جنسيت از ديدگاه طبيعت گرايان كهنه شده باشد. چرا كه ريشه خصوصيات رواني زنان و مردان را بايد در نوع پرورش آن ها در جامعه يافت. شبكه هاي شناختي ويژه اي كه زنان و مردان از آن تاثير مي پذيرند، منتج از تجربيات اجتماعي آن ها در روند اجتماعي شدن است. حوزه هاي متفاوت زندگي روزمره از قبيل محيط خانه و مدرسه، كار و تفريح در گذشته و حال در شكل گيري تفاوت هاي شناختي آن ها بسيار موثر است. شكل هاي متفاوت شناختي از طريق فرهنگ و جامعه به هر دو جنس تحميل مي شود و گاه شانه خالي كردن از آن ممكن است پيامدهايي ناگوار. فراتر از ظرفيت افراد داشته باشد. رفتارهاي زباني متداول در يك جامعه و فرهنگ لزوما در جامعه و فرهنگي ديگر مورد پذيرش قرار نمي گيرد. مطالعات انسان شناسي با تكيه بر بررسي هاي رفتاري در فرهنگ هاي متفاوت ثابت مي كنند كه عامل پرورش بر عامل طبيعت صرف، تفوق دارد. بررسي هايي هم كه در روان شناسي اجتماعي صورت گرفته نشانگر نتايج دقيق و ارزنده اي در مورد چگونگي شكل گيري «خود» در روند زندگي افراد و تفكر هاي اجتماعي آن ها است. انسان شناسي تعليم و تربيت نيز با تكيه بر رايج ترين كد جوامع متفاوت، يعني زبان سعي مي كند تا الگوي رفتاري ويژه  جنسيتي را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد. از نقطه نظر نشانه شناسي نيز بايد زبان را به صورت دال، كه حاوي مدلول و معاني ويژه و قابل تاويل است ديد و بررسي كرد. در اين مقاله علاوه بر مرور ديدگاه هاي نظري در دنيا و مطالعات انجام گرفته در ايران، مواردي از انعکاس زبان جنسيتي به ويژه کميت و کيفيت آن در برخي از فيلمنامه ها که قابليت تعميم دارند هم ارايه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

امروزه مساله عدم سازگاري چندهمسري با حقوق بشر به قدري طبيعي فرض شده که شايد اندک تصوري در بازخواني مباني اين تعارض هم غيرمنطقي جلوه کند. از منظر بسياري از انديشمندان اين حوزه، تامل در اين خصوص ديگر فرضيه نيست تا محتاج اثبات باشد. لذا آن چه از نظر قوانين حقوق بشري و اسناد بين المللي به عنوان اصلي تماما قابل احترام مدام مورد استناد قرار مي گيرد در بخش عمده اي ناظر به برابري حقوق زن و مرد است. در نوشتار حاضر از منظر جمعيت شناسي ضمن مفروض قلمداد کردن اصل فوق الذکر، ميزان انطباق آن با فرضيه عدم سازگاري تعدد زوجات با حقوق بشر مورد بررسي قرار گرفته شده است.

 نسخه قابل چاپ

در مقاله حاضر با توجه به ويژگي ها و صفاتي كه در برخي از كتب معروف منثور (قرن 5 تا 7)، براي زنان برشمرده اند به بررسي شخصيت و جايگاه اجتماعي زنان در آن دوران پرداخته شده و سعي بر دست يابي به شناختي مستند از چهره و سيماي زن در اوضاع و شرايط اجتماعي آن روزگار است.

 نسخه قابل چاپ

در اين جستار کوشيده ايم تا پيکرک هاي محوطه حاجيلار را در آناتولي مرکزي مورد بررسي و پژوهش قرار دهيم. زمينه بنيادين اين جستار پيکرک هاي مونث به دست آمده از طبقه VI حاجيلار است که فرهنگ دوره نوسنگي جديد را دربر مي گيرد. افزون بر آن، پاره اي از ديدگاه ها و فرضيات مطرح شده در زمينه کارکرد و چيستي پيکرک ها نيز در اين جستار گردآوري و واکاوي شده است. در راستاي شناخت هرچه بيشتر پيکرک هاي حاجيلار، کارکرد آن ها و در نهايت ارتباط اين داده ها با جايگاه زنان در دوره پيش از تاريخ، به ناچار نگاهي گذرا و فراگير به کليت پيکرک ها افکنده ايم. اميدواريم که توانسته باشيم در اين جستار، جمع بندي و ارزيابي مناسب و مطلوبي از اين ديدگاه ها ارايه دهيم.

 نسخه قابل چاپ

ساختار نظام خانواده بر اساس روابط اعضا و حقوق و تکاليف متقابل آن ها شکل گرفته و استوار مي شود. تمايز نقش هاي پدري، مادري، فرزندي و نيز زن و شوهري تمايز حقوق و تکاليف را به دنبال مي آورد. بدين ترتيب حقوق و وظايف نقش ها متقابل اما متفاوت است. علي رغم تقابل دوسويه حق و تکليف در روابط اعضا خانواده، عوامل و شاخص هاي ويژه اي زمينه بروز قدرت را براي يک نقش و توزيع قدرت در ساختار خانواده اسلامي فراهم مي کند. تبيين ساخت قدرت در روابط اعضا خانواده، بر اساس ترکيبي از دو شاخص توانايي هاي ذاتي و طبيعي و شاخص اقتصاد (انفاق) صورت مي گيرد. مرد در نقش شوهر داراي جايگاه و قدرت نسبي برتر در خانواده اسلامي است، اما از قدرت مطلق برخودار نيست، قدرت او در خانواده به معناي اطلاق امر او نمي باشد، بلکه تنها در دايره «عدل» و «معروف» و در گستره محدود حقوق شوهر نافذ و مشروع است. بر اين اساس خانواده اسلامي داراي نظام «شوهر محور» با گرايش «دوسويه» است. قدرت شوهر، در حق تصميم گيري در مصالح کلي خانواده و شوون زوجيت از جمله در مورد مسکن، يا چگونگي بهره مندي جنسي يا توابع حق استمتاع شوهر معنا مي شود. بدين ترتيب که خروج زن از منزل در صورت منافات با حق شوهر کنترل مي شود. هم چنين قدرت زن، در صورت برآورده نشدن حقوق مالي مانند مهر، نفقه و مسکن مناسب، يا حقوق غير مالي مانند معاشرت بالمعروف، برخورد محترمانه و همراه با عدالت احسان شوهر معنا مي شود و بروز مي يابد.

 نسخه قابل چاپ

فمينيسم، واژه اي فرانسوي به معني «طرفداري از حقوق زن» و «جنبش آزادي زنان» است که اگرچه با معناي کنوني، واژه اي نوين است، قدمتي به اندازه تاريخ دارد. نقد فمينيستي نيز بر آن است تا نقش زنان را در دو محور خالق اثر (زن در مقام نويسنده) و شخصيت خلق شده (چهره ارايه شده از زن در آثار نويسندگان)، بررسي کند. محور و گرايش اول با عنوان «نقد زنان» و گرايش دوم با نام «جلوه هاي زن» مطرح شده است. در اين مقاله به نقد فمينيستي و بررسي چهره زن مجموعه داستان «دخترخاله ونگوک» از فريده خرمي پرداخته مي شود. در همين راستا، ابتدا خلاصه اي از داستان ها ذكر، آن گاه به نقد داستان ها از دو ديدگاه مذكور پرداخته شده است. ضمن نقد اين مجموعه درمي يابيم كه اثر مذكور گواه دغدغه زنانه نويسنده آن است. مضمون داستان ها، مسائل عاطفي ـ اجتماعي زنان در برابر مردان و جامعه است. محور موضوعات بدون هيچ ترديدي زن، مسائل زنان و محدوديت هايشان مي باشد و انديشه زن محور نويسنده سبب خلق و ظهور ايده هاي مردستيز گشته است.

 نسخه قابل چاپ

مطابق نظر مشهور فقهاي اماميه، حضانت پسر تا دو سال و دختر تا هفت سال با مادر است و پس از آن پدر عهده دار اين امر مي گردد. اين ديدگاه با ضرورت ها و واقعيت هاي اجتماع هم خواني ندارد و لذا مورد نقد بسياري از روان شناسان قرار گرفت. اشكال آنان اين بود كه در نيازهاي كودك سه ساله به مادر تفاوتي بين دختر و پسر نيست. اين نقدها مجلس شوراي اسلامي را بر آن داشت تا با اصلاح ماده 1169 قانون مدني، حضانت فرزندان (اعم از دختر و پسر) را تا هفت سالگي به مادر واگذار كند. شوراي نگهبان اين مصوبه را غير شرعي دانست و نهايتا مجمع تشخيص آن را تصويب كرد. مفهوم اين روند اين است كه اين مصوبه با قواعد اوليه فقه اماميه مغايرت دارد و مشروع نيست و نهايتا بتوان آن را بر اساس قواعد ثانويه توجيه كرد. اين نكته اي است كه در ضمانت اجراي دروني قوانين تاثير منفي دارد. در اين مقاله با تبيين ديدگاه شهيدصدر درباره نقش مصلحت در تقنين و تطبيق آن با مساله حضانت و بررسي آراء فقها درباره حضانت فرزندان طلاق، خصوصا آراء فقيهان نام دار اماميه هم چون شيخ مفيد و شيخ طوسي در باب حضانت (كه قايل به حضانت مادر تا هفت سال، تا نه سال و حتي تا زمان بلوغ فرزند هستند) مشخص مي شود كه مي توان گزينه هاي بهتري را كه منطبق بر قواعد اوليه فقهي نيز مي باشند (بدون نياز به تصويب مجمع تشخيص مصلحت و تبعات فقهي و اجتماعي آن) مصوب نمود.

 نسخه قابل چاپ

نمايش نامه خانه عروسک اثر هنريک ايبسن (1906-1828) برشي از يک زندگي خانوادگي خانواده اي خرده بورژوا در قرن نوزدهم است که به زعم خود نويسنده تلاشي است براي نشان دادن يک موقعيت انساني (ماريسو،1970: 243). اين نمايشنامه که نخستين بار در سال 1879 در کپنهاگ منتشر شد و به زعم توريل موي نخستين نمايش نامه ي مدرن ايبسن به شمار مي آيد بلافاصله مورد توجه بسياري از منتقدين و متفکرين زمان خودش قرار گرفت (موي، 2006: 225) بسياري از اين منتقدين بلافاصله نمايش نامه را در گونه تراژدي قرار دادند. هرچند بعدها کساني ديگر نظر ديگري درباره گونه اين اثر ارايه کردند و در تراژدي بودن آن ترديد کرده اند (اشتاينر، 1380: 27) اما براي نخستين بار در اين مقاله است که گونه اين نمايشنامه کمدي ناميده مي شود. اين مقاله سعي نموده است تا با بهره بردن از همبسته اي از نظريه نقد فمنيستي و نظريه دريافت بر اين ادعاي خويش صحه بگذارد و نشان دهد چگونه کاربرد نظريه فمنيستي در خوانش يک متن نمايشي مي تواند گونه شناسي رايج در نظريه و نقد ادبي را که ساخته نگاه مردانه است دگرگون و گونه شناسي جايگزيني ارايه کند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله در پي چگونگي بازنمايي زنان در دوره اصلاحات (1384تا1375) از طريق رمان هاي به نگارش درآمده توسط زنان هستيم. مهم ترين ويژگي برخي از آثار توليدشده در اين دوران، گفتگوي دروني راوي با خود است. از آن جايي که چنين عنصري در ادبيات ايران نوظهور است درصدد پاسخگويي به اين سوال هستيم زنان در اين دسته از رمان ها چگونه بازنمايي مي شوند؟ فرکلاف از يک سو به قدرت توجه ويژه اي نشان مي دهد و از سوي ديگر به سوژه خلاق اعتقاد دارد و مفهوم فاعل گفتمان را مورد توجه قرار مي دهد. به همين منظور با استناد به نظريه وي کوشيده ايم به بررسي اين مهم بپردازيم. با استناد به نظريه فرکلاف رمان هاي چراغ ها را من خاموش مي کنم، انگار گفته بودي ليلي و پرنده من انتخاب و با استفاده از روش تحليل انتقادي گفتمان مورد تحليل واقع شدند. نتايج حاصل از تحقيق نشان مي دهد؛ شخصيت اصلي اين رمان ها دو تصوير از خويشتن بازنمايي مي نمايند. آنان ابتدا در جهت هماهنگي با فرهنگ سنتي عمل مي کنند اما در ميانه راه در اثر رويارويي با تضادها و حوادث بيروني زندگي شان دگرگون مي شود، در معرض انواع آشوب ها و تلاطم هاي دروني و بيروني واقع مي شوند، و از همين ره گذر شروع به بازانديشي پيرامون دنياي اطراف خود مي نمايند. پس از بازانديشي موفق مي شوند دنيايي جديد را بنا کنند، دنيايي که با فرهنگ سنتي بسيار متفاوت است.

 نسخه قابل چاپ

تلاش اصلي اين مقاله، بررسي نحوه بازنمايي نقش هاي جنسيتي و چگونگي بهره گيري از رمزگان هاي اجتماعي و فني در نمايش زن و مرد در قالب نقش هاي خانوادگي و اجتماعي است. براي نيل به اين مقصود، از ميان سريال هاي پربيننده سال 1387، دو سريال «ترانه مادري» و «مرگ تدريجي يک رويا» را با استفاده از روش نشانه شناسي مورد بررسي قرار داديم. نتايج به دست آمده نشان مي دهد که تغييرات زاويه دوربين، نوع نما و نورپردازي به نفع مردان بوده است. بدين معنا که براي انتقال حس و حالت نقش هاي مردانه با تغييرات زاويه دوربين، نماهاي نزديک و بسيار نزديک و نورپردازي مناسب با حال و هواي سريال مواجه هستيم و اين در حالي است که در مورد نقش هاي زنانه يک نواختي زاويه دوربين، نماي متوسط و نور تيره و تار به چشم مي خورد. اين تفاوت ها در مورد رمزگان اجتماعي نيز مشهود است. ديالوگ هاي نامانوس و نابه جاي زنان و حالت هاي افراط و تفريط آنان در برابر ديالوگ هاي منطقي، مستدل و مناسب با روند داستان که در مورد مردان استفاده شده است مويد ادعاي فرضيه هاي تحقيق حاضر است. نوع لباس زنان نيز در اغلب موارد حالت هاي نامتعارف دارد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله، در پي آنيم تا دريابيم كه آيا جان اشتاين بك كه در زمان اوج فعاليت هاي فمينيسم در غرب مي زيسته است، تحت تاثير اين فعاليت ها قرار گرفته است و كمكي در جهت پيش برد اين جريان انجام داده است يا خير؛ تا با مطالعه نتايج حاصل از بررسي رمان خوشه هاي خشم و بررسي تاريخچه فمينيسم در غرب دريابيم جنبش زنان در پي رسيدن به چه چيزي بوده است و چه كساني در پيش برد اين جريان، كمك كرده اند. براي يافتن پاسخي براي اين پرسش ها، از ديدگاه هاي زبان شناختي استفاده نموده ايم. در زبان شناسي اعتقاد بر اين است كه نويسنده، بر اساس معرفت زمينه اي كه دارد، از ساخت هاي خاص، واژگان و اصطلاحات خاصي در گفتار يا نوشتار خويش استفاده مي كند كه با بررسي نوشتار يا گفتار وي و استخراج اين واژگان و ساخت هاي گفتمان مدار، مي توان به معرفت زمينه اي وي كه بيان گر تجربه هاي قبلي، وضعيت اجتماعي، فرهنگي و خانوادگي وي مي باشد دست يابيم. بر اين اساس، در اين مقاله، پس از بررسي واژگان و ساخت هاي مورد استفاده در اين رمان، به اين نتيجه رسيديم كه جان اشتاين بك نيز از نويسندگان روشن فكري بوده است كه در جهت برقراري عدالت در جامعه مي كوشيده است و در رمان خويش، سعي در نشان دادن توانايي هاي زنان و جايگاه ناعادلانه آنان در جامعه دارد. هم چنين پس از بررسي تاريخچه فمينيسم و بررسي تصوير تمام نماي آن كه در رمان خوشه هاي خشم منعكس شده است به اين نتيجه رسيديم كه جنبش زنان، نه تنها در پي رساندن زنان به حقوق خويش مي باشد، بلكه در پي اين بوده است كه عدالت اجتماعي در جامعه حكم فرما باشد و از اين رو، نه تنها زنان در جبهه فمينيسم مي كوشيدند، بلكه طبقه كارگر، مردان، نويسندگان و هر انسان روشن فكري كه در پي برقراري عدالت در جامعه بوده است، در راستاي تحقق آن تلاش مي كرده است.

 نسخه قابل چاپ