بانک مقالات جغرافیا

شهر قم علاوه بر اينکه به عنوان مهم ترين پايگاه مذهبي جهان تشيع و دومين مرکز زيارتي کشور بعد از مشهد در سطح ملي شناخته شده است، داراي پتانسيل هاي مذهبي - فرهنگي، تاريخي و طبيعي با ارزش ديگري نيز هست؛ ليکن تاکنون اين شهر نتوانسته است به جايگاه واقعي خود در عرصه جذب گردشگر به ويژه به لحاظ ضريب ماندگاري گردشگران دست يابد. در پژوهش حاضر هدف اصلي آن است که با به کارگيري فرايند برنامه ريزي استراتژيک، ضمن پي جويي توانمندي ها و کارکردهاي گردشگري شهر قم و به منظور توسعه اين کارکردها، به ارايه راهکارها و تعيين استراتژي هاي کاربردي براي توسعه گردشگري -با تاکيد بر گردشگري مذهبي- شهر قم پرداخته شود. در اين فرايند با بررسي قابليت ها و فرصت هاي گردشگري قم، نتايج نهايي مبين آن است که استراتژي هاي قابل قبول در برنامه ريزي گردشگري مذهبي اين شهر، در اولويت نخست استراتژي هاي محافظه کارانه اند؛ و در واقع استراتژي هاي تهاجمي در اولويت دوم برنامه ريزي قرار مي گيرند. بدين منظور، نخست استراتژي هاي اوليه WO و سپس استراتژي هاي SO در ماتريس SWOT در اولويت قرار گرفتند. در واقع استراتژي محافظه کارانه WO₂ با امتياز 6.49 به مثابه بهترين استراتژي در توسعه گردشگري مذهبي شهر قم تلقي مي گردد. به منظور تحقق اين امر مهم، استراتژي مذکور مي تواند با اجرا و تقويت فضاهاي سرگرمي و تفريحي (پارک و شهربازي) و فضاهاي سبز و همچنين تقويت جاذبه هاي طبيعي به عنوان عنصر مکمل گردشگري مذهبي، در تمام طول سال، براي جلوگيري از فصلي شدن گردشگري شهر و افزايش مدت اقامت گردشگران در شهر عملي گردد. در عين حال استراتژي تهاجمي SO₂ با امتياز 7.33، موثرترين راهبرد -پس از محافظه کارانه- قلمداد مي شود. به منظور نيل به اهداف تحقيق و توسعه گردشگري با بهره گيري از اين استراتژي، توسعه علوم اسلامي از يک سو، و افزايش تبليغات و جذب طلاب و گردشگران مذهبي - فرهنگي خارجي با معرفي جايگاه واقعي کارکردهاي مذهبي - فرهنگي شهر قم به ساير کشورها و همچنين ايجاد اشتغال و درآمد پايدار از سوي ديگر، پيشنهاد مي شود.

 نسخه قابل چاپ

با توجه به تقاضاي روزافزون مردم به تفرجگاه ها و مراكز تفريحي، تحليل هاي اقتصادي و اجتماعي و بررسي كامل خواسته هاي مردم براي فراهم آوردن امكانات و تسهيلات لازم، امري ضروري است. در اين تحقيق از روش هزينه سفر منطقه اي براي ارزش گذاري اقتصادي تفرجگاه چشمه ديمه استفاده شد. اين روش بر مبناي استفاده از نقشه، ديدگاه و خصوصيات اقتصادي - اجتماعي بازديدكنندگان از تفرجگاه و نيز افزايش هزينه و مسافت دسترسي به منطقه است. نتايج نشان دادند كه متغيرهايي چون سن و سطح سواد و مقدار درآمد ماهانه بازديدكنندگان، تاثير عمده اي بر استفاده از تفرجگاه ها دارند. بررسي سطح درآمد ماهانه بازديدكنندگان نشان داد كه ميان اين متغير و تعداد روزهاي بازديد از تفرجگاه و نيز تمايل به پرداخت وروديه، همبستگي بالايي وجود داشت. اين نتايج به دست آمده چندان دور از انتظار نبود، زيرا به عنوان مثال براي پارك هاي ايالات متحد نيز نتايج مشابهي به دست آمده اند. نتايج در عين حال نشان دادند كه سطح تحصيلات نيز نقش مهمي در جذب گردشگران چشمه ديمه داشته است، به گونه اي كه بيشترين تعداد بازديدكنندگان داراي تحصيلات دانشگاهي بودند. بررسي مطالعات انجام شده در برخي از تفرجگاه هاي كشور نشان مي دهد كه اين مناطق براي نوجوانان تا ميان سالان جاذبه بيشتري دارند؛ اما نتايج ما نشان داد كه بيشترين تعداد بازديدكنندگان (24 درصد) در محدوده سني 34-30 سال هستند. ارزش تفرجي روزانه بالاي گردشگاه چشمه ديمه كه در تابستان 1387 محاسبه شد، با تحقيقات مشابه كه براي تالاب انزلي (1385) و پارك جنگلي طالقاني (1386) انجام گرفت، درخور مقايسه بود. اين ارزش براي سه منطقه يادشده به ترتيب حدود 72، 12 و 42 ميليون تومان برآورد شد. حتي با احتساب نرخ تورم در فاصله زماني اين سه تحقيق، نتايج نشان دهنده لزوم توجه بيشتر و تدوين طرح توسعه گردشگري منطقه تفرجگاهي چشمه ديمه است.

 نسخه قابل چاپ

کيفيت محيط، از عوامل موثر بر حرکات جمعيتي درون شهري محسوب مي شود. در چند دهه اخير پديده تنزل کيفيت محيطي همچون شبحي بر ساختار اقتصادي کهن شهرهاي ايراني سايه افکنده و پايداري درازمدت آن را با خطر مواجه ساخته است. نتيجه اين امر برون راني بوميان از هسته هاي باارزش قديم شهري به سمت مناطق نوساز و مياني است. کاهش عملکردي و فرسودگي کالبدي بيش از پيشِ بافت و کاهش کيفيت آن، از بديهي ترين نتايج حاصل از توالي اين چرخه (مهاجرت بيشتر = کيفيت نازل تر محيطي) است که امروزه گريبانگير شهر قديمي خرم آباد نيز شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسي اين چرخه و ناپايداري شهري در بافت قديم شهر خرم آباد صورت گرفته است و پيش فرض اساسي آن اين است که با درک و شناخت ميزان و علل رضايت مندي شهروندان از محيط زندگي شان، مي توان مانع خروج جمعيت از اين محله ها و کاهش جمعيت بافت تاريخي و مرکزي شهرها و ايجاد تعادل فضايي در محله ها و بافت هاي شهري شد. روش جمع آوري داده ها از طريق پرسشنامه و انجام مصاحبه ميداني و حجم نمونه 388 عدد بوده است. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار آماري Spss انجام شده است. فرضيه اين پژوهش، عبارت است از: ميان سطح رضايت شهروندان از کيفيت محيط سکونتي شان و تمايل به مهاجرت درون شهري آنها ارتباط معنا داري وجود دارد. نتايج تحقيق نشان مي دهد که، حدود 60 درصد از جامعه نمونه، تمايل به مهاجرت از بافت دارند. ميزان رضايت مندي ساکنان بافت قديم از محيط سکونتي شان تقريبا در حد متوسط (1<2.6<5) با ميانه نظري 3 ارزيابي شده است. ميزان رضايت مندي از معيار هويت محيطي، نسبتا زياد است. ساکنان از امنيت محله شان و آرامش در آن، اظهار رضايت نسبي داشتند و در مورد ساير معيارها، رضايت مندي کمتر از حد متوسط بوده است. نتايج حاصل از ارتباط کيفيت محيط سکونتي و تمايل به مهاجرت هاي درون شهري، در جهت تاييد نسبي تاثيرپذيري اين گونه حرکات از کيفيت محيط سکونتي است و نشان از عدم ارتباط معنا دار بين دو معيار مهاجرت هاي درون شهري و مالکيت مسکن؛ و برعکس، وجود ارتباط معکوس برخي از معيارها مثل امنيت، هويت محيط شهري، خدمات عمومي و بهداشتي، ويژگي هاي کالبدي با مهاجرت هاي درون شهري دارد. همچنين رابطه خويشاوندي و طايفه اي محكم، موجب تحکيم روابط همسايگي مي گردد و اين خود منجر به کاهش مهاجرت هاي درون شهري مي شود.

 نسخه قابل چاپ

تجربه ثابت کرده است که گردشگري همواره دربردارنده تاثيرات اقتصادي و اجتماعي و زيست محيطي است. بدين دليل، سياست توسعه پايدار گردشگري (توريسم)، امروزه رويكردي عمومي است كه دولت ها به آن توجه كرده اند تا گردشگري يا توريسم از لحاظ بوم شناختي در بلندمدت مقبول افتد و از لحاظ مالي خودكفا، و از ديدگاه هاي اجتماعي و اخلاقي نيز براي جوامع محلي مفيد و نويدبخش باشد. بنابراين، گردشگري بايد بخشي از محيط هاي طبيعي و فرهنگي و انساني باشد تا تعادل بين آنها را حفظ كند. در اين پژوهش تاثيرات گردشگري در شهرستان مشکين شهر بررسي مي گردد و راهكارهايي براي توسعه پايدار گردشگري ارايه مي شود تا ضمن افزايش منافع حاصل از آن، بتوان تاثيرات منفي آن را به حداقل كاهش داد. اين پژوهش با توجه به نوع هدف، کاربردي است؛ و از نظر ماهيت و روش، از نوع تحقيقات توصيفي - تحليلي و همبستگي به شمار مي آيد. جامعه آماري پژوهش شامل کارشناسان و متخصصان سازمان ها و ادارات شهرستان مشکين شهر، به تعداد 55 نفر است. بنابراين، به دليل حجم اندك، تمام جامعه آماري به عنوان نمونه انتخاب شدند و نمونه گيري ديگري صورت نگرفت. روش گردآوري داده ها و اطلاعات در اين پژوهش، روش کتابخانه اي و ميداني (پرسشنامه) است. براي تجزيه و تحليل داده ها و آزمون فرضيات پژوهش از تحليل رگرسيون خطي ساده استفاده شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد که توسعه گردشگري در شهرستان مشکين شهر آثار نامطلوبي را در محيط زيست به وجود آورده است. همچنين، توسعه گردشگري در توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي شهرستان مشکين شهر تاثير داشته است. نتايج اين پژوهش مي تواند در سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، سازمان حفاظت محيط زيست استان اردبيل و شهرستان مشکين شهر و همچنين شهرداري و فرمانداري اين شهر (استانداري اردبيل) کاربرد داشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

كارآفريني از فعاليت هايي است كه مي تواند به نوعي برطرف كننده بسياري از چالش هاي عمده بزرگ (همچون بيکاري، درآمد پايين، عدم تنوع اقتصادي و جز آن) در مناطق روستايي باشد و در ساير جنبه هاي زندگي انساني روستاييان نيز تاثير مثبت نهد. به همين علت اقتصاددانان و صاحب نظران معتقدند كه كارآفرينان از عوامل اصلي و راهبردي توسعه اقتصادي اند که با استفاده از تجربيات روش هاي كهنه و حذف ناكارآمدي هاي آنها و جايگزيني شيوه هاي كارآمد و نو، به نظام اقتصادي پويايي و حيات مي بخشند. بنابراين مي توان به اين نتيجه دست يافت كه كارآفريني روستايي راهكاري جديد در نظريه هاي توسعه براي توانمندسازي و ظرفيت سازي در مناطق روستايي با هدف كاهش شكاف شهر - روستا، ايجاد برابري اقتصادي، اجتماعي، محيطي و نهادي است و ابزاري مهم در رسيدن به توسعه پايدار به شمار مي آيد. با اين حال توسعه کارآفريني در مناطق روستايي به انتخاب بهترين مکان براي استقرار فعاليت هاي مرتبط با کارآفريني وابسته است. اگرچه برنامه ريزان روش هاي متفاوتي را براي اولويت بندي مکان ها مورد استفاده قرار داده اند، اما به نظر مي رسد که تکنيک رتبه بندي بر اساس تحليل هاي تصميم گيري چندمتغيره، از مفيدترين روش ها در جهت اولويت بندي مکان هاست. لذا در اين مطالعه از تکنيک پرومتي براي اولويت بندي توسعه کارآفريني در مناطق روستايي دهستان حومه مركزي شهرستان خدابنده ـ به عنوان جامعه نمونه ـ استفاده شد، که نتايج به دست آمده بر اساس شاخص هاي 10 گانه نشان دهنده اين است که روستاهاي نظرقلي، اقچه قيا و لاچوان به ترتيب رتبه هاي اول تا سوم را به دست آوردند. روش شناسي تحقيق توصيفي - تحليلي است.

 نسخه قابل چاپ

بر اساس آثار برجاي مانده از خانه هاي سکونتگاه هاي کهن تاريخي که از هزاره هاي ششم پيش از ميلاد به بعد در بسياري از نقاط ايران وجود داشته اند، و همچنين آثار برجاي مانده از برخي سکونتگاه هاي واقع در بين النهرين، هر خانه به طور معمول از دو بخش ـ يکي فضاي ساخته شده و محصور، و ديگري فضاي باز ـ تشکيل مي شد، زيرا در نواحي مرکزي و جنوبي ايران و بين النهرين هوا در طول سال به گونه اي بوده است که مدتي از سال هوا سرد و حدود نيمي ديگر معتدل و گرم بوده است و بخشي از فعاليت هاي مربوط به سکونت در اوقات مناسب سال در فضاي باز صورت مي گرفت. با وجود آنکه نقش پديده هاي جغرافيايي و محيطي در شکل گيري فضاي باز يا حياط خانه ها کمابيش آشکار است، اما برخي از محققان عوامل فرهنگي را به عنوان عوامل اصلي شکل دهنده انواع حياط در خانه هاي سنتي نام برده اند. افزون بر اين، به نظر مي رسد كه دسته بندي موجود از انواع فضاي باز و رابطه آن با فضاهاي ساخته شده در ايران بسيار کلي است و دقت کافي در آن به كار نرفته است. پرسش هاي اصلي اين تحقيق بدين شرح اند: 1) عوامل اصلي پديدآورنده حياط در خانه هاي سنتي چه بودند؟ 2) انواع فضاي باز را با توجه به ساختمان چگونه مي توان دسته بندي کرد؟ هدف از انجام اين پژوهش در وهله نخست توجه به چگونگي تاثير عوامل جغرافيايي در شکل دهي به فضاي باز خانه هاست، و در وهله دوم ارايه نوعي دسته بندي جامع براي گونه بندي انواع حياط در خانه هاست. فرضيه اين پژوهش چنين است: پديده هاي جغرافيايي نقش اصلي و مهمي در چگونگي شکل گيري انواع حياط در خانه هاي سنتي ايران داشته اند. در اين پژوهش از روش تحقيق تاريخي – تفسيري استفاده شده است. پديده هاي جغرافيايي، متغيرهاي مستقل و انواع فضاي باز يا حياط، متغيرهاي وابسته اين پژوهش اند. روش گردآوري داده ها، هم به صورت اسنادي و هم به شکل ميداني بوده است. چارچوب نظري اين تحقيق براين اساس استوار است که پديده هاي جغرافيايي و اقليمي نقش مهمي در شکل گيري خانه هاي سنتي حياط دار داشته اند. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد كه چگونگي شکل گيري فضاي باز يا حياط در خانه هاي سنتي ايران تحت تاثير پديده هاي جغرافيايي بوده است. همچنين دسته بندي جديدي از انواع حياط ارايه شده است که به نظر مي رسد بر اساس آن مي توان همه انواع فضاهاي باز مورد استفاده در خانه هاي سنتي ايران را شناسايي و طبقه بندي كرد. يکي از نتايج مهم اين پژوهش، ارايه دسته بندي و تعريف جديدي از انواع فضاهاي باز کاربردي – محيطي يا حياط هاي واحدهاي مسکوني ايراني است.

 نسخه قابل چاپ

پس از جنگ سرد و به دنبال حمله صدام به كويت، امريكا با اتكا به توانايي هاي سياسي، اقتصادي و نظامي خود ايده نظم نوين جهاني را به رهبري خود مطرح كرد. پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 نيز امريكا با استفاده از فرصت به دست آمده و با اين پيش فرض كه داراي رسالت تاريخي براي برخورد با تهديدهاي جهاني است، سياستي يك سونگر و قدرت محور در پيش گرفت. با توجه به اهميت و بيلان نفت و گاز در انرژي جهاني و با توجه به اين واقعيت كه امريكا با دارا بودن 2 درصد ذخاير نفت جهان حدود 25 درصد نفت جهان را مصرف مي كند، انگيزه لازم را براي اين كشور به منظور تامين امنيت منابع نفت و گاز و مسيرهاي انتقال آنها فراهم كرد، تا علاوه بر تامين نيازهاي انرژي خود از طريق حضور و ايفاي نقش موثر در امنيت منابع انرژي و مسيرهاي انتقال آن، رقباي خود را نيز كنترل كند. اهميت منابع نفت و گاز خاورميانه و خزر، كه حدود 70 درصد ذخاير نفت و 40 درصد ذخاير گاز جهان را دربر مي گيرد، موجب شده است تا امريكا براي ايجاد بسترهاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي هم سو با منافع خود در منطقه خاورميانه با هدف تثبيت هژموني جهاني خود، طرح خاورميانه بزرگ را مطرح سازد. اين طرح به دليل اينكه تهديداتي را متوجه ايران مي كند، مورد مخالفت ايران قرار گرفته است. بنابراين ايران با استفاده از وزن و جايگاه خود در خاورميانه اجراي موفقيت آميز طرح خاورميانه بزرگ را با چالش مواجه مي كند. مقاله حاضر به دنبال پاسخگويي به اين پرسش است كه: با توجه به اينكه طرح خاورميانه بزرگ در مسير كمك به تثبيت هژموني جهاني امريكاست، عدم هماهنگي ايران با اين طرح، با توجه به وزن و جايگاه آن در خاورميانه، چه تاثيري بر اين طرح خواهد گذاشت؟ نتايج تحقيق نشان مي دهد كه عدم هماهنگي و مخالفت ايران با طرح مذكور، آن را با چالش هايي مواجه مي كند؛ و از آن سو، ايران نيز به دليل اين مخالفت هزينه هايي را متحمل مي شود.

 نسخه قابل چاپ

در دهه هاي اخير با ظهور انگاره هاي جديد، رشد و توسعه شهري به صورت هوشمند مطرح شده است و توسعه درون زا جزيي از آن به شمار مي آيد. اين در حالي است که سياست هاي جاري در کشور، فارغ از توجه به اين انگاره ها تنها در پي پاسخگويي آني به نيازهاي جامعه است و بدين ترتيب عواقب آتي چنين تصميماتي در رشد و توسعه شهر ناديده انگاشته مي شود. اما بايستي توجه داشت که الگوبرداري از اين مفاهيم و گرته برداري محض از آنها پيامدهاي به مراتب بدتري خواهد داشت. از اين رو با کنکاش دقيق در مفاهيم، چالش ها و راهبردهاي آنها مي بايست بسترسازي مناسبي براي بومي سازي اين الگو فراهم آيد. هدف کلي اين مقاله بازشناسي سياست هاي مسکن مهر و نقد علمي بر آن، با توجه به ضرورت ها و محدوديت هاي توسعه شهري و ارايه الگوي توسعه درون زا به عنوان راهکار انطباقي اين سياست ها با رشد هوشمند شهري است. از اين رو ابتدا به بررسي ضرورت توسعه افقي شهر، که مسکن مهر بر آن پافشاري دارد، پرداخته مي شود؛ سپس به تبيين فرآيند و چارچوب توسعه درون زا اشاره مي گردد و در نهايت به امکان سنجي توسعه درون زا به عنوان راهکار جايگزين مسکن مهر پرداخته مي شود. نتايج کلي اين تحقيق مبين اين نکته است که در شهرهايي که امکان بارگذاري توسعه درون افزا وجود دارد، استقرار و مکان گزيني مسکن مهر وراي ساختار و سازمان فضايي شکل يافته شهر، هزينه هاي مضاعفي را در تامين زيرساخت ها و خدمات شهري به مديريت شهري تحميل مي كند؛ حال آنکه با هدايت جريان هاي سرمايه گذاري دولتي به سمت توسعه درون زا، ضمن استفاده بهينه از ظرفيت هاي موجود، هزينه هاي توسعه شهري در عرصه هاي محيطي، اقتصادي و اجتماعي به مراتب کاهش خواهد يافت.

 نسخه قابل چاپ

بازار تبريز از گذشته هاي دور با كاركردهاي قوي و متنوع، حوزه نفوذي وسيع و گسترده در سطح ملي و بين المللي داشته؛ اما در دهه هاي اخير به دليل بي توجهي طرح هاي شهري به آن در معرض افول قرار گرفته است. روش تحقيق در نوشتار حاضر توصيفي و تاريخي است، كه با استفاده از داده هاي حاصل از روش هاي ميداني و كتابخانه اي انجام شده است. كاهش بارگذاري سطح فعاليت هاي تجاري به لحاظ كمي، ايجاد رقابت پذيري با هدف كارايي فضايي و اقتصادي، تقويت، احيا و توسعه محوري كشور با عملكرد بازرگاني ـ تجاري، ارتقاي كارايي و بهره وري بهينه اقتصادي، و همچنين فعاليت هاي كلان شهر تبريز با استفاده از ظرفيت هاي دروني مركزيت بافت تاريخي منطقه، تقويت كيفي و ارتقاي شان بازار به عنوان مركز اقتصادي كلان شهر تبريز، از يافته هاي تحقيق به شمار مي آيد.

 نسخه قابل چاپ

مسكن كالايي با دوام، غيرمنقول، چند بعدي، غيرهمگن و بسيار پرهزينه است و در سازمان اجتماعي فضا نيز نقش بسيار موثري دارد. فقر مسكن يكي از جلوه هاي بارز كشورهاي در حال توسعه به شمار مي آيد. بنابر گزارش سازمان بهداشت جهاني، در سال 2000 بيش از 600 ميليون نفر داراي مسكن هاي غيراستاندارد بوده اند. بر همين مبنا و با توجه به نتايج بررسي نويسندگان، هم اكنون نزديك به دوپنجم جمعيت شهرهاي استان لرستان در محله هايي غيرمقاوم و محروم از فضاهاي مناسب و زيست دروني استقرار دارند. هدف اين مقاله ارزيابي وضعيت مسكن گروه هاي درآمدي و ارايه برنامه براي اقشار كم درآمد، با استفاده از تكنيك هاي آماري مورد استفاده در برنامه ريزي مسكن به منظور كمك به اين برنامه ريزي در استان لرستان است. روش شناسي (متدولوژي) مقاله بنيادي ـ كاربردي است. متغيرهاي مورد بررسي مشتمل بر مساحت زيربنا برحسب دهك هاي درآمدي، برآورد تابع مخارج خانوار، برآورد تابع پيشنهاد اجاره در نقاط شهري استان به تفكيك دهك هاي درآمدي، ميزان يا درصد مالكيت و اجاره نشيني، وضعيت شغلي سرپرستان خانوارها، گروه هاي غيرمالك برحسب دهك، توان مالي خانوار، خط توانمندي خانوار، خط فقر نسبي و مطلق خانوار در تامين مسكن، برآورد حجم نياز سكونتي خانوارهاي فقير، برنامه تامين مسكن گروه هاي كم درآمد و منابع مالي تامين مسكن است.

 نسخه قابل چاپ

كشور ايران به لحاظ موقعيت جغرافيايي از مستعدترين مناطق جهان از نظر بروز مخاطرات طبيعي و به ويژه زمين لرزه است، به طوري كه از نظر ميانگين سالانه بيشترين تعداد مطلق جمعيت در معرض خطر زمين لرزه، در جايگاه هفتم آسيا و سيزدهم جهان قرار دارد. با نگاه اجمالي به نقشه هاي پهنه بندي زمين لرزه، مي توان دريافت كه بيشتر سكونتگاه هاي پرجمعيت روستايي و شهري كشور در دامنه هاي البرز و زاگرس واقع اند كه از لحاظ تهديد مخاطرات طبيعي و به ويژه زلزله آسيب پذيري نسبتا بالايي دارند. از طرفي ديگر، تفاوت در ظرفيت هاي موجود سكونتگاه ها در ميزان اثرپذيري متفاوت آنها از تاثيرات ناگوار زلزله، سطح آسيب پذيري شان را نيز از يكديگر متفاوت مي سازد. به همين خاطر تاكيد اين پژوهش، بررسي ظرفيت ها و آسيب پذيري سكونتگاه هاي روستايي در برابر خطر زمين لرزه در مناطق روستايي شهرستان خدابنده است. پژوهش حاضر درصدد اندازه گيري ميزان ظرفيت هاي اجتماعي، اقتصادي، نهادي و كالبدي مناطق روستايي مورد مطالعه به منظور مقابله با تاثيرات مخاطره زلزله و تبيين عملي نقش ظرفيت سازي و يا تقويت ظرفيت هاي موجود با هدف كاهش تاثيرات زمين لرزه در منطقه روستايي مورد مطالعه است. براي دستيابي به اهداف تحقيق، از روش هاي اسنادي و ميداني با تاكيد بر تكميل پرسشنامه نزد 321 نفر سرپرست خانوار روستايي در 37 روستا، استفاده شده است. پس از جمع آوري داده ها، به تحليل آنها در محيط SPSS اقدام گرديده است. نتايج تحقيق، از كافي نبودن ظرفيت هاي موجود در منطقه روستايي مورد مطالعه براي كاستن از تاثيرات و آسيب پذيري خطر زمين لرزه حكايت دارد.

 نسخه قابل چاپ

بروز انواع ناهنجاري هاي اجتماعي، و از همه مهم تر وقوع جرايم مرتبط با مواد مخدر در شهر زنجان، از مشكلات عمده اين شهر در مقطع كنوني و دغدغه اي براي مديران شهري و دست اندركاران قضايي و انتظامي آن است. اين پژوهش با هدف تحليل سازمان فضايي اين ناهنجاري ها در شهر زنجان و شناسايي الگوهاي مكاني و عوامل تسهيل كننده ارتكاب اين جرايم و به منظور مقابله و كنترل محدوده هاي آلوده به آنها، با استفاده از مدل هاي آماري و گرافيكي و سامانه اطلاعات جغرافيايي انجام گرفته است. روش پژوهش در اين مقاله تحليلي و تطبيقي است و براي شناسايي و تحليل الگوهاي فضايي توزيع جرايم در سطح شهر زنجان از آزمون هاي مركز متوسط، بيضي انحراف معيار و آزمون خوشه بندي و شاخص هاي نزديك ترين همسايه و تخمين تراكم كرنل استفاده شده است. جامعه آماري پژوهش حاضر تمامي جرايم مرتبط با مواد مخدر است كه در دوره زماني يك ساله ـ از فروردين لغايت اسفند سال 1383 ـ در محدوده قانوني شهر زنجان به وقوع پيوسته است. نتيجه پژوهش نشان مي دهد كه توزيع فضايي جرايم مورد بررسي در شهر زنجان از الگوي خوشه اي و متمركز پيروي مي كند و مهم ترين كانون جرايم مرتبط با مواد مخدر در شهر زنجان بر منطقه اسكان غيررسمي بي سيم (نجف آباد) انطباق يافته است. اين منطقه از محدوده هاي پرمساله شهر زنجان از نظر كالبدي، جمعيتي و با نرخ بالاي تراكم و با محدوديت هاي زياد از نظر سرانه هاي خدماتي و تجهيزات و تاسيسات شهري است، به گونه اي كه بسياري از كاربري هاي ضروري يا در اين منطقه وجود ندارد و يا با كمبود شديد مواجه است. به نظر مي رسد كه براي افزايش ايمني و كاهش ناهنجاري هاي اجتماعي در اين محدوده از منظر جغرافيايي، نياز به طراحي مجدد فضاهاي بدون دفاع، ساماندهي فضاهاي متروك و رها شده و تعادل بخشي به سرانه كاربري ها در اين محدوده از شهر زنجان بيش از همه احساس مي شود.

 نسخه قابل چاپ

اكوتوريسم پديده اي نسبتا تازه در صنعت گردشگري است كه تنها بخشي از كل اين صنعت را تشكيل مي دهد و بسياري از كشورهاي جهان را بر آن داشته است كه سرمايه گذاري هاي عمده اي را به اين بخش، به لحاظ درآمدزايي فراوان آن، اختصاص دهند. اين شكل از گردشگري فعاليت هاي فراغتي انسان را عمدتا در طبيعت امكان پذير مي سازد و موجب افزايش و قدرداني عميق تر آنان از طبيعت مي شود كه در نهايت حس حفاظت و حراست از محيط هاي طبيعي را در آنان برمي انگيزد و تقويت مي كند. آنچه كه در اين نوع گردشگري اهميت فراوان دارد موضوع پايداري است، زيرا صنعت گردشگري بدون برنامه ريزي دقيق و توجه به قابليت هاي بوم شناختي، محلي، فرهنگي و اجتماعي، مشكلاتي را براي هر منطقه در پي خواهد داشت. از جمله مهم ترين جاذبه هاي طبيعي، مناطق كويري و بياباني هستند كه حدود 90 درصد از مساحت كشور را به خود اختصاص داده اند. وجود چنين وسعتي از نواحي خشك، لزوم توجه به پتانسيل هاي مناطق مذكور را در زمينه صنعت اكوتورسيم و ژئوتوريسم، به ويژه در استان يزد كه در مركز ايران و در حاشيه دشت كوير و دشت و بيابان لوت قرار گرفته است، ضروري مي سازد. بر اين اساس در نوشتار حاضر سعي شده است تا به معرفي پتانسيل هاي اكوتوريستي كويرهاي اطراف استان يزد و دشت و بيابان لوت پرداخته شود و جنبه هاي مديريت پايدار گردشگري در اين مناطق با رويكرد اكوتوريسم مورد دقت و توجه قرار گيرد. در اين تحقيق، تجزيه و تحليل برمبناي الگوي تحليل SWOT استوار است و در نهايت با در نظر گرفتن عوامل تاثيرگذار در منطقه شامل چهار گروه ـ نقاط ضعف، قوت، فرصت ها و تهديد ها ـ راهبردهايي هم سو با توسعه پايدار گردشگري در اين مناطق ارايه گرديده است.

 نسخه قابل چاپ

روابط بين سكونتگاه هاي روستايي و شهري در شهرستان فيروزكوه به واسطه جريان هاي جمعيتي تحقق مي يابد. اين روابط در سطح محلي و ناحيه اي به ايجاد شبكه ساختاري و شكل دهي الگوي شبكه سكونتگاهي منجر شده است. حال، ويژگي هاي الگوي اين شبكه سكونتگاهي پرسش و مساله اصلي اين تحقيق است. داده هاي تحقيق منتج از 25 روستاي نمونه و 436 خانوار نمونه عملياتي شهرستان فيروزكوه است كه بر اساس فرمول كوكران و با در نظر گرفتن فاصله دوري و نزديكي روستاها نسبت به شهر فيروزكوه انتخاب شدند. اندازه شبكه، تراكم شبكه و درجه (دروني و بيروني) شبكه، شدت جريان يا درجه دروني جامعه كل هر روستا مهم ترين معيارهاي شبكه و انواع مركزيت ها، معيارهاي تسلط شبكه سكونتگاهي را نشان مي دهند. بر اساس يافته هاي تحقيق، شهر تهران با احراز مركزيت درجه اي، بردار ويژه و بينابيني به عنوان سكونتگاه اصلي در ساختار شبكه اي شهرستان فيروزكوه شناخته شد. همچنين مهدي شهر، كركبنه، محمود آباد، نجفدر و فريدون كنار با احراز مركزيت دوري، به مثابه ضعيف ترين سكونتگاه در شبكه شناسايي شدند. بر اساس نتايج تحقيق، الگوي كلي حاكم بر شبكه سكونتگاهي شهرستان فيروزكوه الگويي فصلي و منظم و چرخه اي از جريان هاي جمعيتي است كه در قالب الگوهاي شبكه اي تابستانه و زمستانه در سطح محلي و منطقه اي مطرح است. اين الگو هم سو با مشخصات نظريه هاي قطب رشد است و با الگوي نظريات شبكه اي فاصله دارد. چندسويه بودن و جهت دار بودن پيوند سكونتگاه روستايي و شهري نيز از ويژگي هاي شبكه سكونتگاهي ناحيه مورد مطالعه است.

 نسخه قابل چاپ

ايستگاه هاي آتش نشاني از جمله مراكز مهم و حياتي خدمات رساني در شهرها هستند كه نقش مهمي در تامين ايمني و آسايش شهروندان و توسعه شهرها دارند. بديهي است خدمات رساني به موقع ايستگاه هاي آتش نشان بيش از هر چيز مستلزم استقرار آنها در مكان هاي مناسب است كه بتوانند در اسرع وقت و بدون مواجه شدن با موانع و محدوديت هاي محيط شهري از يك سو و با ايجاد كمترين آثار منفي بر زندگي ساكنان شهر از سوي ديگر، به محل حادثه برسند و اقدامات امداد را به انجام برسانند. عوامل متعددي در مكان يابي تجهيزات شهري دخالت دارند كه تحليل همه جانبه آنها به وسيله روش هاي سنتي مكان يابي به دليل حجم زياد داده ها امكان پذير نيست. از طرفي، عدم توجه به اين عوامل در مكان يابي تجهيزات شهري موجب هدر رفتن سهم عمده اي از منابع مادي و از دست دادن حجم زيادي از انرژي و نيروي كار انساني در شهرها گرديده است. لذا استفاده از ابزار تحليل گر توانمندي چون GIS كه بتواند با حجم وسيعي از داده ها كار كند، ضروري است. ايستگاه هاي موجود در قسمت جنوبي منطقه واقع شده اند و شمال و مركز منطقه در خارج از سطح پوشش آنها قرار مي گيرند. همچنين از لحاظ موقعيت مكاني داراي ضعف هاي مهمي مانند واقع شدن در معابر يك طرفه، پوشش ندادن كل منطقه و جز اينها هستند. در اين پژوهش به كمك تلفيق مدل تحليل سلسله مراتبي و منطق ارزش گذاري لايه ها درGIS ، مدلي براي مكان يابي ايستگاه هاي آتش نشاني ارايه مي شود. اين مدل بر روي منطقه مركزي تهران كه از آن به عنوان قلب تهران ياد مي شود، پياده شده است. در نهايت سايت هايي به منظور احداث ايستگاه هاي آتش نشاني پيشنهاد شده اند كه با كمك ايستگاه هاي موجود قادر خواهند بود كل منطقه را تحت پوشش قرار دهند.

 نسخه قابل چاپ