بانک مقالات جغرافیا

امروزه، در بيشتر کشورهايي که با حوادث و خطرهاي طبيعي روبه رويند، استقرار کاربري ها و خدمات عمومي و اجتماعي با توجه به الگو و عوامل موثر بر مخاطرات صورت مي گيرد. با اينکه بخش عمده اي از سکونتگاه هاي کشور ايران در معرض خطرهاي ناشي از اين حوادث غيرمترقبه قرار دارد، به رعايت استانداردهاي لازم کمتر توجه شده است. يکي از اين مخاطرات در ايران، زلزله است که بيشتر شهرهاي کشور را تهديد مي کند و تهران به عنوان پايتخت ايران از مهم ترين شهرهاي در معرض اين خطر است.
اين مقاله پژوهشي است کاربردي که به منظور ارزيابي آسيب پذيري بنگاه هاي اقتصادي شهر تهران در برابر زلزله، با استفاده از تحليل مکاني انجام شده و هدف اصلي آن، برآورد منابع مالي و انساني مورد تهديد شبکه بانکي شهر تهران است. پس از بررسي شرايط عمومي زلزله خيزي شهر تهران، توزيع جمعيت ساکن در سال 1385، شعبه هاي بانک هاي مختلف و تعداد نيروي انساني شاغل و منابع جذب شده و در اختيار بانک ها، داده ها جمع آوري و با استفاده از توابع تحليل فضايي و مدل هاي عددي شبيه سازي زلزله و آثار آن ارزيابي شده است.
نتايج تحقيق نشان مي دهد در صورت وقوع زلزله اي با شدت بيش از هشت ريشتر، بيش از 80 درصد منابع مالي و انساني در معرض تهديد مستقيم خواهند بود. ارايه و سطح بندي پهنه هاي مخاطره آميز مي تواند به عنوان راهنمايي براي برنامه ريزان و مديران بانک هاي مختلف در مکان يابي و استقرار شعبه هاي جديد و مقاوم سازي شعبه هاي موجود، مفيد و موثر باشد.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش مکان گزيني فضاهاي آموزشي شهر اصفهان بررسي و تحليل شده است. هدف پژوهش، سنجش تعامل معيارهاي مکان يابي با مکان گزيني وضع موجود فضاهاي آموزشي است. روش پژوهش، توصيفي تحليلي و پيمايشي است و در سطح 246 مدرسه نمونه از 841 فضاي آموزشي شهر اصفهان انجام شده است. براي سنجش تعامل معيارهاي مورد مطالعه، از آزمونهاي «تحليل واريانس يک طرفه» و «توکي» استفاده شده است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد رابطه فضاهاي آموزشي با کاربريهاي ناسازگار، شرايط اقليمي و دسترسي معنادار است. در مقابل، فضاهاي آموزشي با ساير معيارهاي مکان يابي ارتباطي ندارد و بين معيارهاي مکان يابي و مکان گزيني وضع موجود فضاها تفاوت معناداري وجود دارد. مجموع اين عوامل باعث شده است فضاهاي آموزشي اصفهان سازگاري، همجواري و مطلوبيت مناسبي نداشته باشد.

 نسخه قابل چاپ

حرکت به سمت سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي مکانمند - زمانمند از برجسته ترين پژوهش ها در زمينه سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي است. در اين سيستم ها تغييرات مکاني و زماني بر روي داده ها، هم زمان با وقوع، بايد به نحوي در سيستم منعکس و بر روي مدل هاي مربوط اعمال شود. يکي از راه هاي به دست آوردن تغييرات، استفاده از روش هاي تعيين موقعيت متحرک است. اما انتخاب روش تعيين موقعيت مناسب، تابع عوامل موثر بي شماري است که در نظر نگرفتن هرکدام از آن ها موجب محدود شدن استفاده از سيستم و در نهايت ضعف اجرايي آن خواهد شد. در اين تحقيق روش هاي تعيين موقعيت متحرک ارزيابي شده است و از اين ميان، تعدادي که قابليت اجرايي در کشور داشته و متداول اند، جهت انتخاب دقيق تر مورد بحث قرار گرفته اند. پس از آن مناسب ترين روش تعيين موقعيت در ايران معرفي شده و بر اساس آن، يک سيستم اطلاعات جغرافيايي مکانمند - زمانمند نمونه طراحي و اجرا شده است. اين سيستم به طور کامل از سوي مولفان طراحي و اجرا شده و داراي قابليت هاي ويرايشي، تناظريابي نقشه اي و تجزيه و تحليل مسيريابي مکانمند - زمانمند بر اساس کمترين فاصله و زمان دسترسي ممکن بين دو نقطه است.

 نسخه قابل چاپ

در دهه هاي اخير، تغييرات سريع کاربري اراضي و پوشش زمين در حومه شهرهاي بزرگ ايران، به ويژه شهر تهران به عنوان پايتخت، با پيامدهاي مهمي چون تخريب منابع طبيعي، آلودگي هاي زيست محيطي و رشد نامناسب شهرها همراه بوده است. متاسفانه بخش مهمي از اين تغييرات، غير اصولي و خارج از برنامه ها و ضوابط بوده است. مطالعه ميزان تغييرات و تخريب منابع در سال هاي گذشته و امکان سنجي و پيش بيني اين تغييرات در سال هاي آينده مي تواند در برنامه ريزي و استفاده بهينه از منابع و کنترل و مهار تغييرات غيراصولي در آينده گام مهمي باشد. در اين تحقيق با استفاده از تصاوير ماهواره اي چندزمانه لندست مربوط به سال هاي 1976، 1988 و 2000 م، اطلاعات جانبي و مدل زنجيره اي مارکوف، تغييرات کاربري اراضي و پوشش زمين طي اين 24 سال در حومه شهر تهران بررسي شده است. نتايج حاکي از گسترش بي رويه مناطق ساخته شده و تخريب شديد اراضي کشاورزي طي اين دوره در منطقه مورد مطالعه است. براي آگاهي از ميزان تغييراتي که در آينده رخ خواهد داد، مدل زنجيره اي مارکوف درجه اول به عنوان مدل پيش بيني کننده در نظر گرفته شده است. با کاليبره کردن مدل براي سال 2000 م با استفاده از داده هاي نقشه اي موجود، نتايج به دست آمده براي پيش بيني تغييرات آينده در سال 2012 م منطقه استفاده شده است.

 نسخه قابل چاپ

هامون، مهم ترين پهنه آبي داخلي ايران، در ناحيه بياباني سيستان جاي دارد و زيرساخت مناسبي را براي آن فراهم آورده است. در سيستان، حيات وابسته به هامون است و اهميت اين دريا در تمام ساختارهاي زندگي مردم منطقه مشهود است. به علت اهميت فراوان هامون، مسايل و نارسايي هاي آن نيز مهم است و توجهي دوچندان را طلب مي کند. حفظ عرصه هاي آبي هامون و پايش دگرگوني هاي آن، از جمله اين الزام ها است. اين تحقيق با هدف پايش تغيير هاي تراز آبي در هامون، از طريق تحليل سري زماني داده هاي ماهواره اي و پي جويي علل و عوامل ايجابي آن انجام شده است. بدين منظور، سري زماني تصاويري را که داراي مشابهت زماني اند، از سنجنده هاي MSS, TM & ETM+ ماهواره Landsat، در يک دوره سي ساله، با هدف آشکارسازي تغيير هاي تراز آبي پردازش کرديم؛ سپس با استفاده از عمليات پيمايشي مبتني بر جمع آوري نقاط کنترل زمين (GCP) از بستر خشکيده درياچه، اندازه گيري مستحدثات درون درياچه و جمع آوري ديگر داده هاي ميداني؛ و به منظور تعيين مقدار تغيير در تراز آبي و تعيين علت هاي شکل گيري آن، يافته ها را بازپردازش و تحليل کرديم. نتايج به دست آمده از اين بررسي ها، تغيير در عرصه هاي آبي هامون را - که به زيان بخش ايراني (هامون صابري) و به نفع بخش افغاني (هامون پوزک) است - تاييد مي کند. مقايسه عرصه هاي آب گيري شده هامون در دو مقطع زماني 1355 و 1384 با ارتفاع آبي برابر، و بهره گيري از قانون ظروف مرتبط، مويد کاهش مساحت درياچه به 357 کيلومتر مربع (10.6%-) است. توزيع فضايي اين کاهش، يکسان نبوده و در بخش ايراني آن (هامون هيرمند)، 777 کيلومتر مربع از عرصه آبي کاسته شده است؛ در حالي که عرصه جديدي به مساحت 492 کيلومتر از بخش هاي غير آب گير هامون پوزک در افغانستان، آب گير شده است. پويش علل و عوامل شکل گيري اين رويداد، تغيير در بستر هامون از طريق افزايش ارتفاع را تاييد مي کند که حاصل از انباشت رسوب هاي بادي به واسطه احداث موانع در مسير حرکت طوفان هاي شن است. اين موانع با هدف هاي عمراني (جاده و ديوار ساحلي) احداث شده اند؛ اما بي توجهي به مسايل زيست محيطي در احداث آن، تبعاتي مانند جلوگيري از حرکت طوفان هاي شن و انباشت آن در بخش هاي جنوبي هامون را به دنبال داشته است.

 نسخه قابل چاپ

هدف اصلي استفاده از تراکم در برنامه ريزي هاي شهري، ايجاد مطلوبيت محيطي است؛ ضمن اينکه تراکمي در هر محيط مناسب است که در آن مطلوبيت محيطي نيز وجود داشته باشد. بنابر آنچه گفته شد هدف اين پژوهش، بررسي روشي براي برقراري توازن بين ميزان تراکم جمعيتي و مطلوبيت محيطي است. فرضيه تحقيق نيز اين است: با استفاده از مفهوم تراکم ادراکي مي توان شرايط دست يابي به اين توازن و تراکم مناسب هر محيط را فراهم کرد. شهرنشينان ميزان تراکم موجود در محيط را نه برمبناي تراکم هاي عددي واقعي آن محيط، بلکه بر اساس قضاوت ذهني ادراک مي کنند. اين ادراک و قضاوت ذهني آن ها به يک سري نشانه هاو عواملي وابسته است. در واقع با شناخت اين نشانه ها و اولويت بندي و طراحي در جهت کاهش آثار منفي آن ها و نيز ايجاد مطلوبيت محيطي، مي توان حتي تراکم هاي جمعيتي بالا را مطلوب کرد و از تاثيرات منفي آن ها کاست. در اين پژوهش پس از تحليل نحوه توزيع تراکم ها در شهر آمل - به عنوان شهري با الگوي توسعه متراکم - با استفاده از روش آنتروپي و انتخاب يک محله متراکم از اين شهر، ميزان تراکم از نظر ساکنان آن محله تحليل شده است. حدود 94 درصد پاسخ دهندگان تراکم بالا و بسيار بالايي را از محله ادراک کرده اند. همچنين در اين بررسي از پاسخ دهندگان درخواست شد نشانه هاي موثر را در چنين ادراکي از ميزان تراکم بيان کنند. پس از جمع بندي نشانه ها، به منظور شناخت ميزان اهميت هريک از آن ها و ضريب تاثيرگذاري شان (با توجه به ويژگي هاي محله) در ادراک مردم، از روش مقايسه هاي زوجي استفاده شده است. در پايان نيز براي دست يابي به توازن بين تراکم و مطلوبيت محيطي، پيشنهادهايي ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

تغييرات عناصر اقليمي مي توانند بر وضعيت فنولوژي گياهان مانند تاريخ شروع سبزينگي، اوج رشد و شروع پيري گياه تاثيرات قابل توجهي بگذارند. تصاوير NOAA / AVHRR و داده هاي اقليمي مربوط به سال 2006 م است که در مراتع زاگرس در سطوح کم، متوسط و متراکم براي تعيين آستانه هاي اقليمي بررسي شده است. نتايج طبقه بندي حاصل از همبستگي ترکيب مقادير حداکثر شاخص اختلاف گياهي نرمال شده (NDVI) و عناصر اقليمي درون يابي شده (بارش، دما و رطوبت نسبي) به صورت ماهانه عبارت انداز: بالاترين R² در مراتع متراکم (0.6478) و کمترين R² در مراتع کم تراکم (0.136) به طور کلي، تراکم مراتع زاگرس براساس ارتفاع زياد مي شود. در عناصر اقليمي بارش با ارتفاع زياد و با دما کم مي شود؛ اما رطوبت توزيع نامتعادل تري نسبت به ارتفاع دارد. در مراتع کم تراکم، بارش تا 220 ميلي متر بر مقدار NDVI مي افزايد و دماي 4 درجه سانتي گراد آستانه رشد پوشش گياهي است. در مراتع نيمه متراکم، بارش 108-38 ميلي متر و دماي 21-18 درجه سانتي گراد بر رشد پوشش گياهي تاثير مي گذارد و در زمستان دماي بالاي 12 درجه سانتي گراد مقدار NDVI را افزايش مي دهد. در مراتع متراکم، بارش 109-33 ميلي متر و دماي 22-16 درجه سانتي گراد باعث افزايش NDVI مي شود. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد به طور کلي در همه سطوح تراکم مراتع زاگرس، رطوبت نسبي بيش از 40 درصد باعث افزايش مقدار NDVI مي شود، همچنين در زمستان نقش اصلي را در افزايش NDVI عنصر دما، و در تابستان عنصر بارش ايفا مي کند، اما در بهار هر دو عنصر بارش و دما تاثير موازي دارند.

 نسخه قابل چاپ

روابط توپولوژيک ميان عوارض مکاني فازي يکي از اطلاعات مهم و اساسي در سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي(GIS)  است. استخراج اين نوع روابط، در کنار اطلاعات مکاني و توصيفي، مي تواند در بسياري از فرايندهاي تصميم گيري مورد استفاده قرار گيرد. براي مدل کردن اين روابط مسايل و مشکلاتي وجود دارد؛ مانند متحرک بودن پديده هاي مکاني، عدم قطعيت و ابهام در عوارض و ماهيت ميان خود عوارض. اين مشکلات باعث مي شود استخراج اين روابط پيچيدگي هاي زيادي داشته باشد.
در اين مقاله، روشي جديد براي مدل کردن اين روابط و استخراج متغيرهاي بياني براي نواحي فازي ارايه مي شود. در اين روش از محاسبه ميزان شباهت ميان ماتريس هاي 9- اشتراکي کرسپ و فازي براي استخراج متغيرهاي بياني استفاده مي شود. اين متغيرها دربردارنده نوع روابط توپولوژيک و کميت سنج هايي هستند که قدرت روابط را نشان مي دهند. با توجه به اينکه استخراج اين متغيرها به عمل گرهاي فازي وابستگي مستقيم دارند، مقايسه اي ميان عمل گرهاي مختلف فازي براي به دست آوردن جواب بهينه انجام شده است. در پايان، سيستم استنتاج گر فازي بر اساس نوع روابط استخراج شده طراحي شده است. اين سيستم ميزان پيغام هشدار را براي يک کاربرد خاص بر اساس ميزان فرکانس فازي به کاربر اعلام مي کند.

 نسخه قابل چاپ

سنجش کارايي مناطق از آنجا ضرورت مي يابد که در شرايط امروز مناطق با کمبود منابع و امکانات رو به رويند. بنابراين، اين منابع بايد به گونه اي تخصيص داده شود که بتوان بيشترين توليدات يا خدمات را از طريق منابع موجود عرضه کرد. در اين مقاله عملکرد و کارايي استان ها از لحاظ توسعه يافتگي به روشي مقايسه اي در سطح کشور ارزيابي شده است. يکي از موثرترين روش هايي که براي اندازه گيري کارايي مي تواند مورد استفاده قرار گيرد، مدل تحليل پوششي داده ها (DEA) است. اين روش با اينکه در اين مورد کاربرد ندارد، روشي توانمند و پيشرو به شمار مي رود و امروزه به منظور ارزيابي و برآورد کارايي جايگاه ويژه اي در زمينه هاي مختلف يافته است. ازاين رو در اين تحقيق، کارايي توسعه يافتگي استان هاي سي گانه کشور با استفاده از اين روش ارزيابي شده است. استفاده از اين روش علاوه بر رتبه بندي استان هاي کشور از نظر کارايي، استان هاي الگو و مختصات هدف خروجي هاي هر استان را نيز ارايه کرده است که در نتيجه ورودي مناسبي جهت برنامه ريزي هاي ميان مدت و بلندمدت ملي به شمار مي آيد. بر اساس يافته هاي تحقيق، ده استان آذربايجان شرقي، اصفهان، تهران، خراسان جنوبي، زنجان، سمنان، قزوين، قم، گيلان و يزد داراي کارايي واحد شده و به عنوان استان هاي داراي عملکرد برتر در کشور از نظر بيشترين توسعه يافتگي با کمترين امکانات (کارايي توسعه يافتگي) معرفي شده اند.

 نسخه قابل چاپ

خصوصيات مورفولوژي رودخانه ها به واسطه ويژگي پوياي آن، همواره دچار تغييرات هستند و اين تغييرات مي تواند بر سازه هاي بناشده در حاشيه رودخانه ها، زمين هاي کشاورزي و غيره آثار منفي بگذارد. در اين پژوهش، مورفولوژي قسمتي از رودخانه خرم آباد در استان لرستان از روستاي چغاخندق تا روستاي غلامان سفلي به طول 19.5 کيلومتر بررسي شده است. با استفاده از عکس هاي هوايي سال 1334، تصاوير سنجنده TM ماهواره Land Sat سال 1377 و تصاوير Aster سال 1384 مسير رودخانه در سه دوره زماني و در محيط نرم افزار Arc GIS رقومي شده است؛ در مرحله بعد در محيط نرم افزاري Auto Cad پارامترهاي هندسي رودخانه مانند طول موج، طول دره، ضريب خميدگي، زاويه مرکزي و شعاع دايره مماس بر قوس ها، براي بررسي تغييرات با روش برازش دايره هاي مماس بر قوس رودخانه اندازه گيري شده است. در ادامه با نرم افزار SPSS تجزيه و تحليل هاي آماري بر روي پارامترهاي هندسي صورت گرفته است. نتايج مطالعه اين پارامترها و مقايسه آن ها در سه بازه زماني مورد بررسي نشان مي دهد در اين محدوده تعداد 17 مئاندر از سال 1334 تا سال 1377 حذف شده و تعداد مئاندرها از سال 1377 تا سال 1384 از 51 به 53 افزايش يافته است. مقادير پارامترهاي هندسي به دست آمده در سه دوره نيز تغييرات شکل و پلان رودخانه را نشان مي دهد. اصلي ترين دليل اين تغييرات، تغيير کاربري اراضي اطراف رودخانه و به طور کلي دخل و تصرف انسان در بستر رودخانه است.

 نسخه قابل چاپ

آمار جهاني نشان مي دهد در دهه هاي اخير، روند رو به گسترشي از سکونت جمعيت در نواحي شهري در حال جريان است. وجود ايستگاه هاي مترو به عنوان ميدان جاذبه اي عمل مي کند که به رشد انواع کاربري ها در محدوده پيرامون و حوزه نفوذ ايستگاه ها منجر مي شود. به دليل نبود برنامه ريزي، اين رشد به آشفتگي محيطي و نداشتن کارايي بهينه انواع کاربري ها جهت ارايه خدمات مي انجامد. رويکرد اساسي براي سامان دهي کاربري زمين ها، رويکرد توسعه حمل و نقل محور است. بدنه اصلي اين رويکرد از خطوط حمل و نقل تشکيل شده است که بر جابه جايي جمعيت و خدمات تاثير زيادي دارد. در امتداد اين مسير کاربري هاي مسکوني و تجاري با تراکم هاي بالا قرار مي گيرد. هدف اين پژوهش، برنامه ريزي کاربري زمين ها با رويکرد توسعه حمل و نقل محور است. بنابراين، پس از بررسي رويکردهاي تلفيق کاربري زمين ها و حمل و نقل شهري، با استفاده از نرم افزار GIS اطلاعات مربوط به نحوه استفاده از زمين ها، استخراج و تحليل شده است. بر اين مبنا و بر اساس مدل تصميم گيري MCDM و بررسي سه متغير و ده معيار اثرگذار در چهار سطح، نتايج نشان مي دهد معيار ارتقاي حمل ونقل عمومي و زيرمعيارهاي افزايش فضاي سبز و افزايش بهره اقتصادي به عنوان اولويت هاي برگزيده، انتخاب و بر اساس آن برنامه ريزي کاربري زمين ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

تنوع فضايي روستاهاي ايران سبب بهره وري هاي اقتصادي متنوع در روستاها شده؛ به گونه اي که در بعضي نواحي روستايي ايران فعاليتهاي اقتصادي در سطوح گوناگون و با ويژگي هاي خاص شکل گرفته است. يکي از بارزترين اين ويژگي ها، وارد کردن و دخالت دادن فناوري هاي نوين در عرصه فعاليت هاي اقتصاد روستايي است. ورود کمباين به عرصه کشاورزي ايران، ضمن اينکه خود يکي از شاخصهاي گذر از کشاورزي سنتي به کشاورزي تجاري و ماشيني است، به شکل گيري و گسترش نوع خاصي از مشاغل از جمله کمباين داري و فعاليت هاي مربوط به آن منجر شده است. استان فارس به لحاظ برخورداري از شرايط لازم در زمينه فعاليت هاي کشاورزي، منطقه مساعدي براي شکل گيري و گسترش اين فعاليت بوده است.
ايجاد و گسترش هر نوع فعاليت اقتصادي در سکونتگاه هاي انساني اعم از روستا يا شهرداراي ابعاد و آثار مثبت و منفي است و اين آثار در تمام زمينه ها به ويژه در اقتصاد جامعه پديدار مي شود. بنابر اين، مساله اصلي اين پژوهش، بررسي آثار اقتصادي اين نوع خاص فعاليت در آن دسته از روستاهايي است که به عنوان معيشت غالب در آن ها مطرح است. اين پژوهش به لحاظ ماهيت، جزء مطالعات اکتشافي است و با بهره گيري از روش شناسي علمي و با استفاده از ابزار پرسش نامه و مصاحبه، به دنبال يافتن پاسخي مستدل و منطقي براي چرايي و چگونگي شکل گيري و گسترش اين فعاليت و اثربخشي اقتصادي آن بر فرايند توسعه در روستاهاي مورد مطالعه است. نتايج تحقيق حاکي از آن است که به رغم موانع و مشکلات پيش روي کمباين داران، اين فعاليت در ارتقاي شاخص هاي اقتصادي روستاهاي مورد مطالعه آثار مثبتي داشته است.

 نسخه قابل چاپ

در محدوده هاي کوهستاني ويژگي هاي فيزيکي و شيميايي خاک ها، متاثر از تفاوت در ويژگي هاي عناصر دامنه اي متفاوت است. عناصر دامنه اي علاوه بر تاثيرگذاري به اين ويژگي ها، به طور مستقيم و غيرمستقيم بر حساسيت فرسايش پذيري خاک ها نيز تاثير مي گذارند. به لحاظ تغييرات سريع در ويژگي هاي خاک ها در طول دامنه ها، توجه به تاثير اين تغييرات در ميزان فرسايش پذيري خاک ها و همچنين توجه به تمامي آنها در اعمال هر گونه اقدامات حفاظتي خاک از اهميت ويژه اي برخوردار است.
هريک از ويژگي هاي خاک، يعني بافت، ساختمان خاک، مقادير کربن آلي، ميزان هدايت الکتريکي، pH، رطوبت خاک متاثر از عناصر دامنه اي، به نحوي در فرسايش پذيري خاک ها و يا حاصلخيزي آنها موثرند. به لحاظ اهميت اين تاثيرات، با هدف بررسي فرسايش توده اي خاک در محدوده مطالعه شده، به عنوان يک منطقه کوهستاني (واقع در جغرافيايي 38^o 15’ تا 38^o 30’ عرض شمالي و 47^o 00’ تا 47^o 38’ طول شرقي، بين اهر و مشکين شهر). سعي شده است تا نقش عناصر دامنه اي در تعيين ويژگي هاي اصلي خاک و در نهايت در ميزان فرسايش پذيري آن مورد بررسي قرار گيرد. در اين مطالعه ابتدا با استفاده از نمونه هاي برداشت شده از بخش هاي مختلف منطقه، ويژگي هاي فيزيکي و شيميايي خاک ها در طول دامنه ها مورد تحليل قرار گرفته و با استفاده از روش هاي آماري، نقش عناصر دامنه اي در طويل شدن خندق ها بررسي شده است. نتايج اين بررسي ها نشان مي دهد که نقش عناصر دامنه اي در تغيير ويژگي هاي شيميايي و فيزيکي و همچنين نقش طول دامنه در طويل شدن خندق ها تعيين کننده است.

 نسخه قابل چاپ

موضوعات مربوط به مطالعات ژئومورفولوژيکي از منظر ارزيابي در کلان شهر تهران که طي نيم قرن گذشته توسعه يافته، متعدد است. بررسي حوضه هاي زهکشي سطحي و آبراهه هاي آن يکي از اين موضوعات مي باشد. تغيير مسير آبراهه ها و مسيل هاي طبيعي بدون توجه به اصول و فرايندهاي ژئومورفولوژيکي در شهر تهران مي تواند آثار زيانباري را به ساکنان شهر وارد کند. در حال حاضر زهکشي شهر تهران از طريق سه محدوده 1- حوضه هاي منتهي به کانال سيل برگردان غرب و رودخانه کن؛ 2- حوضه هاي منتهي به کانال ابوذر و مسيل باروتکوبي؛ 3- حوضه هاي شهري منتهي به زمين هاي زراعي جنوب شهر(محدوده صالح آباد) انجام مي شود.
در اين مقاله حوضه هاي مذکور همراه با شبکه آبراهه ها قبل از توسعه فعلي شهر به کمک نقشه هاي توپوگرافي سال 1343، عکس هاي هوايي دو دوره مختلف و نقشه هاي زمين شناسي ترسيم و سپس محدوده کليه حوضه هاي کوهستاني و شهري در وضعيت کنوني با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي سال 1380 و با توجه به تغييرات شبکه زهکشي تعيين شد. حداکثر آبدهي هر حوضه از طريق روش استدلالي و به کمک منحني هاي شدت، مدت، فراواني ايستگاه هاي مهرآباد و سعدآباد براي دوره هاي بازگشت 2، 5، 10، 25، 50 و 100 ساله محاسبه گرديد. با استفاده از خصوصيات فيزيوگرافي، نوع سامانه زهکشي و محاسبات هيدرولوژيکي آنها و از طريق مقايسه اين خصوصيات با ماهيت تلفيقي حوضه ها، محدوديت هاي ژئومورفولوژيکي توسعه در قلمروي حوضه هاي زهکشي سطحي ارزيابي شد.
روش تحقيق بر پايه روش تحليلي استوار است. ابزار اصلي اين تحقيق سامانه اطلاعات جغرافيايي در قالب نرم افزارArc GIS  مي باشد. نتايج به دست آمده نشان مي دهد که تلفيق حوضه ها، تغيير مسير آب هاي سطحي و تبديل آنها به کانال هاي مصنوعي باعث افزايش آبدهي، به خصوص در دوره هاي بازگشت بالاتر شده و در نتيجه افزايش ميزان مخاطره سيلاب هاي شهري را به دنبال دارد. قطع مسير آبراهه هاي اوليه و ايجاد الگوي جديد آبراهه اي در قلمروي کلان شهر تهران بدون توجه به اصول و معيارهاي ژئومورفولوژيکي انجام شده است. بنابراين توجه به الگوي فضايي و جاي گيري آنها در تطبيق با چشم انداز کلي حوضه ها از طريق به کارگيري اصول ژئومورفولوژيکي به منظور توسعه پايدار و کاهش مخاطرات ضرورتي قطعي است.

 نسخه قابل چاپ

توسعه فناوري ماهواره هاي سنجش از دور، قابليت زيادي در توليد تصاوير چند طيفي ايجاد کرده است. اين تصاوير ويژگي هاي مکاني، طيفي و راديومتري مختلفي دارند. امکان اخذ تصاويري که هم دقت طيفي و هم دقت مکاني بالايي داشته باشند، به دليل محدوديت هاي عملي در ساخت سنجنده ها امکان پذير نمي باشد. براي غلبه بر اين مشکل مي توان از فرايند ادغام تصاوير استفاده کرد. در اين فرايند، اطلاعات مکاني از تصاوير با قدرت تفکيک مکاني بالا و اطلاعات طيفي از تصاوير با دقت طيفي بالا استخراج و با يکپارچه کردن آنها، تصويري با دقت مکاني و طيفي بالا ايجاد مي شود. ادغام اطلاعات موجب افزايش کاربري آن شده، به نحوي که مي توان به تصوير جديد با اطلاعات جامع تر دسترسي پيدا کرد. فرايند ادغام ايدئال فرايندي است که سبب تخريب اطلاعات طيفي نشده و ويژگي هاي طيفي را به طور کامل حفظ و خواص مکاني را به تصاوير چند طيفي اضافه کند. روش ها و الگوريتم هاي موجود براي ادغام تصاوير ماهواره هاي جديد به دليل تغييراتي که در ماهواره ها صورت گرفته، کارايي لازم را ندارند (امکان ادغام تصاوير با نسبت دقت مکاني بيش از 6 را ندارند). در اين صورت فراهم کردن روش هاي جديد ادغام براي تصاوير با نسبت دقت مکاني بالا (بيش از 10) لازم و ضروري مي باشد.
در اين مقاله الگوريتم جديدي براي ادغام اطلاعات مکاني تصوير IKONOS با دقت مکاني يک متر و اطلاعات طيفي تصاوير SPOT با دقت مکاني 20 متر، معرفي شده است (نسبت دقت مکاني 20). اين الگوريتم در سطح ويژگي بوده و بر اساس مدل شبکيه چشم مي باشد.
مقايسه نتايج با چند الگوريتم مشهور IHS، HPF، PCA، موجک، و روش هيبريد موجک PCA- بر روي اين تصاوير انجام شد. ارزيابي کيفي و کمي اطلاعات مکاني و طيفي تصاوير ادغام شده صورت گرفت، نتايج مويد بهينه بودن الگوريتم پيشنهادي نسبت به روش هاي مذکور، از نظر حفظ اطلاعات طيفي و مکاني مي باشد. يکي از ويژگي هاي بارز اين روش پيشنهادي نياز نداشتن به فرايند نمونه برداري مجدد است که در تمامي روش هاي قبلي اجتناب ناپذير بوده و يک فرايند مخرب اطلاعات مکاني محسوب مي شود.

 نسخه قابل چاپ