بانک مقالات تاریخ

روشنفکري، روشن نگري و نقد اجتماعي مفاهيمي مرتبط با يکديگر هستند، ليکن در مقام عمل الزاما هر روشنفکر و روشن نگري منتقد اجتماعي و روشنگر نيست. آنچه که در مقاله حاضر به آن پرداخته مي شود، بررسي آراي طالب اف به عنوان روشن نگري اجتماعي - سياسي در نقد شرايط، آرا و باورهاي جامعه زمان خويش است. همچنين درباره نحوه رويارويي وي با اين شرايط و آرا مختلف سخن خواهيم گفت. در اين بررسي از آثار طالب اف استفاده و از روش تحليل محتوا سود برده شده است.

 نسخه قابل چاپ

تحليل گفتمان ريشه در ساختار زبان دارد، با اين همه، زبان به عنوان يک شاخص، در کنار ساير شاخص ها اهميت دارد. در نگرش پسا ساخت گرا، تحليل گفتمان، مرز زبان را مي شکند و به دروه مفاهيم رخنه مي کند. جنبش هاي علمي بسياري نظير ساختار گرايي، فرماليسم، مدرنيسم در نقد ادبي، نشانه شناسي، هرمنوتيک و پسا ساخت گرايي در قالب سه رکن زبان - معنا و متن به گسترش تحليلي گفتمان ياري رسانده اند. زبان شناسي در قالب دو ديدگاه تحليل واحدهاي بزرگتر از جمله و چرايي و چگونگي استفاده از زبان، عرصه هاي جديدي را در رابطه با تحليل گفتمان گشوده و اين مهم را از طريق دو رويه گفتمان و عمل توليد معنا به انجام رسانيده است. آستين، ويتگنشتاين، دوسوسور، بارت، دريدا، فوکو و نورمن فرکلاف، در اين قالب نقش ارزنده اي داشته اند. همچنين نظريه هاي گفتمان با تاکيد بر توليد معنا و رهايي متن از شموليت و کليت و معناي واحد نيست، و تکثر معاني پنهان در آن، به نگرش هاي متعدد و متنوع از معنا ياري رسانده اند که در اين زمينه، فوکو، لاکوئو، و موفه نامدارترين افراد در اين زمينه مي باشند. اين سابقه تلاش نيم قرني، به تعميق مفهوم گفتمان و گسترش شيوه هاي تحليل گفتمان انجاميده است. نظريه هاي تحليل انتقادي گفتمان که عمدتا در عرصه انديشه پسا مدرن ظهور يافته اند، با توجه به متن به مولف متن و اثر، خواننده متن، بافت موقعيتي و زمينه اي متن، بازنمايي، واسازي و ساختار شکني متن پرداخته و آثار گسترده اي را در تحليل گفتمان پديد آورده اند. در اين مقاله، هدف آن است که متن فرمان مشروطيت را به عنوان سند مهم تاريخي واسازي نماييم و گسست هاي گفتماني آن را مشخص کنيم. موضوع مقاله تحليل انتقادي متن فرمان مشروطيت در قالب نظريه گفتمان است. روش کار بر پايه متدلوژي نورمن فر کلاف در نظر گرفته شده است. نتايج حاصل از اين مقاله نشان دادند گسست گفتماني جديدي است که از سوي گفتمان تجدد، در گفتمان سنتي حکومت قاجار در کشور ما پديد آمده است.

 نسخه قابل چاپ

دولت ادريسيان اولين دولت علوي بود که در سال 172ق/ 788 م در مغرب الاقصي استقلال خود را توسط ادريس بن عبداله حسني از خلافت عباسي به دست آورد. در باب مذهب ادريسيان و اين که آيا اين خاندان شيعه بوده اند يا نه در ميان مورخان اختلاف وجود دارد. گروهي اين ها را معتزلي شمرده اند و گروهي ديگر آن ها را شيعه دانسته اند بي آنکه به نوع آن اشاره کنند، برخي ديگر آن ها را شيعه معتزلي خوانده اند و بعضي ها فقط با لفظ علوي از آن ها ياد کرده اند.
در اين مقاله ضمن بررسي ديدگاه هاي متفاوت اين مورخان به اين نتيجه رسيده ايم که مي توان حدس زد که ادريسيان بنابر دلايل و مستندات تاريخي، به احتمال قوي از شيعيان زيديه بودند که به لحاظ اصول عقايد، معتزلي و در فروع عقايد از فقه ابوحنيفه پيروي مي کردند، ولي به دلايل سياسي هرگز به طور رسمي از مذهب خود ذکري به ميان نياورده اند.

 نسخه قابل چاپ

غوريان (543-612ق) در مدت کوتاهي توانستند حکومت مقتدري را در بخش وسيعي از سرزمين هاي اسلامي تشکيل دهند. جد اعلاي غوريان شنسب نام داشت. گفته شده وي در زمان علي بن ابي طالب (ع) به حضور ايشان رسيد و اسلام آورد، اما پذيرش آيين اسلامي از سوي مردم غور در زمان سلطان محمود غزنوي بوده است.
اوج اقتدار اين سلسله در زمان سلطان غياث الدين محمد (551- 599ق) و برادرش سلطان معزالدين (599- 602ق) بود که پيشرفت بزرگ اقتصادي و فرهنگي دولت غور نيز مربوط به اين دوره است.
معاصر بودن غوريان با حکومت هايي چون غزنويان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان همواره موجبات برخوردهاي سياسي و نظامي اين خاندان را با حکومت هاي ياد شده فراهم مي نمود. پس از مرگ معزالدين غوري سلسله غوريان اقتدار پيشين خود را از دست داد و رو به تجزيه نهاد و حاکمان محلي دم از استقلال زدند و در اين بين سلطان محمد خوارزمشاه از موقعيت استفاده نمود و سلسله غوريان را در خراسان و ماوراالنهر سرنگون ساخت.

 نسخه قابل چاپ

گروه هاي جات در جنوب شبه قاره هند و سرزمين سند زندگي مي کردند. توانايي و تجربه در دريانوردي، تجارت و جنگ هاي دريايي آنان را به خليج فارس و سواحل زنگبار کشاند. انتساب اين اقوام به کاست هاي پايين سبب گرايش عده زيادي از آنان به اسلام شد. فتوحات سريع مسلمانان در سند عمدتا متکي بر همکاري جات ها بود. از اين پس شمار آنان در ايران و عراق رو به فزوني نهاد. آنان علاوه بر شرکت در لشکرکشي هاي مسلمانان، به شورش هاي بسياري نيز دست زدند. در شبه قاره هند نيز همواره جات هاي غيرمسلمان با حاکمان مسلمان درگير بودند و سخت گيري برخي از سلاطين مغول سبب انسجام جات ها شد و از دسته هاي شورشي به جمعيتي متحد و داراي تشکيلات حکومتي تبديل شدند. اسب سواران شجاع در شورش هاي ضد کمپاني هند شرقي حضوري چشمگير داشتند. انگلستان به شيوه هاي غيرمستقيم از اخذ ماليات هاي سنگين به تدريج آنان را به انزوا کشانيد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله به بررسي قيام امام حسين (ع) در شعر شاعران نوپرداز عرب پرداخته است. از نظر آنان امام حسين (ع) رمز حق و عدالت و تجربه تاريخي است.
از نگاه شاعري چون "احمد دحبور" راه نجات، راه بازگشت به کربلاء است و هر انساني مي تواند به محض اراده خود، وارد آن شود.
"أمل دنقل" و "محمدعلي خفاجي" اعتقاد دارند که اوضاع کنوني مانند اوضاع و شرايط زمان امام حسين (ع) و کوفي مسلکي نيز در قرن بيستم جاري و ساري است، لذا اميدي به تغيير شرايط و اوضاع نيست.
"قاسم حداد" سر مبارک حسين را بسان پرچمي از حق و عدالت مي داند که به هر سرزميني برود، آن را پر از مهر محبت مي کند.
"مظفر نواب" حاکمان امروزه عرب را مانند يزيد مي داند لذا به حسين و شمشيرش در اين زمان نياز است.
"عبدالرحمن شرقاوي" مي گويد بايد ياد حسين در دل ها زنده بماند، و هرگاه ملتي بخواهد عدالت را بگستراند بايد حسين را به ياد آورد. و اگر در مقابل ستم قيام نکند و عدالت را برقرار ننمايد گويي دوباره حسين را کشته است.
از نظر "محمد عفيفي" امام حسين قيام نکرد تا انتقام ستمديدگان را از ستمگران بگيرد، بلکه قيام کرد تا راه و رسم ستم ستيزي را به ستمديدگان بياموزد.
"اُدونيس" قيام حسين را با کل هستي هماهنگ مي داند. از نظر وي کل هستي از قيام حسين متأثر گشته است. سنگ ها بر او مي گريد و گل ها بر شانه هايش مي رويد، و رودخانه ها بر جنازه حسين روان است و درختان خم شده اند تا بر حسين نماز بگذارد. پس تا هستي است حسين هم هست.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ