بانک مقالات رشته کتابداری

استفاده از سيستم هاي اطلاعاتي در سازمان و مديريت، مستلزم صرف هزينه هايي است که بايد با برآورد منافع آنها، توجيه شوند. توجيه اين سيستم ها در ابتدا که تمرکز آنها بر داده ها و خودکارسازي عمليات دستي بود، به آساني انجام مي گرفت اما با محور شدن اطلاعات در آنها، کار توجيه سرمايه گذاري لازم نيز به پيچيدگي گراييد. به همين دليل، تحليل هزينه ـ منفعت به يکي از مراحل توسعه سيستم هاي اطلاعاتي مبدل گرديد. اين تحليل بويژه درباره سيستم هاي پشتيبان تصميم، با دشواري هاي بيشتري رو به روست. پيچيدگي و تعامل منافع و ناممکن بودن کمي کردن بسياري از آنها به علاوه مشکل تعيين ارزش اقتصادي براي اطلاعات به عنوان خروجي اصلي اين سيستم ها، اصلي ترين اين دشواري ها به شمار مي روند. در اين مقاله، پس از بررسي سير تحول سيستم هاي اطلاعاتي و ماهيت متغير منافع آنها، توصيف سيستم هاي پشتيبان تصميم و منافع آنها، مشکل تعيين ارزش اقتصادي براي اطلاعات مطرح و سپس با بررسي مفهوم ارزش در علم اقتصاد، مشکلات تعيين ارزش اطلاعات از ديدگاه اقتصاد اطلاعات بيان مي شوند. در پايان نيز با ارايه مدل فضاي اطلاعاتي، کاربرد آن در تعيين ارزش اطلاعات ارايه مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

هر حرفه اي براي خود اصولي دارد که ممکن است آن را در قالب شعارهايي که مسير حرکت فعاليتهاي حرفه را مي نماياند، مطرح سازد. حرفه کتابداري و اطلاع رساني بدون اين گونه شعارها نيست. گاه اين شعارها از داخل رشته و گاه از خارج رشته به درون رشته راه يافته است و يا به همان شکل اوليه باقيمانده يا بنا بر خرد جمعي حرفه مندان رشته دچار پالايش يا دگرگوني شده  است تا گستره وسيع تري را بپوشاند و يا بيشتر با واقعيات سازگار شود. شعار «هر کتابي به يکبار خواندن مي ارزد» احتمالا يکي از شعارهايي است که از برون به رشته راه يافته است. اما با افزايش روزافزون تعداد کتابهايي که منتشر مي شود، از نقش هدايتگري اين شعار کاسته شده است و شعار يا قانون «هر خواننده اي کتابش و يا هر کتابي خواننده اش از رانگاناتان جايگزين آن شده است» در مقابل شعار «کتابداران حافظ انديشه هاي بشريتند» احتمالا در داخل رشته مطرح شده است. به يقين در برهه هايي از زمان ـ بويژه هنگامي که کتابها به دلايل متفاوت در معرض نابودي قرار داشتند، اين شعار هدايتگر کتابداران بوده است. اما به مرور درک شده است که حفاظت فيزيکي از کتابها در عين حال که سودمند مي نمايد، نمي تواند زنده نگهدارنده پيامهاي مندرج در آنها باشد. آنها دريافته اند که زنده ماندن انديشه هاي موجود در کتابها تنها با رواج آن انديشه ها در بين مردمان ميسر است و احتمالا همين رواج است که به بيشتر پروراندن انديشه ها ياري مي رساند. با اين نوع نگاه شعار قبلي به شعار تازه  تر که عبارت است از «کتابداران حافظان و مروجان انديشه بشريتند» تغيير يافته است.

 نسخه قابل چاپ

اندازه گيري کيفيت خدمات در کتابخانه هاي آموزشي اهميت ويژه اي دارد، زيرا داشتن کتابخانه هايي با کيفيت بالا مي تواند فرايند توسعه پايدار را در کشورها تسهيل نمايد. «لايب کوآل» به عنوان يک تکنيک نوين و کاربردي است که در راستاي سنجش و بهبود کيفيت خدمات کتابخانه از طريق تعيين ميزان شکاف ميان انتظارها و ادراک هاي استفاده کنندگان مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين مقاله، با استفاده از اين تکنيک ، کيفيت خدمات کتابخانه هاي دانشگاه يزدـ شامل کتابخانه مرکزي و کتابخانه هاي مجتمع هاي آموزشي ـ در ابعاد مختلف کيفي مورد سنجش قرار گرفته است. نتايج حاصل از تحليل اطلاعات حاصل بيانگر اين است که سطح کيفي خدمات اين کتابخانه ها در حد مطلوب استفاده کنندگان نيست و ميان انتظارها و ادراک هاي استفاده کنندگان، شکاف وجود دارد و اين شکاف در ابعاد دسترسي به اطلاعات و کنترل شخصي، عميق تر است. در پايان، پيشنهادهايي جهت بهبود کيفيت خدمات و کاهش شکاف در هر کدام از ابعاد ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش تعداد 233 عنوان کتاب فارسي حوزه علوم اجتماعي داراي نمايه پاياني از نظر رعايت ملاکهاي کمي استاندارد ايزو 999 با روش پيمايشي بررسي شده است. يافته هاي پژوهش نشان داد:
1. ميزان رعايت ملاکهاي ارزيابي ايزو در نمايه هاي پاياني مورد بررسي %54.49 مي باشد.
2. درصد کتاب هاي داراي نمايه پاياني %5.92 از کل کتاب هاي منتشر شده در اين حوزه مي باشد.
3. تراکم نمايه %3.22 مي باشد.
4. انواع نمايه از نظر نوع تهيه شامل 50% نمايه بنيادي و50% نمايه ترجمه و از نظر شيوه چاپ و ساختار مدخل شامل نمايه ساده با %77.55 و نمايه برون بافتي با %15.81 و نمايه درون بافتي با %6.63 مي باشد.
5. در بين رشته هاي مختلف از نظر ميزان رعايت ملاک هاي ارزيابي ايزو تفاوتي معنا دار وجود دارد.
6. از نظر رعايت ملاک هاي ارزيابي ايزو در بين ناشران دولتي و خصوصي و همچنين در نمايه بنيادي و ترجمه تفاوتي معنا دار وجود ندارد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور ارزيابي ميزان رضايت استفاده کنندگان از منابع موجود و خدمات ارايه شده در کتابخانه مرکزي دانشگاه علوم پزشکي ايران، در يک مطالعه توصيفي – پيمايشي 400 پرسشنامه توسط پژوهشگر، بين استادان و دانشجويان مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري مراجعه کننده به کتابخانه مرکزي توزيع گرديد. اين مطالعه در شهريور و مهرماه 1383 انجام پذيرفت. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه بود. يافته هاي پژوهش نشان داد منابع موجود در کتابخانه مرکزي جوابگوي نيازهاي اطلاعاتي مراجعان نيست و به روز نبودن اين منابع بيش از تعداد آنها موجب نارضايتي افراد مورد پژوهش مي باشد. ضمنا از منابع موجود نيز به دليل ناتواني برخي از اعضاي هيات علمي و دانشجويان در انجام جستجوهاي رايانه اي و يا دسترسي به منابع الکترونيک و احتمالا دريافت نکردن کمک کافي، استفاده بهينه نمي شود. لذا به منظور ارتقاي بهره وري در کتابخانه مرکزي و جلب رضايت مراجعه کنندگان، توصيه مي شود ضمن اصلاح فرايندهاي کاري، دوره هاي کوتاه مدت آموزشي براي اعضاي هيات علمي و دانشجويان و در زمينه آشنايي با منابع و امکانات موجود در کتابخانه و چگونگي جستجوهاي رايانه اي برگزار گردد. همچنين، آموزش کتابداران و دستياران آنها در کمک رساني موثرتر به استادان و دانشجويان در زمينه جستجوهاي رايانه اي توصيه مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

کتابخانه هاي دانشگاهي براي ساماندهي و دسترس پذير کردن اطلاعات انبوه موجود در اينترنت، سعي دارند وب سايت و ايجاد انواع پيوندهاي فرامتني به اطلاعات مناسب را طراحي کنند. کتابخانه هاي دانشگاهي ايران نيز تلاش کرده اند تا از تعداد و انواع پيوندهاي اطلاعاتي در وب سايت خود استفاده کنند. در عين حال، با توجه به اهميت پيوندها در دسترس پذير کردن اطلاعات، مشخص نيست که در وب سايت هاي کتابخانه هاي دانشگاهي ايران تا چه ميزان و از چه نوع پيوندهايي استفاده شده و اين پيوندها به چه نوع منابعي داده شده است. مقاله حاضر به بررسي اين مساله در پنج وب سايت کتابخانه دانشگاهي ايران پرداخته است. داده ها به روش مشاهده و از طريق سياهه هاي ارزيابيِ محقق ساخته، در پنج مقوله شامل منابع اطلاعاتي، سازمانها، راهنماها، پيوند به اشخاص و پيوندهاي مربوط به خدمات کتابخانه، گردآوري شد. يافته ها نشان مي دهد که در رشته هاي شيمي، روانشناسي، و مهندسي برق، پيوند به پايگاه هاي چکيده بيشتر از پايگاه هاي تمام متن و به ديگر منابع اطلاعاتي بيشتر از پايگاه هاي تمام متن است. تعداد کل پيوند به راهنماها در وب سايت کتابخانه هاي دانشگاهي ايران بسيار اندک است. اين وب سايتها دسترسي کمي به مجله هاي الکترونيکي، منابع مرجع الکترونيکي، و پايگاه هاي اطلاعاتي (نمايه نامه ها، مقاله نامه ها، چکيده نامه و يا منابع تمام متن) فراهم کرده اند. همچنين، نتايج نشان داد که در هر يک از رشته ها، تعداد پيوندهاي برون سايتي بسيار بيشتر از پيوندهاي درون سايتي است.  نتيجه کلي پژوهش حاضر در مورد پيوندها در وب سايت هاي کتابخانه هاي دانشگاهي ايران نشان مي دهد که اين وب سايتها از الگوي مشخصي براي ايجاد پيوند استفاده نمي کنند و در زمينه ايجاد پيوند ضعيف عمل کرده و به اين عنصر اطلاعاتي مهم در وب سايت ها توجه کافي نداشته اند.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله به تشريح توسعه رويکردي عملي در فراهم سازي تسهيل دانش در يک سازمان پژوهشي بزرگ مي پردازد. مقاله از نوع مطالعه موردي است که با بررسي آزمايشگاه علوم و فناوري و صنايع نظامي انگليس (آفصا) و رويکرد بخش خدمات دانشي آن، به تسهيل سازي دانش پرداخته است. از يافته ها مي توان به در دسترس بودن آسان متخصصان موضوعي/اطلاعاتي سازمان، همچنين شکل گيري غير رسمي شبکه هاي دانشي موازي با شبکه هاي رسمي درون سازمان اشاره کرد که باعث مي شود جمع آوري و استفاده از اطلاعات به نحو موثرتري انجام گيرد. در اين پژوهش خدمات موثر، فلسفه و ابزار بهبود استفاده موثر و مجدد از اطلاعات و دانش واحد معرفي مي شود. علاوه بر اين، حرکتي ثابت از تدارک خدمات استاندارد به سوي يک فضاي کارشناسي اطلاعاتي وجود دارد. از مفاهيم نو ارايه شده در اين مقاله، ارايه تعريفي مجدد از نقش خدمات کتابخانه و اطلاع رساني است که با نيازهاي قرن بيست و يکم تطابق بيشتري دارد.

 نسخه قابل چاپ

در ادبيات جامعه اطلاعاتي، وجود سه رويکرد فکري متفاوت، در تبيين علل و شرايط شکل گيري اين جامعه، قابل تشخيص است: رويکرد بازار ـ محور که تغيير بافت نيروي کار در جوامع صنعتي و تغيير ساختار اقتصادي را عامل شکل گيري جامعه اطلاعاتي مي داند؛ رويکرد فناورانه، عواملي مانند رايانه و فناوري هاي متعلق به آن را به عنوان عامل اصلي دگرگوني اجتماعي اعلام مي دارد؛ در رويکرد سوم، دانش اساس تغيير در شکل توليد از کالا به ارايه خدمات در جوامع فراصنعتي معرفي و اطلاعات، مبناي اصلي شکل گيري جامعه اطلاعاتي شناخته مي شود.
در نهايت، انگيزه هاي دستيابي به جامعه اطلاعاتي در جوامع مختلف، اين عوامل هستند: نيروهاي گسترده فراملي برخاسته از شرايط اقتصاد جهاني و رقابت در بازارهاي بين المللي، برنامه ريزي هاي ملي دولتها براي حفظ موقعيت مناسب اقتصادي و تاثيرگذاري جهاني (براي کشورهاي پيشرفته) و نيز رسيدن به رشد و توسعه اقتصادي بلندمدت (براي کشورهاي کمتر توسعه يافته). شاخص هايي که در طبقه بندي هاي مختلف براي سنجش و تعيين فاصله و رتبه کشورها نسبت به هم در جامعه اطلاعاتي استفاده مي شوند، عبارتند از: سطح آموزش و درصد باسوادي، ميزان بهره برداري و سهولت دسترسي به رسانه هاي ارتباط جمعي مثل اينترنت، تلفن، تلويزيون، روزنامه و کتاب، ساختارهاي نظام يافته براي توليد، پردازش و گردش اطلاعات در جامعه، برنامه ريزي دولتها براي تحقق جامعه اطلاعاتي، شاغلان بخش اطلاعات، دانش آموختگان علوم رايانه و رشته هاي مهندسي و زيرساختهاي ارتباطي و شبکه اي.

 نسخه قابل چاپ

در اين راهنما خدمات اطلاع رساني کتابخانه ها با عناوين خدمات، منابع، دسترسي، نيروي انساني، ارزيابي و اصول اخلاق مورد توجه قرار گرفته است. اين خدمات در پيوند با وظيفه اصلي کتابخانه ها که عبارت است از برآورده ساختن نيازهاي آموزشي، تفريحي، شخصي و اقتصادي کليه افراد جامعه تبيين شده است. تاکيد شده است که خدمات اطلاع رساني نه تنها بايد نيازهاي کاربر را برآورده سازد، بلکه آن نيازها را بايد پيشي بيني کند تا از اين طريق منابع مناسب را گردآوري و در دسترس قرار دهد. خدمات بايد بر اساس رفتارها و عادات جستجوي اطلاعات، نيازهاي اطلاعاتي و خدمات مورد انتظار افراد آن جامعه طراحي شوند. در اين متن 31 رهنمود ارايه شده است که بيشترين آن به خدمات مربوط است.

 نسخه قابل چاپ

با ظهور شبکه جهان گستر، عبارات و اصطلاحات جديدي وارد ادبيات علوم تربيتي بخصوص رشته «فناوري آموزشي» شد که يادگيري الکترونيکي، از آن جمله است. با وجود گستردگي اين پديده هنوز تعريف مشترکي از آن که مورد قبول همه باشد، در دست نيست. تعريفي که «راميزوفسکي» ارايه کرده است، تا حدودي از ديگر تعاريف موجود جامع تر است. در اين تعريف، اشاره شده که يادگيري الکترونيکي، هم مي تواند فعاليتي انفرادي باشد و هم فعاليتي گروهي. از سوي ديگر، يادگيري الکترونيکي مي تواند به صورت پيوسته يا گسسته صورت گيرد. از اواسط دهه 90 شاهد گستردگي رو به رشد دوره ها و پروژه هاي يادگيري الکترونيکي بوده ايم، با وجود اين، پژوهش هاي جديد حاکي از ناکامي بسياري از پروژه هاي بزرگ و معروف در دستيابي به هدف هاي خود است. ميزان افت تحصيلي در دوره هاي الکترونيکي نسبت به دوره هاي حضوري بسيار زياد بوده است. علاوه بر اين، بسياري از افرادي که در دوره هاي الکترونيکي ثبت نام کرده بودند، دوره ها را ناتمام رها کرده اند. در سال هاي اخير شاهد افزايش نوشتارهاي مربوط به شکست پروژه هاي يادگيري الکترونيکي بوده ايم که با بررسي آنها مي توان دلايل شکست پروژه ها را در رويکردهايي همچون: رويکرد مديريتي، رويکرد مبتني بر نيازها، رويکرد الکترونيکي و رويکرد مبتني بر يادگيري، دسته بندي کرد. هر يک از اين رويکردها بر جنبه اي از علل شکست تاکيد دارند، اما در رويکرد سيستمي تلفيقي بر تمامي ابعاد تاکيد مي شود و بر اين اساس است که منابع شکست از 3 سطح ناشي مي شوند: سطح فرآورده، سطح يادگيرنده (زمينه دروني) و سطح سازماني (زمينه بيروني).

 نسخه قابل چاپ

به منظور پاسخ دهي به اين پرسش که «آيا امکان سازماندهي تمام اطلاعات وجود دارد؟ ديدگاهي کتابخانه اي» اين مقاله در پي تبيين نقش و ماهيت اطلاعات، انتخاب و سازماندهي اطلاعات در متن کتابخانه است. در کنار تعريف انواع اطلاعات کتابخانه اي به برخي از محدوديت هاي سازماندهي اطلاعات خصوصا اطلاعات کتابشناختي با نيم نگاهي به مدل FRBR نيز اشاره شده است. در نهايت مولف به اين نتيجه مي رسد که سازماندهي تمام انواع اطلاعات در بستر و از ديدگاه کتابخانه اي به هيچ وجه ميسر نخواهد بود.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش، ابتدا يک سياهه وارسي جامع در دو دسته معيار کلي محتوا و کارايي شامل 42 شاخص در زيرگروه هاي صحت، اعتبار، جديد بودن، کيفيت نوشته، کاربرپسندي، قابليت جستجو و قابليت مرور، بر اساس سياهه هاي وارسي در دسترس، تدوين گرديده و سپس کيفيت محتوا و کارايي سايت هاي وب بازيابي شده در حوزه علوم کتابداري و اطلاع رساني در چهار مقوله بازيابي اطلاعات، مديريت دانش، راهنماها و مراکز تحقيقاتي در دو راهنماي YAHOO و ODP بر اساس اين سياهه وارسي مورد مقايسه قرار گرفته است. نمونه مورد پژوهش شامل 14 سايت از راهنماي YAHOO و 28 سايت از راهنماي ODP مي باشد که به روش تصادفي نظام يافته انتخاب گرديده است. روش مورد استفاده براي انجام اين پژوهش که توصيفي و از نوع کاربردي است، تحليل محتوا بوده است. اين تحقيق نشان داد که به جز در مورد شاخص هاي «زمان ايجاد سايت»، «روزآمد بودن پيوندها»، «وجود HELP»، «امکان ايجاد تغيير در اندازه حروف متن»، «مشخص بودن جعبه جستجو» و «امکان جستجو در سايت»، در مورد ساير شاخص ها در دو راهنماي مورد بررسي تفاوتي معنا دار وجود ندارد و در تمامي شش شاخص فوق، راهنماي YAHOO داراي وضعيت بهتري نسبت به راهنماي ODP مي باشد. در خاتمه نيز سياهه وارسي تدوين شده در اين پژوهش که به عنوان ابزار گردآوري داده ها مورد استفاده قرار گرفته، براي طراحي و نيز ارزيابي محتوا و کارايي سايتها توصيه گرديده است.

 نسخه قابل چاپ

تنوع و گستردگي خدمات و منابع کتابخانه بريتانيا سبب گرديده که اين کتابخانه به عنوان دنياي دانش شناخته شود. در مقاله حاضر، بخش هاي گوناگون کتابخانه بريتانيا، خدمات، منابع و فهرست هاي آن معرفي گرديده و توضيحاتي پيرامون هر کدام داده خواهد شد.

 نسخه قابل چاپ

اطلاعات کارکردي دوگانه و کاملا متناقض دارد و چون شمشيري دو دم از يکسو به عنوان مظهر انديشه و خلاقيت ناشي از ايجاد و بيان پيوندي خارج از عرف ميان امور تلقي مي شود و مرزهاي ناشناخته دانش را در مي نوردد و به عرضه ايده و رهيافتي به غير از اشکال و نمودهاي متعارف منجر شده، دستمايه زايش اطلاعات آتي است. و از سوي ديگر، بيانگر روابط و مناسبات جديد و ابزاري براي تفوق و توانمندي و بهانه اي جهت اثبات حقانيت و حفظ اريکه قدرت و متعاقب آن تضعيف، تمسخر و به چالش وا داشتن طرف مقابل است.

 نسخه قابل چاپ

کتابداري و اطلاع رساني در چند دهه اخير هماهنگ با پيشرفتهاي علمي و فناوري جديد در دنيا توسعه يافته، اما در بسياري از کشورهاي در حال توسعه و از جمله کشور ما ضعيف باقي مانده است؛ در حالي که انتظار مي رود با توجه به قدمت اين رشته و نيروي انساني و پ‍ژوهشگران تربيت شده در مقاطع کارشناسي ارشد و دکتري، فعاليت هاي علمي در آن وضعيت مناسبي داشته باشد به گونه اي که با توليد اطلاعات علمي، توسعه و باروري اين علم محقق گردد. در اين پژوهش، تلاش شده است با بررسي توليدات علمي کتابداري ايران از طريق سنجش مدارک نمايه شده در پايگاه هاي اطلاعاتي، ضمن مشخص نمودن نقش جامعه کتابداري ايران، زمينه اي براي تعيين موقعيت علمي کشورمان در ميان کشورهاي منطقه خاورميانه (ترکيه، عربستان سعودي و مصر) فراهم شود. اين پژوهش به روش پيمايشي ـ تحليلي و با استفاده از سياهه کنترل، انجام شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد طي 34 سال مورد بررسي (2003-1969) تنها 134 مدرک از ايران به دو پايگاه اطلاعاتي نامبرده راه يافته است. از اين رو، وضعيت توليد اطلاعات علمي ايران در زمينه کتابداري چندان مناسب به نظر نمي رسد. با وجود اهميت روزافزون حوزه اطلاع رساني و گرايش کتابداران اکثر کشورها به اين حوزه، نتايج پژوهش نشان دهنده عدم گرايش پژوهشگران کتابداري ايران به توليد اطلاعات در اين حوزه است.

 نسخه قابل چاپ