مقالات زبان های خارجی

همان گونه كه مي دانيم پيوستگي يك داستان روايي، به هنگام خواندن، مستلزم ايجاد ارتباط ميان شبكه هاي متعدد معنايي است كه در جاي جاي آن وجود دارند و به آن شكل مي دهند. در داستان هاي ژان فيليپ توسن، سكانس روايي به مانند يك كل حاوي معنا عمل مي كند. هر سكانس، كه خود به واقع قطعه اي مستقل محسوب مي شود، قرار است واحدي بسته يا هسته اي داراي معنا و خود بسنده را تشكيل دهد. از آنجا كه ساختار آثار وي به گونه اي نيست كه خوانندگان را به سوي راه حلي نهايي سوق دهد، مخاطبان وي، چنانچه بخواهند به ارزيابي درستي از معناي اين آثار دست يابند، ناچارند از ميان سكانس هاي ياد شده و يا مجموعه اي از آن ها دست به انتخاب بزنند. مطالعه حاضر سعي دارد تا به گونه اي اجمالي و البته ضروري، از مفاهيم ”درونمايه“ و ”ايزوتوپي“ تعريفي نو ارايه داده، ويژگي منحصر به فرد شيوه روايي خالق دوربين عكاسي را آشكار سازد.

انديشه مرگ به مثابه پايان همه چيز، در آثار هدايت بسيار پر رنگ است. در واقع مرگ، هراس از آن و در عين حال افسون آن، به گونه اي اساسي به جهان هدايت شكل و سمت و سو مي بخشند. بدون شك دلزدگي هدايت از زندگي و دل سپردن او به مرگي كه البته هراس انگيز است، ريشه در عواملي مختلف دارد، از جمله بستر اجتماعي - فرهنگي كه در آن نويسنده به كار نگارش مشغول بوده است. البته اين موضوع در ماهيت نوشتار نيز قابل بررسي است. اما در مقاله حاضر بدون پرداختن به عوامل برون متني، سعي كرده ايم ماهيت و نمود اين ذهن مرگ انديش را از خلال آثار او و به ويژه دو اثر اصلي اش يعني زنده به گور و بوف كور بررسي كنيم. مرگي كه وسوسه اش و در عين حال هراس از آن شخصيت ها و نيز خود نويسنده را در برزخي هولناك گرفتار كرده است.

رمان نو فرانسه مكتبي است كه از زمان پديداريش، يعني از ابتداي دهه 1950، بيش از ديگر مكتب هاي ادبي، به طور اصولي و مكرر، الگوهاي نوشتاري داستاني را زير سوال برده است.
در اين چالش، نويسندگاني كه مستقيم و يا غير مستقيم به اين گرايش وابسته بوده اند، توجه خود را معطوف قالب كرده و به آن اهميت ويژه اي بخشيده اند، با علم به اين كه انتخاب چنين شيوه اي مي توانست موجب عدم انتقال سريع و صريح مفهوم شود. از آثار آنان اغلب با عنوان «رمان آزمايشگاهي» ياد كرده اند، عبارتي كه «رمان تجربي» زولا را در قالب معاصرش تداعي مي كرد. البته بين اين دو تفاوتي جزيي وجود داشت: زولا به تجربه كردن ساختارهاي اجتماعي مي پرداخت و جامعه زمان خود را مورد تجزيه و تحليل قرار مي داد، در حالي كه نوگرايان رمان و در صدر آنان آلن رب گريه، با جديت و پشتكار در پي آزمودن توان بالقوه ظاهري نوشتار داستاني بودند. نتيجه اختيار ديدگاه فرماليستي اين بود كه دنياي ترسيم شده در روايت با دنياي «واقعي» - يا دست كم نمايي واقعي از دنيا - سنخيتي نداشت. پس فرم گرايي آنان مي تواند خواندن آثارشان را با مشكل مواجه سازد. هدف مقاله حاضر بررسي قوت و ضعف اين مدعا است..

وضعيت زنان ايراني در دوره پس از انقلاب اسلامي، همواره موضوع بحث و گفت و گو بوده است. اين مباحث مربوط به موقعيت، كاركرد، حقوق و نيز چهره اجتماعي آنان مي شوند. همانطور كه مي دانيم، هر نوع تغيير و تحول اجتماعي متاثر از افراد و گروه هايي است كه آن جامعه را تشكيل مي دهند. در اين زمينه، به ويژه وضعيت زنان ايراني قابل توجه است. از ميان اين زنان كه به طور كلي اعضاي غير فعال و خاموش جامعه و البته اكثريت آن را تشكيل مي دهند، برخي با گذر از قوانين عرفي جامعه، در عرصه هاي فعاليت اجتماعي شركت جسته، و گاه نيز پله هاي ترقي را تا سطوح بالا طي مي كنند. اين مقاله سعي دارد تا در پنج پرده متفاوت، نگاه و شيوه تفكر برخي از چهره هاي زن ايراني را كه در گستره ادبيات فارسي به مطالعات اجتماعي مي پردازند، بررسي كند.

آنچه نام مارسل پروست را بلند آوازه كرد، تحليل هاي روانشناختي او بود كه در رمان ماندگار در جستجوي زمان از دست رفته مي خورند. با اين همه، غناي زبان شناختي اين اثر كمتر مورد توجه ناقدان قرار گرفته است. در واقع پروست به گوناگوني هاي زبان توجه ويژه اي داشت تا آنجا كه وي نيز در نوشتن از سبك نويسندگان بزرگ ديگر تقليد مي كرد. در عين حال او اولين داستان پرداز فرانسوي است كه به هر يك از شخصيت هاي رمان شگفت انگيزش زباني خاص بخشيده: لحن، لهجه ،واژه ها و شيوه صرف و نحوي كه مي تواند محل تولد، موقعيت اجتماعي و طرز تفكر آن ها را بارز گرداند و نيز خصلت هاي اخلاقيشان را آشكار سازد. وانگهي پروست مشاهدات و بررسي هاي خود را درباره زبان، با توضيحات و انديشه هايي همراه مي سازد كه به صورتبندي قوانيني كلي گرايش دارند. به همين سبب مي توان مارسل پروست را زبان شناسي - البته نه حرفه اي - تلقي كرد كه مي كوشد از خلال گفتار اشخاص به روحيه و ذهنيت آن ها پي ببرد. و از اين نقطه نظر، زبان شناسي  اين نويسنده بزرگ، با تحليل هاي روان شناختي او در هم مي آميزد.

در طول سال هاي متمادي، در كشور فرانسه، رمان از بهترين ابزارهاي ژرف انديشي در واقعيت بوده است. به طوري كه مكتب ها يا علوم زيبايي شناختي ادبي فراواني تلاش كردند تا از طريق رمان، خود را به واقعيت زندگي نزديك تر سازند. هر چند به نظر مي رسد كه توجه به واقع گرايي متعلق به عصر هومر باشد، اما به آساني مي توان از واقع گرايي رمان نويسان عصر كلاسيك سخن به ميان آورد كه همواره تلاش مي كردند تا به كليات دست يابند. همچنين مي توان از رمان نويسان نامي رئاليست يا ناتوراليست سده نوزدهم ميلادي ياد كرد. اما مهم تر از همه، بهتر است از رمان نويسان «عصر بدگماني» سخن گفت كه با افكندن سايه شك و ابهام بر روي اركان رمان، آن را به بازنگري درخودش واداشتند، تا به فرم و ساختارش بپردازد، از ارجاع دادن به جهان پيرامون بپرهيزد و خودش يا به عبارت بهتر، متن آن، موضوع ارجاع داستان قرار گيرد. با توجه به اين مهم، در اين مقاله تلاش نگارنده بر اين خواهد بود كه با رويكردي تطبيقي به بررسي مفاهيم «واقعيت» و «واقع گرايي» در رمان سنتي و رمان نو بپردازد.

”جادو“ به معني عام واژه، به مجموعه گسترده اي از آداب و كنش هاي زباني اطلاق مي شود كه بخشي از جامعه با توسل به آن ها به طور مستقيم يا به واسطه عاملان مي كوشند براي دغدغه هاي زندگي خود پاسخي بيابند. ارزش بررسي مجموعه آثار عاميانه اي كه از دوره صفوي به زبان فارسي منتشر شده است، در اين است كه ما را با عوامل هراس و نگراني هاي بخش وسيعي از جامعه ما آشنا مي سازد. چاره جويي هاي غريب براي رويارويي با طيف وسيعي از موارد استيصال فردي و گروهي، از آفت و بيماري گرفته تا جنگ و صلح، بيانگر شيوه اي است كه براي مقابله با دشواري ها در پيش گرفته مي شود. مطالعاتي كه از قرن نوزدهم تا امروز در فرانسه در اين باره انجام گرفته است، نشان مي دهد كه ”سحر“، به عنوان زير مجموعه ”جادو“، در گروه هاي روستايي غرب اروپا رواج داشته و دارد كه عامل اساسي آن، فقر و فلاكت است. اين پديده ها را به شكل هاي مختلف در همه جوامع بشري مي يابيم، اما شايد بتوان در چشم اندازي كلي چنين گفت كه آداب و كنش ها در جايي بيشتر پرخاشگرانه و خشونت آميزند (جادوي سياه) و در جاي ديگر، بيشتر به منزله تمهيداتي است براي حفاظت و حراست و مصونيت از بلايا (جادوي سفيد).

اساسا وضعيت انديشه در زبان شناسي، متكي بر دو رويكرد است: عملكردي و تطبيقي. هدف دنبال شده در اين كار تحقيقي، معرفي يك رشته مسايل مربوط به نمايان سازي تشابه و اختلاف وجه در زبان روسي و فارسي مي باشد. فقط در صورت رويكرد تطبيقي در زمينه مطالعه مقوله وجه در زبان هاي روسي و فارسي كه اجازه تعيين وجوه تشابه و تضاد را مي دهد، مي توان پديده هاي نامحسوس را در زبان هاي اشاره شده، نمايان ساخت. در زبان روسي معاصر، معمولا وجه را به سه گروه اخباري، امري و التزامي تقسيم مي كنند و هم چنين اين گروه ها به دو گونه مستقيم و غير مستقيم تقسيم مي شوند. به عقيده زبان شناسان، مقوله وجه عبارت است از هسته مقوله عملكردي - معنايي ذهنيت، كه شامل ابزار برابر دستوري بيان رابطه گفته با واقعيت است. در دستور زبان فارسي از زبان فارسي به عنوان زباني تحليلي با عناصر صرفي ياد مي شود. اگر چه برخي از دستورنويسان زبان فارسي، مقوله وجه را به بيش از سه دسته هم تقسيم مي كنند، اما بسياري از آن ها مقوله وجه را (همچون در زبان روسي) به سه دسته به عنوان وجوه اصلي، تقسيم مي كنند و وجه دعايي به عنوان وجه غير مستقل، فقط در ادبيات كلاسيك مشاهده مي شود.